Sept/Okt - geode Zwijndrecht

BESTUUR
Voorzitter
Marna Booltink
010-4821716
Vicevoorzitter
Con Van As
010-4821716
Secretaris/
Ledenadministratie
Lucky Thijssen
06-29043199
Penningmeester
Tonny Antheunisse
010-4865613
2e Penningmeester
Bestuurslid
Fred Pronk
Joop van der Wulp
010-4193458
06-52321095
[email protected]
Laaghagen 1
3078 BD Rotterdam
[email protected]
Laaghagen 1
3078 BD Rotterdam
[email protected]
Luxemburgsestaat 18
3332 EK Zwijndrecht
[email protected]
Meekrapstraat 19a
3073 DL Rotterdam
[email protected]
[email protected]
COMMISSIES/AANSPREEK PERSOON
Beurscommissie
Cursussen
Braderieën
Excursies
Jeugd
Micromount
Aad Kuik
Con van As
Vacant
Vacant
Henk Verhoeckx
Dirk Slijkhuis
078-6156615
010-4821716
[email protected]
[email protected]
0182-538539
078-6162705
[email protected]
[email protected]
DIENSTEN
Bibliotheek
Catering Services
Internet
Publiciteit
Redactie Geodeblad
Chris Antheunisse
Aad Kuik
Fred Pronk
Joop van der Wulp
Leo Hemmes
010-4865613
078-6156615
010-4193458
06-52321095
010-2025454
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
CURSUSSEN
Geodroom
Sier- en edelsteen
Slijpen
Edelsmeden
Bernard Hollestein
0180-422488
oneven week
even week
1
[email protected]
VERENIGING VAN VERZAMELAARS EN VERWERKERS
VAN MINERALEN EN FOSSIELEN GEODE
BIJEENKOMSTEN GEODE
De bijeenkomsten van Geode worden gehouden op elke 3e woensdag
van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus): in december
de 2e woensdag van de maand, in het Develstein college,Develsingel 5,
Zwijndrecht. Aanvang 20.00 uur.
BIJEENKOMSTEN JEUGD
De bijeenkomsten van de jeugd worden in principe gehouden op elke
3e zaterdagmorgen van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en
augustus) in ’t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR
Zwijndrecht. Voor de juiste datum, zie het hoofdstuk VOOR DE JEUGD
in het Geodeblad. Aanvang 09.30 uur.
IEDERE WEEK SLIJPEN EN EDELSMEDEN IN HET GEODROOM
Even week edelsmeden. Oneven week siersteen slijpen.
Info: Bernhard Hollestein tel. 06-22606888 of tel. 0180 – 422488.
E-mail: [email protected]
BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT
De bijeenkomsten Micromount worden gehouden op elke 2e woensdag
van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus), in december
de 3e woensdag van de maand, in het ’t Weetpunt Zwijndrecht,
Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht.
Aanvang 19.30 uur.
KOSTEN LIDMAATSCHAP (BEDRAGEN PER KALENDERJAAR)
Volwassen leden
Euro 20.00
Lid+huisgenoot lid
Euro 28.50
Volledig gezin
Euro 30.00
Jeugd tot 18 jaar
Euro 14.00
Eenmalig inschrijfgeld
Euro
2.25 p.p.
Het Geode-boekjaar loopt van 1 januari t/m 31 december.
Oprichtingsdatum Geode: 14 februari 1974.
Gironummer: 3238146, t.n.v. Geode Zwijndrecht
GEODE NU OOK OP INTERNET:
www.geodezwijndrecht.nl
[email protected]
2
39e JAARGANG NR 4
9-5-1944
SEPTEMBER- OKTOBER 2014
JOOP WOLTERS
9-7-2014
Hoewel we wisten dat Joop niet lang meer te leven had, was
het bericht van overlijden toch nog onverwachts gekomen.
Tot het laatste moment heeft Joop zich bezig gehouden met
mineralen en, waar nodig, Anneke zoveel als mogelijk wegwijs
gemaakt..
Wat was Joop gelukkig toen hij zijn laatste wens in vervulling
zag gaan: “een vierdaagse reis met ambulance en
verpleegkundige samen met Anneke naar het museum in
Terra Mineralia in Freiberg, Duitsland .“
De crematieplechtigheid heeft op 16 juli samen met Anneke
door kennissen, Geode bestuur en enkele leden en
standhouders en klanten plaats gevonden.
