PERSONENREGISTER
Abu Graib
Amerikaanse gevangenis in het bezette Irak, waar foto’s zijn
genomen van de mishandeling van de gevangenen
UNWITTING TESTIMONY (Bronnen, bewuste creaties?)
=> vorming publieke opninie
Adas, M.
Schrijver van ‘Machines as the measure of men’. Stelling:
superioriteit van Europa tegenover niet – Europese volkeren in 16de
– 20ste eeuw is een constructie van Westerse ideologen, vooral om
de kolonisatie te legitimeren
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS: Wetenschap en techniek
Adorno, Th.
Samen met Horheimer en Marcuse de vertegenwoordiger van de
Frankfurter Schule
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel
gedrag en publiek optreden)
Aerts, R.
Stelt samen met H. Te Velde dat in de loop van de jaren 60 van de
XX onder invloed van de tv – journalistiek de privé persoon van de
politicus naar voren kwam
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK
Aghajari, H.
Liet kritische geluiden horen over de moslimgeestelijkheid en
herdacht zijn leermeester Shariati, met een onderwijsverbod,
zweepslagen, jaren opsluiting en de doodstraf tot gevolg
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
(Alarik)
(Visigotische koning die Rome veroverde in 410)
Albert II
Vlaamse fictiereeks
FACTION/AUTOFICTION (egodocumenten)
Alexander
‘stedenbedwinger’ uit de Oudheid: kon stad verwoesten en ze dan
naar zijn inzicht en wensen weer opbouwen
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring : de
massa of de ‘sterke man’? )
Allen, W.
-
~ Woody Allen – humor
-
Wisselend materieel en mentaal leefkader van NY
Doordringen van nieuwe revolutionaire ideeën (in stedelijke
centra zoals in New York)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE FISTORICUS : Harde
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Althusser, L.
Filosoof die de tweede Annales school sterk beïnvloedde door zijn
visie op het marxisme
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHEIDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber
en Durkheim )
Anderson, B.
‘ Imagined communities. Reflections on the origin and spread of
nationalism’ (1983): toonde aan dat nationale gevoelens een
historische constructie zijn en onderhevig aan de postmoderne
twijfel
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÎTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de recht lijn?
Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
Andrew, C.
Heeft geschreven over het schaduwarchief van de KGB van
Mitrochin, wordt ook betwijfeld of het geen desinformatie is
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Ankersmit, F.
Citaat 1984: “Wil men een goed historicus zijn, dan zal men
een goed stilist moeten wezen” (revival of the narrative / nieuwe
cultuurgeschiedenis)
Een heel hoofdstuk in een van Ankersmits recente werken
handelt over Huizinga (De sublieme histrorische ervarning,
Groningen 2007
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHEIDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe c
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Het kritisch realisme als uitweg ? )
Apollinaire, G.
Doordringen van nieuwe revolutionaire ideeën (in stedelijke centra
zoals het Parijs van Apollinaire)
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring : de
massa of de ‘sterke man’? )
Apostel, L.
Stelt dat specifiëren van de aard van de oorzaak door het
onderscheiden van een aantal begrippen zoals aanleiding, motief,
middel, oorzaak, voorwaarde, invloed, verklaring,… zinloos is,
omdat de inhoud van deze begrippen verschillend is naargelang
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
van de concrete historische context waarop ze betrekking hebben.
Stelt voor om te vertrekken van bestaande historische case –
studies, en daarin de criteria te onderzoeken die historici gebruiken
om een oorzakelijkheidsverband te affirmeren of ontkennen, in de
hoop te komen tot formules in de volgende zin: “in de historische
context van het type C wordt een oorzakelijkheidsrelatie aanvaard
tussen feiten F1 en F2, indien voorwaarden X en Y aanwezig zijn”
(= analytische wijsbegeerte: derde weg voor vervanging van vage
notie ‘oorzaak’ door een meer wetenschappelijke)
OORZAKELIJKHEID : De ondraaglijke onzekerheid van de
ongrijpbare oorzaak
Arafat, Y.
onderhandelingen met E. Barak in Camp David in 2000
(complexiteit van gebeuren ontdekken)
veilig stellen van het archief van de PLO (van kamp Sabra
naar Tunis
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Waar
worden bronnen bewaard? Het archief als zingevende instelling (
Kunstmatige archieven )
Arendt, H.
Tot Amerikaanse genaturaliseerde politiek filosofe (1906 – 1975 )
schreef een kritisch verslag over het proces van Eichmann
(deportatie vd joden voor hem = banaal), waarin ze de term
‘banaliteit van het kwade’ gebruikte.
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote
en banale feiten en hun kenbaarheid
Ariès, Ph.
Jaren ’70 en ’80 was de tijd van de grote syntheses over de
geschiedenis van het omgaan met de dood, van de seksualiteit,
van de gloofsbeleving, van het huwelijk en van de sentimenten in
algemene zin.
Jounalist, derde fase van de Annales. Interesse voor het
kind (sociale geschiedenis: interesse voor mentaliteitsaspecten)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis
van de representatie )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’ )
Artistoteles
Hij stelde dat kleine wijzigingen grote veranderingen kunnen
veroorzaken
De joodse geleerde Maimonides (1135-1204) introduceerde
Aristoteles in de islamwetenschap
OORZAKELIJKHEID : De ondraaglijke onzekerheid van de
ongrijpbare oorzaak
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Arnade, P.
Schrijver van ‘Realms of ritual’: paste pricipe van de
“spektakelstaat” tot op de Bourgondische Hertogen, die bij hun
manifestatie in een vijandige context de burgerlijke rituelen van de
stedelijke burgerij geleidelijk ondergraven heeft een uiteindelijk
opzij geduwd
WOORD VOORAF
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologishe vernieuwing : De
historische antropologie )
Arnault, B.
Rijke Fransman: klacht tegen Libération (Casse-toi, riche con)
MODERNE MEDIA (bronnen, bewuste creaties?)
=> ongewilde beelden & opnames
Arouet, F.M.
Pseudoniem voor Voltaire
DE GESCHEIDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West_Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Art, J.
Onderzocht het bisdom Gent in de 19de eeuw  bewijs dat
kwantitatief onderroek naar ‘het religieuze’ niet tot de
middeleeuwse geschiedenis beperkt blijft
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en
problemen : Religieuze geschiedenis )
Assange, J.
Oprichter van de klokkenluiderwebsite WikiLeaks
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies
van de communicatiemedia
Augustinus
5de eeuw: ambitieuze compositie van de christelijke
heilsgeschiedenis
Bracht het idee naar voor dat het leven de strijd is tussen
het godsrijk (de Kerk) en het aardse rijk (de heidenen), in een door
God opgesteld heilsplan (werk Civitas Dei)
Voorstelling alsof de huidige samenleving gedomineerd
wordt door de strijd tussen goed en kwaad
Geschiedenis heeft zin, want het gaat lijnrecht van de
schepping naar het laatste oordeel, en alles staat al vast (ook de
overwinning van de Kerk)  aardse geschiedenis is slechts een
schakeltje in de heilsgeschiedenis
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Ideologie, godsdienst, klerikalisme,
antiklerikalisme
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of theologie :
rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als tweelingen
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen waren de grote
verhalen )
B
Badinter, R.
Oud minister van justitie van Frankrijk
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? Objectiviteit; a
noble dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Baets, A., De
Deed systematisch onderzoek van schoolboeken over
de manier waarop in het onderwijs de ‘Derde Wereld’ werd
voorgesteld.
Richtte een “network of concerned historians” op, een
soort Amnesty International voor historici. Stelde ook een
databank op over het vervolgen van historici en hun verzet
tegen totalitarisme in de 20ste eeuw
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van
het verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als
bevrijdster )
Balibar, E.
Toonde in 1991 samen met I. Wallerstein de dubbelzinnige
identiteit van de term “ras” aan, en toonde ook dat een
irrationeel oordeel realiteit kan worden (self – fulfilling prophecy)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Rassen en racisme
Barbarossa (Frederik I)
Duits keizer die stierf op een kruistocht. Miraculeus genoeg
keerde hij terug van deze kruistocht en werd hij overal herkend
als de echte Frederik I Barbarossa. Uiteraard ging het om een
bedrieger.
 grote bereidheid van de bevolking om zich met een bedrieger
te identificeren (voorlopig althans)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Barber, B.R.
‘Jihad vs. McWorld. How globalism and tribalism are reshaping
the world’ (1995) : toekomst heeft 2 scenario’s in petto, die
beide erg bedreigend zijn voor de democratie en het
verlichtingsdenken:
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
-
economische commerciële globalisering
-
verkrampt religieuze reactie
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÎTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Lineair denken en
indelingen van de geschiedenis : de omstreden evidentie van
de historische periode
Baronius, C.
schrijver van de ‘Annales ecclesiastica’ (1588 – 1593) =
katholieke reactie, in de lijn van het Concilie van Trente, op het
protestantse ‘Historia ecclesiastica’ van M.F. Illyricus, die de
historische basis van de kerk aanviel
-
apologetische literatuur
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Barraclough, G.
Brits historicus, onderzocht in 1967 de mogelijke impact van
een gespierde militaire reactie van Engeland en Frankrijk in
1936 tegen de militarisering van nazi – Duitsland van het
Rijnland, wat inging tegen het verdrag van Versailles.
(counterfactual reasoning)
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Redeneringen in het positieve ( Tegenfeitelijke redenering
(counterfactual reasoning))
Barthes, R.
Eén van de filosofen van het postmodernisme die
poneerde dat elke voorstelling van de werkelijkheid maar een
tijdelijke constructie kan zijn, gekoppeld aan elke individuele
lezer.
Een van de geleerden die wees op het belang van niet –
verbale tekenssystemen zoals de lichaamstaal, om uit te
drukken dat ze tot de ene of tot de andere deelgroep behoren.
-
Hij vestigde de aandacht op het historisch discours.
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Interpretatiekritiek
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Belang van de semiotiek +
Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme :
aandacht voor het discours )
Bassani, G.
‘Il romanzo di Ferrara’: visie op het leven van een Italiaanse
stad ten tijde van het fascisme (niet – evenementiële zekerheid)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Grote en banale feiten en hun kenbaarheid
Bautier, P.H.
‘Bautier – Sornay’ : inventarisatie van de archieen die ooit in het
bezit van de dynastie van de Bourgondische hertogen zijn
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
geraakt
overzicht van alle bronnen die tijdens de Bourgondische
periode door de overheid zijn aangemaakt
alle collecties die tengevolge van de uitbouw van de
‘Bourgondische staat’ in het bezit van de hertogen en hun
archivarissen zijn gekomen
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE : De
bewaarplaats van de archivalia is niet onschuldig
Baye, N.
Heeft hoofdrol in de film ‘Le retour de Martin Guerre’
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk
: een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
Beda, Venerabilis
8ste eeuwse Engelse monnik uit Jarrow, spreekt met gezag over
de toestand van de Engelse Kerk in de 8ste eeuw, maar met
afgeleid gezag voor de situatie in Rome (indirecte info)
Bekend geschiedschrijver uit de 8ste eeuw
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Gezagskritiek
Bédier, J.
Gaf in 1983 kritiek op de methode – Lachmann door aan te
tonen dat de meeste opgestelde stambomen de formule van de
dubbele tak (dwz: twee archetypes) vertonen (= zeer
onwaarschijnlijk: constructie van de geest  naar tweetak
redeneren)
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Herstellingskritiek of tekstkritiek ( Kritiek op de methodeLachmann )
Begin,M.
Kabinet – Begin: gaf Falangisten toegang tot de kampen van
Sabra en Chatilla in Beiroet, terwijl het Israëlische leger passief
toekeek (kroongetuige: verslag van kabinetszitting)
Bell & Howell
Type camera die Abraham Zapruder zich aanschafte
DE NOTIE BRON : Bronnen : bewuste creaties ?
Bin Laden, Sh.
Halfbroer van Osama Bin Laden
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite ?)
Benedictus XII
(Zorgde ervoor dat het register met de ondervraging van 94 van
ketterij beschuldigde dorpelingen (Katharen) in het Vaticaans
archief bewaard is gebleven
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Ecologie en biologie)
Benedictus XV
Archivo Segreto Vaticano consulteerbaar tot Benedictus XV
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
(1914 – 1922) (vrees voor indiscretie)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Berelson, B.
Verfijnde, samen met W. Budd, de “content analysis”, door ze
kwantitatief op te vatten, nl. via het tellen van woorden, thema’s
en correlaties tussen begrippen en thema’s. Gebruikt objectieve
en scherp afgebakende analysecategorieën.
De methode impliceert het objectief meten van syntactische en
semantische gegevens, met gebruik van numerieke of
analytische categorieën.
Met de pure content analysis analyseert men de boodschap,
maar nog niet haar impact.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Traditie en vernieuwing in de filologische
methodes )
Berghe, G., Van den
pleitte bij herhaling om het strikte slachtofferperspectief
te verlaten en ook het daderperspectief in overweging te nemen
niet enkel het ‘waarom’, maar ook het ‘hoe’ is cruciaal wil
men de kennis over de mechanismen achter de nazi –
vernietigingsmachine operationeel maken en ooit toepassen op
gelijkaardige situaties
‘De uitbuiting van de holocaust’ (1990): schreef
ongeveer hetzelfde als Finkelstein, maar kreeg veel minder
aandacht
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( De afstand in de tijd tussen historicus
en feiten : het spagaat van de eigentijdse geschiedenis )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a
noble dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Berkhofer, R.
Schrijver van ‘Behavioral Approach’ (1971). Gaf kritiek op de
intuïtieve analyse door te stellen dat de historicus niet complex
genoeg is om zoveel andere individuen psychologisch te vatten.
Stelt daarom een strikte scheiding voor tussen de interne
factoren die het handelen bepalen (bewust en onbewust), en de
externe, waarneembare manifestaties.
Op grond van het externe tot inzicht van het interne komen =
behavorial approach
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing
(De intuïtieve en behaviouristische aanpak : de relatie van de
historicus tot zijn studieobjecten))
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Berlusconi, S.
Media – ondernemingen van deze Italiaanse politicus
illustreren het gevaar van de concentratie van
communicatiemedia, geschreven pers en televisiezenders in
handen van een groep die politieke ambities aan de dag leggen.
Had als eerste minister de officiële media sterk onder
controle cfr. Film ‘un altro mundo e possibile’ van Francesco
Maselli
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Functies van de communicatiemedia (persconcentraties)
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
Bernard, Cl.
Stelde in 1865 het model van redenering in 4 fasen op:
-
observatie (analyse en kritiek van de bronnen)
-
hypothese (poging tot verklaring),
-
analyse van de consequenties van de hypothese,
-
verificatie van die hypothese met andere feiten
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Redeneringen in het positieve ( Redenering met hypothesen )
Bernheim, E.
Verhief (samen met Langlois en Seignobos) het systeem
van de 7 kritieken tot historisch dogma
Formuleerde (samen met Langlois en Seignobos) een
reeks principes over het afwegen van een getuigenis
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Confrontatie van de getuigenissen : relativiteit van de formele
regels, de casus Watergate
Bernstein, E.
deed samen met Woodward aan onderzoeksjournalistiek
rond de zaak Watergate
werd getroffen door de analogie van Watergate met de
zaak rond de zogenaamde ‘Pentagonpapers’
-
werkte bij de Washington Post
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Confrontatie van de getuigenissen : relativiteit van de formele
regels, de casus Watergate
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Redeneringen in het positieve ( Analogische inductie )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a
noble dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Berr, H.
Richt in 1900 het tijdschrift ‘Revue de Synthèse’ op, waardoor
een wisselwerking tussen sociologen en historici tot stand komt
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx,
Weber en Durkheim )
Bhaskars, R.
wetenschappelijk of kritisch realisme als alternatief voor
het postmoderne scepticisme en relativisme
‘Reclaiming reality’ (1989) en ‘The possibility of
naturalism: a philosophical critique of the contemporary human
sciences’ (1998)  grijpt terug naar redelijheid van weleer
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Het kritisch realisme als uitweg? )
Bin Laden, O.
Terroristische leider uit de Arabische wereld, naar hem werd
informatie doorgespeeld via Al Jazeera
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Functies van de communicatiemedia
Binford, L.
Sleutelfiguur van de ‘New Archaeology’
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares
van Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van
antiquarische interesse tot wetenschap )
Blainey, G.
‘The Causes of War’: Turkije en Rusland voerden tussen 1678
en 1878 tien oorlogen, zonder beslissende overwinnaar. Pas
toen Rusland in 1878 beslissend won, werd de
machtshiërarchie duidelijk en volgde er geen onderlinge oorlog
meer
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Redeneringen in het positieve ( Waarschijnlijkheidsredenering )
Blair, T.
Britse eerste minister
Poneert in zijn structuratietheorie ‘The constiturion of society :
outline of the theory of structuration’ (1984) dat stucturen zowel
oorzaak als gevolg zijn van acties
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( De oorzaak van de interne dynamiek, het
individueel optreden )
Bloch, M.
bezwaren tegen Lachmann: open kopiëren kan ook,
m.a.w. het model wordt niet altijd slaafs nagevolgd
‘Apologie pour l’histoire ou le métier d’historien’ (1941) :
zet beginselen van de Annales school uiteen
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
1 van de grondleggers van de Annales – school
LINDSEY
Heeft samen met Lucien Febvre het terrein van de
mentaliteitsgeschiedenis definitief ontgonnen
‘La société féodale’: ging op zoek naar sociale structuren
in de ME, zoals de feodale, in hun groei en ondergang
‘les rois thaumaturges’: over de genezende
eigenschappen die in de ME aan de Franse en Engelse
monarchie werden toegeschreven
Opgepakt door de Duitse bezetter, maar bleef in de
gevangenis geschiedenis doceren en publiceren
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Herstellingskritiek of tekstkritiek ( Kritiek op de methodeLachmann )
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar
geschiedenis van de representatie )
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk
: een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van
het verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als
bevrijdster )
Blockmans, W.
had samen met Jean Philippe Genet leiding over ‘la génèse de
l’Etat moderne’ (jaren ’90), onderzoeksprogramma van de
‘European Science Foundation’, waarin de invloed van Ch. Tilly
op de recente historiografie van Europa duidelijk werd
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Macht
Blok, P.J.
Richtte seminarieonderwijs in in Nederland (Groningen)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
Boccaccio
Bij hem vinden we de clichés van de Middeleeuwse humor (‘de
bedrogen echtgenoot) die ons toelaten ironische tekeningen
rond erotiek accuraat te decoderen
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Belang van de semiotiek )
Boendale, J., van
-
Werkt verder aan Maerlant zijn wereldgeschiedenis
“Brabantse Yeesten” : gaf hiermee een rijke traditie van
Brabantse kronieken een opstart
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen waren de
grote verhalen )
Bois, G.
Gaat in tegen tegen Brenner: zoekt naar externe factoren
(monocausale verklaring ≠ voldoende); Brenner vergeet de
revolutionele rol van nieuwe argrarische productiemethodes en
de daaruit voortvloeiend verhoging van de arbeidsproductiviteit
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk
: een historiografische wandeling I ( ‘Nieuw links’ en ‘new
history’ )
Boone, M.
Prof. Dr. aan de Universiteit Gent, mediëvist die oppositionele
bewegingen onderzocht in de ME
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Macht
Bornet, F.
Actrice voor de foto van Doisneau (le baiser de l’hôtel de ville)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact
van de communicatie in de huidige samenleving (collectief
geheugen & verleiding van manipulatie; creatie van beelden bij
publiek)
Boudewijn van België
?? (zie p. 142, maar is volgens mij enkel over Boudewijn XI)
Boudewijn IX
Graaf, toenmalige keizer van het Latijnse keizerrijk in Byzantium
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Bourdé, G.
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx,
Weber en Durkheim )
Bourdieu, P.
braque
franse socioloog in de Foucault – traditie: “Le discours
juridique est une parole créatrice, qui fait exister ce qu’elle
énonce.”
Stelt dat individuen binnen een bestaande structuur een
bepaalde positie kiezen, waardoor ze schema’s van handelen
aannemen, en deze interioriseren als een habitus
Heeft Panofsky’s mehode bekritiseerd als zijnde te
‘automatisch’ en te eng beperkt tot het standpunt van diegene
die interpreteert : ook het standpunt van de ‘producent’ en het
artistieke verdient erkenning.
