Dichterbij MAGAZINE VOOR LEDEN VAN RABOBANK NOORDENVELD WEST GRONINGEN ZOMER 2014 NOORDENVELD WEST GRONINGEN 3351 Roden viert 110 jaar Ot en Sien »21 KOEPON BITCOINS RABO LEDENFIETSTOCHT Wereldwijd concern uit Feerwerd »28 Wat zijn het en wat kun je ermee? »16 Fiets mee door het Westerkwartier »8 OM DE HOEK 2 NOORDENVELD WEST GRONINGEN Kennismaken met alle nieuwe manieren van bankieren en demonstraties via een breedbeeld. Dat en meer kon tijdens de gezellige en informatieve Open Dag. Een dag waarbij je kon rondkijken op de bank onder het genot van koffie met lekkers. We hebben veel klanten mogen verwelkomen op onze kantoren in Leek, Roden, Winsum en Zuidhorn. Van groot tot klein. Daar is een Open Dag voor bedoeld. 3351 5 APRIL 2014, RABOBANK OPEN DAG, KANTOOR LEEK 3 OLAV EERKES VOOR WOORD directeur Bedrijfsmanagement GRENZEN VERLEGGEN D e zomer is een tijd om grenzen te verleggen. Dat doen we letterlijk door bijvoorbeeld onze vakantie te vieren in een ander land. Maar ook figuurlijk. De zomer is traditiegetrouw de periode van de grote sportevenementen. Dit jaar valt er op sportgebied genoeg te beleven. Na de topprestatie van onze schaatsers bij de Olympische Spelen in Sotsji, is het nu de beurt aan onze hockeyers. Zij strijden op dit moment in Den Haag om de wereldtitel tijdens de Rabobank Hockey World Cup. Ons dameselftal hoort tot de top van de wereld en wist al een aantal maal het goud op het WK te veroveren. Zullen zij er dit jaar in eigen land ook weer in slagen? Als we daarna op het WK voetbal in Brazilië ook hoge ogen weten te gooien, kan het sportjaar 2014 voor Nederland niet meer stuk! COLOFON Redactie Rabobank Noordenveld West Groningen: Wolter Adema, Erik Doorenspleet, Minka Koopmans, Hanneke Nijman, Ronja Scheeringa, Annette Upperman (medewerkers Rabobank). Met medewerking van Folkert van der Glas en Greetje Hingstman (tekstschrijvers). Fotografie: Hans van den Bosch, Omke Oudeman, Gerhard Lugard en Aernout Steegstra (Rudie Wiersma Fotografie). Zonder schriftelijke toestemming van de Rabobank mag niets uit deze uitgave worden overgenomen of gekopieerd. De Rabobank en vdbj_ besteden uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van alle gepubliceerde data. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. De Rabobank en vdbj_, alsmede de aan hen gelieerde ondernemingen en toeleveranciers, zijn niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de inhoud van dit blad. 4 NOORDENVELD WEST GRONINGEN In deze Dichterbij besteden we aandacht aan grensverleggende innovaties, ontwikkelingen die tot over onze landgrenzen heen reiken en figuurlijke grenzen, zoals de grens tussen arm en rijk en opschuivende leeftijdsgrenzen. Zo werkt de Rabobank in Chili samen met het Wereld Natuur Fonds. Daar helpen we de grootste zalmkwekerij van het land om op een duurzame manier te werken. Ook nemen we een kijkje bij Koepon in Feerwerd, een internationaal bedrijf in onze regio. Door onze kennis en krachten te bundelen met die van anderen kunnen we niet alleen onze eigen grenzen steeds verder verleggen, maar ook anderen helpen om dit te doen. En dat is toch waar het uiteindelijk om draait bij coöperatief bankieren. 21 juni Rabo fietstocht in het Westerkwartier. Fietst u mee? Dichterbij NOORDENVELD WEST GRONINGEN THEMA: GRENZEN VERLEGGEN 10 16 18 28 34 Nieuwe kijk op ouderdom Bitcoins: wat moeten we ermee? Waar ligt de grens tussen arm en rijk in Nederland? Koepon Holding Feerwerd Interview met Maartje Paumen EROP UIT 8 34 Rabo Ledenfietstocht INSPIRATIES 14 Museum Wierdenland OT EN SIEN 110 21 Scheepstrakabinet Roden SAMENWERKING MET WNF 22 'Groene' kweekvis INFOGRAPHIC 26 Nederlanders doen steeds meer online LEDENRAAD 28 32 De Marne MYORDER 36 Gemak op het terras 3351 RUBRIEKEN 32 14 2 6 17 31 38 39 40 Om de hoek Kort nieuws Twitter @RaboNWG Thuis in de wereld Ledenaanbiedingen Column Bert Faber Spring maar achterop 5 KORT ‘Met trots neem ik afscheid.’ AD GEERTS NEEMT AFSCHEID Na ruim 45 jaar heeft directievoorzitter Ad Geerts op 8 mei jl. zijn omvangrijke carrière bij de Rabobank beëindigd. De afscheidsreceptie werd gehouden in Hotel Langewold Roden. Ad blikt terug op de tijd bij Rabobank. “ Na zoveel jaren ben ik vergroeid met de Rabobank die altijd mijn passie is geweest. Er is namelijk niets mooier als bank de ambities van leden en klanten helpen te realiseren en de verbinding aan te gaan met de gemeenschap vanuit onze coöperatieve grondslag. Daarin is onze bank groot geworden, uniek en toonaangevend. Dat maakt het werken voor de Rabobank tot een voorrecht. Wat ik het meeste zal missen is het voorop gaan in de bediening van onze klanten want dat is altijd mijn intrinsieke motivatie geweest. Met trots neem ik afscheid en wens onze leden en klanten het allerbeste toe. Naast meer tijd voor mijn familie wil ik me inzetten voor het bedrijfsleven en de maatschappelijke behoeften in het noorden en mijn ervaring inzetten in Verzekeringshulp voor starters W elke schades komen het meest voor bij schilders en glaszetters? Welke risico’s loopt een schoonheidsspecialist? Als starter, zzp’er, vereniging of stichting wilt u een verzekering die past bij uw bedrijf en die uw bedrijfsrisico’s voldoende dekt. Die risico’s veranderen regelmatig. Interpolis ZekerVanJeZaak® is een verzekeringspakket dat meeverandert met uw bedrijf. Ondernemers hoeven slechts een6 NOORDENVELD WEST GRONINGEN maal per jaar hun actuele situatie door te geven. Tussentijdse wijzigingen zijn direct meeverzekerd. Als handig hulpmiddel heeft Interpolis infographics met cijfers van ZekerVanJeZaak-klanten uit twintig verschillende branches. Daarmee kunnen ondernemers vergelijkingen maken met anderen binnen hun branche. Ook krijgen zij een indicatie van de verzekeringskosten aan de hand van de verwachte omzet. Kijk voor meer info op interpolis.nl/zakelijk. ontwikkelingslanden”, aldus Ad Geerts. AANKOOP RETOUR? Hebt u een aankoop gedaan die u wilt retourneren? In plaats van het aankoopbedrag als contant geld terug te geven, kunnen winkeliers sinds kort het bedrag terugstorten op uw bankrekening; retourpinnen heet dit. De volgende werkdag staat het geld dan op uw rekening. Deze manier van retourneren is extra veilig voor winkeliers, die hierdoor minder contant geld in hun kassa hoeven te bewaren. Maar ook klanten hoeven niet meer met (veel) contant geld op zak naar huis. HAAL MEER UIT UW SPAARGELD Rabobank verhuist in Zuidhorn ‘ Als de verbouwing volgens plan verloopt gaat onze vestiging in Zuidhorn komend najaar verhuizen van de Hanckemalaan naar een nieuw onderkomen aan de Overtuinen’, zegt Olav Eerkes, directeur Bedrijfsmanagement. Uw Rabobank heeft een overeenkomst met de verhuurder van winkelcomplex Overtuinen in Zuidhorn getekend. Het pand voldoet qua locatie en uitstraling aan alle wensen. Olav licht toe: ‘Het nieuwe kantoor is goed bereikbaar en beschikt bovendien over ruime parkeergelegenheid. De komende periode wordt het pand verbouwd tot een toekomstgericht en eigentijds bankkantoor. Met een moderne bankhal en mogelijkheden om klanten kennis te laten maken met de nieuwe manieren van bankieren. Kantoor Zuidhorn is straks de meest moderne Rabobankvestiging in ons mooie werkgebied.’ De verbouwing van het pand start in de loop van juni. Op reis buiten Europa? ZET UW PAS ‘AAN’ G aat u op reis buiten Europa? Vergeet dan niet om uw bankpas voor vertrek ‘aan’ te zetten via Rabo Internetbankieren (behalve bij WereldPas jongeren), via uw bank of door te bellen met Interhelp (buiten kantoortijden). Dit kan zo vaak u wilt, hier zijn geen kosten aan verbonden. Van tevoren geeft u aan wanneer u buiten Europa verblijft. Deze periode kunt u desgewenst vanaf uw verblijfsplek verlengen. Zakelijke bankpassen hoeft u overigens niet in te stellen voor gebruik buiten Europa; deze staan standaard ‘aan’. KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN 3351 UITZONDERINGEN OP RABO.NL/NME6RBXT. Hebt u meestal meer spaargeld op uw rekening dan u direct nodig hebt? Met Rabo PeriodeSparen spaart u met het deel waar u nu ‘niets’ mee doet tot aan het moment waarop u het wel nodig denkt te hebben. Bijvoorbeeld voor een nieuwe auto of een grote reis. U ontvangt dan een hogere rente dan op uw dagelijks opvraagbare spaarrekening. Tussendoor geld opnemen kan als u dit op tijd aankondigt. Kijk op rabobank.nl/periodesparen. SPONSORING & DONATIE Rabobank Noordenveld West Groningen vindt het belangrijk betrokken te zijn bij haar verenigingen en stichtingen. Daarom zetten wij ons graag in als sponsor van verenigingen en evenementen in de regio. Aanvragen konden van januari tot en met 31 maart ingediend worden. Ruim 250 verenigingen en stichtingen ontvangen in 2014 een sponsor- of donatiebijdrage. Samen sterker staan. Met Rabobank als sponsor. UITKERING VANUIT DE FONDSEN Rabobank Noordenveld West Groningen kent twee fondsen, het Leefbaarheidfonds en Coöperatiefonds. In het voorjaar zijn ruim 30 aanvragen gehonoreerd en is in totaal voor ruim 150.000 euro uitgekeerd, verdeeld over beide fondsen. Heeft u ook een sociaal maatschappelijk en duurzaam initiatief en kunt u wel wat financiële ondersteuning gebruiken? Kijk dan op www.rabobank.nl/nwg voor de voorwaarden. 