Geode heeft hiermee een waardig lid met veel kennis van
mineralen verloren. Ook zal de plek op onze beurzen van
Anneke en Joop nog lang hun plek zijn.
Wij wensen Anneke alle sterkte.
WOENSDAG 17 SEPTEMBER 2014.
Op de septemberavond kunnen de leden hun vakantievondsten laten
zien. Dus iedereen wordt opgeroepen om de vakantievondsten mee te
nemen.
Chris Antheunisse zal een korte lezing geven over Wales.
Een interessant gebied voor mineralen en fossielen. Hij komt er al jaren
en kent het gebied goed.
Gerko Lieftink zal een korte lezing geven over calcietkristallen uit de
groeve Briloner Hardsteinwerke in Brilon. Sinds 1996 komt hij met enige
regelmaat in de groeve. Hij zal de vormenrijkdom van calciet tonen en
vertellen hoe de verschillende vormen zijn ontstaan.
3
WOENSDAG 15 OKTOBER 2014.
De lezing van de oktoberbijeenkomst zal verzorgd worden door de heer
Paul Mestrom. De titel is:
DIGITAAL BEHEER VAN EEN MINERALENVERZAMELING.
'Digitaal beheer van een
mineralenverzameling: hoe doe je dat?'
Als je verzameling bestaat uit een beperkt
aantal mooie stenen in een vitrine, dan heeft
het geen zin daar een database bij te
gebruiken. Als je hobby echter een
(overigens niet zo gevaarlijke) ziekte dreigt te
worden en je collectie uit vele honderden of
zelfs duizenden stukken bestaat, dan wordt
het een ander verhaal. Vragen als “Heb ik
dat mineraal al?”, “Ook van die vindplaats?”,
“Waar heb ik dat opgeborgen?” en zo meer zijn dan zonder behoorlijke
“boekhouding” niet meer te beantwoorden. Dan is het dus tijd voor een
database. Maar welke? Welke mogelijkheden zijn er en welke daarvan
is voor mij het meest geschikt? In mijn verhaal wil ik op dergelijke
vragen een antwoord te geven. Aan bod komen de meest gangbare
databases als Excel en Access, maar ook andere mogelijkheden, zoals
de Lapis database en Mindat. Ook voor de kennis die nodig is om met
dergelijke systemen te kunnen werken is er de nodige aandacht.
Een aantal van de mogelijkheden zal daarbij te zien zijn.
Paul Mestrom
VOOR DE JEUGD
De bijeenkomst van de jeugd op zaterdag in het Weetpunt in
Zwijndrecht:
20 september
11 oktober
22 november
13 december
3e zaterdag van de maand
2e zaterdag van de maand
4e zaterdag van de maand
2e zaterdag van de maand
Jaarafsluiting Geode en NLC.
4
BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT
Op woensdag 10 september en woensdag 8 oktober
houden wij onze micromountavonden.
We starten het nieuwe seizoen op woensdag de
10e september met eventuele vakantie vondsten.
Ook eigen voorkeuren kunnen mee gebracht worden.
Op de 8e oktober brengen we een aantal siderieten
mee. We starten weer om 19.30 uur.
Tot ziens in het Weetpunt.
Tel. 6162705
INLEVEREN KOPIJ
De kopij voor het november-decembernummer dient uiterlijk
zaterdag 18 oktober 2014 bij het redactieadres te zijn ingeleverd.
5
FACETSLIJPEN
Voor liefhebbers kan een cursus
FACETSLIJPEN starten.
De startdatum en de tijd worden in
overleg vastgesteld.
De plaats en de onkosten zijn nog
nader te bepalen.
Belangstellenden kunnen zich in
verbinding stellen met Bernard
Hollestein (zie pag. 2) of met het
Bestuur.
VAN DE LEESTAFEL
Lapis, mei 2014
De Steckbrief behandelt het mineraal
djurleiet, een kopersulfide, net als het wat
bekendere chalkosien.
Het verzamelen van kleine groepjes
mineralen, met een omvang van zo'n
2,5 cm, net iets groter dan de
micromounts. In het Engels heet zoiets "thumbnail collecting". Bijna de
helft van dit nummer is aan deze manier van verzamelen gewijd.
Bijzondere kopermineralen uit China. Zelf etiketten ontwerpen.
De mijnbouw in het Ahrdal, Rheinland, met een geschiedenis van meer
dan 450 jaar. Met een beetje geluk kan men hier en daar nog wat
pyromorfiet vinden. Nieuwe mineralen..
Lapis, juni 2014.