Frans socioloog die grote bekendheid verwierf met zijn
studie van de rol van het onderwijssysteem in het consolideren
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
en reproduceren van sociale verhoudingen.
Zijn ‘strucures structurantes’ : de sociale wereld is
gekenmerkt door structuren die na verloop van tijd zelf
structurerend gaan werken.
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Belang van de semiotiek +
Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme :
aandacht voor het discours )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( De oorzaak van de interne dynamiek, het
individueel gedrag en publiek optreden )
Brassine, J.
Pleitte in zijn doctoraat de Belgische staat zo goed als vrij van
directe betrokkenheid en verantwoordelijkheid bij de moord op
Lumumba
DE GESCHEIDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a
noble dream? ( De historicus als rechter)
Braudel, F.
‘paus’ van de tweede fase van de Annales, waarin de
invloed van het kwantitatieve sterk werd benadrukt
Tweede Annales-school rond Fernand Braudel werd
sterk beïnvloed door het marxisme en had een zeer grote
invloed op de ontwikkeling van de geschiedenis door het
verankeren van tijdschrift en school in een universitaire
instelling.
Paste het volwaardige structurele paradigma voor het
eerst grondig toe in ‘La Méditerrannée et le monde
méditerranéen’(1949), waarin hij duidelijk de niveaus van de
feiten, de conjuncturen en de structuren onderscheidde; schreef
dit werk in gevangenschap tijdens WO II
-
Beïnvloedde I. Wallerstein
Refereert in ‘Identité de la France’ (1986) naar Michelet,
maar bezorgt in feite een nuchtere analyse van een
demografische, sociale en institutionele componenten die
Frankrijk specifiek maken
Ontwikkelde een theorie van dichotomie tussen
stedelijke en landelijke bevolking, waaruit de
moderniseringsthesen afgeleid werden
Zocht structuren in de ‘longue durée’; boekte successen
in de sociaal – economische geschiedenis en provoceerde een
lawine van studies op basis van bevolkingsdata, prijzen en
lonen, die toelieten onderstromen te ontdekken die de tijdgenoot
niet had gemeten en toch invloed uitoefenden
CLIO’S LABORATORIUM / Statistiek ( Cliometrie van de NewEconomic History )
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx,
Weber en Durkheim )
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk
: een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’ )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geshiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte
lijn? Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’ + Lineair
denken en indelingen van de geschiedenis : de omstreden
evidentie van de historische periode
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van
het verleden ( Geschiedenis en engegement : Clio als
bevrijdster
Brecht, B.
Vestigde de aandacht op “die im Dunklen”, de vergeten
groeperingen in historiografie (kinderen, vrouwen, armen…)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Grote en banale feiten en hun kenbaarheid
Brenner, R.
Schrijver in Past and present (1976).
Formuleerde een antwoord op Rodney Hiltons vraag naar de
“prime mover” van de overgang van de feodale naar de
kapitalistische maatschappij. Stelde dat die te zoeken was in de
structuur van de klassenverhoudingen, en wel in de verhouding
tussen de producerende en de niet – producerende klassen.
Deze sociale verhouding determineerde de demografische
bewegingen, en niet omgekeerd (= monocausale interpretatie).
Brenner – debate!
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk
: een historiografische wandeling I ( ‘Nieuw links’ en ‘new
history’ )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( De uitleg van het conflictmodel )
Breughel, P.
Brussels Museum voor Schone Kunsten: tentoonstelling over
kopieerpraktijk binnen de familie Breughel
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: PASTICHE
De Storm: geïdentificeerd als een Breughel wegens stijl en
thema, maar vervaardigd uit hout van na zijn overlijden
(anachronisme van het materiaal)
Brinton, C.
Schrijver van ‘The anatomy of revolution’ (1938). Vergeleek de
revolutie met een ziekteproces, met ziekteverschijnselen zoals
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
bij de mens. Revoluties = falende kringlopen met fasen
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Brugge, Galbert, van
clericus die actief was in de grafelijke administratie en
voor zijn ogen speelden zich de moord op de graaf van
Vlaanderen, Karel de Goede, af en de daaropvolgende
opvolgingscrisis in het graafschap
optekening van de gebeurtenissen was gelijktijdig met
de gebeurtenissen zelf (nam in de jaren 1127 – 1128
dagboeknotities over de dramatische gebeurtenissen in
Vlaanderen)
ziet door de gruwelijkheid van de feiten veel van zijn
zekerheden in het gedrang komen
meer en meer gaan niet religieuze overwegingen en
zeer menselijke motivaties mee het verloop van de feiten
verklaren
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek ( Nauwkeurigheid van de waarneming )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen waren de
grote verhalen
Brunet, M.
Paleoanthropoloog die in Tchaad en humanoïd wezen van 7
miljoen jaar oud ontdekte  spoort met resultaten van recent
onderzoek van de biochronologie: splitsing tussen de grote
primaten en de mens zou zowat 5 tot 7 miljoen jaren geleden
zijn gebeurd
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares
van Clio? ( Datering van de gegevens )
Brunner, O.
Begriffsgeschichte: Brunner, Conze en Koselleck geven het
lexicon ‘Geschichtliche Grundbegriffe. Historisches Lexikon zur
politisch – sozialen Sprache in Deutschland’  brug slaan
tussen de structurele benadering van het verleden en de rijke
erfenis van filologie en hermeneutiek
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing –
Het uitdenken van typologieën – de Begriffsgeschichte )
Budd, W.
Verfijnde, samen met B. Berelson, de “content analysis”, door
ze kwantitatief op te vatten, nl. via het tellen van woorden,
thema’s en correlaties tussen begrippen en thema’s. Gebruikt
objectieve en scherp afgebakende analysecategorieën.
De methode impliceert het objectief meten van syntactische en
semantische gegevens, met gebruik van numerieke of
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
analytische categorieën.
Met de pure content analysis analyseert men de boodschap,
maar nog niet haar impact.
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Traditie en vernieuwing in de filologische
methodes )
Buhmann, D.
Duitse medicus die samen met andere forensische
geneesheren de oorlelletjes op afbeeldingen van Saddam
onderzocht
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Burckhardt, J.
Bestudeerde in ‘Kultur der Renaissance in Italien’ (1860) op
unieke wijze de geleidelijke overgang van de
beschavingsvormen van de Late ME naar Renaissance.
Inspirator = J. Huizinga.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Burke, P.
Schrijver van ‘Popular Culture in Early Modern Europe’ (1979).
Interesse voor de confrontatie van volks- en elitecultuur (=
ontsnappingsroute voor het herleiden van individuen tot
producten van systemen in de klassieke aanpak) en hernieuwde
interesse voor cultuurgeschiedenis in essayistische stijl.
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk
: een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
Busch, E.
Uitvoerder van der heimliche aufmarsch (van Eisler)
CASUS EISLER: ORALE TRADITIES (ongeschreven bronnen)
Bush, G. sr.
Boris Jeltsin kreeg bij de coup van 1991 nog de kans de
Amerikaanse president te bellen
-
Haalde tijdens de Golfoorlog God erbij
1 van de belangrijkste investeerders van de Carlyle
groep
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Bush, G.W.
Veel veronderstellingen en nooit hard gemaakte
‘bewijzen’ dienden als element in de opbouw van een brede
coalitie rond Bush en Blair met als doel het omverwerpen van
het regime van Saddam Hoessein
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Mediamanipulatie op grote schaal door de republikeinse
administratie achter G.W.Bush (“will we need a new ‘al the
president’s men’?”)
‘born again Christian’ ziet de strijd tegen het
internationaal terrorisme als de zoveelste fase in de
eeuwenlang durende strijd van goed tegen kwaad
‘war on terror’ als reactie tegen de golven van terreur (al
dan niet geïnspireerd op de Islam) verbergt zijn religieuze
motivatie nauwelijks
Omstreden tv – spot: 2000, campagne Gore tegen Bush
 republikeinse campagnemakers brachten spot op tv waarin
de democratische plannen inzake sociale zekerheid als typische
producten van ‘bureaucrats’ werden voorgesteld
PROBLEEM: bij het vormen van het woord werd het
onderdeel ‘rats’ apart en langer in beeld
gebracht met de bedoeling de kijker
subliminaal te beïnvloeden
De officiële herdenking van tien jaar Berlijn-zonder-Muur
op 9 november 1999 bracht de leiders Gorbatsjov, Kohl en Bush
sterk op het voorplan terwijl terzelfdertijd een betoging van
ontgoochelde burgerbewegingen onder het motto ‘Wir waren
das Volk’ aan de gang was.
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE P¨DE PRODUCTIE VAN BRONNEN : Impact
van de communicatie in de huidige samenleving ( impact van de
communicatiemedia : naar een collectief geheugen en de
verleiding van de manipulatie )
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
KRITISCHE JUXTAPOSITE VAN DE BRONNEN : Confrontatie
van de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de
casus Watergate
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Ideologie, godsdienst,
klerikalisme, antiklerikalisme
VAN VERHAAL NAAR STUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Traditie en vernieuwing in de filologische
methodes )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite? +
Individu en de anonieme massa las verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
Butterfield, A.
Witte Huis medewerker die tijdens de 3de fase van Watergate bij
een verhoor in de senaatscommissie zijn mond voorbij praatte
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
over het bestaan van bandjes met opnamen van wat onder vier
ogen in het Witte Huis besproken is tussen Nixon en zijn
bezoekers
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Confrontatie van de getuigenissen : relativiteit van de formele
regels, de casus Watergate ( Hard bewijs )
C
Caenegem, R., Van
historicus, gebruikte het dagboek van Galbert van Brugge om
in publicaties het 12e eeuwse rechtssysteem te analyseren
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK :
Definitie historisch werk
Caesar, J.
-
opzettelijke getuigenis: altijd engagement mee gemoeid
Romein, heeft het staatsgezag verheven tot een les in
patriottisme
verheerlijkte de militaire trefkracht van de Romeinen en
zijn eigen talenten
als politicus en veldheer (nationalistische
geschiedschrijving)
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : Manipulatie
van het verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als
prostituee ) + De wordtels van de West-Europese
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( Religie
en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Caesarea, Eusebius van
citeert in zijn ‘Kerkgeschiedenis’ tal van teksten die
inmiddels verloren gingen, hij is dus een indirecte bron en zijn
werk is een historische studie
probeerde om elk feit en personage uit het Oude en
Nieuwe Testament chronologisch vast te haken aan de
gebeurtenissen uit de Romeinse geschiedenis  de
geschiedenis is dienstmaagd van de religie
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III (Religie en staat : in den beginnen waren de
grote verhalen )
Caligula
keizer, studie over hem (door L. Quidde) had veel allusies met
de Duitse keizer Wilhelm II
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : Manipulatie
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
van het verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als
bevrijdster )
Camus, A.
net als Valéry en Benda ontgoocheld over de geringe
bruikbaarheid van de geschiedenis, verwachtte dat ze
operationeel zou zijn en het mechanisme van het menselijk
handelen zou verklaren (= gevolg van falen van positivisme en
historisme)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : Manipulatie
van het verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als
prostituee )
Caraffa, kardinaal
Heroprichter van de inquisitie, pleitte voor de controle op elk
nog te publiceren boek (= paus Paulus IV)
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN
TERUG? EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: de drukpers, schaalvergroting en
uitdieping
Carlyle, Th.
romantische ophemeling van het Angelsaksisch element
(wortels van racisme)
-
verwerkt rassentheoriën in zijn historische werken
was er in ‘On Heroes, Hero-Worship and the Heroic in
History’ (1841) van overtuigd dat de held, die niet beïnvloed
werd door sociale en economische factoren, het volk maakte,
en had enorme minachting voor de anonieme massa;
onderstreept erin zijn verering voor de fundamentele rol van het
individu als motor van de historische evolutie
accent ligt op impulsief handelen en op heldenfiguren
die aan alle wetten ontsnappen
portretten van historische helden: biografieën over na te
volgen prototypen
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Rassen en racisme
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring :
de massa of de ‘sterke man’? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : Manipulatie van
het verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als
prostituee )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Cassiman J.
KUL-medicus die het DNA van het kind dat op 12 juni
1795 in een revolutionaire gevangenis overleed ( het hart van
het kind bleef als een reliek bewaard) vergeleek met DNA
aanwezig in een bewaarde haarlok van koningin MarieAntoinette en bewees dat het wel dagelijk de erfopvolger was
die als Lodewijk XVII de geschiedenis had moeten ingaan.
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Redeneringen in het positieve ( Falsificatietechniek )
Cartaud, J.
Acteur voor de foto van Doisneau (le baiser de l’hôtel de ville)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact
van de communicatie in de huidige samenleving (collectief
geheugen & verleiding van manipulatie; creatie van beelden bij
publiek)
Castells, M.
‘The information age’ : beschrijft hoe het al dan niet
toegang hebben tot de moderne communicatiemiddelen en
informatienetwerken een totaal nieuwe beleving van tijd en
ruimte (space of flows) veroorzaakt en tot de groei van nieuwe
machtsrelaties aanleiding geeft: wie toegang heeft tot
informatie wordt machtig.
Wie een grote toegang heeft tot informatie heeft de
indruk in een tijdloos heden te leven (timeless time), wie
deze toegang ontbeert, heeft de ervaring constant in het
verleden te leven.
-
Onderscheidt drie soorten identiteit:
1.
legitimizing identity = legitimiteit ontleend aan
een staat / natie in de XIX eeuwse traditie
2.
resistance identity = identiteit geboren uit
doorgaans religieus gefundeerde weerstand
3.
project identity = identiteit geboren uit idealistisch
gefundeerde projecten (cf. vrouwenbeweging, groene
beweging…)
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT.
EEN HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Lineair denken
en indelingen van de geschiedenis : de omstreden evidentie
van de historische periode
Catilina
Sallustius schreef over de politieke drama’s rond de
samenzweringen van Catilina (tegen o.a. Cicero)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen waren de
grote verhalen )
Ceaucescu, N.
berichten in de media over het dumpen van meer dan 5000
doden in een massagraf van Timisoara door de Securitate
berusten op een bewuste manipulatie om de toenmalige leider
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Ceaucescu nog sneller te kunnen uitschakelen
?
Certeau, M., de
postmodernist die de hermeneutische auteurs
beïnvloedden
‘L’invention dus quotidien’ (1980): aandacht voor de
pogingen om aan controle en disciplinering te ontsnappen
‘La prise de parole’ (1968): toont aan hoe protest een in
grote mate een symbolische daad was, waarbij het eigen
discours de officiële waarheid van wie de macht heeft
ondermijnd
- Heeft samen met M. Foucault invloed uitgeoefend op
hermeneutisch georiënteerde auteurs die de filosofische zin
van het begrip archief hebben uitgewerkt
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: WAAR
WORDEN BRONNEN BEWAARD? HET ARCHIEF ALS
ZINGEVENDE INSTELLING
Chagall, M.
Kunstenaar wiens werken vaak vervalst zijn (om. door Kujau en
John Myatt in samenwerking met kunsthandelaar John Drewe)
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Champollion, J.-F.
- Fransman die via de steen van Rosetta (bevat 3 maal zelfde
tekst in hiërogliefen, demotisch en Grieks, gevonden door het
Napoleonitisch leger in Rashid/Rosetta) het Egyptisch
hiërogliefenscrift ontcijferde.
- Wilde ‘Archives Universelles’ oprichten in Parijs, dat wil men
ook in het ‘definitieve archief’
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Chartier, R.
Theoreticus van ‘representatie-geschiedenis’:
erfenis van mentaliteitsgeschiedenis + bronnen via
kwantitatieve benadering (vnl. Egodocumenten: dagboeken,
reisverslagen etc.)
probeert door representatie (hoe tijdgenoten hun
samenleving en positie daarbinnen voorstellen) een ‘lezing’ van
samenlevingen in het verleden te condstrueren.
‘Au bord de la falaise. L’histoire entre certitude et
inquiétude’ (Parijs, 1998)  representatiegeschiedenis
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar
geschiedenis van de representatie )
Chastellain, G.
Bourgondische officiële geschiedschrijver.
verdraaide feiten (onder dwang) om de status van zijn
opdrachtgevers te bevestigen
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
schiep nauwkeurig beeld van hofsamenleving in
LINDSEY
Bourgondische periode, waar geschiedkundigen na hem van
onder de indruk waren (o.m. J. Huizinga)
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van
het verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als
prostituee )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen waren de
grote verhalen )
Chiffoleau, J.
Bracht de uiterlijke tekenen van religiositeit in de late
middeleeuwen ( zoals herdenkingsmissen, schenkingen, enz.)
via een kwantitatieve analyse van testamenten in beeld
vernieuwt, samen met Stone, Hanawalt en Muchembled,
de visie op familie, criminaliteit, sociale netwerken en elites in
het Ancien Régime
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( enkele resultaten en
problemen )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het
werk : een historiografische wandeling I ( De Annales en de
‘nieuwe sociale geschiedenis ‘ )
Childe, V.G.
Vere Gordon Childe, kenmerkend figuur van het diffusionisme
(studie van hoe culturele veranderingen zich verspreiden)
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares
van Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van
antiquarische interesse tot wetenschap )
Chirac, J.
Frans president
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN :
Impact van de communicatie in de huidige samenleving ( De
impact van de communicatiemedia : naar een collectief
geheugen en de verleiding van de manipulatie )
Chomsky, N.
Taalkundige aan MIT (Boston)
maakt scherp onderscheid tussen de passieve kennis
die een gebruiker van een taal bezit (competence) en diens
handigheid in het gebruik van die kennis (performance)
-
criticus en analist van Amerikaans beleid
‘Hegemony or survival. America’s quest for global
dominance’ (2003)
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Structuralisme, poststructuralisme en
postmodernisme : aandacht voor het discours )
Christus
cfr. Lijkwade van Turijn : dateert uit de middeleeuwen
en niet uit de tijd van Christus, maar wordt object van
historische belangstelling
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: KOPIE
-
mens die geschiedenis veranderde (cfr “On heroes etc”
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring :
de massa of de ‘sterke man’? )
Churchill, W.
met een opzettelijke getuigenis is engagement gemoeid
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Opzettelijke en onopzettelijke
getuigenissen )
Clinton, B.
zaak Clinton-Lewinsky (sexual harassement): bekende en is
afgezet
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Confrontatie van de getuigenissen : relativiteit van de formele
regels, de casus Watergate
Clio
Muze van geschiedenis
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
CNN
Cable News Netword (opgestart door Ted Turner)
Cohen, E.A.
Nederlandse arts die tijdens WO II de Holocaust zelf
meemaakte, publiceerde ‘De 19 treinen naar Sobibor’. (1979),
waarin hij stelde dat ‘wie er niet bij geweest was, er niet over
kon spreken’
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( De afstand in de tijd tussen historicus
en feiten : het spagaat van de eigentijdse geschiedenis )
Collingwood, R.G.
-
Engels geschiedenistheoreticus en archeoloog
-
Schreef kritiek op “monothetische geschiedopvatting”
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Belang van de hermeneutiek :
beschrijven of speuren naar wetmatigheden ? )
Columbus, L.
Ontdekte Amerika in 1492-1493
Cfr. casus ‘syfilis-kwaal’
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
HISTORISCHE ACTEURS : Ecologie en biologie
Commynes, Ph., de
gaat in de 15e eeuw de handelingen van de Franse
koningen en Bourgondische hertogen uitleggen vanuit hun
psychische structuur
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring :
de massa of de ‘sterke man’? )
Diplomaat afkomstig uit een geslacht van Vlaamse
ambtenaren van adellijke origine. Hij doorprikt in zijn
‘Mémoires’ de schone schijnvan een samenleving waarin het
vormelijke en het demonstreren van uiterlijke status schijnbaar
alles domineerde en schetst daarin een portret van politieke
intriges en psychologische confrontaties aan de hoven van
Bourgondië, Frankrijk en van de grote Italiaanse steden
Firenze, Milaan en Venetië.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen waren de
grote verhalen )
Comte, A.