7 EROP UIT RABO LEDENFIETSTOCHT Op de fiets door het Westerkwartier! Heeft u de ketting al gesmeerd? Stapt u dan op 21 juni op de fiets voor een prachtige tocht door het Westerkwartier. Met moois en lekkers onderweg. TEKST: GREETJE HINGSTMAN FOTO'S: OMKE OUDEMAN O p zaterdag 21 juni organiseert uw Rabobank Noordenveld West Groningen de Rabo Ledenfietstocht, in samenwerking met Fietsclub Voor de Wind uit Zuidhorn. Dit jaar leidt de route u langs bijzondere plekken in het Westerkwartier. Tijdens de route van ruim 40 kilometer stapt u een aantal keren af voor een steeds weer andere beleving. STROKASTEEL Hoe zou het bijvoorbeeld zijn om te slapen in een strokasteel? Of in een stro-iglo? U kunt het zien en zelfs even proberen in de Hayema Heerd in Oldehove. Deze boerderij, midden tussen de landerijen, is omgetoverd tot een plek die met geen enkel hotel te vergelijken valt. Op verschillende manieren is 'slapen in het stro' tot een romantische, knusse of stoere beleving gemaakt. Zodat het bijna jammer is om 's avonds de ogen te sluiten. Vanuit alle hoeken van het land komen gasten naar deze wijdse plek. Op de vraag of het niet koud is reageert 8 NOORDENVELD WEST GRONINGEN één van de gasten: 'Buiten was het onder het vriespunt, maar hier in het stro hebben we warm en romantisch geslapen. Bij het wakker worden scheen de zon naar binnen en zagen we de konijnen rondrennen in hun hok.' De mensen van de heerd staan u op 21 juni op te wachten om u rond te leiden. Maar ook om te vertellen hoe u bijvoorbeeld schapen kunt hoeden. Neemt u onderweg een rustpauze in Grijpskerk, dan kunt u binnenlopen bij Bakkerij Jager die befaamd is om zijn Groninger poffert. 'En om onze zelf ontworpen broden', aldus de bakkersvrouw. Hoewel de bakker in de vroege ochtend het brood natuurlijk al heeft gebakken, kunt u toch een kijkje nemen in 'de keuken' van de bakkerij. 'En u krijgt een lekkernij uit eigen oven'. EIGENGEPERST Daar, waar de Kommerzijlsterriet en het Niehoofsterdiep het Humsterland omarmen, ligt nog een mooie plek waar u een warm welkom wacht. Aan de rand van de boomgaard van fruitteeltbedrijf Stro, prikt dat niet? 'Nee hoor', stelt Wil Hoogeboom (Hayema Heerd) gerust. 'Veel kussens en een fijn matras zorgen voor een comfortabele nacht.' 3351 IN DE MIDDELEEUWEN Oudebosch in Niehove, staat een glas eigengeperst appelsap voor u klaar. 'Als het een beetje meezit, zijn de eerste kersen misschien ook wel klaar', vertelt telersvrouw Van Woudenberg. De familie geeft u in ieder geval een fruitbakje mee: 'Flink wat vitaminen voor onderweg.' Heeft u nog een momentje tijd, loopt u dan de weelderige boomgaard even in. Zo een greep uit dat wat u tegenkomt tijdens uw fietstocht. Waarbij het stuk Abel Tasman struuntochtpad en het passeren van de NAM locatie bij Grijpskerk nog niet eens aan bod zijn gekomen. De route kenmerkt zich door weidse vergezichten, landweggetjes en slingert zoveel mogelijk dwars door de landerijen. 'Wij weten als geen ander de mooie plekken te vinden', aldus Richard Been van fietsclub Voor de Wind, die de route voor een belangrijk deel heeft uitgezet. 'De afstand is goed te doen, omdat er meerdere leuke stops zijn.' En heeft u pech onderweg? Geen nood, Voor de Wind is de hele dag stand-by om u weer op weg te helpen. FIETST U MEE? De fietstocht is speciaal voor u als lid van Rabobank Noordenveld West Groningen, (uw) kinderen en één introducé. U start op 21 juni tussen 10.00 en 11.30 uur. Het startpunt bepaalt u zelf: Oldehove (Hayema Heerd) of Grootegast (Herberg In De Groote Gast). Voor u begint, krijgt u van ons een kop koffie of thee met een lekkernij. Tevens ontvangt u bij aanvang de routebeschrijving en coupons, die u onderweg bij de verschillende stops kunt inleveren voor iets lekkers. Halverwege is er een lunch: versterkende soep met broodjes. De eindtijd van de tocht is 16.00 uur. Deelname aan dit alles is gratis. Fietst u mee? Meldt u zich dan voor 18 juni aan via www.rabobank.nl/nwg. U ontvangt dan direct een bevestiging met alle praktische informatie. Het Westerkwartier is één van de oudste cultuurlandschappen van West-Europa. Rond het jaar 800 was het een dichtbevolkt gebied, hoewel de zee zich er toen nog flink liet gelden. Op wierden trachtten de bewoners te overleven, omgeven door wadgeulen. Deze geulen zijn nog altijd te herkennen in het landschap. De middeleeuwse eilanden van toen, Middag en Humsterland, zijn voorgedragen voor de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Door dit gebied fietst u op 21 juni. AANMELDEN VOOR DE FIETSTOCHT: WWW.RABOBANK.NL/NWG. 9 TOEKOMST De afgelopen eeuw is de gemiddelde levensverwachting gestegen van 40 naar 80 jaar. Wie vandaag de dag met pensioen gaat, kan daar niet tien maar twintig jaar van genieten. TEKST: HANS BOUMAN FOTO'S: GETTY IMAGES 75 is het nieuwe 65 I WESTENDORP: n zijn bestseller Oud worden zonder het te logisch en wenselijk is om de traditionele pen‘40 procent van de zijn verwijst de Leidse hoogleraar ouderensioengerechtigde leeftijd te handhaven. Van bijna 65-jarigen denkt geneeskunde Rudi Westendorp naar de overheidswege is inmiddels besloten deze in erover om door te werFrançaise Jeanne-Louise Calment. Zij stierf stappen te verhogen van 65 naar 67 jaar. Daarken. Een kwart van de in 1997 op 122-jarige leeftijd. Calment over is heel wat afgeklaagd. Westendorp ver75-plussers is actief als was, voor zover bekend, de oudste aardbaast zich daarover. ‘Dat we vast blijven houden mantelzorger en 40 bewoonster ooit. Volgens Westendorp zal haar aan de 65-jarige pensioenleeftijd, alsof daar een procent van de grootrecord onverbiddelijk worden gebroken: de eerbiologische grondslag voor zou zijn, heeft iets ouders past op de ste persoon die 135 zal worden, is al geboren. zots. De gemiddelde Nederlander heeft na zijn kleinkinderen.’ De volkswijsheid wil dat ouderdom met ge65ste nog 22 levensjaren voor de boeg. Het zou breken komt. Maar niet alleen komen die gebrereëel zijn om toe te groeien naar een pensioenken op steeds latere leeftijd, zelfs áls er gebreken leeftijd van 75 jaar. 75 is het nieuwe 65!’ zijn, laten de meeste ouderen zich daardoor nauwelijks uit Al een aantal jaren geleden stelden de New Yorkse econoom het veld slaan. ‘Wanneer je ouderen vraagt naar de kwaliteit Warren Sanderson en de Weense demograaf Sergei van hun leven, waarderen zij dat gemiddeld met een cijfer 8’, Scherbov dat we anders moeten gaan denken over leeftijd. constateert Westendorp. Dat blijkt ook uit onderzoek van het ‘Niet het aantal geleefde jaren is van belang, maar het aantal RIVM: twee derde van de zelfstandig wonende ouderen jaren dat iemand nog te leven heeft.’ Volgens de twee ervaart geen lichamelijke beperkingen en meer dan de helft onderzoekers zouden de maatschappelijke kosten van de voelt zich gezond. zorg een stuk lager uitvallen, wanneer je die berekent door het aantal hulpbehoevenden af te zetten tegen het aantal Pensioenleeftijd naar 75 Nu we ouder worden en lanmensen dat hulp kan geven, onder wie veel 65-plussers die ger gezond blijven, komt de discussie op gang of het nog wel mantelzorger zijn. 10 NOORDENVELD WEST GRONINGEN 3351 Seniorencomplex van de toekomst Wanneer we die gedachtenstap eenmaal hebben gemaakt, komt de hele discussie over de maatschappelijke kosten van de vergrijzing ineens in een heel ander daglicht te staan. Dan worden ouderen niet alleen maar consumenten op het gebied van wonen, zorg en welzijn, maar ook producenten op het gebied van arbeid en participatie. Wetenschap, overheid en bedrijfsleven zullen de handen ineen moeten slaan om zowel technologische als sociale innovaties tot stand te brengen, meent Westendorp. Zo is er behoefte aan een breed geschakeerd woningaanbod voor ouderen. ‘Daarbij gaat het niet alleen om luxehuizen waar alles tiptop geregeld is, maar ook om woningen waar mensen met weinig inkomen van voldoende zorg verzekerd zijn. Tot op heden is die vraag grotendeels ingevuld met een min of meer standaardaanbod van verzorg- en verpleegtehuizen. Hier ligt een opdracht voor corporaties, die een passend aanbod moeten realiseren waar nu kansen blijven liggen.’ Links en rechts worden al antwoorden op de vraag naar nieuwe woonvormen geformuleerd. Ron Fonteine, eigenaar van de website leefbewust.com, lanceerde het idee van een nieuw type seniorencomplexen: cirkelvormige, van zonnepanelen voorziene bouwwerken met aan de buitenzijde een in de rondte lopende, inpandige gang en in het midden een ‘Dat we vast blijven houden aan de 65-jarige pensioenleeftijd, alsof daar een biologische grondslag voor zou zijn, heeft iets zots’ grote gemeenschappelijke tuin waarin groenten en kruiden kunnen worden gekweekt, deels voor eigen gebruik, deels om te verkopen of te schenken. ‘De seniorencomplexen zouden kunnen worden voorzien van les- en reparatieruimten’, aldus Fonteine. ‘Er bestaat erg veel kennis onder ouderen die nu nauwelijks wordt benut. Ouderen kunnen lesgeven in traditioneel gezond koken, reparaties verrichten aan consumptiegoederen die anders worden weggegooid, kleding herstellen en op andere manieren kennis doorgeven. De mensen zelf worden er actiever door, ze genereren inkomsten door de verkoop, reparaties en lessen, die bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden voor het financieren van ontspanningsactiviteiten. Ook nemen hun sociale contacten toe, zowel onderling als met andere generaties. De resultaten zijn een betere gezondheid en lagere kosten. Zowel de ouderen zelf als de rest van de maatschappij profiteren.’ Interessante doelgroep We zijn nog nooit zo oud geworden en ouderen hebben het financieel nog nooit zo goed gehad. De goeroe van de seniorenmarketing, de Fransman Jean-Paul Tréguer, hamert al vijftien jaar op het 12 NOORDENVELD WEST GRONINGEN MAATWERK 3351 belang van deze doelgroep en vindt steeds meer gehoor. Essentieel bij het benaderen van de seniorenmarkt, aldus de Fransman, is dat de producten weliswaar aantrekkelijk moeten zijn voor ouderen, maar dat je deze doelgroep niet moet aanspreken op zijn leeftijd. Klassiek is de fout van rijwielfabrikant Rivel, die ooit een fiets maakte speciaal voor 50-plussers. Het product werd Abraham gedoopt en flopte kansloos. Volgens Tréguer nemen senioren gemiddeld tweeënhalf maal zo lang de tijd om iets te kopen als een jeugdige consument. Maar als ze eenmaal tot een aankoop besluiten en het product bevalt goed, dan kan de producent erop rekenen dat de klant terugkeert. De merkentrouw onder ouderen is zeer groot, dit in tegenstelling tot de jongeren, die met speels gemak van merk naar merk vlinderen. Werk en pensioen combineren Hebben ouderen eigenlijk animo om na hun 65ste actief te blijven? Medical Delta, een samenwerkingsverband van vijf universitaire instellingen in Delft, Leiden en Rotterdam, alsook de lokale overheden, deed hiernaar onderzoek en het antwoord luidt volmondig: ja. Zowel op de relatief informele wijze direct aan huis, die Fonteine voorstelt, als anderszins. Volgens Medical Delta zijn steeds meer ouderen actief en productief in zowel betaald als vrijwilligerswerk. Weliswaar ziet een grote meerderheid van de 55-plussers die nu nog in het arbeidsproces actief zijn het als een goede zaak dat ze straks met hun baan kunnen stoppen, maar tegelijk bestaat er bij 60 procent een grote bereidheid om door te werken, mits dat onder eigen voorwaarden kan. ‘Natuurlijk gelden bij langer doorwerken niet voor iedereen dezelfde uitgangspunten’, aldus econoom Hans Stegeman, hoofd Internationaal Onderzoek bij de Rabobank. ‘Mensen die hun leven lang zware fysieke arbeid hebben verricht, zullen minder lang kunnen doorwerken dan anderen.’ Hij pleit voor een veel individuelere benadering dan op dit moment gebruikelijk is. Bij langer doorwerken en aanpassing van het ontslagrecht hoort ook de mogelijkheid dat je aan het eind van je loopbaan een lager salaris ontvangt, wanneer je minder productief wordt, aldus Stegeman. ‘Je ziet dat in cao’s steeds vaker de mogelijkheid van demotie wordt genoemd. Ik geloof sterk in meer hybride vormen, waarbij werk en pensioen worden gecombineerd. Dan houd je mensen langer inzetbaar en maak je dingen als demotie, In Scandinavië gaan werkgevers en oudere werknemers jaarlijks met elkaar aan tafel en bespreken: wat gaan we dit jaar doen, wat voor beloning past daarbij, welke opleidingen kunnen erin betrokken worden, etc., aldus Rabobank-econoom Hans Stegeman. ‘Zij maken individuele afspraken binnen het kader van een cao. Die kant zullen we op gaan: maatwerk.’ salaris dat past bij de productiviteit, gemakkelijker verteerbaar.’ Nieuwe hypotheekvormen Nu we langer leven zou er ook eens goed moeten worden gekeken naar de traditionele hypotheek, meent Rudi Westendorp. Hij pleit voor wat hij de “omkeerhypotheek” noemt. ‘Banken zouden ouderen het spiegelbeeld van de gewone hypotheek moeten bieden. Als je jong bent heb je geen geld om een huis te betalen en koop je je als het ware gradueel in. Ouderen zouden de gelegenheid moeten krijgen gradueel te worden uitgekocht.’ Hans Stegeman staat voorzichtig positief tegenover deze gedachte, maar maakt een voorbehoud. ‘Mensen die hun huis te gelde maken, gaan vervolgens dikwijls aanpassingen aan het huis doen om er zo langer in te kunnen blijven wonen. Dat gaat helaas meestal ten koste van de waarde van de woning. Natuurlijk moet het tot op bepaalde hoogte mogelijk zijn om die stenen weer te gelde te maken, maar daarin moet je jezelf niet te rijk rekenen.’ BOEKENTIP: OUD WORDEN ZONDER HET TE ZIJN RUDI WESTENDORP 13 INSPIRATIES OUDHEDEN EN ERFGOED Coöperatief project Museum Wierdenland in Ezinge en de Stichting Oude Groninger Kerken werken in 2014 samen in het project “Inspiraties”. Een belangrijke rol is weggelegd voor Henk Helmantel. TEKST: FOLKERT VAN DER GLAS FOTO'S: GERHARD LUGARD ‘ Het loopt echt heel goed’, zegt Benoit Mater. ‘In februari en maart zaten we al rond de 1.000 bezoekers per maand. Dat aantal loopt alleen maar op. Maar bovenal zijn de reacties uitsluitend positief.’ De directeur van Museum Wierdenland doelt op de tentoonstelling “Helmantel. Oudheden en erfgoed als inspiratie”, die van 16 februari tot en met 28 september 2014 in het museum in Ezinge te zien is. De tentoonstelling toont een prachtig samengaan van stillevens van de Groninger fijnschilder Henk Helmantel met de originele objecten die op het schilderij staan. Ook Peter Breukink, directeur van de Stichting Oude Groninger Kerken, is bij het interview aanwezig. Dat is niet zomaar. De tentoonstelling is namelijk onderdeel van het project “Inspiraties”, een gezamenlijk initiatief van Museum Wierdenland en de Stichting Oude Groninger Kerken. Het project brengt amateurkunst en professionele kunst, geïnspireerd op erfgoed, samen. Beide 14 NOORDENVELD WEST GRONINGEN organisaties werkten een paar jaar geleden ook al eens nauw samen, bij de fototentoonstelling “Nissen in kerken”, om precies te zijn. ‘Die samenwerking is zo goed bevallen dat we graag weer met elkaar wilden optrekken’, vertelt Benoit. ‘Voor zowel de Stichting Oude Groninger Kerken als voor Museum Wierdenland is het bovendien een bijzonder jaar. In 2014 bestaat de Stichting Oude Groninger Kerken 45 jaar en dus vieren ze hun negende lustrum. Voor ons is het het eerste lustrum in het nieuwe gebouw.’ VRIJHEID Evenals Museum Wierdenland probeert ook de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) het Groninger erfgoed altijd weer op een verrassende manier te belichten. In het project “Inspiraties”, dat een bijdrage ontving vanuit het Rabobank Coöperatiefonds, is dat niet anders. Een van de activiteiten is een expositie van amateurkunst in acht kerken in het Reitdiepgebied. De expositie is in de maanden juli, augustus en september te zien in de SOGK-kerken in Den Ham, Niehove, Benoit Mater en Peter Breukink: ‘Door samen te werken maak je het verhaal en daarmee ook het bereik veel sterker.’ 