een andere economie - Wijdelen

Analyse
Paul Nies en Christian Rousseau
Delen, lenen,
ruilen en geven
een andere economie
Als we iets nodig hebben, kopen we het meestal. Zo
komt het dat we eigenlijk allemaal hetzelfde bezitten.
Kan dit efficiënter en socialer?
oet iedereen in dezelfde
straat een boormachine
hebben, of is één voldoende?
Dat boek dat u al twee keer
hebt gelezen, is het tijd om
het eens door te geven aan iemand anders?
En kunnen we elkaar helpen met het
herstellen van kapotte kleding of defecte
toestellen? We hebben heel wat spullen,
maar ook vaardigheden en kennis die we
slechts af en toe kunnen of moeten
gebruiken, en die ook wel nuttig en leuk
kunnen zijn voor anderen. Is het tijd om
meer te delen, te lenen, te ruilen of gewoon
weg te geven?
M
Gebruik in plaats van bezit
Onze consumptiemaatschappij werkt
volgens dit systeem: we kopen een product,
bezitten en gebruiken het gedurende een
bepaalde tijd, en wanneer het stukgaat of
wanneer we vinden dat het niet meer
voldoet, gooien we het weg.
Heel wat mensen hebben dus dezelfde
producten in hun bezit, hoewel ze die
amper gebruiken. Een sprekend voorbeeld
is de boormachine: die wordt gemiddeld
slechts 20 minuten per jaar gebruikt, maar
iedereen heeft er een. In een sterk
geglobaliseerde wereld, waarin ook
mensen in groeilanden zoals China en
Rusland steeds meer toegang hebben tot
welvaart, is er op deze manier nood aan
een massa van dezelfde producten.
Daarom gaan er stemmen op om anders te
gaan denken: niet meer in termen van
www.testaankoop.be
"bezit", maar wel in termen van "gebruik".
Eenzelfde gebruiksvoorwerp zou gerust
door verschillende mensen kunnen worden
gedeeld. Hetzelfde geldt voor kennis en
vaardigheden. Dat alles kan dan worden
uitgewisseld via zogenoemde peer–to–peer–
netwerken, rechtstreeks van mens tot
mens, zonder dat het de bedoeling is dat er
geld mee wordt verdiend. Dit heeft
meerdere voordelen: u wint tijd, want u
vindt een helpende hand of het benodigde
gereedschap. U spaart geld uit, doordat u
niet alles zelf moet kopen of voor kleine
werkjes een professional moet laten komen.
U haalt banden aan met mensen uit de
buurt en beperkt ook nog eens uw impact
op het milieu. Consuminderen dus, en
tegelijk consumanderen.
Lokaal versus globaal
Goederen delen of uitwisselen, dat vraagt
natuurlijk wel om goede afspraken. Mensen
moeten echt, rechtstreeks, met elkaar in
contact komen. Daarom is de deel– en
ruileconomie erg lokaal verankerd, en
wordt ze ook van daaruit gestuurd, door
bv. LETS–groepen. Dit zet de tegenstelling
met de toenemende globalisering alleen
maar meer in de verf, en maakt hen ook
anders dan grote "alternatieve" netwerken
zoals AirBnB, Uber en eBay, die meer
centraal worden bestuurd.
Alhoewel … contradictorisch genoeg is het
net dat ene wereldwijde web dat een grote
rol speelt in de opkomst van alternatieve
systemen. Het is namelijk vooral via het
»
oktober 2014 • 590 Test-Aankoop 35
Analyse
IN DE PRAKTIJK
Hilde Bevers verhuisde 6 jaar
geleden naar Leuven. Om er nieuwe
mensen te leren kennen, sloeg ze aan het
LETS-en …
"Ik kende amper iemand in Leuven, dus
ging ik op zoek naar nieuwe contacten.
Omdat het bovendien handig zou zijn als ik
wat mensen kende die me voor weinig
geld konden helpen met kleinigheden
zoals een kapotte wasmachine herstellen, helpen in de tuin of een rits herstellen, werd
ik lid van de plaatselijke LETS-groep.
Daar heb ik meteen een pak interessante mensen leren kennen: handige Harry's en
Henrietta's die graag een handje toesteken, maar vooral ook graag samen plezier
maken.
Intussen heb ik al heel wat kunnen uitwisselen, zowel goederen en diensten. Ik kreeg al
heel wat kleding en schoenen die te klein waren gekocht, maar voor mij geknipt waren,
en vond iemand die me kon helpen in de tuin en om dozen te versleuren. Ook als ik
informatie nodig had, kon ik bij andere letsers terecht. En ik heb iemand gevonden voor
de kapotte wasmachine! In ruil heb ik al eens iemand naar de luchthaven van Zaventem
gebracht, kook ik een biologische en vegetarische maaltijd of help ik iemand om een
tekst te schrijven. Soms help ik ook iemand verhuizen.
Intussen lets ik nog steeds minstens een keer per week. Consumeren met de
portemonnee toe, zo noem ik het."