19e eeuws positivist, grenzeloos vertrouwen in de
resultaten van de wetenschap, geschiedenis is een proces
van vooruitgang
schrijver van ‘Cours de philosophie positive’ (1830-1842)
waarin hij concludeerde dat culturen bepaald worden door
sociologische wetten, een stelling die het wetenschappelijk
denken van de tweede helft van de 19e eeuw beheerste
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT;
EEN HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of
theologie : rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als
twellingen + De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
Condon, B.
Regisseur van de film “The fifth estate”, een Amerikaanse film
over de klokkenluiderwebsite WikiLeaks
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Functies van de communicatiemedia (whistleblowers)
Condorcet
Verlichtingsfilosoof, ontwikkelde een optimistische
rechte-lijn- ideologie: de mens bereikt in tien fasen de
redelijkheid
Zag geschiedenis als een lineair proces naar een
eindfase van rationaliteit
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT;
EEN HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of
theologie : rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als
twellingen
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite ? )
Confucius
religieuze figuur die de geschiedenis op beslissende wijze in
nieuwe banen heeft geleid
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring :
de massa of de ‘sterke man’? )
Constantijn
-
Romeins keizer in 4e eeuw
‘Donatio Constantino’: document dat schenking van
keizerlijke bezittingen (o.m. de Pauselijke staten) aan de Paus
Silvester door Constantijn bewijst. Door Lorenzo Valla als
falsum ontmaskerd
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting
)
Conze, W.
-
Duitser
-
Beoefende ‘Begriffsgeschichte’
Werkte mee aan ‘Gechichtliche Grundbegriffe.
Historisches Lexikon zur politisch-sozialen Sprache in
Deutschland’ (1972-1997) Otto Brunner, Werner Conze en
Reinhart Koselleck
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing
– Het uitdenken van typologieën – de Begriffsgeschichte )
Cortes, H.
Spaans generaal in ontdekkingsreizen (biologische
globalisatie)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Ecologie en biologie
Cromwell, O.
held, volgens Carlyle niet gemaakt door het volk, maar maakte
zelf het volk
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring :
de massa of de ‘sterke man’? )
Crosby, A.W.
de rol van de biologische remfactor (op de bevolkingsgroei)
werd verdiept in ‘Ecological Imperialism’ waaruit blijkt dat
menselijke migratie, ontdekkings- en handelsreizen oorzaak
zijn van verstrekkende biologische uitwisseling op lange
afstand. Dit was o.a. de oorzaak van de snelle uitroeiing van de
Amerikaanse Indianen, maar ook van de invoer van malaria en
gele koorts van Afrika naar Amerika, en van syfilis in Europa.
(zie ook Diamond en Mc Neill)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
HISTORISCHE ACTEURS : Ecologie en biologie
D
Daelen, V., Vanden
Deed haar licentiaatshandeling over de oorlogsdocumentaires van
Maurice De Wilde
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
Dahrendorf, R.
(Brit, geboren in Duitsland)
liberale socioloog, ontwikkelde een niet-lineair conflictmodel,
verwoord in zijn ‘Class and class conflicit in industial society’ 1959
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( De uitleg van het conflictmodel )
Dali, S.
Kunstenaar, vervalst door Kujau
Danto, A.C.
-
filosoof, bekend geworden als kunstcriticus
-
analytisch narrativisme
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Belang van de hermeneutiek : beschrijven of speuren naar
wetmatigheden? )
Dantzig, M., Van
Nederlands kunsthistoricus, verfijnde de techniek van Morelli door
databanken aan te leggen met pictologische kenmerken voor elke
kunstenaar
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Darwin, Ch.
evolutietheorie ‘On the Origin of Species by Means of natural
Selection’ (1859). In deze theorie stelde Darwin dat alle dieren en
planten uit voorafgaande vormen voortkomen ; motor achter de
evolutie is het process van natuurlijke selectie (survival of te fittest),
die zich uit in een struggle for life, of determinisme van mileu en
erfelijkheid.
vaak misbruikt om theorieën van (blanke) superioriteit te
“bevestigen”
het positivisme hield vast aan het determinisme : biologisch
determinisme bij Darwin
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische
interesse tot wetenschap )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
ACTEURS : Rassen en racisme + Wetenschap en techniek
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Evolutie of revolutie, het volk of de elite ? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en
atomisering
Datini, F.
Firma in Prato (Italië) in 14e-15e eeuw, in handen gebleven van
zelfde familie  groot archief (cfr. evolutie lonen etc.)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE : Waarom
gingen zoveel bronnen verloren?
Dauvillier, A.
In onderzoek naar regelmatige fluctuaties in de biologische en
klimatologische sector (‘Foundation for the Study of Cycles) wees hij
er in 1958 op dat de curve van de zonnevlekken maxima vertoont
ongeveer elke 11 jaar en vond die terug vanaf 1750
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN DONTINUÎTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Cyclus-theorieën
Davis, N.Z.
Maakt in ‘The return of Martin Guerre’ (1983) gebruik van een
casus om tot een analyse van de hele maatschappij te komen (uitleg
p. 227)
Studie in 1987 : Fiction in the Archives : Pardon Tales and
Their Tellers in Sixteenth-Century France
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme : aandacht
voor het discours )
Dean, J.
Medewerker van Nixon, beweert in de tweede fase van Watergate
dat de president betrokken was bij het inbraakplan van het
Watergate – gebouw en de doofpot organiseerde
Degrelle, L.
Vlaams Collaborateur (cfr. casus Maurice De Wilde: die interviewde
hem)
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
De Jong, J.
Historicus die in Nederland op de televisie de reeks ‘De Bezetting’
maakte
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG,
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
DOMPLEMENTARITEIT : Mondelinge bronnen : orale overlevering,
orale geschiedenis
De Witte, L.
Politicoloog die een boek over ‘De moord op Lumumba’ , de eerste
premier van het onafhankelijke Congo, (casus) publiceerde in 1999
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( De historicus als rechter )
Deneckere, G.
Onderzoek naar oppositionele bewegingen in Gent in de 19de eeuw,
waaruit de invloed van C. Tilly op de recente historiografie in Europa
blijkt
+ schrijfster van Leopold I De eerste koning van Europa
(EGODOCUMENTEN; geschreven bronnen)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Macht
Depardieu, G.
Frans acteur, speelde o.a. mee in le retour de Martin Guerre, een
film uit 1982
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
Deploige, J.
Leerling uit de Gentse mediëvistische school, die meewerkte
aan het onderzoek De heidense Middeleeuwen in 1994
Deed onderzoek over middeleeuwse heiligenlevens in de
Nederlanden van de 10de tot de 14de eeuw
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theoriën ( Methodologische vernieuwing – De
historische antropologie )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Het kritisch realisme als uitweg ? )
Derrida, J.
-
Franse filosoof van het postmodernisme
Verschoof de klemtoon van de klassieke literaire kritiek
(speuren naar bedoeling van de auteur) naar de vele mogelijke
interpretatiesvan de lezer doordat hij de tekens deconstrueerde, en
door aan te tonen dat de relatie tussen “signifié” en “signifiant”
steeds onzeker en wisselend is (kritiek op F. de Saussure).
Toepassing van de regels is belangrijker dan de regels zelf.
Mal d’archive. Une impression freudienne., over het
archiefbezoek
-
Marges de la philosophie uit 1972 hierin wordt de klemtoon
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
verschoven door het deconstur-eren van de tekens en door aan te
tonen dat( de relatie tussen ‘signifié’ en ‘signifiant’ steeds onzeker en
wisselend is ( uitleg p. 244 )
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Ontleningskritiek of oorspronkelijkheidskritiek
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme : aandacht
voor het discours )
Dhondt, J.
Heeft voor zijn analyse uit 1963 van de vroege Gentse militant
K. de Boos de eenzijdige info van het Gentse politiearchief kunnen
doorbreken omdat in dit geval toevallig brieven en mémoires van de
Boos, exemplaren in van het socialistisch blad De Werker en een
verslagboek van de Gentse afdeling van de Internationale bewaard
bleven
Gents historicus 20ste eeuw, gebruikte Galbert Van Brugge
als bron
CASUS GALBERT VAN BRUGGE: ONDERSCHEID TUSSEN BRON
EN HISTORISCH WERK
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Zijn feiten
eenmalig of recurrent?
Diamond, J.
Voerde onderzoek naar de rol van de biologische factor in Ecological
Imperialisme, samen met A.W. Crosby en R.R. McNeill
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ecologie en biologie
Dilthey, W.
Formuleerde samen met W. Windelband de hermeneutische
aanpak, die de tekstanalyse scherper stelde. De historicus moet de
feiten en handelingen proberen te verstaan door ze intuïtief en
introspectief aan te voelen, zodat er een zekere identificatie ontstaat
tussen subject en object.
De methode blijft wel beschrijvend en niet verklarend, het
accent ligt op het individuele i.p.v. het universele
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theoriën ( Methodologische vernieuwing – De intuïtieve
en behaviouristische aanpak : de relatie van de historicus tot zijn
studieobjecten )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Doisneau, R.
Fotograaf van ‘le baiser de l’hôtel de ville’, dat het beeld van het
romanische Parijs heeft gevormd
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van de communicatie
in de huidige samenleving (collectief geheugen & verleiding van
manipulatie; creatie van beelden bij publiek)
Doyle, A.C.
Arts, gebruikte Morelli’s indicatie – paradigma in een van zijn
Sherlock Holmes – stories, ‘The Cardboard Box’ (1892), een verhaal
rond een afgesneden oor
Zijn literaire personage, Sherlock Holmes, hanteert de
abductie, dit betekent eerst een regel raden en die vervolgens
verifiëren.Holmes gebruikt daartoe de techniek van het falsifiëren en
pas daarna van de deductie.
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Falsificatietechniek )
Doyle, W.
Gaf de integrale editie van de Nixon bandjes vrij in 1999
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Dray, W.H.
Canadese geschiedfilosoof die stelt dat het voor de historicus
volstaat dat hij kan uitleggen waarom de handelingen van de
historische personages vanuit hun standpunt, met het oog op het
bereiken van het doel, rationeel waren. Hij veronderstelt dus dat de
mens altijd handelt vanuit een aantal handelingsbeginselen.
Overkoepelende wetten kunnen niet alle handelingen uitleggen.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Belang van de hermeneutiek : beschrijven of speuren naar
wetmatigheden? )
Drewe, J.
Kunsthandelaar die vervalste schilderijen verkocht (o.m. door
catalogi van gallerijen te vervalsen die in de bombardementen van
WOII verloren waren gegaan), opgepakt in 1999
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Dreyfus, A.
Frans legerkapitein die in 1894 veroordeeld en in 1906
officieel gerehabiliteerd werd
In 1894 begon de zaak Dreyfus, een der eerste zaken
waarvoor in West – Europa intellectuelen van diverse pluimage zich
mobiliseerden rond waarden met een algemeen humanistische
inslag
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Burkheim )
Duby, G.
Frans historicus, schreef ‘Le dimanche de Bouvines’ in 1973
rond een veldslag bij het Noord-Franse Bouvines in 1214. ( uitleg p.
154)
‘Le chevalier, la femme et le prêtre. Le mariage dans la
France médiévale’ (1981) = synthese op het socio – culturele vlak
‘Guillaume le Maréchal ou le meilleur chevalier du monde’
(1986) = staal van nieuwe cultuurgeschiedenis ( uit blauwe kader )
‘L’imaginaire du féodalisme’ uit 1978 : theorie van opdeling in
adel, clerus en burgerij, vooral nuttig om voorrechten van adel en
clerus te legitimeren.
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote en
banale feiten en hun kenbaarheid
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
gescheidenis’ )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏEIT ; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II ( ‘L’histoire immobile’ :
geschiedenis zonder verandering )
Durkheim, E.
Frans socioloog en een van de grondleggers van de
stucturele benadering binnen de sociologie (1857 – 1917)
De invloed van de sociologie van Durkheim heeft zich in de
historische wereld het vroegst en het sterkst laten voelen in
Frankrijk, sinds 1929 heel duidelijk in de school van de Annales.
(cruciale rol van twee leerlingen : F. Simiand en M. Mauss)
belangrijke these over het collectief bewustzijn: hoe
samenlevingen zich de wereld voorstellen en ervaren. Dat
bewustzijn is gematerialiseerd in symbolen die zich zelf bevinden in
culturele symbolen
onderscheidde een statistische tegenover een dynamische
samenleving, gekenmerkt door respectievelijk gesloten kasten en
sociale mobiliteit
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Lineair denken en
indelingen van de geschiedenis : de omstreden evidentie van de
historische periode
Dutroux, M.
Zaak Dutroux toonde aan dat wat slachtoffers en/of direct
betrokkenen, ouders, e.d. waarnemen, vaak heel verschillend is,
terwijl het om ‘dezelfde feiten’ gaat.
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Veroorzaakte door het misbruik van jonge meisjes globale
schaamte
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek ( Nauwkeurigheid van de waarneming )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
E
Eco, U.
- Italiaans historicus
- heeft samen met C. Ginzburg Morelli’s idee van de sporen
geactualiseerd in hun laat 20ste –eeuwse semiotiek, over het
hanteren van tekens als symptoom van dieperliggende realiteiten
- schreef succesroman ‘De naam van de roos’, o.a. over het met
de hand kopiëren van boeken (uitleg p.185)
- wees op het belang van niet – verbale tekensystemen, zoals de
lichaamstaal
- stelde in ‘The limits of Interpretation’ (1990)dat bij het
interpreteren van de tekst niet alleen de rechten van de
interpreterende lezer,maar ook die van de geïnterpreteerde tekst
moeten gewaarborgd worden; de lezer mag de tekst niet om het
even hoe interpreteren
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Wetenschap en techniek
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Belang van de semiotiek + Het kritisch
realisme als uitweg )
Ehrlichman,J.
Adviseur van Nixon, even bevoegd en goed geïnformeerd als
andere topmedewerkers
Zie casus
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confontatie
van de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate ( Mythe van de unanimiteit )
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen
in het positieve ( Analogische inductie )
Eichmann, A.
Nazi, voor wie convooien van gedeporteerde joden banaal waren
(uitleg p. 157)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote
en banale feiten en hun kenbaarheid
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Einhard
- nam voor ‘Vita Caroli’ de ‘Vita Caesarum’ van Suetonius als
model
- hoveling aan het Karolingische hof, unieke getuige voor het privé
- hemelde Karel de Grote op in zijn biografie over hem (en is dus
partijdig)
- zijn biografie is er één over een na te volgen prototype
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Ontleningskritiek of oorspronkelijkheidskritiek
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee
Eisenhower, D.D.
Amerikaans president, trad af in 1961, in zijn afscheidsspeech
waarschuwde hij voor het opkomende ‘industrieël-militaire’
complex (cfr.‘power elites’) in de republikeinse partij.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite ? )
Eisenstein, E.
Beschouwde in ‘The printing press as an agent of change’ (1979)
de drukpers als fundamentele factor voor verandering,
verantwoordelijk voor de opbloei van de Renaissance
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Wetenschap en techniek
Elgin, Th.B. Lord
Deponeerde in 1876 de friezen van het Parthenon van Athene in
het British Museum, tot ongenoegen van de Grieken
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische
interesse tot wetenschap
Eisler, H.
Schreef politieke liederen (CASUS)
ORALE TRADITIES (ongeschreven bronnen)
Elias, N.
- socioloog die de daling van de criminaliteit tussen de 13de en de
16de eeuw als een cultuurfenomeen beschouwde, namelijk de
groeiende affectbeheersing en toenemende staatscontrole van de
Late ME naar vandaag toe
- Het ‘civilisatieproces’ in ‘Uber den Prozess der Zivilisation’
(1939), een boek over de omgangsvormen / sociale codes in het
Ancien Regime, waar hij vaststelde dat de omgangsvormen in de
ME en de Renaissance fel contrasteerden, analyseerde het
specifieke gedrag door de eeuwen heen op het stuk van
eetgewoonten en dagelijkse lichamelijke verrichtingen, vond toen
nauwelijks weerklank en kreeg pas echt impact na 1968 (banale
gebeurtenissen)
- Het ‘beschavingsoffensief van de burgerij’ neemt in het werk van
Pleij een centrale plaats in. Toch moet men opletten dat men het
verleden niet benadert vanuit de visie van vandaag (p. 163)
- Meent net als T.R. Gurr dat de mens van nature agressief is, dat
dit erfelijk is, en dat deze privé – gewelduiting pas vanaf 1300 aan
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
banden gelegd werd door een sterke centrale staat met een
politiesysteem dat veiligheid verzekert en affectbeheersing
opdringt
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en
problemen – Crimineel gedrag )
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote
en banale feiten en hun kenbaarheid
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Sociaal-economische situatie
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
Ellsberg, D.
- Journalist en oud-defensiemedewerker uit het Pentageon, die in
de New York Times geheime dossiers die in het Pentagon
ontvreemd waren publiceerde = voortijdige onthulling (casus)
- Uit deze ‘Pentagon papers’ bleek dat de beslissing om NoordVietnam te bombarderen in 1964 al maanden was voorbereid, lang
voordat de aanval op een V.S.-vaartuig in de Golf van Tonkin als
voorwendsel werd aangegrepen om de bombardementen uit te
voeren. Dit is een voortijdige onthulling die niet zo snel na de feiten
had mogen plaatsvinden.
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen
in het positieve ( Analogische inductie )
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( De afstand in de tijd tussen historicus en feiten :
het spagaat van de eigentijdse geschiedenis )
Engels, Fr.
- Schreef samen met Karl Marx met een progressief politiek
engagement nl. hun zoektocht naar de ‘vergeten’ groepen, het
Lumpenproletariaat : de armen, de arbeidersklasse, de vrouwen,
de etnische minderheden, de zieken, de ouderen en de kinderen.
- Besteedde met Karl Marx veel aandacht aan latere ‘revoluties’
zoals de Commune van Parijs uit 1871
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( ‘Nieuw links’ en ‘new history’ )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Erasmus van Rotterdam
- Door Febvre ondergebracht bij de kritische christenen, zoals
Thomas More
- Geportretteerd door Holbein, bevat een dubbele waarheid: die
van Erasmus, want het portret gelijkt op andere Erasmus-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
portretten, en die van Holbein, want het portret gelijkt op andere
Holbein – portretten
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing –
De psycho-analyse en de psycho-history )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het
postmoderne denken ( Structuralisme, poststructuralisme en
postmodernisme : aandacht voor het discours )
Espinas, G.
Definieerde samen met H. Pirenne, op basis van Webers
‘ideaaltypen’, de kapitalisten als sociale groep, die niet
noodzakelijk voortkwam uit een vorige generatie kapitalisten in hun
studie van individuele kooplieden – ondernemers in de Late
Middeleeuwen
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing –
Het uitdenken van typologieën – de Begriffsgeschichte )
Etampes, P., d’
Eerste “garde de chartes” (officiële archievaris van het koninkrijk)
1307-09 van koning Filips IV de Schone
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: waarom
bronnen bewaren? (ontstaan van sociale boekhouding)
Euripides
Gebruikte psychologische analyse van de historische acteurs en
de dialectiek met these – antithese (contrasterende personages) in
zijn drama’s. Beïnvloedde Thucydides
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen waren de grote
verhalen )
Evans, A.
- Brits archeoloog, deed opgravingen op Kreta in 1900, heeft daar
lineair-B-tabletten gevonden
- Grondvesten van steden bleven ter plaatse zoals die van
Knossos op Kreta
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Toename
van het bronnenbestand
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische
interesse tot wetenschap )
Eyck, J., Van
- Vlaams primitief
- J.-M. Van der Vreken werd gevraagd het paneel van de
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
rechtvaardige rechters te vervangen door een kopie
- De kunsthistoricus moet de verschillende betekenislagen
decoderen van bv. ‘grote kunst’ zoals het Lam Gods van Van Eyck
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: Pastiche
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Interpretatiekritiek
F
(Fallersleben, H., von
Auteur Deuitse volkslied)
Fanfani, A.
Nuanceerde samen met R.H. Tawney de opvattingen van Weber,
door te stellen dat het kapitalisme zowel in katholieke als in
protestantse regio’s sterke opgang heeft gemaakt in de 16de eeuw,
en zelfs al voordien voorkwam bv. In de Italiaanse stadstaten van de
late middeleeuwen
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim )
Farge, A.
Zag in het Frankrijk van de 16de naar de 18de eeuw een evolutie
van “criminalité de sang” naar “criminalité antipropriété”
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en
problemen – Crimineel gedrag )
Faurisson, R.