3351 ACTIVITEITEN Oldehove, Fransum, Oostum, Garnwerd, Feerwerd en Ezinge (niet-SOGK). De Stichting Oude Groninger Kerken wil daarmee amateurkunstenaars de kans geven om zich, net als Helmantel, te laten inspireren op de architectuur, de sfeer en het gebruik van de Groninger kerken. ‘We hebben de deelnemers vooraf alle vrijheid gegeven’, licht Peter toe. ‘Als je iets bedenkt, kom er maar mee, hebben we gezegd. Of het nu een gedicht, een wandkleed of iets van papier is, alles mag. Zolang het maar geïnspireerd is op één van de deelnemende kerken. Je kan het werk van Helmantel bekijken als schilderijen, maar het kan ook als inspiratiebron dienen om erfgoed op een andere manier te bekijken. Tijdens de selectieprocedure speelde het verhaal achter het kunstwerk een grote rol. We vinden het enorm belangrijk dat de kunstenaar zich uitspreekt over wat hem heeft geïnspireerd. Het project heet tenslotte niet voor niks “Inspiraties”. WISSELING De tentoonstelling in Museum Wierdenland kent een wissel van schilderijen. Vanaf 1 juli 2014 worden de schilderijen van Helmantel met internationale archeologie vervangen door zijn schilderijen met een focus op middeleeuwse (bouw)kunst. De wisseling zorgt zo voor een directe aansluiting op de expositie van amateurkunst in de acht kerken in het Reitdiepgebied. ‘Het is een prachtig project en een waardevol samenwerkingsverband’, benadrukt Benoit. ‘Beide organisaties vertellen, elk op hun eigen manier, het verhaal van regionaal cultureel erfgoed. Door samen te werken maak je het verhaal en daarmee ook het bereik veel sterker.’ RABO LEDENAANBIEDING Achterin deze Dichterbij vindt u een ledenaanbieding. Van juli tot en met september ontvangt u, na inlevering van de coupon onder meer 50% korting op de toegang tot Museum Wierdenland, inclusief een kop koffie of thee. Gedurende het project “Inspiraties” worden regelmatig activiteiten georganiseerd om de verbinding tot stand te brengen tussen het werk van Helmantel en de exposities in de acht kerken. Denk aan workshops, lezingen en excursies. Een concrete verbinding vormt bijvoorbeeld een fietsroute die langs de kerken en Museum Wierdenland loopt. Meer informatie over de verschillende activiteiten vindt u op www.wierdenland.nl en www.groningerkerken. nl. 15 VIRTUEEL GELD Bitcoin kan nog niet bekoren Wat is dat voor geld, de bitcoin? Wordt deze digitale munt het betaalmiddel van de toekomst? En welke risico’s kleven eraan? De belangrijkste vragen op een rij. TEKST: PIETER VAN DEN BRAND DIGITALE PORTEMONNEE Om bitcoins uit te geven hebt u een digitale portemonnee nodig. In feite een softwareprogramma dat u op uw computer of mobiele telefoon zet. Bitcoins kunt u al kopen via iDeal. U kunt uw bitcoins laten beheren door gespecialiseerde kantoren. De risico’s zijn voor uzelf. Andere bezitters kunnen bitcoins naar uw ‘portemonnee’ overmaken. Bitcoins omzetten in euro’s en omgekeerd doet u bij speciale – uiteraard online – wisselkantoren. 16 NOORDENVELD WEST GRONINGEN 1 Waar komt de bitcoin vandaan? De bedenker van de bitcoin is de 64jarige Satoshi Nakamoto, een Japanse Amerikaan die een kluizenaarsbestaan leidt in Californië. Zijn bedoeling met de bitcoin: snel en gemakkelijk betalen zonder bemoeienis van bank en bijkomende transactiekosten. En dat lijkt succesvol. Games, muziek, koffie en zelfs pizza’s zijn vandaag de dag al te koop met bitcoins. Niet in de laatste plaats omdat er door de crisis wantrouwen jegens traditionele betalingssystemen is ontstaan. 2 Welke risico’s kleven eraan? De koers van de bitcoin gaat als een jojo op en neer. Door deze schommelingen kunnen mensen in korte tijd hun geld verliezen, waarschuwt toezichthouder AFM. En omdat er geen centrale uitgever van bitcoins is, zoals bij de euro of dollar, kan er geen enkele partij aansprakelijk worden gesteld als er iets fout gaat. Ook is het deposito- garantiestelsel niet van toepassing. Als de partij die uw bitcoinportemonnee beheert (zie kader) ophoudt te bestaan, verliest u dus uw geld. Een ander probleem is de veiligheid. Computerhackers konden eenvoudig honderden miljoenen euro’s aan bitcoins stelen van onlinekantoren die handelden in de digitale munt. Ook zou de bitcoin zijn ingezet om geld wit te wassen dat verdiend was met onder meer kinderporno en drugssmokkel. Dit doet het vertrouwen in de virtuele munt geen goed. 3 Biedt de bitcoin ook kansen? De bitcoin is een snel en goedkoop middel om te betalen in een eigen munt van keuze. De transactiekosten zijn nihil. Dat verklaart de populariteit van de bitcoin. Er wordt nu flink met deze munt gespeculeerd. In de ogen van de gerenommeerde oud-president van de Amerikaanse centrale bank Alan Greenspan is de bitcoin echter een regelrechte zeepbel 4 Wat adviseert de Rabobank? Bureau Ethiek, dat een radarfunctie heeft voor nieuwe ontwikkelingen waar ethische aspecten een rol bij spelen, ontving verschillende vragen van medewerkers over de bitcoin. Over een aantal concrete praktijkgevallen heeft de commissie advies uitgebracht. Een dergelijk advies is echter nog geen officieel standpunt van de Rabobank. ‘Het fenomeen bitcoin is nog betrekkelijk nieuw, maar bij onze klanten roept deze nieuwe digitale munt veel vragen op’, zegt secretaris Françoise Rost van Tonningen van de Commissie Ethiek. ‘Als bank hebben we een zorgplicht om onze klanten op mogelijke gevaren te wijzen. De risico’s van de bitcoin zijn nog onvoldoende in kaart gebracht. Het gaat om een anonieme vorm van betalen. Toezicht van de overheid ontbreekt. De virtuele munt blijkt gemakkelijk te hacken. Zolang de veiligheid niet goed geregeld is, zijn wij terughoudend.’ VOLGT U ONS AL? Uw bank is actief op Twitter, @RaboNWG. Een mooie manier om online te verbinden met klant en regio. VOLGEN? @RABONWG 3351 ‘VANOCHTEND DE KLUIS BINNEN EEN UUR GEKRAAKT VAN DE #BANKBATTLE (KENNISQUIZ EN SAMENWERKINGSSPEL)’ @MeanderSauwerd ‘VANMIDDAG EEN GOEDE BIJEENKOMST GEHAD MET ONDERNEMERS UIT DE #FOOD & #AGRI SECTOR EN @RABONWG’ @harrietpaard ‘VEEL JONGE VOETBALLERS WAGEN EEN SCHOT BIJ DE RABOSTAND OP DE @FCGRONINGEN JUNIORCLUB OPEN DAG’ @RaboNWG 17 RABOBANK FOUNDATION 1 op de 9 kinderen in Nederland groeit op in armoede. Dankzij het Jeugdsportfonds en het Jeugdcultuurfonds kunnen zij wel sporten of naar muziekles. Net als hun vriendjes. TEKST: ANNETTE PRINS FOTO'S: VOLTA DE KLOOF DICHTEN TUSSEN ARM EN RIJK Ieder kind mag meedoen WWW.RABOBANK.COM/ RABOBANKFOUNDATION 18 NOORDENVELD WEST GRONINGEN L aatst kregen we een brief van een moeder’, vertelt Bertien Minco, directeur van het Jeugdcultuurfonds. ‘Ze schreef: “Eindelijk kunnen wij weer leven in plaats van overleven.” Omdat ze op zaterdag weer gewoon met haar zoontje naar voetbal gaat en op woensdag met haar dochter naar gitaarles. Leuke dingen doen, net als je vriendjes, dat is belangrijk voor een kind.’ In Nederland groeien zo’n 384.000 kinderen op in armoede. De sociale impact daarvan is groot. Voor veel van hen is het bijvoorbeeld niet mogelijk om aan sport te doen of naar dansles te gaan, met als gevolg dat zij worden uitgesloten. ‘Terwijl een uurtje dansen of judo juist voor deze kinderen zo belangrijk kan zijn’, zegt Minco. ‘Een gezin dat op of onder de armoedegrens leeft, heeft het zwaar. De ouders hebben financiële zorgen, er is sprake van ziekte, scheiding of schulden. Voor de kinderen is sporten, schilderen of muziek maken dan een goede uitlaat- klep. Dat kan een enorme gelukservaring betekenen.’ PROFESSIONALS Dankzij het Jeugdcultuurfonds en het Jeugdsportfonds kunnen kinderen die in armoede leven wél sporten of zich creatief uiten. De fondsen betalen rechtstreeks de contributie, de lessen en zelfs de benodigde materialen – het Jeugdcultuurfonds maximaal 450 euro, het Jeugdsportfonds maximaal 250 euro per kind per jaar. ‘Sport is nu eenmaal goedkoper dan culturele activiteiten’, legt Monique Maks, directeur van het Jeugdsportfonds, uit. Beide fondsen werken op dezelfde manier. ‘We hebben gemeentelijke en provinciale fondsen waar intermediairs een aanvraag kunnen doen. Dat zijn professionals die met de kinderen werken, bijvoorbeeld in het onderwijs, de jeugdzorg of een buurthuis. Zij kennen het kind en de thuissituatie, en zorgen samen met onze coördinator dat het op de gewenste les of sport komt.’ Het Jeugdcultuur- 3351 fonds en het Jeugdsportfonds honoreerden in 2013 samen bijna 33.500 aanvragen. Een enorme stijging ten opzichte van het jaar ervoor. ‘Dat komt enerzijds doordat onze naamsbekendheid groeit,’ zegt Maks, ‘anderzijds doordat steeds meer gemeenten zich aansluiten. Vorig jaar kwamen er twintig nieuwe bij.’ SOCIALE PARTICIPATIE In de aanwas van lokale fondsen speelt de Rabobank Foundation, het maatschappelijke fonds van de Rabobank, een belangrijke rol. Zodra een gemeente besluit om, vanuit de pot armoedebestrijding en sociale participatie, te gaan samenwerken met het Jeugdsportfonds of het Jeugdcultuurfonds, doneert de Rabobank Foundation een startkapitaal waarmee de eerste groep kinderen geholpen kan worden. ‘Dat is voor een gemeente vaak een belangrijke motivatie om in te stappen’, weet Maks. ‘Armoedebestrijding gaat de hele samenleving aan. Overheid en private partijen slaan graag de handen ineen.’ De Rabobank Foundation, die dit jaar precies veertig jaar bestaat, is in 25 ontwikkelingslanden actief op het terrein van microfinanciering en duurzame ketenontwikkeling. In Nederland steunt de foundation projecten die kansarme mensen helpen om economisch en sociaal zelfredzaam te worden. ‘Onze thema’s zijn arbeidsparticipatie, (financiële) educatie en de sociale participatie van kinderen die op of onder de armoedegrens leven’, vertelt programmamanager Roelie van Stempvoort. ‘Wij vinden dat kinderen niet aan de zijlijn mogen staan en dat armoede voor hen geen belemmering mag zijn om zich sportief of creatief te ontwikkelen. Wat kinderen in hun jeugd leren en doen, dat nemen ze de rest van hun leven mee. Het Jeugdsportfonds en het Jeugdcultuurfonds zijn mooie partijen om deze doelgroep te bereiken.’ SAMEN MET DE RABOBANK De samenwerking van de Rabobank Foundation met de twee jeugdfondsen eindigt niet bij deze 19 eerste financiële injectie. ‘Na de startdonatie,’ zegt Van Stempvoort, ‘vragen we onze lokale Rabobanken om mee te helpen een stevig fundament te creëren voor de continuïteit van het nieuwe fonds. Dat resulteerde onder meer in vervolgdonaties door 23 lokale banken vanuit hun ledenfonds of coöperatiefonds. De banken zetten ook hun netwerk in. Zo hielp Rabobank Heerenveen het lokale Jeugdcultuurfonds bij de start te verbinden met de stichting Leergeld.’ De Rabobank helpt daarnaast de naamsbekendheid van het Jeugdsportfonds en Jeugdcultuurfonds structureel te vergroten. Vorig jaar vond bijvoorbeeld een landelijke sms-actie plaats, dit jaar is er een gezamenlijke campagne met de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond in aanloop naar het WK Hockey. ‘Ook het ambassadeurschap van wielrenster Marianne Vos en het Rabo Liv Woman Cycling-team genereert veel aandacht voor het Jeugdsportfonds’, zegt Maks. ‘Daardoor weten steeds meer intermediairs en 20 NOORDENVELD WEST GRONINGEN geldschieters ons te vinden.’ AMBITIES Meer bekendheid, meer lokale fondsen en daarmee nóg meer kinderen steunen, dat is het doel van beide fondsen. Minco: ‘Bij elke aanvraag die wordt goedgekeurd denk ik: “Yes! Goed zo, ga maar!” Actief sporten en kunst beoefenen is in alle opzichten versterkend voor je persoonlijkheid en daarom extra belangrijk voor kinderen in een achterstandssituatie.’ De ambities zijn vastgelegd op veertigduizend kinderen in 2016 voor het Jeugdsportfonds en tienduizend voor het Jeugdcultuurfonds. ‘Daarnaast willen we onze samenwerking uitbreiden met partijen die ook actief zijn op het gebied van armoedebestrijding en sociale participatie,’ gaat Minco verder, ‘zoals de Voedselbank. Een keten van helpende partijen vergroot de maatschappelijke impact. De meeste gezinnen komen armoede binnen vier jaar weer te boven. Zodra zij uit de financiële misère zijn, zijn wij niet meer nodig.’ OT EN SIEN 110 RODEN VIERT 110 JAAR OT EN SIEN TEKST: FOLKERT VAN DER GLAS FOTO: GERHARD LUGARD 3351 M et een glinstering in de ogen zit Alie Folkerts in het Scheepstra Kabinet in Roden, waarvan zij één van de initiatiefnemers is. Dit was mijn lagere school, zegt ze. ‘In de eerste klas zat ik hier op de vierde bank.’ Het lokaal in de Scheepstraschool ademt nog helemaal de sfeer van rond de jaren 30. De inrichting is gewijd aan het werk van de in Roden geboren onderwijzer en pedagoog Hindericus Scheepstra (1859-1913). In 1904 schreef hij, samen met Jan Ligthart, voor het eerst over Ot en Sien. Cornelis Jetses verzorgde de bijbehorende illustraties. De boekjes van Ot en Sien vertellen over de belevenissen van twee buurkinderen, een jongen en een meisje, in en rondom het dorp Roden. ‘Ot en Sien zijn voor mij zo verbonden met lezen en het leren lezen van kinderen’, vertelt Alie. ‘De verhalen sluiten helemaal aan op de belevingswereld van kinderen. Zelf was ik als kind elke keer weer nieuwsgierig naar wat er ging komen.’ Dit jaar worden Ot en Sien 110 jaar oud. En dat blijft in Roden niet onopgemerkt. Zo wordt in het dorp het hele jaar door op uiteenlopende manieren aandacht besteed aan de verjaardag van de beroemdste kleuters van Nederland. Daarnaast heeft het Scheepstra Kabinet van de Rabobank een bijdrage ontvangen voor activiteiten rondom Ot en Sien 110. Er is in het kabinet onder meer een nieuwe expositie waar zeventig originele, nog niet eerder in het noorden getoonde, prenten van Cornelis Jetses zijn te bewonderen. De prenten zijn geleend van het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht. ‘Ik ben heel trots op wat er dit jaar allemaal wordt en is georganiseerd’, benadrukt Alie. ‘Assen heeft Bartje, Groningen het Peerd van Ome Loeks en Roden is onlosmakelijk verbonden met Ot en Sien. En daar moet je gewoon gebruik van maken. Wat ik erg mooi vind is dat er straks onder de plaatsnaamborden komt te staan: Roden, dorp van Ot en Sien. Dat is blijvend. Geweldig toch.’ LEDENAANBIEDING Op zaterdag 28 juni en zaterdag 23 augustus biedt Rabobank Noordenveld West Groningen haar leden een bijzonder arrangement aan rondom Ot en Sien 110. Na een ontvangst met koffie of thee in het Scheepstra Kabinet, is er een rondleiding in het lokaal en de andere ruimtes in de Scheepstraschool. Vervolgens wordt u meegenomen op een wandeling langs plekken die een rol speelden in het leven van Hindericus Scheepstra. Lees meer op bladzijde 38. 21 Viswijzer Het ASC heeft regels opgesteld om de impact van kweekvis op het milieu te verminderen (o.a. minder antibioticagebruik, duurzamer visvoer, goede arbeidsomstandigheden voor het personeel). Wanneer u vis koopt met het MSC- of ASC keurmerk is deze duurzaam gevangen of verantwoord gekweekt. Kijk voor meer info op wnf.nl/viswijzer of in de viswijzer app. SAMENWERKING MET WNF DUURZAAM GEKWEEKT Vis moet zwemmen Het aanbod duurzame, gekweekte vis in de winkels is nog beperkt. De Rabobank werkt samen met het Wereld Natuur Fonds om dit te veranderen. TEKST: BERT NIJMEIJER FOTO'S: ERLING SVENSEN/WWF-CANON, RABOBANK Viskweek mag niet ten koste 3351 gaan van mensen en natuur. I n 2050 zijn er volgens de voorspellingen zo’n 9 miljard mensen op de wereld. Wat moeten al die mensen eten? Nu al doen we met onze 7,3 miljard zielen een te groot beroep op natuurlijke hulpbronnen. Wij eten de aarde op en vissen de zeeën leeg. Bijna een miljard mensen zijn voor hun eiwitten afhankelijk van vis. De komende veertig jaar verdubbelt de vraag. Vissen kweken kan een van de oplossingen zijn. Niet voor niets is kweekvis de snelst groeiende voedingssector ter wereld. Maar viskweek mag niet ten koste gaan van mens en natuur. KEURMERKEN Voor wild gevangen vis bestaat al langer het MSC-keurmerk (Marine Stewardship Council). Dat voorkomt overbevissing en beschadiging van natuur onder water. Minder bekend is dat ook de sterk gestegen viskweek wereldwijd een grote impact op de natuur heeft. Daarom bestaat recent ook het 23 keurmerk ASC (Aquaculture Stewardship Council). Aangesloten viskwekers zorgen er bijvoorbeeld voor dat zij rivieren, meren en kustgebieden niet aantasten met hun grote kweekbassins. Het ASC-keurmerk zit nu alleen nog op panga en tilapia, de meest verkochte kweekvissoorten in Nederland. Maar in de sector wordt hard gewerkt aan certificering van gekweekte zalm, forel, mosselen en oesters. ‘Duurzaamheid is voor producenten vaak een moeilijke boodschap.Tot ze zich realiseren dat ze er geld mee kunnen verdienen’ DE ROL VAN BANKEN De Rabobank werkt samen met het Wereld Natuur Fonds aan verduurzaming van gekweekte zalm in Chili. De grootste zalmkweker van het land, Aqua Chili, is klant van de Rabobank in Chili. Met hulp van de bank en het WNF werkt het bedrijf aan verbeteringen op het gebied van dierenwelzijn, biodiversiteit en ecosystemen, volgens de standaard van ASC. De bedoeling is dat de hele Chileense zalmsector dit goede voorbeeld zal volgen. ‘Banken hebben een grote rol in het vergroenen van de economie’, zegt Claar van den Bergh van het WNF. ‘Ze kunnen duurzaamheid stimuleren en financieren. Het WNF laat samen met de Rabobank zien dat duurzaamheid voor bedrijven ook zakelijke voordelen heeft. Een project is volgens ons geslaagd als producenten economisch beter af zijn door een hogere voedselproductie per hectare te realiseren, terwijl tegelijkertijd de milieudruk op natuur en ecosystemen significant afneemt. Bijvoorbeeld door verarmd land weer geschikt te maken voor productie, door minder hulpstoffen te gebruiken en door de organisatie te verbeteren.’ PLOFZALM ‘De vraag naar kweekzalm steeg zo explosief dat producenten aanvankelijk alleen voor economische groei gingen’, vertelt Ellen Bogers van de Rabobank. ‘Je kreeg een soort plofzalm, waarbij te veel antibiotica werd gebruikt. De vissen zaten te dicht op elkaar in enorme bassins. De baaien waarin die lagen, raakten vervuild, ecosystemen werden aangetast, voor lokale vissers was geen plaats meer.’ In 2008 brak een gevreesde ziekte uit, die de Chileense zalmsector, na Noorwegen de tweede De zalmkwekers in Chili maken nu voor het eerst noodgedwongen serieus werk van verduurzaming. 24 NOORDENVELD WEST GRONINGEN De Chileense zalmsector is na Noorwegen de tweede grootste in de wereld. DE RABOBANK EN HET WERELD NATUUR FONDS ter wereld, bijna ruïneerde. Veel bedrijven gingen failliet en konden hun financiële verplichtingen niet meer nakomen. De ramp had één positief gevolg: de zalmkwekers in Chili maken nu voor het eerst ― noodgedwongen ― serieus werk van verduurzaming. ‘Chili beschikt over unieke natuur met kustgebieden die fungeren als kraamkamer voor bedreigde walvissoorten en dolfijnen’, zegt Van den Bergh. ‘Die moeten we beschermen. Door de ASC-standaard zullen de kraamkamers uitgesloten worden van de gebieden voor de kweekzalmbassins.’ 3351 FINANCIËLE STIMULANS Duurzaamheid is voor producenten vaak een moeilijke boodschap, zegt Ellen Bogers. ‘Tot ze zich realiseren dat ze er geld mee kunnen verdienen.’ Consumenten en retailers in Europa en NoordAmerika vragen steeds vaker om ASC-gecertificeerde zalm. Een belangrijke drive voor kwekers om te verduurzamen. De uitdagingen van een groeiende wereldbevolking en dreigende uitputting van de aarde kunnen alleen op een duurzame manier worden opgelost. Het is de enige manier om de toekomst van de kweker én de bank veilig te stellen. Het risico is anders dat deze bedrijven hun leningen niet kunnen terugbetalen: niet duurzaam is ook financieel niet duurzaam. De bank probeert retailers en horeca in Noord-Amerika en Europa in contact te brengen met Chileense zalmkwekers, zodat ze zich verzekerd weten van een afzetmarkt en zo meer reden hebben om duurzaam te produceren. Bogers: ‘Wij kunnen wel zeggen: richt je op ASC, maar zonder een markt krijg je de producenten niet mee.’ De transitie naar duurzaam vraagt ook een omschakeling van de bankiers. Samen met het WNF ontwikkelde de Rabobank in Chili een vragenlijst waarmee medewerkers met de klant hun bedrijf inventariseren op duurzaamheid. De bankiers leren de klant zo door en door kennen. Ze moeten ook verstand hebben van het duurzaam kweken van vissen. Voor het vergroenen van de economie is een actieve rol van financiële instellingen essentieel. De Rabobank en het WNF werken samen in enkele concrete projecten om voorbeelden aan te dragen voor het verduurzamen van voedsel- en landbouwketens. Natuurlijke hulpbronnen vormen de basis voor welzijn en welvaart. Om nu en in de toekomst te beschikken over voldoende voedsel, energie en schoon water moeten we de ecosystemen beschermen die hiervoor de basis vormen. MEER INFORMATIE VINDT U VIA HTTP://RABO.NL/3OARC3J3. 25 3351 INTERNATIONAAL BEDRIJF Koepon helpt melkveehouders bij het verbeteren van hun winstgevendheid. Met aan de basis een doeltreffend managementprogramma. ‘Een ongelukkige koe wordt niet tochtig.’ TEKST: FOLKERT VAN DER GLAS FOTO'S: GERHARD LUGARD KOEPON HOLDING UIT FEERWERD Waarde creëren op het melkveebedrijf W 3351 e zijn net de prachtige kern van het wierdendorp Feerwerd uitgereden als we in de verte het opvallende pand al zien opdoemen. Het is het onderkomen van Koepon, het bedrijf dat groot werd met de handel in stierensperma. Tot een paar jaar geleden huisde de onderneming in een grote boerderij in Aduarderzijl. Die werd echter door brand verwoest. Het ontwerp van het nieuwe kantoorpand is gebaseerd op de afgebroken boerderij Andringaheert die voorheen op deze plek stond. Het is een hedendaagse vertaling van een boerenbedrijf. Dat zien we goed terug wanneer we binnentreden. Houten balken stutten de verdieping en het dubbele dak. Ook de smaakvolle inrichting maakt indruk. CEO Cees Hartmans neemt ons mee naar een ruimte waar we rustig kunnen praten. Een meetingruimte waar grote raampartijen een fraai uitzicht bieden op de uitgestrekte akkers in 28 NOORDENVELD WEST GRONINGEN het Reitdieplandschap. PIEKPRODUCTIE ‘Wij zijn gespecialiseerd in reproductie, in het bieden van goede genetica aan melkveehouders’, vat Cees de activiteiten van Koepon kort samen. ‘Wij willen hen helpen om hun koeien drachtig te maken. Dat doen we door gedurende het hele proces mee te lopen en de melkveehouders van adviezen te voorzien.’ Koepon ondersteunt moderne melkveehouders in het verbeteren van de winstgevendheid van hun bedrijf. En die winstgevendheid wordt voor een belangrijk deel bepaald door hoe goed zij hun koeien drachtig krijgen. Want langzaamaan lopen wereldwijd de kosten voor de melkveehouder steeds verder op. ‘Dat betekent dat boeren op het scherpst van de snede moeten werken om winstgevend te zijn’, betoogt Cees. ‘De boer die zijn koeien niet snel drachtig krijgt, gaat het niet redden. Snel drachtig maken wil zeggen dat je de koeien continu in de piekproductie houdt, zodat je meer efficiency per koe hebt. De enige 3351 manier om dit te realiseren is om de koe heel goed te behandelen. Een ongelukkige koe wordt namelijk niet tochtig.’ WAARDESTIJGING De oorsprong van het bedrijf ligt in 1966. In dat jaar begon Wijnand Pon, van Pon’s automobielhandel, een melkveebedrijf in Garnwerd. Hij verdiepte zich grondig in de melkveehouderij en reisde veel om zo van andere gebieden en andere boeren te leren. Als je goed boert creëer je waardestijging, realiseerde hij zich al snel. Doe je dat niet, dan moet je passende zakelijke beslissingen durven nemen. Zo was hij in 1975 één van de eersten die sperma van Canadese Holstein stieren importeerde. Inmiddels is Koepon uitgegroeid tot een wereldwijd concern met 800 medewerkers, waarvan circa 25 in Feerwerd, en dochterondernemingen in zes verschillende landen. Eén van die dochterondernemingen is Alta Genetics, de grootste particuliere KI-organisatie in de wereld met fokprogramma’s voor de melkveehouderij in onder meer Nederland, de Verenigde Staten, Canada en Brazilië. ‘Vroeger waren wij een echt KI-station’, vertelt Cees. ‘We hadden stieren en verkochten rietjes en genetica. Wat de boer kocht was een kalf. Maar de kans dat hij ook daadwerkelijk een kalf uit zo’n rietje sperma krijgt is maar zo’n 8 %, wellicht nog minder. Want eerst moet je zien dat de koe tochtig wordt. Als je dat niet ziet kun je niet insemineren. Vervolgens moet je de koe drachtig krijgen. En dan moet het ook nog eens een vrouwtje worden. Bovendien kunnen er in de tussenliggende periode nog allerlei ziektes ontstaan. De boer is dus veel meer gefocussed op die ruim 90% daartussenin dan op het rietje en de genetica. De activiteiten van Koepon zijn daar tegenwoordig ook veel meer op gericht.’ MANAGEMENTPROGRAMMA In de loop der jaren heeft Koepon een doeltreffend managementprogramma ontwikkeld voor de melkveehouderij. Stap voor stap wordt de boer voorzien van de juiste incentives, adviezen en Cees Hartmans: ‘Wij zijn gespecialiseerd in reproductie, in het bieden van goede genetica aan melkveehouders’ 29 relevante analyses. Het programma is bedoeld om ervoor te zorgen dat de boer een consistente melkproductie heeft. Dochteronderneming Valley Agricultural Software speelt daarin een voorname rol. Het in California gevestigde bedrijf maakt managementsoftware voor de meer progressieve veehouderij. ‘De software ondersteunt onze filosofie om waarde te creëren op het melkveebedrijf. Dus niet om over rietjes, maar vooral over de totale bedrijfsvoering te praten. Onze mensen worden heel erg getraind om dat tot in detail te beheersen. En omdat ze daar zo goed in zijn, worden die rietjes sperma ook wel afgenomen. Want Koepon heeft gewoon uitstekende genetica. We investeren fors in interne opleidingen, allemaal gericht op managementaspecten van met name progressieve melkveehouderijen. Dit zijn boeren die willen groeien, beter willen worden en ook in de toekomst boer willen 30 NOORDENVELD WEST GRONINGEN blijven.’ Het onderkomen van EIGEN VEEFOKKERIJEN Koepon wil Koepon in Feerwerd is een boer zijn met de boeren. Vandaar dat de onderneming blij is met de melkveehouderij bedrijven van Pon, waarop in vier landen in totaal zo’n 5000 koeien worden gemolken. ‘Alles wat we prediken doen we zelf ook’, aldus Cees. ‘De passie die Wijnand Pon voor de fokkerij heeft ontwikkeld ligt diep in het bedrijf verankerd. Als je op een keuring twintig topkoeien naast elkaar zet, dan weten onze mensen nóg de beste eruit te halen. Dat moet je maar kunnen.’ hedendaagse vertaling van een boerenbedrijf. INTERNA TIONAL DESKS 3351 THUIS IN DE WERELD Ondernemers die hun grenzen willen verleggen naar het buitenland, krijgen te maken met verschillen in taal, cultuur en regelgeving. Dan is het prettig om ter plaatse een partner te hebben die daar de zakelijke gebruiken kent, met kennis van de spelregels en lokale markten. Een partner die thuis is in Nederland én thuis in de wereld. Rabobank heeft 11 International Desks in Europa en 9 in de rest van de wereld: hier werken Nederlandssprekende specialisten met een uitgebreid lokaal netwerk, die de taal van het land beheersen. Zij kunnen ondernemers in contact brengen met bijvoorbeeld goede accountants of juristen. Zo wordt zakendoen in het buitenland net zo gewoon als in Nederland. Kijk voor meer informatie op www.rabobank.nl/internationaal of kijk op Twitter op #thuisindewereld. RABO.NL/T54HQ 31 LEDENRAAD DE MARNE AAN HET WOORD ‘Bank met een plusje’ Onlangs werd in ons werkgebied een aantal kantoren gesloten. Eén daarvan was de vestiging in Leens. ‘Jammer, maar tegelijkertijd heel logisch’, vinden de ledenraadsleden uit De Marne.‘ TEKST: FOLKERT VAN DER GLAS FOTO'S: HANS VAN DEN BOSCH Z e is geboren en getogen in Eenrum en al bijna 25 jaar werkzaam bij de gemeente De Marne. Daar stuurt Willy Barsema als senior medewerker de afdeling Burgerzaken en het Klant Contact Centrum aan. ‘De Marne is een prachtige gemeente’, zegt ze. ‘Door de rust, de natuur, maar ook door de sociale vitaliteit van het gebied. Ik ben altijd weer verbaasd over de vele mooie activiteiten die hier worden georganiseerd.’ Sinds kort is Willy lid van de ledenraad van Rabobank Noordenveld West Groningen. Evenals de andere 39 ledenraadsleden wil ze graag meedenken over het reilen en zeilen van onze bank. ‘De wereld verandert razendsnel’, betoogt ze. ‘Onder invloed van nieuwe technologieën worden veel vanzelfsprekendheden op hun kop gezet. Dat merk ik in mijn werk bij de gemeente, maar ook bij de bank. Die veranderingen en de effecten daarvan boeien mij enorm. Die wil ik graag van nabij meemaken. Erover meepraten en 32 NOORDENVELD WEST GRONINGEN meedenken. Binnen de ledenraad krijg ik daarvoor alle gelegenheid . Zo is onlangs in het werkgebied een aantal kantoren gesloten, waaronder de vestiging in Leens. Ik vind dat de bank dat heel goed heeft opgepakt. Door de ledenraad er actief bij te betrekken, de klanten heel goed voor te lichten en kennis te laten maken met de nieuwe manieren van bankieren.’ MEER DAN EEN KLANKBORD Janette Scholten-Beets uit Molenrij, knikt instemmend. Ze is net als Willy één van vier leden van onze bank die namens de gemeente De Marne zitting heeft in de ledenraad. Ook Janette is van mening dat de bank goed anticipeert op nieuwe ontwikkelingen. ‘Het is natuurlijk jammer dat er kantoren verdwijnen, maar tegelijkertijd is het wel heel logisch. Het bezoek aan de kantoren is de afgelopen jaren drastisch afgenomen. Als je goede dienstverlening wilt blijven bieden, dan kun je ze gewoonweg niet allemaal meer open houden. Dan kun je beter investeren in goede service en nieuwe Janette Schotens-Beets (l) en Willy Barsema: ‘Als je iets inbrengt, hoe klein het ook is, wordt er altijd iets mee gedaan.’ 3351 COÖPERATIEFONDS mogelijkheden.’ Samen met haar man runt Janette een akkerbouwbedrijf. Zo’n vier jaar zit ze inmiddels naar volle tevredenheid in de ledenraad. ‘De Rabobank is een organisatie waar ik me heel erg thuis voel’, vervolgt ze. ‘Sinds ik in de ledenraad zit is dat gevoel eigenlijk alleen maar toegenomen. We worden door de directie echt serieus genomen. Als je iets inbrengt, hoe klein het ook is, wordt er altijd iets mee gedaan. Maar de ledenraad is natuurlijk meer dan alleen een klankbord. We zijn ook een brug tussen de leden en de directie. Dus als ik relevante geluiden hoor uit De Marne dan koppel ik die terug naar de bank. Op die manier zorgen we er samen voor dat we een nog betere organisatie worden.’ VERNIEUWENDE INITIATIEVEN Elke gemeente heeft een afgevaardigde in het Coöperatiefonds van de bank. Het fonds steunt vernieuwende initiatieven die de kwaliteit van de lokale samenleving bevorderen. Willy is de afgevaardigde van de gemeente De Marne. ‘Zeker nu we in de gemeente te maken hebben met krimp en de overheid de subsidiekranen overal steeds meer dichtdraait speelt het Coöperatiefonds een voorname rol in het versterken van de leefbaarheid’, benadrukt ze. ‘Het indienen van een aanvraag is erg eenvoudig en laagdrempelig. Naar ons idee zijn er nog veel klanten die niet weten van het bestaan van het Coöperatiefonds. Daarom willen we het in de toekomst nog meer onder de aandacht brengen. Janette vult aan: ‘Rabobank Noordenveld West Groningen is daarmee een bank met een plusje. Het is een bank met een goede dienstverlening, maar ook een bank die iets terugdoet voor haar werkgebied. De Rabobank wil altijd en overal dichtbij en betrokken zijn en vooral ook blijven. Ook daarom heb ik ooit gekozen voor de ledenraad.’ Heeft u een project dat een economische, maatschappelijke of culturele bijdrage levert aan de regio Noordenveld West Groningen? Wellicht komt u dan in aanmerking voor een bijdrage uit ons Coöperatiefonds. Het fonds kan u helpen om uw idee van de grond te tillen. Aanvragen kunnen het hele jaar door worden ingediend. Dus wacht niet langer en kijk voor de voorwaarden, de spelregels en het aanvraagformulier op www.rabobank.nl/nwg. 33 HOCKEY Maartje Paumen is bezig aan haar derde WK: de Rabobank Hockey World Cup 2014. Samen met haar team hoopt zij in Den Haag het grote doel te bereiken: wereldkampioen worden in eigen land. TEKST: MASHALL VAN BASTEN BATENBURG FOTO'S: MARK HORN Maartje Paumen: ‘Ik wil altijd winnen’ P RABOSPORT.NL/ HOCKEY aumen heeft het allemaal al eens meegemaakt. In 2006 veroverde ze de mondiale titel in Madrid. Vier jaar later bereikte ze met het Nederlands team wederom de finale, maar gastland Argentinië ging er met de gouden medaille vandoor. Toch is het deze keer anders: het wereldkampioenschap is in Nederland, in het Kyocera Stadion in Den Haag. ‘Het is fantastisch om zo’n toernooi in eigen land te kunnen spelen’, aldus de verdediger van de Oranjevrouwen, die wel extra druk voelt nu de mondiale titelstrijd op vaderlandse bodem wordt gehouden. ‘Wij zijn een supergroot hockeyland. Er wordt van ons verwacht dat we goed presteren. Die verwachtingen hebben we ook zelf opgebouwd door veel te winnen.’ MENTAL COACH De 28-jarige Paumen debuteerde in 2004 voor het Nederlands team; tien jaar later heeft ze alles gewonnen wat er te winnen valt. Ondanks de vele prijzen, medailles 34 NOORDENVELD WEST GRONINGEN en titels blijft de honger naar nieuw succes onveranderd groot. De gedrevenheid en passie van het strafcornerkanon uit Den Bosch is immens. ‘Ik wil altijd winnen. Ik train zo hard en ik wil zo graag, het zit in mezelf om nog sterker en nog beter te willen worden.’ Haar drang naar succes zit Paumen ook wel eens in de weg. Afgelopen zomer greep ze zowel met haar club Den Bosch als met het Nederlands elftal naast de hoofdprijs en schakelde ze een mental coach in om beter met verlies om te leren gaan. ‘Het is best vermoeiend altijd te willen winnen. Met behulp van mijn mental coach heb ik geleerd dingen makkelijker los te laten en ze beter in perspectief te plaatsen.’ PRAATJES Paumen heeft de laatste jaren een grote ontwikkeling doorgemaakt bij Oranje; ze schopte het zelfs tot aanvoerder. Voor Paumen was dit geen makkelijke opgave. ‘Ik moest meer mijn mond opendoen, praatjes houden, het voortouw nemen. Dit zijn dingen die niet dicht bij mij stonden.’ Ook op fysiek gebied weet Paumen inmiddels beter waar haar grenzen liggen. Een driedaags trainingskamp met militairen leerde haar twee jaar geleden dat ze sterker is dan ze dacht. ‘Op een bepaald moment wilde ik niet meer verder, ik kon echt niet meer, maar we gingen toch door. Als nu iets zwaar is, dan denk ik daar aan terug. Je kan veel meer dan je denkt.’ Documentaire 3351 In de aanloop naar de Rabobank Hockey World Cup heeft de Rabobank, titelsponsor van dit toernooi, van een aantal hockeyduo’s een minidocumentaire gemaakt. Deze verhalen laten zien dat je op de route ‘van begin tot goud’ samen sterker bent. Maartje Paumen en Minke Booij spelen de hoofdrol in een van de vier docu’s. Deze is te zien op rabosport.nl/hockey. 35 3351 Bestellen en betalen met uw mobiel 36 NOORDENVELD WEST GRONINGEN MYORDER Nederlanders trekken in de zomer massaal naar strand, attractiepark of stadsterras om van het mooie weer te genieten. Onderweg bestellen en betalen via MyOrder maakt zo’n dag extra relaxed. TEKST: ARJAN VAN BIJNEN FOTO'S: MARCO VAN BUREN MyOrder: nooit meer wachten in de rij MEER WETEN? RABOBANK.NL/ 3351 MYORDER I n de zomer is Nederland op zijn best. Lachende gezichten en volle stranden bepalen het beeld. Nadeel is dat iederéén van het mooie weer geniet. Gevolg: overvolle stranden, langere rijen en drukte op de terrassen. Met de app MyOrder hebt u minder last van drukte en wachtrijen. U plaatst er eenvoudig zelf bestellingen mee, die u direct via de app kunt afrekenen. Zo kunt u meteen doorlopen bij verschillende attractieparken, evenementen en de bioscoop, want uw toegangskaartje hebt u al digitaal ontvangen én betaald via uw mobiel. Ook voor een lunch onderweg bij het tankstation of bij een van de vele strandtenten hoeft u niet meer te wachten tot u geholpen wordt. Contant geld hoeft u bovendien niet op zak te hebben. Ook de parkeermeter rekent u af via de MyOrder-app. En hebt u na zo’n zonnige zomerdag geen zin meer om zelf te koken? Dan bestelt u thuis net zo makkelijk een maaltijd via de app. Maaike Diemer (net afgestudeerd) gebruikt MyOrder op het terras van café De Drie Gezusters in Groningen, een drukbezochte horecagelegenheid met meer dan 640 zitplekken. ‘De terrassen zitten in de zomer bomvol, soms moet je lang wachten tot je de aandacht van een bediende hebt.’ Diemer plaatst haar bestelling daarom tegenwoordig via MyOrder: ze voert haar tafelnummer in en rekent af. Aan de bar wordt een bonnetje geprint met haar bestelling, zodat het personeel deze alleen hoeft te serveren. MINDER CONTANT GELD Ook voor ondernemers levert MyOrder meer gemak op, maar ook minder kosten. Voor Sil Doeksen, bedrijfsleider van De Drie Gezusters, is MyOrder een belangrijk onderdeel geworden van de bedrijfsformule: ‘Op drukke dagen hebben we meer dan 500 transacties. We hebben nu minder contant geld in de zaak en we besparen op personeelskosten.’ Remon Muller, eigenaar van strandpaviljoen De Kust in Kijkduin, verwacht zelfs extra klandizie door MyOrder. ‘Klanten die weten dat zij kunnen bestellen vanaf het strand, zullen dit vaker doen. Ook voor onze eigen workflow is dit beter dan dat klanten binnen bestellen aan de bar.’ MyOrder kan al op meer dan 11.000 locaties gebruikt worden, waaronder horecagelegenheden, Shell Deli2Go, BakkerBart, bloemen bezorgen, SeeTickets, de Efteling, Wolff bioscopen en Thuisbezorgd.nl. Parkeren kan al in meer dan 32 steden. Dit aantal stijgt snel. 37 AANBIEDINGEN Als lid van de Rabobank kunt u profiteren van aantrekkelijke kortingen. Kijk voor het volledige aanbod op rabobank.nl/dichterbij. VERBLIJF MUSEUM WIERDENLAND MET KORTING LOGEREN IN DE EFTELING EEN DAG VOL INSPIRATIE VOOR LEDEN Kom deze zomer sprookjesachtig overnachten in het Efteling Hotel of in Efteling Bosrijk. Leden van de Rabobank ontvangen 15% korting op boekingen van een verblijf in de periode van 30 juni tot en Museum Wierdenland en de SOGK werken samen in het project ‘Inspiraties’, waarin professionele- en amateurkunst, geïnspireerd op erfgoed, samenkomen. Met deze coupon ontvangt u als Rabo lid 50% korting met 31 augustus. Bij uw verblijf is de toegang tot het Efteling Park inbegrepen vanaf de dag van aankomst tot en met de dag van vertrek. Meer informatie op rabobank.nl/dichterbij. op de toegang tot Museum Wierdenland, inclusief een gratis kop koffie of thee, en een speciaal ontwikkelde fietsroute. Het aanbod is geldig van juli tot en met september en voor maximaal 2 personen. RONDLEIDING EN WANDELING NAAR DE VERJAARDAG VAN OT EN SIEN 3351 Wilt u weten hoe kinderen vroeger leerden lezen? Of hoe het voelt om met een kroontjespen te schrijven? Probeer het zelf in de schoolklas uit de tijd van Ot en Sien in het Scheepstra Kabinet in Roden. Op zaterdag 28 juni en zaterdag 23 augustus biedt Rabobank Noordenveld West Groningen haar leden een arrangement (voor max. 2 personen) aan rondom Ot en Sien 110. 38 NOORDENVELD WEST GRONINGEN We ontvangen u om 10 uur met koffie en thee. Daarna is er een rondleiding in het lokaal en de andere ruimtes in de Scheepstraschool. Vervolgens maakt u een wandeling langs plekken die een rol speelden in het leven van Hindericus Scheepstra. Heeft u interesse? Meld u dan aan op www.rabobank.nl/nwg. Deelname is gratis. Per keer kunnen 30 personen deelnemen. COLUMN BERT FABER Senior fiscalist bij de Rabobank Verleg eens een grens I n het fiscale denken was de aanpassing van de renteaftrek op de eigenwoningfinanciering lange tijd een taboe. De laatste jaren zijn daar grenzen verlegd. Renteaftrek is niet meer onaantastbaar Sterker nog, er zijn meerdere maatregelen genomen om die aftrek te beperken. Denk aan het – al vanaf 2004! – verplicht inbrengen van de overwaarde van de verkochte woning in de financiering van de nieuwe woning. In 2013 is de aflossingsvrije financiering in de ban gedaan. En met ingang van 2014 is de rente nog maar aftrekbaar tegen een lager maximaal tarief. Ieder volgend jaar gaat er 0,5 procent van het ‘teruggavetarief’ af, tot we uiteindelijk op 38 procent zitten. Is dat wel zo erg? De verhouding tussen de waarde van de woning en de schuld was de laatste tijd toch al aan het veranderen, lees: verslechteren. Om deze verhouding te verbeteren kan eerder aflossen in dit tijdsgewricht wel eens heel goed zijn. Daar komt nog eens bij dat de toekomstige pensioenuitkeringen momenteel onder druk staan. Als we het toekomstige inkomen niet kunnen verhogen of zelfs kans hebben op een verlaging, kunnen we voor onze financiële planning ook eens naar de andere kant kijken. Ook daar de grens verleggen. Niet het inkomen verhogen, maar de uitgaven verlagen. Daar kan aflossing van de eigenwoningschuld een rol in spelen. Goed om eens een plaatje te (laten) maken van uw financiële toekomst. Welke uitgaven hebt u en verwacht u en hoe staat het met de zekerheid van de benodigde inkomsten? Aan welke knoppen kunt u draaien om uw toekomstige wensen te verwezenlijken? Kunt u later nog grenzen verleggen? 3351 ’De renteaftrek is niet meer onaantastbaar, maar is dat wel zo erg?’ 39 SPRING MAAR ACHTEROP ‘Mooi dat Rabobank initiatieven steunt’ 3351 WIE: Maaike van den Hoek, voorzitter Rederijkerskamer Eendracht Zuidhorn en Erik Doorenspleet, coöperatieadviseur/ teamleider communicatie, geflankeerd door leden van de Rederijkerskamer. WAT: Rederijkerskamer Eendracht wordt vanuit het Coöperatiefonds gesteund om de opvoering Midzomernachtdroom in 2015 in het kader van het 150 jarig bestaan te realiseren. WAAR: Cultureel Centrum Zuidhorn, locatievoorstelling april 2015. WAAROM: Maaike van den Hoek: ‘Het is fijn dat Rabobank cultuur en verenigingsleven in stand wil houden en ook financieel kan ondersteunen. De droom van de leden van Eendracht is om de passie voor taal en cultuur met zoveel mogelijk andere mensen te delen. Rabobank brengt dit dichterbij’. Erik Doorenspleet: ‘Vanuit onze fondsen ondersteunen we graag culturele en maatschappelijke initiatieven. De Rederijkerskamer Eendracht is een van de vele tientallen aanvragen die we gehonoreerd hebben. We vinden het belangrijk betrokken te zijn bij ons werkgebied. Enerzijds doen we dat door financiële ondersteuning anderzijds ook door inzet van onze kennis’.
© Copyright 2024 ExpyDoc