Is er een LETS-groep in uw buurt?
www.letsvlaanderen.be
Thomas Cole registreerde zich
recent op Peerby, een website om
spullen te delen met anderen. Hij heeft
er nog geen moment spijt van gehad …
"De redenen waarom ik me inschreef
waren vooral van praktische aard: ik
heb weinig ruimte om bepaalde zaken
te stockeren, dus had het weinig zin
dat ik ze zou kopen. Een grasmaaier,
een fietskar, een spade ook … al deze
zaken heb ik intussen kunnen lenen.
Soms duurde het wel een tijdje
vooraleer ik reactie kreeg op een vraag, maar dat is het enige negatieve. Zelf werd ik
gecontacteerd i.v.m. verhuisdozen, maar dat is uiteindelijk niet doorgegaan.
Leuk aan Peerby is enerzijds dat je geen dingen moet kopen die anders toch maar op
zolder stof gaan liggen vergaren, en anderzijds dat je je buren beter leert kennen.
Daarnaast gebeurt het ook wel eens dat je gewoon dingen krijgt, of dat je ze kan
overkopen nadat je ze een eerste keer hebt gebruikt en getest.
De website van Peerby is geweldig handig: soms vind je wat je zoekt al op amper
50 meter afstand. En als je op vakantie gaat, kan je je op non-actief zetten. Ik denk niet
dat dit nog kan worden verbeterd."
Peerby & WijDelen: www.peerby.com
36 Test-Aankoop 590 • oktober 2014
»
internet dat mensen elkaar vinden, dat
behoeften op elkaar worden afgestemd en
dat afspraken worden gemaakt om elkaar
in levenden lijve te ontmoeten.
De nadruk bij het ruilen en delen ligt dus
niet alleen op het gebruiksaspect, op het
nuttige, maar ook op het sociale: mensen
uit de buurt leren kennen en helpen.
Een fris gazon tegen een maaltijd
Een van de oudste alternatieve systemen is
het Local Exchange Trading System,
kortweg LETS. Het ontstond in de jaren 70,
in crisistijden, in Canada. Bij gebrek aan
geld gingen mensen op zoek naar
alternatieve betaalmiddelen, en ze kwamen
uit bij "tijd": een uur grasmaaien werd
geruild tegen een uur koken, bijvoorbeeld.
In de jaren 80 kwam het naar onze
contreien. Inmiddels wordt er niet meer
noodzakelijk geteld in uren, maar in
diensten. Voor een dienst krijgt men een
soort munt, die dan weer kan worden
gebruikt om een dienst van een derde
persoon te "kopen". Het materiaal voor de
dienst is vaak inbegrepen: vindt u iemand
die uw haag wil scheren, dan kan die ook
een haagschaar meebrengen.
LETS-groepen zijn meer dan een groep
individuen. Ze organiseren meerdere
activiteiten per jaar binnen hun lokale
groep om elkaar ook "in levenden lijve" te
zien. Vaak worden er hier ook zaken
geruild of weggegeven.
Er zijn nog andere initiatieven die zich
toespitsen op diensten. Thuisafgehaald.be,
bijvoorbeeld, waarbij het specifiek gaat
over eten. U kunt uw eigen gerechten
delen, of voor een kleine bijdrage genieten
van de huisgemaakte heerlijkheden van
mensen uit uw buurt.
Gedeelde kennis is dubbele kennis
Mensen kunnen ook iets van elkaar leren.
Leren dansen, leren schilderen, leren
fotograferen, leren koken … het kan
allemaal worden uitgewisseld. Ook dit idee
ontstond in de jaren 70, en leeft op dit
moment in ons land vooral in Brussel en
MEER INFORMATIE
De organisatie Netwerk Bewust Verbruiken
maakte een overzicht van alle initiatieven rond
gedeeld gebruiken.
www.gedeelddoor.be
Andere of recentere initiatieven
www.peerbieb.be
www. incredibleediblebelgium.wordpress.com
www.testaankoop.be
Wallonië, onder de naam "Réseaux
d'échanges de savoir".
Ook een vorm van kennisoverdracht zijn de
Repair Cafés die her en der worden
opgestart. Hier stellen vrijwilligers hun
kennis en hun gereedschap ter beschikking
om defecte apparaten, kapotte fietsen of
kledingstukken te herstellen en om dit aan
de bezoekers te leren.
Tuinieren is een bezigheid die zich ook
prima leent om samen te doen en kennis
over uit te wisselen. In volkstuintjes gaan
mensen samen, vaak op een ecologische
manier, groenten kweken. En zelfs
openbare ruimte kan hiervoor worden
gebruikt. Het concept "incredible edible"
speelt hierop in: mensen zaaien groenten
in straten en op pleinen, en iedereen is vrij
om de vruchten te oogsten.
Zelfs spullen weggeven
wordt populair, met
weggeefwinkels, -pleinen
en onlinegroepen
Delen of ruilen met de buurt
Wie geeft wat hij heeft ...
Ook het delen of uitlenen van
gebruiksvoorwerpen zit zeker in de lift. De
boormachine vermeldden we al, en ook
niet iedereen moet een aanhangwagen of
een ladder hebben, als die toch maar heel
af en toe wordt gebruikt. Mensen die bij
elkaar in de buurt wonen, kunnen gerust
met elkaar afspreken wanneer iets kan
worden uitgeleend.