Franse academicus die verklaart dat het dagboek van Anne
Frank vals is doordat er enkele balpenpassages in het dagboek
voorkomen en de balpunt pas na WO II in Nederland beschikbaar
was. Deze passages blijken bij analyse echter afkomstig van de
hand van vader Otto Frank die het dagboek in 1946 bij zijn terugkeer
uit Auschwitz kreeg van de vriendin van de familie, Miep Gies.
-
holocaustontkenner / negationist (Glaubensunwilligkeit)
misbruik van pseudo – historische argumentatie om een
nazistisch verleden en een neo – nazistisch heden te verdedigen
klaagt in 2007 oud minister van justitie van Frankrijk Robert
Badinter aan, om op die manier als negationist media aandacht te
krijgen
CLIO’S LABORATORIUM : Diplomatiek
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek ( Glaubensunwilligkeit )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : Objectiviteit ; a noble
dream ? ( Subjectiviteit, bewus of onbewust )
Febvre, L.
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
Frans historicus en vernieuwer uit de Annalesschool, ontgon
LINDSEY
vanaf 1929 het terrein van de mentaliteitsgeschiedenis
Fulmineerde samen met Marc Bloch tegen het evenementiële
van het historisme en pleitte voor een interdisciplinaire
samenwerking met andere menswetenschappen
Heeft het werk van Bloch, ( Apologie pour l’histoire ou le
métier d’historien) geschreven tijdens WO II toen hij ondergedoken
leefde en zich bij het verzet aansloot, na zijn dood laten uitgeven.
Oversteeg het feitenniveau door intellectuele ‘klimaten’ in de
16de eeuw te reconstrueren in ‘Le problème de l’incoyance’ (1942) en
zo de basis van de mentaliteitsgeschiedenis te leggen
(Medestander van M. Bloch, zat in de jaren dertig een
internationale onderzoekscommissie voor die onderzoek deed naar
oorlogsmisdaden begaan door de Nazi – hulptroepen van Franco)
DE FEITEN: BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis
van de representatie )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis ‘ )
Felt, M.
FBI agent, de anonieme tipgever, de zogenaamde ‘deep throat’, van
de journalisten Woodward en Bernstein in de affaire Watergate
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate
Filips II August
12e eeuwse staatscentralistische koning van Frankrijk waar
men de oudst bewaarde registers met uitgaande oorkonden en
reglementen bij vond
In het werk ‘Le dimanche de Bouvines’ van Georges Duby uit
1973 (zie supra) wordt een confrontatie beschreven waarin de
Franse koning Filips II August een belangrijkde Europese coalitie
tegen Frankrijk versloeg en zo mee de basis heeft gelegd voor de
uitbouw van een centrale Franse staat. Het gaat hier om
geschiedenis die zich beperkt tot het verhaal van politieke en
militaire dominantie, de ‘histoire-batailles’
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: waarom
bronnen bewaren? (ontstaan van sociale boekhouding)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote en
banale feiten en hun kenbaarheid
Filips IV
= Filips De Schone
stelde eerste “garde des chartes” aan (Pierre d’Etampes)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: waarom
bronnen bewaren? (ontstaan van sociale boekhouding)
Schilderij van Velasquez: Meninas, een familieportret aan het hof
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
van Filips IV
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: Pastiche
Finkelstein, N.G.
Amerikaanse politicoloog van Joodse afkomst, schreef in 2000 over
de ‘holocaust-industrie’, het commercieel exploiteren van het joodse
lijden tijdens WO II. Zijn beweringen hebben een enorme
controverse teweeggebracht.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Fisk, R.
Interview over publieke opinie en zijn kritiek erop bij 9/11
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van de communicatie
in de huidige samenleving (collectief geheugen & verleiding van
manipulatie)
Flacius Illyricus
Stond aan de leiding van het protestantse ‘Historia ecclesiastica’
(1559 – 1574), dat een uitdaging inhield voor de historische basis van
de Roomse kerk, die niet als rechtmatige erfgenaam van de
christelijke gemeenschap van de eerste eeuw werd beschouwd
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Flandrin, L.
Wees erop dat laat-huwende jongeren zochten een uitlaatklep in
prostitutie en flirts zonder coïtus.
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en
problemen – Demografische evoluties )
Fledelius, K.
Deen die een model uitdacht (‘de klok’) dat de brug legde tussen de
Franse structuralisten die de film bekeken als een tekst, en de Britse
contextuele benadering, die de nadruk legde op de productie en
perceptie van de film.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Beland van de semiotiek )
Flodoard van Reims
Auteur (893/4 – 966) die voor het schrijven van zijn geschiedenis van
de aartsbisschoppelijke zetel van Reims, wel bronnen raadpleegde
(klasiekeauteurs, heiligenlevens en oorkonden)
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De wortels van de West-Europese
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( Religie en
staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Fogel, R.W.
bestudeerde het belang van de aanleg van de spoorwegen op de
evolutie van de Amerikaanse economie
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De
applicatie van econometrische modellen )
Fonda, J.
Actice en linkse activiste, bekend om haar forse anti-Amerikaanse
kritiek tijdens de Vietnamoorlog en optrekken met haar was politiek
niet correct in dergelijke context. Haar foto werd gebruikt bij een
materieel falsum (cf. Kerry) (op vervalste foto met hem: antiVietnamoorlogmanifestatie)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Impact van de communicatie
in de huidige samenleving ( De impact van de communicatiemedia :
naar een collectief geheugen en de verleiding van de manipulatie)
Forester, J.
een van de auteurs van het ‘Rapport van de Club van Rome’, schrijft
de onzekerheid van de huidige samenleving en wetenschap toe aan
een geografisch en chronologisch te kortzichtige visie op de
geschiedenis
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT
Fortier
Fotograaf die reeks koloniale foto’s van Afrikaanse vrouwen maakte
met gemengd erotische en etnografische inslag
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Belang van de semiotiek )
Fortuyn, P.
Vermoord Nederlands Politicus (nu: partij Leefbaar Nederland)
Foucault, M.
Franse filosoof-historicus van de 3e generatie van de Annales, stond
in de kern van de poststructuralistische culturele theorie. Peilt in zijn
onderzoek over seksualiteit en geweld naar de specificiteit van het
moderne westerse discours terzake. “Feiten” bestaan nooit
onafhankelijk van de gedachtewereld die dat feit denkbaar maakt
(bv. depressie is een creatie van de psycho-analyse)
Heeft samen met M. de Certeau invloed uitgeoefend op
hermeneutisch georiënteerde auteurs die de filosofische zin van het
begrip archief hebben uitgewerkt
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: WAAR
WORDEN BRONNEN BEWAARD? HET ARCHIEF ALS
ZINGEVENDE INSTELLING
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme : aandacht
voor het discours )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Franco, F.
Spaanse generaal, zijn Nazi-hulptroepen begingen
oorlogsmisdaden, o.a. het bombardement van Guernica
In het hedendaagse Spanje is er veel belangstelling voor het
opgraven, identificeren en inventariseren van slachtoffers van het
Franco-regime (burgeroorlog 1939)
DE NOTIE BRON : Bronnen : bewuste creaties?
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische
interesse tot wetenschap )
Frank, A.
schreef een dagboek t.t.v. WO II, bewaard in het Nederlands
Rijksinstituut voor oorlogsdocumentatie, en is onderwerp van een
museum
paleografische analyse, onder meer van de ductus, was van
groot belang in het proces rond de betwiste echtheid van het
dagboek (uitleg p. 81)
de eenvoudige materiële waarheid, zoals de transporten van
joden, is een eenvoudig vast te stellen feit vanuit de transportlijsten
met namen van de op transport geplaatsen met onder meer Anne
Frank
het observeren van historiche sites is nuttig omzich in de
geest van vroeger in te leven, zo helpt een bezoek aan het tot
museum omgebouwde ‘Achterhuis’ van Anne Frank om de
jodenproblematiek tijdens de oorlog beter te begrijpen
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE : Waar
worden bronnen bewaard? Het archief als zingevende instelling (
Kunstmatige archieven )
CLIO’S LABORATORIUM : Paleografie
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote en
banale feiten en hun kenbaarheid
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De
intuïtieve en behaviourischtische aanpak : de relatie van de
historicus tot zijn studieobjecten )
Frank, O.
Vader Anne Frank, heeft passages in het dagboek van zijn dochter
met balpen aangevuld ( balpen pas na WO II beschikbaar, daardoor
is dagboek nog niet verdacht – zie supra )
CLIO’S LABORATORIUM : Diplomatiek
Fredericq, P.
Richtte in Gent het seminarie-onderwijs aan de universiteit op
als practicum op basis van de bronnen
De Leuvense historicus Jo TJollebeek toonde a.d.h.v. het
archief van Paul Fredericq aan hoe de vorming van historici in Gent
ingericht wordt
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De wortels van de West-Europese
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( De 19de en
20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en atomisering )
Frederik de Grote
held, volgens Carlyle niet gemaakt door het volk, maar maakte zelf
het volk.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
Frederik I
Duits keizer ‘Barbarossa’, gestorven op kruistocht, droomde van
groots duits rijk
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Freud, S.
arts, theorie over de onbewuste handelingen in de psychiatrie
(theorie over het oorlelletje p. 74)
-
speurde naar de semiotiek van het onderbewuste
-
beschreef o.a. het ‘autoritair syndroom’
-
wisselend materieel en mentaal leefkader van Wenen
HET ONTMAKEREN VAN DE FALSARIS
KRITISCHE JUXTAPOSITE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Falsificatietechniek )
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Zijn
feiten eenmalig of recurrent?
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De psychoanalyse en de psycho-history )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
Friedländer, M.
Kunsthistoricus, noemde Van der Veken ooit ‘de vervalser van
Brussel’
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: Pastiche
Froissart, J.
14e eeuw. Riddereer primeert in zijn ‘Chronicques de France’,
en hij legitimeert hiermee de handelingen en het bestaan van de
edelen uit zijn tijd
Is het prototykpe van de ‘grand reporter’, een oogetuige van
het society gebeuren aan het hof
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd / Clio als prostituee )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
INTERDISCIPLINARITEIT : De wortels van de West-Europese
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( Religie en
staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Fukuyama, Fr.
-
Amerikaans neo-conservatief filosoof
Omschreef in 1992 de val van het Oostblok als ‘het einde van
de geschiedenis’ ‘The end of History’ 1992
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT
Furet, Fr.
Frans intellectueel (Annales school),autoriteit op gebied van de
Franse revolutie, evolueert in zijn politieke en intellectuele
opvatingen van communisme naar een meer liberale opstelling
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim )
G
Gadamer, H.- G.
stelde in zijn interpretatie-hermeneutiek dat er een behoorlijke
tijdsafstand moet liggen tussen de observator (historicus) en het
bestudeerde object (verleden). Elke interpretatie is een vertaling in de
termen van de eigentijdse gedachtenwereld van de historicus.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de hermeneutiek : beschrijven of speuren naar
wetmatigheden? )
Gambetta, L.
Frans staatsman, gestorven in 1883, n.a.v. zijn begrafenis loopt
Monod in de rouwstoet met een spandoek ‘l’histoire est la science
maïtresse!)
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I
Gardiner, P.
Wetenschapsfilosoof die wetmatige verklaringen zocht in de
geschiedfilosofie in ‘the nature of historical explenation’ 1953
“covering-law model”
Stelde dat elke losse handeling kan worden verbonden aan een
overkoepelende wet. Het verschil met de natuurwetenschappen is
grotendeels opgeheven
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Beland van de hermeneutiek : beschrijven of speuren naar
wetmatigheden? )
Gaus, H.
Gents historicus en politicoloog, bestudeerde het voorkomen
van extreem rechtse bewegingen , omschrijft ze als het ‘autoritair
syndroom’ (cfr. Freud)
legt het verband met de long-run-bewegingen van Kondratieff
(p.201)
DE FEITEN: BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Zijn
feiten eenmalig of recurrent?
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën (Methodologische vernieuwing – Statistiek )
Gay, P.
1985, psycho-analytische benadering van Webers kapitalistische
zakenman
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim )
Geertz, Cl.
Amerikaanse antropoloog die duidelijk maakte hoe religies
door het activeren van symbolen voor zingeving zorgen bij de
ontvangers van de signalen (The interpretation of cultures (1973)
Stelde dat men feiten en handelingen niet mag verklaren door
middel van structuren die de betrokken personen nooit bedacht
hebben om hun handelen te verklaren
in ‘Negara. The theatre state in 19th century Bali’ (1980)
toonde hij aan hoe de politieke dramaturgie aan de koninklijke hoven
in Bali bepalend is geweest voor het karakter van de machtsrelaties
tussen vorst en onderdanen; sociale orde en politieke hiërarchie
worden gereduceerd tot een choreografie van de macht: macht
wordt gelegitimeerd door de opvoering van de macht
vernieuwde interesse voor cultuurgeschiedenis, maar onder
sterke invloed van de antropologie
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim – De historische antropologie )
Genet, J.-Ph.
had samen met W. Blockmans leiding over ‘la génèse de l’Etat
moderne’ (jaren ’90), onderzoeksprogramma van de ‘European
Science Foundation’, waarin de invloed van Ch. Tilly op de recente
historiografie van Europa duidelijk werd
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
ACTEURS : Macht
Geremek, Br.
-
mediëvist en huidig Pools minister van buitenlandse zaken,
ging in 1982 in hongerstaking als lid van de vakbond
Solidarnosc,
-
behoorde tot de Annales-groep rond J. Le Goff,
bestudeerde in zijn onderzoek de arbeidersorganisaties in de
Middeleeuwse ambachten en processen van marginalisering
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Geyl, P.
-
hoogleraar geschiedenis in Londen en Utrecht
gaf kritiek op het Hollando-centrisme in ‘Geschiedenis van de
Nederlandsche Stam’ (1930-1937) waardoor het klein-Nederlandse
perspectief na WO II vervangen werd door een groot-Nederlandse
optiek
-
these over taal als natiemakende factor
-
polemiseerde rond de theorie van Toynbee
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn?
Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
Ghandi, I.
-
dochter van Indiase eerste minister J. Nehru,
kreeg ‘Glimpses of World History’ in briefvorm van haar vader
in de gevangenis
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Giacometti, A.
Kunstenaar, vervalst door Myatt en Drewe
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Gibbon, E.
verklaarde in ‘History of the Decline and Fall of the Roman
Empire’ (1776-1788) de val van Rome meer als een kortsluiting
tussen beschavingen en groepen dan als een bewust door politici
geschreven scenario.
toonde in zijn rationalistisch-erudiete werk dat voor het proces
van een beschaving geen cultuurpessimisme of ideologie nodig is.
schreef de ondergang van de RB toe aan een kortsluiting
tussen beschavingen (Rome en het christendom) waarbij het
christendom de Romeinse beschaving heeft ondermijnd
(vooropstellen van collectieve, anonieme krachten)
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De wortels van de West-Europese
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( De mens
centraal in Renaissance en Verlichting )
Giddens, A.
Politiek denker die stelt in zijn structuratietheorie dat structuren en
handelingen in een dialectische relatie staan, ze zijn zowel oorzaak
als gevolg van elkaar. De mens bewaart een relatieve vrijheid van
handelen, getemperd door het sociaal veld waarin hij opereert.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel gedrag en
publiek optreden )
Gies, M.
Vriendin van de familie Frank, vond het dagboek na de deportatie
van de familie en gaf het terug aan Otto Frank bij zijn terugkeer.
CLIO’S LABORATORIUM : Diplomatiek
Ginzburg, C.
italiaans historicus die Morelli’s idee van de sporen
actualiseerde in zijn laat-20e eeuwse semiotiek, over het hanteren
van tekens als symptoom van dieperliggende realiteiten
de analyse van gerechtszaken zijn voor hem heel
belangrijk, waarbij het werken met hypotheses en falsificaties
cruciaal zijn
zijn werk vertoont een duidelijke verwantschap met de
Annales-aanpak : net het grote verband maar de analyse op lokale
schaal wordt voorop gesteld
techniek van de onopvallende kenmerken, die
aanwijzingen zijn van verscholen realiteiten
‘kind’ van de Annales, introduceerde het ‘paradigma
indiziario’: een schijnbaar nietszeggend detail uit de bron hanteren
als een spoor van een onderliggende realiteit, en het in verband
brengen met een ‘mysterie’ dat men wil oplossen  in praktijk
gebracht in zijn boek ‘Il Formaggio e i Vermi’(1976), waarin hij
nagaat hoe het gedrag van een Italiaanse molenaar uit de 16e eeuw
bepaald was door tradities uit de volkscultuur en door de
boekenwijsheid
vond het concept van de micro-storia uit: focussen op
ogenschijnlijk onbelangrijke anekdotes om de mentaliteit van een
hele samenleving te reconstrueren, = studie van interacties tussen
personen, micro-storia ontdekt rationele, irrationele en
subjectivistische strategieën van individuen die netwerken
inschakelen om hun doel te bereiken (= ontsnappingsroute voor het
herleiden van individuen tot producten van systemen in de klassieke
aanpak)
interesse voor de confrontatie van volks- en elitecultuur (=
ontsnappingsroute voor het herleiden van individuen tot producten
van systemen
neemt in zijn werk ‘rapports de force’ het schilderij van
Picasso ‘les demoiselles d’Avignon’ als voorbeeld om de complexe
beïnvloeding bloot te leggen vanuit vroegere tradities in de
schilderkunst. Picasso staat volgens hem in een kosmopolitische
traditie die haar oorsprong vindt bij Goethe en de Verlichting.
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Geeft in een colloquium met Hayden White antwoord op
de vraag of geschiedenis waarheid kan produceren die naar een
realiteit verwijst, met de Holocaust als ‘casus’.
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Redenering met hypothesen )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ + Micro-storia, nieuwe cultuurgeschiedenis en
narrativisme )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Belang van de semiotiek + Het kritisch realisme als uitweg )
Giscard d’Estaing, V.
Frans presidentskandidaat in 1974
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN : Impact van de
communicatie in de huidige samenleving ( De impact van de
communicatiemedia : naar een collectief geheugen en de verleiding
van de manipulatie – verkiezingen )
Goebbels, J.
Hitlers minister voor propaganda, was een hoogtepunt
voor het manipuleren van de massamedia met zijn ‘Ministerium für
Volksaufklärung und Propaganda’
In de valse dagboeken van Hitler van K. Kujau wordt
verklaard dat Hilter niet van de Endlösung, op de hoogte zou zijn
geweest, in tegenstelling tot hooggeplaatste nazi’s uit zijn entourage
zoals Goebbels (p.68)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia (manipulatie)
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING : Materieel falsum
Goede, Karel de
Graaf van Vlaanderen, vermoord in 1127, zorgde voor een
opvolgingscrisis,
Beschrijving van deze moord door Galbert van Brugge in
een soort ‘dagboek’, dat duidelijk maakt dat ook niet religieuze en
menselijke motivaties ook het verloop van feiten mee verklaren
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De wortels van de West-Europese
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( Religie en
staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Goering, H.
Nazi, heeft verscheidene schilderijen gekocht bij vervalser Van
Meegeren
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: Kopie
Goethe, J.W., von
Duits schrijver (cfr. tussen ‘Dichtung und Wahrheit’)
EGODOCUMENTEN (geschreven bronnen)
DE NOTIE BRON : De vormeigenschappen : geschreven en
ongeschreven bronnen ( Geschreven bronnen – Verhalende of
literaire teksten, tussen ‘Dichtung und Wahrheit’ (J.W. von Goethe) –
egodocumenten )
Goffman, E.
Canadees socioloog, beklemtoont de dramaturgische kant van het
dagelijks leven. Onderscheid tussen performance (het spelen van
een rol) en competence (het hebben van een rol). Hij wijst op het
belang van hoe een individu zich in de samenleving vertoont en van
het beheersen van de indruk die men wenst na te laten.