In de Steckbrief komen we het telluriummineraal rodalquilariet tegen,
dat voor het eerst in 1968 beschreven werd en gevonden is in Almeria,
Spanje. Mijnbouw in Almeria, waar goud werd gevonden. Op de Halden
kunnen nog steeds aardige vondsten gedaan worden, o.a. van
lavendulaan. De lijst van aldaar voorkomende mineralen is lang.
Scepteramethyst uit Rauris in Oostenrijk. Vreemd gevormde
rookkwartsen uit de Mina Pestarenga in Portugal.
Nieuwe mineralen uit de Eifel.
6
Lapis, juli, augustus 2014.
In de Steckbrief wordt een mooie bekende
behandeld: Mesolieth, een zeoliet die precies
tussen natroliet en skoleziet ligt. De mooiste
komen uit Poona en zijn soms moeilijk van
skolezieten te onderscheiden. Een groot deel
van dit nummer is gewijd aan de mineralen
van Panasqueira in Portugal. Deze mijn is
vooral beroemd vanwege tin en wolframiet.
Prachtig zijn de stukken waarop apatietkristallen zitten (foto).
De Lapis begint een serie over gesteenten en hun mineralen. In dit
artikel wordt gesproken over "Greisen", graniet met tin, zinnwaldit en
enkele andere mineralen. Zeldzame boraten uit China. Terugblik op de
beurs van Ste.Marie-aux-Mines.
Geonieuws, mei 2014.
Jaaroverzicht. Mineralen zoeken in Asturias. Kristalmodellen. Mineralen
genoemd naar hun kristallen.
Geonieuws, juni 2014.
Symmetrie in kirstallen. Het mineraal van de maand is curetoniet, een
zeldzaamheid. Mineralen uit China.
Mineralienwelt, april, mei 2014.
Anataas uit Rauris, Oostenrijk, in verschillende vormen en kleuren.
Secondaire kopermineralen uit Peru. Mineralogische bijzonderheden uit
Brixlegg, een zeer uitgebreid artikel met veel namen en foto's.
Fadenkwarts uit Ramsbeck.
Lood- en zinkertsvindplaatsen in Slovenië.
Epidoot van een nieuwe vindplaats bij Austefjorden in Noorwegen.
Nieuwe mineralen. Een interessante fluorietvondst bij Hotzenwald in het
Zwarte Woud.
De laatste nieuwtjes over agaten.
Mineralienwelt, juli, augustus 2014.
Verslag van een mineralenbeurs in China.
Mijnbouw in het Erongo-gebied, Namibie.
Een interessante koperertsgang in het Kleinelendtal, Oostenrijk.
7
Fosfaat- en arseenmineralen uit de Groeve Nöchelchen bij Gülleshein,
ten zuidoosten van Bonn. Deze vindplaats uit een ver verleden kwam
korte tijd boven water bij bouwwerkzaamheden. Portret van een
verzamelaar. De verzameling van de
Abdij St. Peter bij Salzburg.
Een prachtige verzameling vlak onder
de hanenbalken. De vondst van blauwe
titaniet in het Felbertal bij Salzburg.
Een bezoek aan de Graulei, waar nog
steeds prachtige micro's gevonden
worden. Trepça in Kosovo is nog steeds
een vindplaats voor mooie handstukken.
Nieuwe mineralen.
Fossilien, mei, juni 2014.
Fossiele sprinkhanen, zowel in steen als in barnsteen.
Mooie onkolieten uit Salzburg. Het gaat hier om kalkafzettingen die door
cyanobacteriën veroorzaakt worden. Als je de foto's ziet van sterke
vergrotingen doen die denken aan agaten.
Zeereptielen van de Zuidpool uit het Onder-Krijt.
Trilobieten met koraal. De opbouw van zeelelies wat nader bekeken.
Het prepareren van een snavelvis uit Plattenkalk.
Fossiele eendenmossels. De Plegiosaurus.
Ook brokstukken van fossielen kunnen interessante gegevens leveren.
Roofspinnen in aragoniet.
Tenslotte toch nog iets over mineralen: Granaat in graniet en wat dat
met fossielen te maken heeft.
Fossilien, juli, augustus 2014.
Kwallen uit het Jura zijn bekend van Solnhofen, maar komen op meer
plekken voor.
De leisteengroeve Schielenberg in de Hunsrück. Alleen nog wat Halden
zijn terug te vinden, met wellicht nog wat fossielen. In het verleden werd
hier veel moois te voorschijn gehakt. Veel van de aldaar gevonden
leisteen is terug te vinden in het prachtige plaatsje Herrstein, in de buurt
van Idar-Oberstein.