Peerby of WijDelen is een recente website
die volgens een dergelijk systeem werkt.
Een gebruiker moet op de website enkel
ingeven wat hij of zij precies nodig heeft,
waarna de dichtbijwonende persoon die dit
item ter beschikking heeft, een melding
ontvangt. Is er een positieve "match", dan
worden lener en ontlener met elkaar in
JURIDISCH WATERDICHT?
Een uitwisseling van diensten of
goederen leidt zelden tot een conflict.
Maar als er toch iets misloopt, welke
verzekering spreekt u dan het best aan?
GEDEKT DOOR GEZINSVERZEKERING?
Als u bij iemand gaat LETS-en, bv. helpen
schilderen of de haag scheren, en u
veroorzaakt schade, dan lijkt het logisch
om uw gezinsverzekering aan te
spreken. Maar eigenlijk is het dit niet:
deze verzekering bevat immers een
uitsluiting die hier van belang is, nl.
contractuele aansprakelijkheid. D.w.z.
dat ze niet tussenkomt als de schade het
gevolg is van een fout in het kader van
een contract. En dat moet niet eens op
papier staan; ook de uitwisseling bij het
LETS-en, of als u bv. iets leent van buren
wordt gezien als contractueel.
www.testaankoop.be
contact gebracht en spreken ze onderling af
hoe de transactie wordt geregeld, en of er
een vergoeding voor wordt gegeven.
Voorwerpen kunnen natuurlijk ook worden
geruild. Iedereenruiltmee.be speelt daarop
in: het is een soort zoekertjeswebsite
waarop u spullen die u niet meer nodig
hebt te ruil kunt aanbieden. Ook op
Facebook zijn er talrijke lokale ruilgroepen
opgestart.
Vooral boeken lenen zich prima tot ruilen
of delen. Er zijn bijvoorbeeld de Little Free
Library's, kastjes die u in uw voortuin of op
een openbare plaats kunt zetten en waarin
u boeken achterlaat die iemand anders mag
meenemen, als hij of zij er tenminste een
ander boek voor in de plaats zet. Recent
nog werd Peerbieb opgestart, een website
waarop iedereen zijn boeken kan ingeven
die hij of zij wil uitlenen aan anderen.
Soms kan er ook sprake zijn van een
"buitencontractuele aansprakelijkheid".
In mensentaal betekent dit dat u niet de
taak zelf verkeerd hebt uitgevoerd, maar
dat u in het algemeen onvoorzichtig te
werk bent gegaan tijdens de uitvoering.
Bv. u kookt voor iemand en u laat per
ongeluk een pot kokend water over deze
persoon vallen. Dan komt de
gezinsverzekering wel tussen, maar het
onderscheid is moeilijk. Ook als er een
derde persoon schade lijdt, biedt de
gezinsverzekering dekking. Loopt u, als
LETS-helper, zelf schade op, vraag dan
zeker of degene die u helpt een
"verzekering huispersoneel" heeft. In de
meeste van deze verzekeringen valt
onbetaalde hulp (zoals een LETS-er)
onder de dekking. In dat geval lopen de
verzekerde bedragen wel erg uiteen.
Uitwisselen, ruilen, delen … of gewoon
geven? Heel wat spullen gaan na gebruik op
zolder, om er pas jaren later weer af te
komen en op het containerpark te
belanden. Dit terwijl ze vaak nog best
bruikbaar zijn.
Daarom zijn er meer en meer initiatieven
die proberen om deze ongebruikte spullen
van eigenaar te doen veranderen. Het
Freecycle-netwerk bijvoorbeeld, waarvan
wereldwijd al bijna acht miljoen mensen
deel uitmaken, en dat zich in ons land
vooral vertaalt in (online)
"weggeefwinkels". Is er iets wat u niet meer
gebruikt, dan kunt u het daar
binnenbrengen. U kunt er ook iets terug
meenemen, zelfs als u niets binnenbracht.
Vergelijkbaar met een kringloopwinkel dus,
alleen is het helemaal kosteloos.
Daartegenover staat wel dat de voorwerpen
niet eerst worden hersteld, als ze stuk zijn.
Dat geven "in" is, bewijzen ook de
geefpleinen en de geefkasten die her en der
opduiken. En ook op sociale media, met
name op Facebook, vindt u vast een
weggeefgroep in uw buurt.
Echt alternatief?
Alternatieve manieren om goederen en
diensten uit te wisselen zitten duidelijk in
de lift, o.a. met dank aan de economische
crisis. Maar zijn het echte alternatieven?
Nee, veeleer aanvullende circuits die naast
de reguliere economie bestaan, voor de
(nog vrij beperkte) groep mensen die het
anders wil doen. Willen ze echt de
bovenhand krijgen, dan zal er eerst een
economische schok nodig zijn, waarbij
nieuwe goederen, door een tekort aan
grondstoffen, opeens een heel stuk duurder
worden. Maar voorlopig lijkt dat nog
relatief verre toekomstmuziek. ¬
oktober 2014 • 590 Test-Aankoop 37

Download Report