1959: ‘The presentation of self in everyday life’
1971: ‘Relations in public’
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel gedrag en
publiek optreden )
Goldhagen, D.
stelde in ‘Hitlers Willing Executioners’ dat de Duitsers collectief
verantwoordelijk zijn voor de Holocaust, als gevolg van een
eeuwenoud anti-semitisme in Duitsland (genocide van WO II dus
mogelijk door ‘longue durée’)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( De afstand in de tijd tussen historicus en feiten :
het spagaat van de eigentijdse gescheidenis )
Goodman, N.
verfijnde samen met N. Bryson de methodiek van de moderne
lectuur van iconografische materiaal a.d.h.v. de bevindingen van de
leer der tekens (semiotiek) en stelde het probleem van het
werkelijkheidsgehalte en de gelijkenis van de afbeelding gelijk met
de afgebeelde
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Strucuralisme, poststructuralisme en postmodernisme :aandacht
voor het discours )
Goody, J.
Bestudeerde de overgang van mondelinge naar geschreven traditie
in de ME; wees op een erosie van het geheugen bij mondelinge
culturen en op de gevolgen van de invoering van het schrift
IMPACT VAN DE COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Kortsluitingen in de informatiestroom
Gorbatsjov, M.
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
Sovjetleider, door zijn politiek basis gelegd voor hervormingen
LINDSEY
in DDR
-
betrokken bij de val van de Berlijnse Muur en de Moskou-coup
-
onderhandelingen met Reagan in 1985
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’ )
Gore, A.
Kandidaat Amerikaans presidentschap 2000 vs G.W. Bush(cfr.
casus RATS)
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Traditie en vernieuwing in de filologishe methodes )
Goubert, P.
Historicus, demografische analyse van de streek rond ‘Beauvais’
(1960)
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – Statistiek )
Graber, D.
Joodse geschiedenisstudent van wie een getuigenis is
teruggevonden in het ghetto van Warschau
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: DE
BEWAARPLAATS VAN DE ARCHIVALIA IS NIET ONSCHULDIG
Graffunder
Architect van het Stadtschloss
MATERIËLE BRONNEN (ongeschreven bronnen)
Grass, G.
Auteur die onthullingen deed over de betrokkenheid van prominente
Duitsers (kardinaal, later paus Ratzinger) bij het nazi-regime
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( De afstand in de tijd tussen historicus en feiten :
het spagaat van de eigentijdse geschiedenis )
Grégoire, H.
Specialist in Byzantijnse geschiedenis, werd verplicht tijdelijk het
land te verlaten na een kritisch rapport over de activiteiten van
Leopold II in Kongo. Hij was actief in het verzet tijdens WO I en hielp
Belgische en Franse vluchtelingen aan werk in de ‘New school for
Social Research’ in New York in WO II
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Gregorius van Tours
Middeleeuws historiograaf (538-594) die ‘Historia Francorum’
schreef, beginnend met de schepping en Adam en Eva, en
eindigend met de eigen tijd, beschreven als een getuigenis van een
oogetuige.
DE FACTOR TIJD: VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of theologie :
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als tweelingen.
Grimm, J.
positivistisch germanist, inbreng bij het feit dat uitgaven kritischer
werden (positivisme 19de eeuw)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Het drukken
van historische bronnen
Groot, Hugo, de
Auteur van de in 1657 postuum verschenen‘Annales et historiae
rerum Belgicis’
DE FACTOR TIJD: VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de recht lijn?
Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
Grote, Alexander de
Macedonisch heerser, wereldveroveraar; zijn dominante
persoonlijkheid wort door historici graag gehanteerd.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’ )
Grote, Karel de
-
800 AD, leven beschreven door Einhard
Biografie om na te volgen prototype van Karel de Grote tot
model te promoveren
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Ontleningskritiek of oorspronkelijkheidskritiek
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Guibert van Nogent
Christelijk auteur van ‘Gesta Dei per Francos’ (de daden van God
door de Franken volbracht) 1108 , het verslag van de 1ste kruistocht.
Hij schildert Mohammed af als een booswicht waar geen vuil woord
te veel voor is, acht een rationele analyse voor zijn optreden
overbodig
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De wortels van de West-Europese
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( Religie en
staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Gurr, T.R.
Socioloog die meende net als N. Elias dat de mens van nature
agressief is, dat dit erfelijk is, en dat deze privé - gewelduitoefening
pas vanaf 1300 aan banden gelegd werd door een sterke centrale
staat met een politiesysteem dat veiligheid verzekert en
affectbeheersing opdringt.
Hij bouwde op basis van de Engelse rechtbankstatistieken de these
op dat het aantal moorden in de 20e eeuw 5 tot 10 keer lager ligt dan
in de 16e eeuw, en in de 16e eeuw dubbel zo laag als in de 13e eeuw
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en
problemen – Crimineel gedrag )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Gutenberg, J.
-
Goudsmid van opleiding, “uitvinder” van de drukpers
Bracht de overgang van geschreven naar gedrukte teksten op
gang
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: de drukpers, schaalvergroting en uitdieping
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN : Impact van de
communicatie in de huidige samenleving ( De werleld van de
communicatie : a global village ? )
H
Habernas, J.
(1929-) Is als één der belangrijkste Duitse sociologen van de
20e E beïnvloed door het marxisme, en door de vertegenwoordigers
van de eerste Frankfurter Schule (Horkheimer, Adorno en Marcuse).
Habermas heeft een originele synthese van de opvattingen van Marx
en Weber gebracht in een poging om zin te geven aan het proces van
reconstructie van een samenleving in het West-Duitsland van na WOII.
In zijn ‘Strukturwandel der Öffentlichkeit: Untersuchen zu einer
Kategorie der bürgerlichen Gesellschaft’ (1962) onderzoekt hij waar
burgers op basis van collectieve en rationele keuzes gestalte kunnen
geven aan de samenleving en met hun project over hoe de
samenleving best georganiseerd wordt in de openbaarheid kunnen
komen. Hij komt uit bij de burgerlijke publieke ruimte, die in haar
klassieke opvatting in het Engeland van de 18e-19e E een eerste
uitdrukking vond. De aandacht die Habermas voor het innemen van de
publieke ruimte aan de hand van communicatie vraagt,inspireerde ook
historisch onderzoek voor vroegere periodes en eigentijdse
maatschappijkritiek.
Hij deed onthullingen over de betrokkenheid van prominente
Duitsers zoals de latere paus Ratzinger, bij het nzai-regime (ook G.
Grass deed dit)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia (Habermas: “publieke openbare cultuur”)
HARDE FEITEN EN OPINIES : De afstand in de tijd tussen historicus
en feiten : het spagaat van de eigentijdse geschiedenis
Hagen, E.E.
Kritiek op de kapitalisme – theorie van Weber, stelde in ‘On the Theory
of Social Change’ (1964) dat de behoefte om iets te bereiken op eco –
sociaal vlak vooral ingeprent was bij kinderen van minderheidsgroepen,
en dat de dynamiek daar meer te aan te wijten was dan aan de
godsdienstige factor
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Mars, Weber en
Durkheim )
Haldeman, H.
topmedewerker van Nixon ten tijde van Watergate
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate ( Mythe van de unanimiteit )
Hanawalt, B.
Vernieuwt, samen met Stone,Chiffoleau en Muchembled, de visie op
familie, criminaliteit, sociale netwerken en elites in het Ancien Régime
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ )
Hegel, G.W.F.
-
Duitse filosoof en idealist
-
theorie van de these-antithese: een these roept een reactie
op (antithese), wat leidt tot een botsing en zo tot een nieuwe
these (synthese), waardoor alles weer opnieuw begint
-
ziet de geschiedenis als een proces waarin de rede de
mensheid naar een toestand vaan steeds meer bewust
beleefde vrijheid brengt.
-
fasetheorie: mens evolueert via kindsheid (China, Egypte),
jeugd (Griekenland), mannenjaren (Rome) naar rijpheid
(Germaanse beschaving)
-
gaf vooruitgangsidee van Renaissance en Verlichting door
aan Marxisme
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Mars, Weber en
Durkheim )
DE FACTOR TIJD: VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of theologie :
rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als tweelingen.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Hempel, G.
-
Wetenschapsfilosoof die samen met P. Gardiner een
‘covering-law model’ ontwikkelde dat stelt dat elke losse
handeling moet worden verklaard binnen een bredere
basisstructuur of model
-
erfgenaam van het Marxisme en het structuralisme: toeval is
iets subjectiefs en relatiefs, de mens is gedetermineerd en
zijn handelen is in zekere mate wetmatig/voorspelbaar. De
methode is hier nomothetisch en generaliserend. Hempels
overkoepelende-wettenthesis is in de praktijk vaak
onhoudbaar
-
zijn bindende wetten zouden moeten toestaan om geheel
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
objectief te zijn
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Beland van de hermeneutiek : beschrijven of speuren naar
watmatigheden? )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Individu en de anonieme massa als verkklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( Is objectiviteit dan toch bereikbaar? )
Hendrik VIII
Koning van Engeland die in 1529 een lijst van verboden boeken
opstelde
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: de drukpers, schaalvergroting en uitdieping
Henry, L.
Dankzij zijn demografisch onderzoek samen met P. Laslett waarbij
a.d.h.v. parochieregisters voor een aantal gebieden een totale
reconstructie van de families in hun samenstelling en dynamiek werd
uitgevoerd, weten we dat in het Ancien Regime de huwelijksleeftijd voor
meisjes tot 25 – 26 jaar werd verschoven
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en problemen
– Demografische evoluties )
Hepburn, A.
Stelt in ‘Minorities in History’ (1978) dat de grenssituatie de bepalende
factor is die leidt tot inspanningen om hogerop te raken (cf. ook Mc
Clelland)
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Mars, Weber en
Durkheim )
Herder, J.G., von
Schakel tussen Verlichting en romantiek, Verlichte auteur van ‘Ideen
zur Philosophie der Geschichte der Menschheit’ (1784 – 1791), dat
leidde tot het romantisch concept dat de ontwikkeling van elk volk
gedomineerd wordt door het allesverklarende begrip van de Volksgeist,
een conglomeraat van culturele, politieke, godsdienstige en
economische elementen
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wordtels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en
atomisering )
Herlihy, D.
Ontdekte, samen met C. Klapisch – Zuber, onvermoede bevindingen
over het gedrag in en buiten het huwelijk door unieke fiscale gegevens
over gezinssamenstelling en familiale toestanden in de middeleeuwse
Italiaanse steden in een computerbestand te stoppen
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ )
Herodotos
-
schrijft over zelf beleefde gebeurtenissen,hoewel hij zichzelf
als historiograaf ziet (dus eerder een bron)
-
Maakt onderscheid tussen realiteit en verbeelding en maakt
onderscheid tussen het essentiële van het bijkomstige, speurt
naar samenhang / oorzaken. Deze belangstelling, voor
genetisch verband leidde tot synthesen over heden en
verleden + etnoloog: Grieken en niet-Grieken vergelijken
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De wortels van de West-Europese
geschiedschrijving, een historiografische wandeling III ( Religie en staat
: in den beginnen waren de grote verhalen )
Hilberg, R.
Amerikaans auteur die illustreerde hoe een diplomatische
benadering van nazi-documenten ogenschijnlijk banale stukken
correspondentie kan doen spreken over het ‘onuitspreekbare’ :
de massale executies die vanaf eind 1941 plaatsvonden aan het
Oostfront
CLIO’S LABORATORIUM : Diplomatiek
Himmler, H.
hooggeplaatste nazi uit de entourage van Hitler
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING : Materieel falsum
Hitler, A.
- Duitse führer, heerser over het Derde Rijk
- In het Bundesarchiv in Koblenz wordt de nalatensschap van het
Derde Rijk van Hitler bewaard
- zijn dagboeken (vervalst door Konrad Kujau), gepubliceerd door
Der Stern in 1983 bleken formeel onecht (= materieel falsum)
- onderzoek door historici naar het ontbreken van een reactie van
de geallieerden op de ewpansiedrang van Hitler
(tegenfeitelijke redenering p. 148)
- zijn zelfmoord: kogel of vergif?
- - ‘Gott mit uns’
- - Duitsland onder Hitler = fascistische staat
- - ‘Gleichschaltung’ (op socio-cultureel vlak, om onderdanen in
de pas te doen lopen)
- - aan de macht gekomen door frustraties van zowel verarmde
middenstanders, als nostalgische monarchisten, werkloze
militairen, en vele anderen: zijn Nazi-staat was niet hun
ideaaltype, wel een gemeenschappelijke vluchtheuvel
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
- - brutaal misbruik van pseudo-historische argumentatie
IMPACT VAN COMMUNICATIE-EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE OP
DE PRODUCTIE VAN BRONNEN : Functies van de
communicatiemedia
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE : Waar worden
bronnen bewaard? Het archief als zingevende instelling
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: MATERIEEL FALSUM (en
ook intellectueel)
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Tegenfeitelijke redenering (counterfactual reasoning))
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Zijn feiten
eenmalig of recurrent + Harde feiten en opinies ( Opinies, geruchten en
legenden + De afstand in de tijd tussen historicus en feiten : het
spagaat van de eigentijdse geschiedenis )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – Het uitdenken
van typologieën – de Gefiffsgeschichte )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van
de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
OORZAKELIJKHEID : De ondraaglijke onzekerheid van de ongrijpbare
oorzaak + de zoektocht naar oorzaken van verandering ( Individu en de
anonieme massa als verklaring : de massa of de ‘sterke man’? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Hobsbawm, E.
post-marxist, weekte zich los van het determinisme en huldigde een
humanistische aanpak, spaarde geen kritiek op de these van een al te
mechanistisch verband tussen de sociaal-economische ‘onderbouw’ en
de ideologische ‘bovenbouw’
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van
de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
Hodder, I.
Brit, sleutelfiguur van de contextuele aanpak
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische interesse
tot wetenschap )
Hoessein, S.
-
Vijfde president van Irak
-
Vernietiging van archief over wapenprogramma’s van de
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
regering van Saddam Hoessein, na bezetting door
Amerikaanse troepen (p.44)
-
Theorie van het oorlelletje : bij de zoektocht naar Saddam
Hoessein, werden afbeeldingenvan zijn oorlelletjes door
forensische geneesheren onderzocht, de conclusie was dat
vanaf 1998 de ‘echte’ Saddam nooit meer op officiële
openbare aangelegehheden te zien is geweest en dat
minstens drie lookalikes aan de media werden vertoond
-
De massale impact van de media in onze samenleving zorgt
ervoor dat verdraaiing op grotere schaal kan voorkomen
cfr.scène waarin de Amerikaanse minister voor Buitenlandse
Zaken Colin Powell, de bewijzen voor het bestaan van
massavernietigingswapens liet berusten op uit de context
gehaalde informatie met als doel het omverwerpen van het
regime van Saddam Hoessein
-
wist zich in 1990 – 1991 een positief imago aan te meten
door de opname (voor CNN) waarin hij in Bagdad gegijzelde
kinderen vertroetelde (niet teruggevonden)
-
sprak bij de Golfoorlog over de ‘moeder der oorlogen’ en
beriep zich op God
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE : Waarom
gingen zoveel bronnen verloren?
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS ( Ideologie, godsdienst, klerikalisme, antiklerikalisme )
Hoffman, D.
Hoffsummer, P.
Acteur en hoordrolspeler in ‘All the president’s men’, film van Alan J
Pakula uit 1975 over de watergate affaire.
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate
Leider van het Laboratoire de dendrochronologie in België (Université
de Liège) leidinggevend inzake dakkappen, cfr. De dakkap van de
ziekenzaal van de Bijloke in Gent is bv. Opgebouwd uit eiken die in de
jaren 1251-1255 geveld zijn.
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Datering van de gegevens )
Holbein, H.
Portretteerde Erasmus, portret bevat een dubbele waarheid: die van
Erasmus, want het portret gelijkt op andere Erasmus- portretten, en die
van Holbein, want het portret gelijkt op andere Holbein – portretten
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme : aandacht voor
het discours )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Homeros
Grieks auteur, nu is men ervan overtuigd dat hij geen individueel
schrijver was, maar dat vroege meesterwerken als de Illias en Odyssee
het resultaat zijn van generaties vertellers, die een vaste verhaallijn
gebruiken waarrond tekst wordt geïmproviseerd. Ooit is iemand die
resultaten gaan optekenen, of deze man Homeros was doet weinig ter
zake.
=> mondelinge tradities en geschreven bronnen: complementair
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: Mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
Hooft, P.C.
Horkheimer, M.
Horne, J.
Howell, M.
De scheiding van de noordelijke en Zuidelijke Nederlanden op het
einde van de 16e E leidde tot een reeks Hollando-centrische
geschiedenissen, zoals Nederlandsche Historiën van PC Hooft
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van
de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
vertegenwoordiger van de eerste Frankfurther schule die o.m.
Habermas beïnvloed heeft
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel gedrag en publiek
optreden )
Schrijver van German atrocities, 1914. A history of denial
(Samen met Kramer, A.)
CASUS BIB LEUVEN (De notie bron)
Mediëviste die samen met Barbara Hanawalt, Jacques Ciffoleau en
Robert Muchemblad de visies op familie, criminaliteit, sociale
netwerken, religiositeit en elites in het ancien régime vernieuwde. Haar
intellectuele parcours illustreert hoe klassieke middeleeuwse bronnen,
bekeken door een gender bril tot verrassende inzichten kunnen
voeren.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ + ‘Nieuw links’ en ‘new history’)
Huizinga, J.
-
historicus die het ‘autoritair syndroom’ beschreef als een
psychologisch-medische diagnose, gekenmerkt door
regressie of onvolwassenheid
-
schrijver van ‘Herfsttij der Middeleeuwen’ (1919), waarmee hij
de mentaliteitsgeschiedenis introduceerde en als één van
de eersten die intuitieve analyse in praktijk bracht; en waarin
hij zoekt naar de verklaring van de evolutie essentieel in het
kleurrijke schouwspel van de vorsten en hovelingen
-
heeft de intuïtieve methode het best en het vroegst in praktijk
gebracht en vond dat geschiedbeoefening ideografisch
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
moest zijn
-
zocht in zijn Herfsttij (1919) de verklaring van de evulutie in
het schouwspel van vorsten en hovelingen
-
publiceerde in de ‘Schaduwen van morgen’ (1935), een
profetische waarschuwing over de gevaren van opkomend
extreem-rechts in de jaren 30 en een typische ‘laudatio acti
temporis’ in zijn treurnis om de ondergang van de westerse
waarden in de 20e eeuw. Formuleert meteen ook een klacht
tegen het brutale misbruik van pseudo-historische
argumentatie.
-
essayistische stijl
-
vond dat een wetenschappelijk betoog een vlot leesbaar
verhaal moest zijn met literaire kwaliteiten (revival of the
narrative)
-
zijn cultuurgeschiedenis gaat terug op het begrip ‘beschaving’
als historische entiteit
-
peetvader van de mentaliteitsgeschiedenis: zoekt naar
mentaliteit, politieke, sociale en godsdienstige opvattingen
van de laat-middeleeuwse mens, levens- en denkvormen die
wel moeten morfologisch begrepen worden: de cultuur
ontwikkelt een uiterlijk waarneembare vorm voor de ideële
waarden die ze voorstaat; de volgende stap is dat de vorm
voor inhoud genomen wordt
-
schreef ook ‘Homo ludens’ (1938) over de cultuurfunctie van
het spel in alle uitingen van de beschaving, inspireerde zijn
aanpak daarbij op die van J. Burckhardt
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Zijn
feiten eenmalig of recurrent + Harde feiten en opinies ( Van
mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis van de representatie )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing –
De intuïtieve en behaviouristische aanpak : de relatie van de
historicus tot zijn studieobjecten )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring : de
massaé of de ‘sterke man’? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )+
De wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen
waren de grote verhalen )+ de 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering
Hunt, H.
Stond vermeld in het notaboekje van J. McCord als betrokkene bij de
inval in het White House (Watergate)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: De
bewaarplaats van de archivalia is niet onschuldig
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Huntington, S.
-
Theoreticus die erin slaagt om de term clash of civilisations,
een voorstelling alsof de huidige samenleving gedomineerd
wordt door de strijd tussen goed en kwaad, ingang te doen
vinden als reactie op de huidige golven van terreur zoals die
van Bush, die op het persoonlijke vlak zijn religieuze
motivatie allesbehalve verbergt.
-
Zijn werken zijn, na 9/11, als voorspellingen gelezen en
becommentarieerd
-
De idee van een onafwendbare achteruitgang beleeft met
Huntingtons ‘Clash of civilisations’ een hedendaagse remake.