Fossielen in barnsteen. Het eiland Öland.
De vondst van een Caturus, prehistorische vis, in een rommelbak.
8
Nieuwe verrassingen in Solnhofen. Fossielen uit het Cambrium in
noord-Duitsland, een zeldzaamheid.
Oesters uit het Onder-Krijt in de Provence.
DE BEURSKALENDER
Zondag 28 september: Mineralen- en Fossielenbeurs,
Cultureel Centrum, Henri Dunantplein 4, Den Bilt.
Zondag 19 oktober: Geologisch Evenement Mineralen en Fossielen
Amstelhal, Borchlandweg 6-12, Amsterdam
Zondag 2 november: Mineralen- en Fossielenbeurs,
Wertastraat 1, Weert
EN RESERVEER VAST: ZATERDAG 15 NOVEMBER
ONZE GEODE-BEURS IN ZWIJNDRECHT
9
KORUND
Het mineraal korund, een aluminiumoxide (Al2O3), kristalliseert tijdens
de vorming van stollingsgesteente waarin een grote hoeveelheid
aluminium aanwezig is. Korund komt op vele plaatsen voor, maar is
nooit talrijk te vinden. De naam korund is vermoedelijk afgeleid van het
Oudindische woord “kauruntaka” of “kurund”. Algemeen heeft het de
kleur grijs, bruinrood of geelachtig en is dof, soms met een zwakke
glasglans. Het is een hard mineraal, hardheid 9,00. De dichtheid
bedraagt 4,00 tot 4,10 en de streepkleur is wit.
Wanneer aluminiumrijke magma en kalksteen samenkomen kan zich
door metamorfose korund vormen. Ook door metamorfose van
gesteenten die rijk zijn aan aluminiumoxide en siliciumoxide.
Kleurloze korund komt voor, maar is zeldzaam. Zo kennen we de
kleurloze heldere korund welke “leukosaffier” wordt genoemd. De naam
is afgeleid van het Griekse woord “leukos”= wit en het woord saffier.
Soms bevat heldere korund sporen van de
elementen ijzer (Fe) en titaan (Ti). Hierdoor krijgt
de korund de kleur blauw, geel tot roodgeel.
Deze korund kennen we als “saffier”.
Saffier is de blauwe of groenblauwe variëteit van
korund, (afb 1.) Saffier is afkomstig uit het
Sanskriet en via het Griekse woord “sápfeiros” en
het Latijnse woord “sapphirus” dat blauw betekent.
Saffier is blauw van kleur. Soms is het blauw zo
donker dat het bijna zwart lijkt.
De diepblauw gekleurde saffier is het meest
zuiver. Vaak toont saffier een meer levendig
helderblauw met vlekken waar de kleur meer
Afb. 1 Saffier (India)
of minder intenser is.
Door insluitingen en kristalfouten toont korund meer kleuren, te weten:
Blauw
Bruin
Geel
Groen
saffier
amaril
geel saffier
groen saffier
Oosterse topaas
Oosterse smaragd
10
Grijs
Kleurloos
Meer kleurig
Rood
Roze
Violet
Wit
amaril
leukosaffier
amaril
robijn
roze saffier
violet saffier
wit saffier
Oosterse amethyst
(toepassing als imitatie van diamant)
De rode korund bevat sporen van het element chroom (Cr).
Deze variëteit kennen we als “robijn”.
De naam robijn is afgeleid uit het Latijnse woord “rubeus” wat “rood”
betekent.
Robijn wordt ook genoemd naar het Latijnse woord “carbunculus”
wat “karbonkel” betekent.
Karbonkel = als gloeiende kool.
De kleur van robijn varieert van vurig rood naar purper ( afb.2).
Door het pleochroïsme toont een steen verschillende tinten van
baksteenrood naar karmijnrood
11
Afb. 2 Robijn Madagaskar
Is de rode tint zeer licht, dan spreekt
men van roze saffier.
Is het rood meer violet, dan spreekt
men van violet
In sommige korundkristallen komen ook
uiterst dunne kristalnaalden van rutiel
(TiO2) voor. Deze rutielnaalden zorgen
voor het stereffect in een cabochon of
bol geslepen saffier.