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ideologie, godsdienst, klerikalisme, antiklerikalisme
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Lineair denken en indelingen
van de geschiedenis : de omstreden evidentie van de historische
periode
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Huyse, L.
Leuvense socioloog legt zijn beschouwingen met grote gevoeligheid
vast in ‘Alles gaat voorbij, behalve het verleden’
DE GESCHIEDENIG : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( De historicus als rechter )
Hussein, S.
Wist zich een positief imago aan te meten via de CNN tijdens de
Golfoorlog van 1990-91, door een opname waarin hij in Bagdad
gegijzelde Engelse kinderen vertroetelt
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia
I
Ibn Chaldoen
-
Islamhistoricus uit de 14de eeuw, die stelt dat het
vervalscenario (= nomothetische evolutie: een eerste reeks
zit in de hoek van het cultuurpessimisme en catastrofe-idee:
een schema waarbij politieke regimes, in een zich herhalende
cyclus, telkens weer hun jeugd, rijpheid en decadentie
doormaken, en waarbij het ene wereldrijk het andere
uitschakelt) niet enkel door de grote politiek, maar ook door
klimaat en geografie beïnvloed wordt
-
Zijn werk is een historiografisch hoogtepunt, even beroemd in
het Westen via Mozarabisch Spanje
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Cyclus-theorieën
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Ingres, J.A.D.
Carlo Ginzburg ziet in zijn rapports de force Picasso’s Les demoiselles
d’Avignon als voorbeeld om de complexe beïnvloeding vanuit vroegere
tradities uit de schilderkunst (het groepsportret uit de klassieke
Hollandse schilderkunst, de naakten van Ingres, familiportretten van Le
Nain, sculpturen van Michelangelo) te duiden
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de semiotiek )
Innocentius III (paus)
12de eeuwse staatscentralistische paus waar men de oudst bewaarde
registers met uitgaande oorkonden en reglementen bij vond
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Waarom
bronnen bewaren? (Ontstaan van sociale boekhouding)
Irving, D.
op het zelfde ogenblik waarop wereldwijd de Finkelstein controverse
losbarstte, werd in Londen een proces gevoerd tegen een Engels
negationist, Irving, hij werd veroordeeld, maar kan Finkelstein omdat hij
de ‘Holocaust industrie’ aanklaagt op dezelfde voet worden geplaatst,
zijn de kritische kanttekeningen die hij plaatst rond de manier waarop
voornamelijk in de VS met historische herinnering aan de holocaust
wordt omgesprongen als ‘negationisme’ af te doen? Zowel Finkelstein
als Irving houden een bewust ideologisch gekleurd relaas, alleen: Irving
liegt over evidente onweerlegbare feiten, Finkelstein ontmaskert op een
geëngageerde wijze een op attitudes berustende subjectiviteit bij een
groot deel vh Amerikaanse publiek. De manier waarop Finkelstein het
officiële discours over de holocaust zoals dit in talloze herdenkingen
weerklinkt en ook in de eisen tot schadevergoeding aan slachtoffers en
hun nabestaanden aanwijsbaar is, ontmaskert en deconstrueert, toont
de heilzame werking aan van het door de ‘linguistic turn’ en het
postmodernisme in de omgang met het verleden geïnduceerde
scepticisme.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objecitviteit; a noble
dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Isacker, K., Van
-
Antwerpse historicus en jezuïet die een synthese maakte van
de sociaal-economische geschiedenis van België in ‘Mijn
land in de kering’ en hiermee illustreert dat het een knap
geconstrueerde maar geëngageerde visie blijft, een
ideologisch geschrift waarin de auteur zijn religieuze visie op
de ontwikkeling van de Belgische samenleving laat
domineren
-
Hij hanteerde het generatiebegrip om de Vlaamse idealisten
te karakteriseren : ‘een generatie die door haar geloof en
levenskracht wellicht de schoonste uit onze geschiedenis
was’. Van Isacker behoorde zelf tot deze generatie en
vergoelijkt de uitwassen die bij vele van haar
vertegenwoordigers naar voren zijn gekomen, niet in het
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
minst de collaboratie tijdens WO II
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ideologie, godsdienst, klerikalisme, antiklerikalisme
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Generatie als uitleg )
J
Jan zonder Vrees
Hertog van Bourgondië, liet in 1408 een belangrijk deel van het archief
van de stad Luik vernietigen, in de hoop de politieke slagkracht van de
Luikenaars te breken
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Waarom gingen
zoveel bronnen verloren? (opzettelijke vernietiging)
Jeltsin, B.
Augustus – coup van 1991: bespeelde de communicatie zeer handig en
ontweek de coup op die manier, loopt zeer gerust rond in het White
House de nacht dat de coup voorspeld was (had al telefoon gehad van
Bush, speelde dus heldenrol) (niet teruggevonden)
Jenkins, K.
één der meest virulente pleitbezorgers van een radicaal doorgetrokken
postmodernisme. In zijn Refiguring History. New thoughts on an old
disciplin (2003) is het verleden niet zomaar gelijk te stellen aan
geschiedenis: geschiedschrijving is een vertoog, naast andere vertogen
over het verleden. Dit verleden, door Jenkins beschreven als ‘the
before now’, hangt af van toeval, van de invalshoek van een historicus
en van het eigen persoonlijke heden van de onderzoeker.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken ( Het
kritisch realisme als uitweg? )
Johannes Paulus II
:De mobilisatie en de media-aandacht bij het overlijden van Johannes
Paulus II in 2005 zijn een voorbeeld van hoe in een recent verleden
massale manifestaties van fascinatie met het kerkelijk apparaat, ook in
de westerse wereld, aangetoond hebben hoe sterk de formele en voor
velen ook inhoudelijke aspecten van godsdienst een fundamentele
zingevende factor blijven
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ideologie, godsdienst, klerikalisme, antiklerikalisme
Joinville, J., de
de Villehardouin en Joinville, twee edelen uit de 13e E uit de
Champagne, staken een hart onder de riem van de edelen die in de
kruistochten in een ideaal waarmaakten. Dit is een voorbeeld van hoe
de functie die de fictie van de ridderromans had om de middeleeuwse
elite te ondersteunen in haar sociale statusaanspraken, zo ook de
geschiedschrijving deze rol heeft vervuld.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Jong, L., de
Historicus die in Nederland een veelbesproken reeks ‘de
bezetting’maakte : een enquête – onderzoek na de oorlog over wat
men wist en dacht tijdens de oorlog
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: Mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
Joris, Heilige
zie Stoute de Karel
Jugurtha
‘oorlog tegen Jugurtha’, zie ook Catilina
Jung, C.G.
Zijn psychologie geeft de historicus van de 20ste eeuw de kans om een
deel van het handelen van de bestudeerde personage te verklaren
door de rol van het onderbewuste, van de frustraties, van het
afreageren via agressie (psycho – analytische aanpak)
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De psychoanalyse en de psycho-history )
K
Kabila, J.
In de contesxt van de machtswissel in Zaïre waar het
bewind van Mobutu plaatsmaakte voor dit van Kabila en van
het aan de macht komen in België van een paars-groene
coalitie, werd in 2000 door het Belgische parlement een
parlementaire onderzoekscommissie geïnstalleerd, die zich
verzekerde van professionele bijstand door een team
historici-experten. In febrarji 2002 was de commissie met
haar werk klaar, het rapport werd door de voltallige kamer
en de regering overgenomen. De toenmalige minister van
Buitenlandse Zaken, Louis Michel, bood namens de
regering excuses aan het Kongolese volk en aan de
nabestaanden van Lumumba aan. Een stuk historisch
onderzoek werd een politiek feit. Hiermee is het laatste
woord in het dossier Lumumba niet gevallen, maar er is
belangrijke vooruitgang geboekt : voorheen niet
toegankelijke bronnen reeksen zijn opengesteld, de
schuldvraag en betrokkenheid van België is vastgesteld en
verwerkt en hoeft dus niet meer tot eindeloze controverses
aanleiding te geven.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit;
a noble dream ? ( De historicus als rechter )
Kahane, M.D.
Voorzitter van de commissie die in 1983 de betrokkenheid
van de Israëlische regering in de moorden in de Palestijnse
vluchtelingenkampen van Sabra en Chatilla, in Beiroet in
1982, blootlegde
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit;
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
a noble dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Kamenev, L.B.
De foto die in 1920 voor het Bolstoi theater in Moskou is
opgenomen en sovjetleider Lenin die de massa toespreekt
toont, met naast hem twee andere sovjetleiders, Trotski en
Kamenev, is een voorbeeld van hoe symbolisch geladen
beelden het voorwerp van bewuste manipulatie zijn
geweest, want vanaf 1927 ziet dit beeld er fundamenteel
anders uit, tenminste in de officiële sovjetvoorstelling: Stalin
is dan aan de macht en enkel Lenin is nog zichtbaar. Trotski
en Kamenev, door Stalin als vijanden beschouwd, zijn
weggewerkt.
+ op gemanipuleerde foto, waarop door Stalin Trotski in
Kamenev verwijderd zijn (1920)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Impact van de communicatie in de huidige samenleving ( De
impact van de communicatiemedia : naar een collectief
geheugen en de verleiding van de manipulatie – Manipulatie
van beelden )
Kant, I.
-
Filosoof van de 18de eeuw die de klemtoon legde
op het eenmalige en het beschrijvende karakter
van de geschiedenis
-
Rationalist die stelde dat geschiedenis een
permanent proces van vooruitgang is
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
HET VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn :
taal, tekst en tekens of de geschiedenis en de verlokkingen
van het postmoderne denken ( Belang van de hermeneutiek
: beschrijven of speuren naar wetmatigheden? )
DE FACTOR TIJD: VERANDERING EN CONTINUÏTEIT;
EEN HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie
of theologie : rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en
filosofie als tweelingen.
Kantorowicz, E.
-
Duits mediëvist, weigerde in 1950 een anti –
communistische eed te onderschrijven, wat hem
zijn job aan de universiteit van Berkeley kostte
DE GESCHEIDENIS : NUTTIG EN NODIG? :
Manipulatie van het verleden ( Geschiedenis en
engagament : Clio als bevrijdster )
Kappen, Moorman, Van
Meende dat het asociaal gedrag van zigeuners is toe te
schrijven aan hun ras (1965)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Rassen en racisme
Karel de Stoute
Bourgondische hertog. Zie ook Commynes
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring
: de massa of de ‘sterke man’? )
Karel V
keizer, liet in 1540 een deel van het archief van zijn
geboortestad Gent, meer bepaald de archivalia van de
ambachten, confisqueren en in grote mate vernietigen in de
hoop het geheugen en zo de weerstand van de tegenstand
te ondermijnen
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Waarom gingen zoveel bronnen verloren? (opzettelijke
vernietiging)
Karel IX
Wereldlijke leider; koning van Frankrijk in 1563 die ook al
een lijst van verboden had ingevoerd
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN
TERUG? EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: De drukpers, schaalvergroting en
uitdieping
Kassow, S. D.
Heeft een boek geschreven over Ringelblum (casus ghetto
Warschau)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: DE
BEWAARPLAATS VAN DE ARCHIVALIA IS NIET
ONSCHULDIG
Katz, T.
in 2000 werd Katz na een rechtszaak zijn doctorstitel
ontnomen met het argument dat zijn bevindingen over het
afslachten in mei 1948 in Tantura, een Palestijns dorp, van
een 200 tal bewoners door een Israëlische brigade, louter
op mondelinge Palestijnse bronnen was gefundeerd. Ook
Pappé die Katz verdedigde werd met verwijdering van de
universiteit bedreigd.
DE GESCHEIDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manupilatie
van het verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als
bevrijdster )
Kennedy, J.F.
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
-
Amerikaans president, vermoord in 1963 (gefilmd
door Zapruder: unwitting testimony)
-
Moordaanslag op Kennedy : vb. van het ontstaan
van een collectief geheugen (p. 35+ p. 298)
-
kreeg een privaat memorial na zijn dood om zijn
archief te bewaren
-
uit de latere reconstructie van de moord op Kennedy
is gebleken dat vele ooggetuigen hun getuigenis
over het aantal schoten dat ze hoorden aanpasten,
nadat ze een ander aantal hoorden vermeld worden
in het avondnieuws
-
tijdens het televisiedebat in 1959 tussen Kennedy en
Nixon als presidentskandidaten, legde de
woordanalyse duidelijke verschillen bloot bij
ideologisch-gevoelige termen, zoals treaty bij
LINDSEY
Kennedy. Bij de radioluisteraar kwam, blijkens
opiniepeilingen, Nixon het best over, bij de
televiekijkers Kennedy, of de perceptie van de
boodschap was sterk beïnvloed door de ‘look’ van de
kandidaten, door oogcontact, enz. Het bewijst ook
dat de media elk hun eigen conventies en impact
hebben. De onderzoeker moet dus ook de interactie
tussen boodschap en bestemmeling analyseren
(content analysis)
DE NOTIE BRON : Bronnen : bewuste creaties?
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN :
Impact van de communicatie in de huidige samenleving (
De impact van de communicatiemedia : naar een
collectief geheugen en de verleiding van de manipulatie)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE :
Consulteerbaarheid van de bronnen ( Kunstmatige
archieven )
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek : Nauwkeurigheid van de
waarneming )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
HET VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn :
taal, tekst en tekens of de geschiedenis en de
verlokkingen van het postmoderne denken ( Traditie en
vernieuwing in de filologische methodes )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Generatie als uitleg )
Kerry, J.
zie Fonda J
+ op gemanipuleerde foto met Jane Fonda (antiVietnamoorlogmanifestatie)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
impact van de communicatie in de huidige samenleving
(collectief geheugen & verleiding van manipulatie;
manipuleren van de publieke opinie)
Kervyn de Lettenhove, J.M.B.C.
De wortels van het racistisch vijandbeeld zijn ook te vinden
in de romantiek bij Carlyle met de ophemeling van het
Angelsaksisch element, en later bij deze romantische patriot
Augustin Thierry met zijn theorie van de ‘perpetuité des
races’ en zijn tegenhangen in Vlaanderen Kervyn de
Lettenhove in zijn ‘Histoire de Flandre’
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Rassen en racisme
Keynes, J.M.
economist, beïnvloed door Malthus
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Methode )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Khomeiny, R.
-
er is een spanningsveld tussen fundamentalistische
en vrijere interpretatie van de godsdienst, en dat
zowel binnen het christendom als binnen de islam
van Khomeiny
-
historici onderscheiden maatschappijtypes zoals dee
charismatische theocratie, waarbij de macht van
vorst of staatshoofd berust op bovennatuurlijke en
persoonlijke elementen bv. In het Iran van Khomeiny
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Ideologie, godsdienst,
klerikalisme, antiklerikalisme
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG
NAAR HET VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE
GOLVEN VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De
sociale wetenschappen : de invloed van de grote
theorieën ( Methodologische vernieuwing – Het
uitdenken van typologieën – de Begriffsgeschichte )
Kinsey, A.C.
De wereldwijde obsessie met masturbatie, veroorzaakt door
geneesheren die dit begin 18e E als een ziekteverschijnsel
karakteriseerden, doofde pas uit na de grootschalige
seksuologische onderzoeken en enquêtes van Kinsey na
WO II
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring
: de massa of de ‘sterke man’? )
Klapisch – Zuber, Ch.
Franse onderzoekster die samen met D. Herlihy
onvermoede bevindingen over het gedrag in en buiten het
huwelijk ontdekte door unieke fiscale gegevens over
gezinssamenstelling en familiale toestanden in de
middeleeuwse Italiaanse steden in een computerbestand te
stoppen
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
HET VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit
aan het werk : een historiografische wandeling I ( De
Annales en de ‘nieuwe sociale geschiedenis’ )
Klemperer, V.
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
-
Duitse filoloog van joodse afkomst, specialist van de
Franse literatuur. Zijn in 1947 gepubliceerde studie
‘LTI (Lingua Tertii Imperii). Notizbuch eines
Philologen’ over hoe het taalgebruik een essentieel
onderdeel was van de manier waarop het naziregime
geleidelijk bezit heeft genomen van de geesten en
opvattingen heeft gekneed. Taal is daarbij een
uitstekend middel gebleken en de nazitijd was een
gouden tijdperk voor neologismen in de zin van
‘Total Blitzkrieg, Nervenkrieg, Endsieg’
-
Volgens Klemperer kan de kritische aandacht voor
discours een heel direct politiek engagement
LINDSEY
onderbouwen en van inzicht voorzien.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
HET VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn :
taal, tekst en tekens of de geschiedenis en de verlokkingen
van het postmoderne denken ( Belang van de semantiek +
Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme :
aandacht voor het discours )
Klutsis, G.
gemanipuleerde foto gemaakt, waarop door Stalin Trotski in
Kamenev verwijderd zijn (1920)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
impact van de communicatie in de huidige samenleving
(collectief geheugen & verleiding van manipulatie;
manipuleren het collectieve beeld)
Kohl, H.
Duits staatshoofd : tijdens de officiële herdenking van tien
jaar Berlijn-zonder-Muur op 9 nov 1999, kwam hij sterk op
het voorplan, samen met Gorbatsjov en Bush
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring
: de massa of de ‘sterke man’? )
Kondratieff, N.
-
Russische econoom die de pieken in prijzen, lonen
en rentevoeten in 1815, 1870 en 1920 naast elkaar
legde en vaststelde dat er in de economie long-runbewegingenzitten
-
Kondratieff-cycli zijn economische cycli van lange
duur die zich over 50 tot 60 jaar uitstrekken en die
voor tijdgenoten onopgemerkt blijven. Gaus legt een
verband tussen de opstoten van het autoritaire
syndroom (collectief irrationalise, gewelddadigheid
en extreem nationalisme) in de meeste westerse
landen vanaf 1789 en de dieptefase in de
Kondratieff-cycli
-
Nikolai Kondratieff definieerde de longrunbewegingen als de opvolging van een fase A
(productie- en prijsstijging) door een fase B
(stagnatie of daling van prijs en productie). De
verklaring van deze afwisseling lag bij de
muntomloop, de goud- en zilverproductie, oorlogen
en demografische crisissen of meteorologische
verschijnselen. Deze cycli liggen op het
conjunctureel niveau
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
HET VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Zijn feiten eenmalig of recurrent?
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
HET VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale
wetenschappen : de invloed van de grote theoreiën (
Methodologische vernieuwing )
Koselleck, R.
De vooral in Duitsland beoefende ‘Begriffsgeschichte’ is
ook aan de linguistic turn schatplichtig en heeft in Duitsland
het door Brunner, Conze en Koselleck uitgegeven lexicon
Geschichtliche Grundbegriffe. Historisches Lexicon zur
politisch-sozialen Sprache in Deutschland (1972 – 1997)
opgeleverd
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
HET VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale
wetenschappen : de invloed van de grote theoreiën (
Methodologische vernieuwing – Het uitdenken van
typologieën – de Begriffsgeschichte )
Kramer, A.
Schrijver van German atrocities, 1914. A history of denial
(samen met Horne, J.)
CASUS BIB LEUVEN (De notie bron)
Krenz, E.
partijsecretaris in de DDR, riep op 9 november 1989 een
zitting van het Centraal Comité van de communistische
partij bij elkaar, waarop een nieuw reglement over de
uitreisvisa voor korte duur werd voorgesteld, als aanloop tot
een nog sterkere liberalisering (zie verder op p. 165)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Kuhn, Th.
definieerde een paradigma als een complex van normen,
veralgemeningen en filosofische uitgangspunten en
vooronderstellingen die aanvaard worden door een groep
wetenschappers en stelt dat de geschiedenis pas een
volwaardige wetenschap is indien ze slechts één paradigma
huldigt
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR
HET VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN
VAN DE INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit
aan het werk : een historiografische wandeling I
Kujau, K.
Voorbeeld van falsum met de bedoeling om winst te maken:
het valse dagboek en van Hitler die het Duitse weekblad
Stern in 1983 kocht van de Duitse antiquair Kujau: een
reeks van 62 handgeschreven schriften, de persoonlijke
dagboeken van Hitler. Hij was hiermee niet aan zijn
proefstuk toe, hij heeft ook nog het Duitse Volkslied
(Fallersleben) in een vervalste versie op de markt gebracht
en later doeken van schilders als Dali geschilderd. Mensen
telden na zijn veroordelingen nog geld neer voor een ‘echte
valse Kujau’
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING : Materieel falsum
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Kurth, G.
creërde het seminarie-onderwijs, als practicum op grond
van de bronnen, in Luik in 1874
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels
van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III ( De 19de en 20ste eeuw :
vaktechniek, professionalisering en atomisering )
L
Labrousse, C. – E.
-
Bewees dat de Franse Revolutie niet enkel het gevolg was
van politieke en filosofische factoren, maar ook van
economische factoren en conjuncturele bewegingen,
onmerkbaar voor de tijdgenoot
-
Labrousse werd zeer sterk door het marxisme beïnvloed,
maar leunt ook heel nauw aan bij de Annales-school
-
Hij zag de Franse Revolutie als de resultante van
economische cycli
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Lachmann, K.
-
classicus, inbreng bij het feit dat uitgaven kritischer werden
(positivisme 19de eeuw)
-
ontdekte methode om te bepalen welke kopie de beste is:
classificatie van de kopieën tot een stemma op grond van
de gemeenschappelijke fouten = methode van de
gemeenschappelijke fouten (geen afdoend bewijs voor een
classificatie) (p.109)
-
Op zijn methode kwam later heel wat kritiek, o.m. van
Joseph Bédier (p.111), van Dom Quentin (p.112) en van
Marc Bloch en jGiorgio Pasquali (p.113)
-
De filologish-kritische methode vanaf Mabillon en Lachmann
concentreert zich op het kritisch interpreteren van de
letterlijke en dubbele taalkundige betekenis van teksten
binnen hun wisselend tijdskader en op het bepalen van het
al of niet authentiek karakter van de bron.
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Het drukken
van historische bronnen
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Herstellingskritiek of tekstkritiek ( Techniek van de
herstellingskritiek – Meerdere afschriften zijn voorhanden + Kritiek
op de methode-Lachmann )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne
denken ( Traditie en vernieuwing in de filologische methodes )
Lacqueur, Th.
Het onderzoek van Lacqueur(2005) en Stengers (1985) heeft
aangetoond hoe de waanideëen van een charlatan ‘geneesheer’ uit
het begin van de 18e E (vermoedelijk Marten) masturbatie als een
ziekteverschijnsel, ‘onanisme’ karakteriseerde
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van
verandering ( Individu en de anonieme massa als verklaring : de
massa of de ‘sterke man’? )
Ladeuze
Heeft ervoor gezorgd dat het fries met de anti-Duitse tekst op de
nieuwe bib van Leuven neutraal werd
CASUS BIB LEUVEN (De notie bron)
Lambertus, Heilige
Een der patroonheiligen van de stad Luik, zie casus pg 104-105
Lamprecht, K.
-
Verdediger van nomothetische geschiedopvatting in de
‘Methodenstreit’ tussen de neo-kantianen Dilthey,
Windelband of Rickert en hemzelf
-
Benadrukte de invloed van economische bewegingen op de
sociale groepen in de lijn van het sociaal – economische
determinisme
-
Onder invloed van Lamprecht introduceerde Pirenne het
typische seminarieonderwwijs in Gent
-
In de ‘Methodenstreit’ ging het om de vraag of de
geschiedenis nomothetisch (en dus door wetmatigheid
gekenmerkt) of ideografisch is
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing –
De intuïtieve en behaviouristische aanpak : de relatie van de
historicus tot zijn studieobjecten )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van
de West-Europese geschiedschrijving, een historiografische
wandeling III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
Langlois, Ch.
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
-
Frans historicus en auteur (samen met Seignobos) van een
handboek over historische kritiek, had ook plannen voor een
historisch panopticum, om alle bronnen samen in te
stockeren in een definitief archief
-
vraagstelling die de basis was van zijn handboek: de bron
moet gewogen worden in haar externe (juiste tekst; waar,
wanneer en door wie opgesteld; origineel of ontlening) en
interne (betekenis, eigen ervaring of ervaring van anderen,
bevoegdheid, juiste toedracht) aspecten
-
In de handboeken van Langlois en Seignobos wordt de
LINDSEY
interpretatiekritiek vastgelegd, nl. wat de juiste betekenis
van de getuigenis is. In navolging hiervan waren historici
ervan overtuigd dat door het toepassen van de regels van
de klassieke historische kritiek het mogelijk was objectief
vanuit de bronnen de realiteit van het verleden, ‘wie es
gewesen ist’ weer te geven
-
formuleerde in 1898 met Seignobos en net als Bernhem in
1889 een reeks principes voor het afwegen van
getuigenissen (p. 137)
-
In het Watergate proces zet de ‘strategie van de leugen’ de
spelregels van Berheim en van Langlois en Seignobos
schaakmat
-
Langlois en Seignobos stellen dat hoe groter de kans is dat
de documenten verloren gingen, hoe kleiner de
waarschijnlijkheid is die men aann het argumentum ex
silentio mag toekennen.
-
stelling: “l’histoire se fait avec des documents. Pas de
documents, pas d’histoire” (=positivisme)
-
In 1996 zal Antoine Prost deze uitspraak parafraseren
als’pas d’observation sans hypothèses, pas de fait sans
questions’
-
Het handboek voor historische methode kwam voort uit de
kringen rond de ‘revue historique’
-
De historische synthese wordt in dit handboek ‘Opérations
synthétiques : la constuction historique’ genoemd
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Interpretatiekritiek
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Confrontatie van de getuigenissen : relativiteit van de formele
regels, de casus Watergate + Redeneringen in het negaatieve :
het zwijgen van de bron
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS :
Harde feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar
geschiedenis van de representatie )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk
: een historiografische wandeling I
DE HISTORISCHE SYNTHESE OF HET SPECIFIEKE VAN
HISTORISCHE KENNIS
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Laslett, P.
Dankzij zijn onderzoek samen met L. Henry waarbij a.d.h.v. de
parochieregisters voor een aantal gebieden een totale reconstructie
van de families in hun samenstelling en hun dynamiek werd
uitgevoerd, weten we dat in het Ancien Régime de huwelijksleeftijd
voor meisjes tot 25 – 26 jaar werd geschoven
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en
problemen )
Laverne, D. & J.-L.
Koppel dat klacht heeft ingediend tegen Robert Doisneau voor zijn
foto “le baiser de l’hôtel de ville”, dat beweerde dat hij hun privacy
had geschend (niet waar)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van
de communicatie in de huidige samenleving (collectief geheugen &
verleiding van manipulatie; creatie van beelden bij publiek)
Le Goff, J.
-
Annales – topman, leidde de mentaliteitsgeschiedenis in
Frankrijk
-
Stelling: “les hommes se servent des machines qu’ils
inventent en gardant les mentalités d’avant ces machines”.
Impliceert hiermee dat mentaliteiten traag evolueren en
gekenmerkt worden door hun collectief karakter en een lage
bewustzijnsgraad
-
Uitdrukking van Le Goff : ‘nouvelle histoire’ (p.220)
-
Hij toonde aan hoe de wijze waarop Michelet tegen de
Middeleeuwen aankijkt, fluctueert in functie van zijn
maatschappelijk engagement en van de actualiteit rondom
hem. Het ging daarbij van euforisch ophemelen tot de
fascinatie met de hekserij.
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis
van de representatie + Opinies, geruchten en legenden )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’ )
DE FACTOR TIJD : De nationale geschiedschrijving :
verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van de natiestaat
naar de ‘lieux de mémoire’
Le Nain, L.
schilderde familieportretten
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne
denken ( Belang van de semiotiek )
Le Pen, J.-M.
Extreem rechtse Franse politicus die het in 2002 tot een der twee
overblijvende kandidaten voor het Franse presidentschap bracht en
die reeds in 1987 schandaal schopte door de gaskamers als een
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
detail in de geschiedenis van WO II af te doen en dat blijft doen.
Zijn Front National ging in 1988 de kiesstrijd aan met ‘Frankrijk aan
de Fransen’ als slogan
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Rassen en racisme
Le Roy Ladurie, Em.
-
Frans historicus die stelde dat de mens in het Ancien
Régime de speelbal was van het demografisch en
biologisch ecosysteem, van nauwelijks te beïnvloeden
evenwichten, nl. de verhouding tussen bevolking en
landbouwproductie (p. 181)
-
deed een demografische analyse en een kwantitatieve
analyse van geboorte-, sterfte- en huwelijksstatistieken in
een onderzoek over de Languedoc in 1966
-
maakte een synthese van het socio-culturele in het
meesterwerk ’Montaillou, village occitan de 1294 à 1324’ in
1975
-
Stelde in 1967 in L’histoire du climat depuis l’an mil een
correlatie vast tussen de curve van plukdata van druiven en
die van de graanprijzen (late pluktijd = koude zomer = late
groeitijd graan = hoge graanprijs)
-
Merkte tussen 1300 en 1730 een stabiliteit van de bevolking
in Europa : een voorbeeld van immobiliteit
-
3de generatie Annales, schrijver van ‘Montaillou’ (1975),
waarin hij een socio – culturele analyse doet van het
gedragspatroon van een Middeleeuws Zuid – Frans dorp
aan de hand van een unieke bron, nl. 94 getuigenissen van
van ketterij beschuldigde dorpelingen (opgesteld door
Fournier)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Ecologie en biologie
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing –
Statistiek )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’ )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAIFSCHE WANDELING II : Cyclus-theorieën +
‘L’histoire immobile’ : geschiedenis zonder verandering
Lecuppre, G.
Franse mediëvist wiens onderzoek over valse koningen en vorsten
in de Middeleeuwen leert over de concrete omstandigheden
waarbinnen men bereid was in een of andere bedrieger een
miraculeus van veldtocht of kruistocht teruggekeerde, dood
gewaande vorst te herkennen. Evenzeer over de mate waarin
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
maatschappelijke structuren ontwikkeld waren om dergelijke
aanspraken te weerleggen, of omgekeerd waarom een grote
bereidheid onstond bij grote delen van de bevolking om zich alvast
‘tijdelijk’ met een bedrieger te identificeren. Een voorbeeld is het
geval met de valse Boudewijn (p. 166)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Leeuwenhart, Richard
De Franse vorst Filips II August verloor zijn schat, zegels en een
deel van het koninklijke archief aan zijn Engelse erfvijand
Leeuwenhart
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: waarom
bronnen bewaren? (ontstaan van sociale boekhouding)
Lenin, V.I.
-
op gemanipuleerde foto, waarop door Stalin Trotski in
Kamenev verwijderd zijn (1920)
-
onderscheidde twee types van klassenbewustzijn, een dat
streeft naar onmiddellijke lotsverbetering en een dat ijvert
voor totale maatschappijomvorming op langere termijn, zie
ook Trotski
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van
de communicatie in de huidige samenleving (collectief geheugen &
verleiding van manipulatie; manipuleren het collectieve beeld)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Sociaal-economische situatie
Leo XIII
paus waaronder voor het eerst (in 1881) het Archivio Segreto
Vaticano voor het publiek toegankelijk werd
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Leopold II
koning van België, deed mee aan louche activiteiten in Kongo, was
actief in het verzet tijdens WO I en hielp Belgische en Franse
vluchtelingen aan werk in New York tijdens WO II
DE GESCHEIDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manupilatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Leopold III
CASUS EGODOCUMENTEN – mémoires
Lermolieff, I.
zie casus Morelli
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Lernout, G.
Schatting: in 2de helft vd 15de E: in 50j meer boeken gemaakt dan
manueel sinds de stichting van Constantinopel
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: de drukpers, schaalvergroting en
uitdieping
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Lessing, G.E.
Rationalist van de XVIII: geschiedenis is een permanent proces van
vooruitgang
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAIFSCHE WANDELING II : Teleologie of theologie :
rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als tweelingen
Lévi – Strauss, Cl.
-
Één van de eerste antropologen die invloed had op de
geschiedbeoefening via de Annales
-
De antropologie in navolging van Lévi-Strauss onderscheidt
zich in haar poging om het niveau van het gnetisch
substratum te bereiken
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de
invloed van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De
historische antropologie )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : ‘L’histoire immobile’ :
geschiedenis zonder verandering
Levi, G.
Zijn en Ginzburgs microstoria is een onmiskenbaar ‘kind’ van de
Annales. Niet het grote verband maar de analyse op de schaal van
het lokale in het globale wordt voorop gesteld. ( zie ook de
problematiek van het ontmaskeren van de falsaris )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’ )
Levi, Pr.
De getuigenissen van overlevenden van de holocaust zoals de
Italiaanse auteur Primo Levi, laten toe om de ‘representatie’ te
overstijgen en tot inzicht en verklaring te komen
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne
denken ( Het kritisch realisme als uitweg? )
Lewinski, M.
-
Stagiaire van president Clinton; sexuele escapades van de
president met Lewinski
-
woord tegen woord in de zaak Clinton – Lewinski
-
hard bewijs: DNA – onderzoek van haar jurk
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN :
Confrontatie van de getuigenissen : relativiteit van de formele
regels, de casus Watergate
Lipstadt, D.
Amerikaanse historica voor de rechtbank gedaagd door Irving op
basis van eerroof
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NNODIG? : Objectiviteit; a
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
noble dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Lis, C.
Ontdekte samen met H. Soly in ‘Poverty and Capitalism in Pre –
industrial Europe’ (1979) dat armoede in voorspoedige zowel als in
gunstige zones, zowel in periodes van groei als stagnatie voorkomt,
maar ook dat zowel het laat – Middeleeuwse als het modern
kapitalisme hulp organiseerden om de armoede op te vangen en de
arbeidsmarkt te controleren
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’ )
Littell, J.
Schreef een ficiteroman die op grondig historisch onderzoek
gebaseerd was : ‘Les bienveillantes’. Hierin wordt getuigenis
afgelegd van de banaliteit onder het nazi-regime.
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote
en banale feiten en hun kenbaarheid
Livius, T.
-
Romein, heeft het staatsgezag verheven tot een les in
patriottisme
-
streelde het Romeins chauvinisme met een breed fresco
van act eeuwen Romeinse fierheid vanaf de stichting van
Rome
DE GESCHEIDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manupilatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee +
De wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III)
Loach, K.
Regisseur
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Lodewijk IX, de Heilige
Onder zijn heerschappij werden kort na 1254 de oorkonden samen
met de relieken en de kostbare juwelen en handschriften van de
monarchie ondergebracht in de Sainte Chapelle nabij het
koninklijke paleis in Parijs. Zie ook Joinville
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: waarom
bronnen bewaren? (ontstaan van sociale boekhouding)
Lodewijk XI
zie Commynes
Lodewijk XVI
DNA-onderzoek om zijn opvolger te identificeren, zie Cassiman
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen
in het positieve ( Redenering met hypothesen )
Lukacs, G.
marxist, maakte een onderscheid tussen feitelijk en potentieel
klassebewustzijn
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE
HISTORISCHE ACTEURS : Sociaal-economische situatie
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Lumumba, P.
-
Eerste premier van het onafhankelijke Congo, in 1961
vermoord, zie casus pg 276-277
-
Paradox van de historicus om in de rol van ‘rechter’ te
worden geduwd in een vaak politiek en emotioneel geladen
debat, zoals de zaak Lumumba in België
-
Hij incarneerde de Afrikaanse variant vn de jonge,
talentrijkde en radicale leider van een recentelijk
gekoloniseerd land en gold als een internationaal symbool
terzake
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen (om die reden niettoegankelijke bronnen toch vrijgesteld voor onderzoek)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( De historicus als rechter )
Luther, M.
Bij de reformatie van Luther was niet zo gemakkelijk te isoleren
(want denkbeelden gedrukt en verspreid) als die ervoor omdat met
de ketters toen vaak de schaarse exemplaren van hun geschriften
op de brandstapel verdwenen.
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: de drukpers, schaalvergroting en
uitdieping
Lyotard, J.-Fr.
-
Frans filosoof van de postmoderne strekking die samen met
Derrida en Barthes geponeerd heeft dat elke voorstelling
van de werkelijkheid maar een tijdelijke constructie kan zijn,
gekoppeld aan elke individuele lezer.
-
Hij verwoordt in zijn La condition postmoderne. Rapport sur
le savoir (1979) fundamenteel wantrouwen tegenover de
grote verhalen van de méta-récits (metaverhalen) omdat
deze de geschiedenis telkenmale vanuit een enkel
interpretatiekader benaderen, wat onvermijdelijk tot
vervormingen en beperkingen voert. Hij stelt het failliet van
de grote verhalenvast, maar verklaart het schrijven van
geschiedenis niet onmogelijk. Wel moeten historici zich
realiseren dat de teksten die zij voortbrengen en de
gebeurtenissen uit het verleden twee verschillende zaken
zijn.
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Interpretatiekritiek
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en
tekens of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne
denken ( Structuralisme, poststructuralisme en postmodernisme :
aandacht voor het discours )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
M
Mabillon, J.
-
Benedictijner in de Congregatie van de mauristen, realiseerde
een essentiële doorbraak in de kritische uitgavetechniek met
zijn ‘De re diplomatica’ (1681) door aandacht te eisen voor de
diplomatische en paleografische kenmerken van de bron en
door de superioriteit van de originele versie voorop te stellen,
bepaalde hierin ook de kritische regels van de historische
hulpwetenschappen vast (Congres van de Mauristen)
-
Leverde een eerste systematisch traktaat voor de diplomatiek
als hulpwetenschap vanaf de 17de eeuw
-
Ligt (o.a.) aan de basis van de filologisch – kritische methode in
de 20ste eeuw
-
In zijn ‘De re diplomatica’ worden voor eeuwen lang de kritische
regels van de historische hulpwetenschappen vastgelegd
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Het drukken
van historische bronnen
CLIO’S LABORATORIUM : Diplomatiek
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Traditie en vernieuwing in de filologische methodes )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NNODIG? : De Wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Macaulay, Th. B.
Romanticus, hemelde het 19de eeuwse Engeland, de staat waarin hij
leefde, op
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemaipuleerd : Clio als prostituee )
Machiavelli, N.
-
Machiavelli’s Prins is een bekend voorbeeld van de instructies
over hoe men zich moest gedragen, die laatmiddeleeuwse en
Renaissance vorsten voorgeschreven kregen
-
Hij verlegde met zijn boek over ‘de vorst’ in 1513 het
zwaartepunt voor het handelen van God naar de
renaissancepoliticus
-
Hij verfijnt het schema van Polybius, dat in elke samenleving
een evultie onderkent van groei, rijpheid en decadentie
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel gedrag en publiek
optreden )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee ) + De
wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III (Religie en staat : in den beginnen
wardn de grote verhalen )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Maerlant, J.
De stedelijke burgerij in de Nederlanden kreeg pas rond 1300 dankzij
de rondom Brugge en Damme en aan het Hollandse hof actieve Jacob
Maerlant een wereldgeschiedenis Spiegel Historiael in het Nederlands
aangeboden
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee ) + De
wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III (Religie en staat : in den beginnen
wardn de grote verhalen )
Magritte, M.
Zie casus Dewe & Myatt: na zijn korte gevangenisstraf produceert
Myatt opnieuw doeken in de stijl van de oude meesters, met een
knipoog naar Margritte getooid met opschriften in de stijl van “Ceci n’est
pas un Chagall…”
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Maimonides
Joodse geleerde, levend in islamitisch Andalusië en Caïro,
introduceerde Aristoteles in de Islamwetenschap, en had zelf grote
invloed op Thomas van Aquino
Is een beroemd voorbeeld van hoe de joodse wetenschap en
geschiedschrijving in de Middeleeuwen bloeide in West-Europa en
invloed uitoefende buiten het eigen milieu
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster ) + De
wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III (Religie en staat : in den beginnen
wardn de grote verhalen )
Mak, G.
-
Nederlands journalist. Zijn boek In Europa. Reizen door de
twintigste eeuw is het relaas van een reeks reizen door het
continent Europa in 1999 in opdracht van de Nederlandse krant
NRC Handelsblad om een stand van zaken aan de vooravond
van de 21e E op te maken. Mak verhaalt daarbij, het narratieve
element is zeer belangrijk, wat zich in de loop van de voorbije
eeuw in Europa heeft voorgedaan, in een soort chronologisch
geordende reïmpressie. Duidelijke vraagstelling ontbreekt
echter, en een echte synthese is het ook niet.