Robijn die evenwijdig liggende
ingesloten rutielnaalden bevat toont een
zijdeglans. De door metamorfose
gevormde robijn bevat altijd insluitsels
van kleine kristallen, de hoeveelheid
aan insluitsels bepaalt de helderheid
van robijn. De meest heldere robijnen zijn meestal kleine kristallen.
De niet-edelsteen kwaliteit korund kennen we als amaril. Amaril wordt
toegepast als slijpmiddel, zoals schuurpapier.
Heldere korund in verschillende kleuren is zeldzaam en wordt al
eeuwen lang bewerkt tot siersteen. De meest waardevolle korund is
saffier en robijn. Zowel saffier als robijn kennen een lange historie en
worden erkend als edelsteen. Beroemd zijn de saffieren en robijnen uit
Ratnapura in het zuidoostelijk deel van Colombo, in Sri Lanka (Ceylon).
Korund van goede kwaliteit wordt heden ook gewonnen in Australië,
Borneo, Kashmir, Madagaskar, Thailand en in de Verenigde Staten van
Amerika.
Robijnkristallen die ingebed zijn in
groene zoïsiet en afkomstig uit de
omgeving van Asusha in Tanzania zijn
zeer decoratief (afb. 3).
Afb. 3 Robijnkristallen ingebed in
groene zoïsiet (Tanzania).
12
In de oudheid versierden Indiase hogepriesters hun mantels met
saffieren. In geschriften uit de 6e eeuw wordt robijn al als edelsteen
genoemd. Weer later is beroemd geworden de robijn uit de mijnen van
Mogok in het noordelijk deel van Birma. De daar gevonden robijn is de
meest heldere welke we kennen.
Gedurende de middeleeuwen zijn de meeste juwelen bezet met
geslepen saffier en robijn. In die tijd was de slijpvorm cabochon en
zelden werden facetten aan de bovenzijde aangebracht. Het slijpen was
in die tijd zeer moeilijk en vergde veel tijd. Korund met een hardheid van
9.00, volgens de schaal van Mohs, is na diamant het hardste mineraal
dat we kennen. Dit verklaart waarom het slijpen niet zo eenvoudig was.
Door zijn hardheid is korund geschikt als slijppoeder welke we kennen
als amarilslijppoeder.
Korundkristallen komen voor
in de vorm van een tablet,
figuur 1 en afbeelding 4, als
een gestreepte spoel, figuur 2,
of als een tonnetje, figuur 3.
Over het algemeen is het
korrelig of vormt het een
compacte massa.
figuur 1
figuur 2
figuur 3
13
Afb. 4 Korund uit Kenya
Korund kristalliseert volgens het
trigonale kristalstelsel als
ditrigonale scalenoëder met soms
aan de uiteinden een spitse
piramide. Hoe is een ditrigonale
scalenoëder opgebouwd naar de
kristalvorm van korund?
De basisvorm is de romboëder, welke je mag vergelijken met een
vervormde kubus die zo is geplaatst dat de c-as door twee hoekpunten
loopt, figuur 4.
Door vanuit de zes hoekpunten van de romboëder naar een punt op de
verlengde c-as te construeren ontstaat de ditrigonale skalenoëder,
figuur 5.
figuur 4. Romboëder
figuur 5. Ditrigonale scalenoëder
14
De trigonale kristalvorm is nauw verwant met de hexagonale
kristalvorm, waardoor een
korundkristal van bovenaf gezien
een zeskantige vorm heeft.
Om dit te kunnen zien is hier het
bovenaanzicht van de basisvorm
uitgebeeld, figuur 6.
figuur 6
Door de trigonale kristalvorm te combineren met de hexagonale
kristalvorm is het hexagonaal prisma van de 2e orde te construeren,
figuur 7.
Door de zes hoekpunten van de basisvorm te verbinden op een punt op
de c-as, ontstaat de ditrigonale skalenoëder met hexagonaal prisma van
de 2e orde, waarin de vorm van een korundkristal is te herkennen,
figuur 8.
Worden de uiteinden afgeplat, dan vormt
zich de pinakoïde 0001, figuur 9.
figuur 7
15
figuur 8
Korundkristallen tonen niet altijd het prisma
figuur 9.
Vaak worden extra skalenoëdervlakken op de
negatieve assen gevormd, figuur 10 en 11.
figuur 9
figuur 10
Dit artikel werd geschreven
en getekend door
Ben Ockeloen..
figuur 11
VERGEET U NIET
ZATERDAG 15 NOVEMBER
VRIJ TE HOUDEN?
ONZE GEODE-BEURS
IN ZWIJNDRECHT!!!!!
16