-
Annaliseerde de actualiteit in het westen anno 2005, na de
moord op cineast Van Gogh als het onwennig aan de kant
toekijken van de historicus die ‘gedoemd tot kwetsbaarheid’ is
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe cultuurgeschiedenis
en narrativisme )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit ; a noble
dream? ( Is objectiviteit dan toch bereikbaar? )
Malthus, Th.
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
Stelde samen met Charles Darwin de visie op de mens
fundamenteel bij omdat de archeoloog niet enkel door mensen
LINDSEY
gemaakte voorwerpen opgraaft, maar ook menselijke resten en
op die manier bijdraagt tot de studie van de menselijke soort
-
In zijn bekende theorie (°) over de parallelle toename van de
bevolking, per 25 jaar, stelde hij dat de bevolking volgens een
meetkundige reeks, en de voedselproductie volgens een
rekenkundige reeks verloopt, wat uiteindelijk tot massale
voedseltekorten zou leiden (deze methode is fout, p.96)
-
poneerde op het einde van XVIIIe eeuw dat late huwelijken toen
de belangrijkste rem waren op de overbevolking (preventive
check). Zijn observatie bleek waarheidgetrouw te zijn.
-
De evolutietheorieën van Condorcet, Darwin en Spencer, gaan
voor een deel terug op de theorie van Malthus (°)
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische interesse
tot wetenschap ) + Statistiek ( Methode + Enkele resultaten en
problemen – Demografische evoluties )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ecologie en biologie
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Mandel, E.
Het marxisme verder uitgewerkt door Westerse filosofen als Sartre,
Althusser en Mandel, beïnvloedde de tweede Annales school rond
Braudel.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en Durkheim
Mann, Th.
Duits auteur en uitvinder van het begrip Glaubensunwilligkeit: wanneer
een feit zo ongelooflijk is, en zo ver afwijkt van het voorspelbare en
aanvaardbare, wordt het niet geloofd
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek ( Glaubensunwilligkeit )
Mannheim, K.
Duitse socioloog die in het interbellum net als Ortega Y Gasset werkte
rond de ‘generatietheorie’ (zie Ortega)
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Generatie als uitleg )
Manning, C.
Amerikaans soldaat die gearresteerd werd ivm een video die was
gelekt naar de site van WikiLeaks van Julian Assange (geheime
documenten en videobeelden over militaire wreedheden in Irak en
Afganistan)
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Analogische inductie )
Mao
‘Ni Jésus, ni Mao, ni Toynbee: un peu de Marx et le plus possible de
science’ , met deze kreet vatten Bourdé en Martin hun hoofdstuk over
de inspiratiebronnen van de Annales-school samen
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en Durkheim
Marche, O., de la
Bourgondische hofgeschiedschrijver samen met Georges Chastellain,
die in de 14de en 15de eeuw, evenals Jean Froissart, voor de
vorstenhuizen en de edele families een verleden creëerden dat hun
prominente rol in de samenleving legitimeerde.
Liet samen met Georges Chastellain een sterk beeld van de hofcultuur
na, dat op generaties na hen komende historici, onder meer op Johan
Huizinga, een zeer sterke indruk heeft nagelaten. Het gaat om een
samenleving waarin het vormelijke en het demonstreren van uiterlijke
status schijnbaar alles domineerde.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manupilatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee ) + De
wordtels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiogafische wandeling III ( Religie en staat : in den beginnen
waren de grote verhalen )
Marcuse, H.
Vertegenwoordiger van de eerste Frankfurter Schule, samen met
Horkheimer en Adorno
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel gedrag en publiek
optreden )
Marie – Antoinette
Koningin en verwant aan Lodewijk XVI en Lodewijk XVII
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Falsificatietechniek )
Marten, J.
zie Lacqueur
Martin, H.
Zie Mao
In het boek Van Natalie Davis The return of Martin Guerre uit 1983,
over een reëel Zuid-Frans familiedrama uit de 16de eeuw, wordt de
terughkeer beschreven na een lange oorlog van en Franse boer in het
dorp waar zijn echtgenote al jaren samenleeft met een man die zich
voor Martin uitgaf. De bedoeling van Davis was om via een casus te
komen tot een analyse van de toenmalige leefwereld.
In een Franse film uit 1982 van Daniel Vigne Le retour de Martin
Guerre, wordt deze geschiedenis ook gebruikt.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe cultuurgeschiedenis
en narrativisme )
Marx, K.
-
onderscheidde objectieve en subjectieve klassen, resp. het
samenhoren op gebied van gelijke positie in het
productieproces, en het bewustzijn van die gelijke positie =
-
invloed op alle sociale wetenschappen, ook op niet-marxistische
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
historici zoals Henri Pirenne door zijn synthese over het
verband tussen economische structuur, sociale strevingen en
politieke systemen =
-
Marx en Engels hebben het over het ‘ Lumpenproletariaat’, de
‘vergeten’ groepen in de historiografie, de armen, de
arbeidersklasse, de vrouwen, de etnische minderheden, de
zieken, de ouderen en de kinderen =
-
inspireerde zich voor zijn dialectisch paradigma op de
kentheoretische methode van Hegel, waaruit een dialectische
relatie bleek tussen materiële productiekrachten en sociale
productieverhoudingen, die de basis vormt van alle sociale
mutaties = historisch materialisme
-
materiële factor is motor van het handelen, maar Marx
onderscheidde ook andere determinerende factoren, zoals de
techniek, de ideologie, het spirituele
-
poneerde in ‘Het Kapitaal’ dat de blinde passie voor de
abstracte rijkdom bij de kapitalist het gevolg is van een sociaal
mechanisme waarbij de kapitalist slechts een radertje is
-
hanteert psychologische abstractie: keuze tussen hang naar
accumulatie en hang naar genotrealisatie
-
geïntrigeerd door het feit dat het ‘transitiedebat’ (overgang van
feodale naar kapitalistische samenleving) zich het eerst voltrok
in NW-Europa
-
onderscheidde in 1859 vier periodes: =

oertijd (gemeenschappelijk bezit van de
productiemiddelen),

fase van privé-eigendom (berustend op eigen
arbeid)

kapitalistische privaateigendom van de
productiemiddelen

toekomstvisie (gemeenschappelijk bezit van
productiemiddelen)
-
beroemdste theorie van conflictmodel = klassenstrijd:
spanningen binnen sociaal systeem zijn motor en oorzaak van
verandering (aliënatie, uitbuiting, …) =
-
integreerde Franse Revolutie in dialectisch-marxistisch schema
=
-
ideoloog, leidde de geschiedenis op beslissende wijze in nieuwe
banen
-
wetmatig determinisme van de mens door de economische
context (is mens gedetermineerd of vrije vogel?) =
-
economisch determinisme (in positivisme) =
-
schatplichtig aan het positivisme door zijn geloof in wetten en
het optimistisch vertrouwen dat de mensheid evolueert naar een
betere toekomst =
-
geschiedenis = gedetermineerd door economische
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
infrastructuur en ideologische bovenbouw in dialectische relatie
-
Bij marx en Hegel is geschiedenis het verhaal van de
ononderbroken lotsverbetering van de ‘condition humaine’ =
-
teleologische eindpunt: klassenloze maatschappij
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Sociaal-economische situatie
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim’ ) + De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( ‘Nieuw links’ en ‘new history’ )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTIET. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of theologie :
rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als tweelingen
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
De uitleg van het conflictmodel + Evolutie of revolutie, het volk of de
elite? + Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of
de ‘sterke man’? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manupilatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee ) + De
wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling II (De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
Maselli, Fr.
zie casus rellen in Genua, Italië: Maselli maakte de film ‘un altro mundo
e possibile’ op basis van zowat 270 uur amateurmateriaal van
‘ooggetuigen’ om een andere versie te geven dan de eenzijdige
voorstelling van de rellen door de officiële media (toen sterk onder
controle van Berlusconi)
KRITITSCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
Mauss, M.
Leerling van de socioloog Durkheim ; hij beklemtoont in de aansluiting
met de Chicago school de maatschappelijke betrokkenheid met de
intellectueel, wat in het geval van de sociologie tot uiting komt via
enquêtes die door de actuele problemen zijn geïnspireerd en die ook
sterk door de antropologie is beïnvloed. Zijn werk over de ‘gift’ (Essai
sur le don, 1923-24) geldt nog steeds als inspiratiebron voor actueel
hist. Onderzoek
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim’
Mbeki, G.
Vader van de voormalige president van Zuid – Afrika, schreef in
gevangenschap op Robbeneiland historische werken
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manupilatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
McCord, J.
Inbreker in het Watergate – gebouw, liet zijn notaboekje liggen in de
gehuurde flat (vindplaatscontext)
Hij blijkt bij onderzoek de sleutel op zak te hebben van een naburige
flat in het Watergate-gebouw, waar de politie pakken geld vindt, Nixonpropaganda en het adresboekje van McCord met de vermelding ‘H.H.,
W.H.’ : ‘Howard Hunt, White House’
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: DE
BEWAARPLAATS VAN DE ARCHIVALIA IS NIET ONSCHULDIG
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate ( Mythe van de unanimiteit )
McLuhan, M.
Canadees literatuurwetenschapper die aantoonde hoezeer de
communicatie de cultuur bepaalt, en dat de vorm waarin de boodschap
gebracht wordt belangrijker is dan de inhoud van de boodschap : “the
medium is the message”
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van de communicatie in
de huidige samenleving ( De wereld van de communicatie : a global
village? )
Mc Neill, J.R.
Meegeren, H., Van
Deed samen met A.W. Crosby en J. Diamond onderzoek naar de rol
van de biologische factor (Ecological Imperialism). Zo is bv. menselijke
migratie een oorzaak van biologische uitwisseling op lange afstand.
-
Meester vervalser
-
Produceerde in de jaren 1932-45 een reeks pseudo – Vermeers
(meest bekende : de Emmaüsgangers)
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: KOPIE
-
Van der Veken moest optreden in een proces tegen hem
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: PASTICHE
Meteren, Em., Van
Schreef de hollando – centrische geschiedenis ‘Historiën der
Nederlanden’ (1599) waarbij de noordelijke gewesten buiten het
vroegere graafschap Holland grotendeels verwaarloosd werden
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijging : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van
de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire
Metz, A., van
Kroniekschrijver uit de 11e E .
Voorbeeld van verdraaiing van feiten door vooroordelen : Metz had
geen goed woord over voor het optreden van de koopliederen van Tiel,
die door hun winstbejag de regels van het kerkelijk recht overtrade
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
Michel, L.
Minister van Buitenlandse Zaken ten tijde van het onderzoek naar de
moord op Lumumba
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG ? : Objecitiviteit; a noble
dream? ( De historicus als rechter )
Michelangelo
sculpturen van Michelangelo: voorbeeld van complexe beïnvloeding
vanuit vroegere tradities in de schilderkunst
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de semiotiek )
Michelet, J.
-
Frans historicus die in zijn romantisch werk ‘Histoire de France’
de nationale staat gelijkstelde aan het volk en de volksziel,
verheerlijkte de Franse Revolutie (liberaal!)
-
Braudel refereert in zijn werk naar Michelet : ‘j’aime la France
avec la même passion, exigeante et comliquée, que Jules
Michelet’
-
zag de Franse Revolutie als gemaakt door de anonieme massa,
gedreven door een vrijheidslievende idee, namelijk haar
volksziel (1847) ‘Je suis né peuple, ‘j’avais le peuple dans le
coeur’
-
romanticus, hemelde de 19de eeuwse Franse staat op en leende
zich zo tot hand- en spandiensten voor het heersend gezag
-
Geeft in zijn Histoire de France een schildering van de inname
vann de Bastille in 1789 door de anonieme massa, een
vleesgeworden Volksziel
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijging : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van
de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Evolutie of revolutie, het volk of de elite ? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee ) + De
wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
Millis, L.
Deed collectief onderzoek samen met zijn leerlingen uit de Gentse
mediëistische school : De heidense Meddeleeuwen (1994)
Formuleerde in 1991 dat het zou kunnen dat we ons, door de
exclusiviteit van geestelijke getuigen, de ME te zeer als ideologisch
homogeen – christelijk voorstellen en dat de realiteit van toen dichter
staat bij het beeld van de heidense ME
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën (Mehodologische vernieuwing – De historische
antropologie )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Mills, Ch. W.
Amerikaanse socioloog die de elite-theorie toepaste op de situatie in de
VS. In zijn ‘The power elite’ uit 1956 beschrijft hij de vervlechting van
economische, politieke en militaire elites die zich aan het normale
democratische spel van controle onttrokken, het ‘industrieel-militaire’
complex waarvoor president Eisenhower in zijn afscheiddsspeech uit
1961 waarschuwde.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Evolutie of revolutie, het volk of de elite ? )
Milosevic, S.
Mitchell, J.N.
-
optreden in Kosovo in 1999
-
lag in vredesgesprekken dwars om Bosnië te erkennen
-
op de hoogte van de Servische concentratiekampen en de
moorden op moslims
-
ontketende herhaalde conflicten op het territorium van het
voormalige Joegoslavië en gebruikte daarbij historische en
andere monumenten
minister in de periode van Nixon
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatei van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate ( De meerderheid krijgt ongelijk; woord tegen woord :
eenonoplosbare patstelling? )
Mitrochin, V.
Kopieën uit het KGB-archief meegenomen naar het westen als
schaduwarchief (wraak op Sovjet-Unie) waar twijfels over bestonden
omdat het kopieën waren en men eerst het hele archief moet zien om
zeker te zijn
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Mitterrand, Fr.
-
Bepaalde replieken en oneliners zijn klassiekers in het genre
geworden, zoals tussen de Franse presidentskatndidaten
Giscard en Mitterrand in 1974 : ‘vous n’vez pas le monopole du
coeur’
-
Franse president, wilde de beschikbare kennis op één plaats
centraliseren: in de Très Grande Bibliothèque
-
Overleed op 8 januari 1996 en kreeg een tweevoudige uitvaart
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN : Ompact van de
communicaatie in de huidige samenleving ( De impact van de
communicatiemedia : naar een collectief geheugen en de verleiding
van de manipulatie )
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Mladic, B.
Servische generaal: de omschrijving ‘heilzaam positivisme’ komt uit de
pen van een commentator op het rapport dat het Nederlandse NIOD in
2002 over de gebeurtenissen in de door de VN tot safe area
uitgeroepen Bosnische enclave van Srebrenica heeft afgeleverd. De
enclave was aan de goede zorgen van een bataljon van Nederlandse
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
blauwhelmen overgeleverd, maar de slachting in de dagen volgend op
de val van de enclave op 11 juli 1995 van duizenden moslim mannen
door de troepen van de Servische generaal Mladic hebben deze
Dutchbatters niet kunnen tegen houden. Nederland zat met een
schuldcomplex.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( De historicus als rechter )
Mobutu, F.D.
-
Het Zaïre van president Mobutu: eenheidsdenken: een partij,
een leider en daaraan gekoppeld de idee van een volk, een
natie.
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia (navolging van Gleichschaltung enz. in NaziDuitsland)
-
In de context van de machtswissel in Zaïre waar het bewind van
Mobutu plaatsmaakte voor dit van Kabila en van het aan de
macht komen in België van een paarsgroene coalitie, werd in
2000 door het Belgische parlement een parlementaire
onderzoekscommissie geïnstalleerd (zie pg 277)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( De historicus als rechter )
Mohammed
-
religieuze figuur, heeft de geschiedenis op een beslissende
wijze in nieuwe banen geleid
-
werd door G. van Nogent als booswicht bestempeld
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de ‘sterke
man’? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Mona Lisa
een voor een vervalser gemakkelijk te imiteren kenmerk: glimlach van
Mona Lisa
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Monod, G.
Oprichter van het tijdschrift Revue Historique in 1878 van de
positivistische-objectieve of methodische school van het historisme dat
het Franse staatsnationalisme verdedigde en zelfs de Duitse eruditie
van Ranke en de Monumenta Germaniae Historica als voorbeeld nam
Naar aanleiding van de begrafenis van de staatsman Léon Gambetta in
1883 loopt Monod in de rouwstoet door de straten, met een spandoek
‘l’histoire est la science maîtresse!’
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I
Montesquieu
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
Werkte in ‘L’esprit des lois’ (1748) het idee uit dat politieke
LINDSEY
ideeën onafhankelijk van elkaar op verschillende plaatsen
ontstaan, en dus een gemeenschappelijke herkomst moeten
hebben.
-
Hij verlaat hierbij het Europa – centrisme, en luidt zo de
universele geschiedbeoefening in.
-
Herneemt de pessimistische cyclystheorie van Polybius dat in
elke beschaving een evolutie is van groei, rijpheid en
decadentie en verfijnt dit nog in ‘Considérations sur les causes
de la grandeur et de la décadence des Romains’ (1734), een
analyse van de beschavingen
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijging : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van
de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
More, Th.
kritische Christen
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën (Mehodologische vernieuwing – De psychoanalyse en de psycho-history)
Morelli, G.
Italiaanse arts, publiceerde in 1874-76 onder een Russiche schuilnaam
Lermolieff een artikel dat stelde dat men bij het opsporen meer moet
kijken naar de kleine details dan naar de grote, duidelijke, en dus
gemakkelijk te kopiëren zaken = ‘theorie van het oorlelletje’: speurt
naar de semiotiek van het onderbewuste
Zijn methode werd verfijnd door de Nederlandse kunsthistoricus M. Van
Dantzig
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Morren, F.
Sloeg het neutrale fries op de nieuwe bib van KULeuven kapot omdat
het de Duitse oorlogsschuld ontkende; werd achteraf nationale held
CASUS BIB LEUVEN (De notie bron)
Morris, B.
Morris, Pappé en Schlaim, de 3 bekendste ‘new historians’ die zich
nooit echt op een school hebben gevormd, hebben een zeer felle
polemiek ontketend. Ze doorprikten met hun minutieuze, bijna
positivistische analyse ‘wie es gewesen ist’ van de concrete
omstandigheden waarmee de joodse staat ten koste van de Palestijnse
bewoners gevestigd werd, een aantal stichtingsmythes over Israël. Ze
ondergroeven de pose van het in vergelijking met zijn Arabische buren
moreel superieure land die Israël graag tegenover de buitenwereld
aanneemt.
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Mosca, G.
Italiaanse socioloog die samen met Pareto de elitheorieën binnen de
conflictsociologie heeft ontwikkeld. De drijvende kracht achter de
geschiedenis moet in deze optiek gezocht worden in het vervangen van
elites en het rekruteren van nieuwe leden voor deze elites.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Muchembled, R.
-
Frans historicus in de trend van Vovelle, Ariès, Le Goff en Duby
-
Heeft de leiding van het historisch programma van het ESF
(European Science Foundation) rond de thematiek van ‘cultural
transfers 1400-1700. Hierbij wordt aandacht besteed aan
steden als theater voor culturele overdrachten, waarbij vooral de
opvang en activiteit van minderheden en vreemdelingen
centraal staan.
-
toonde aan dat in Vlaanderen heksen en aanklagers uit
hetzelfde milieu kwamen
-
vernieuwt, samen met Stone, Hanawalt, Howell en Chiffoleau,
de visie op de familie, criminaliteit, sociale netwerken en elites
in het Ancien Régime
-
‘Culture populaire et culture des élites’ (1978) =
ontsnappingsroute voor het herleiden van individuen tot
producten van systemen in de klassieke aanpak
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis van
de representatie )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Wetenschap en techniek
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ + Micro-storia, nieuwe cultuurgeschiedenis en
narrativisme )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de ‘sterke
man’? )
Murdoch, R.
Amerikaans media-magnaat en eigenaar van een imperium van
kranten (bv. News of the world) en televisiezenders (bv. Fox News). Op
die manier heeft hij veel invloed op politieke ontwikkelingen en
verkiezingen in GB en VS.
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia (persconcentraties)
Mussolini, B.
Sociologen en historici onderscheiden maatschappijtypes zoals de
fascistische staat van Italië onder Mussolini
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën (Mehodologische vernieuwing – Het uitdenken
van typologieën – de Begriffsgeschichte )
Myatt, J.
Perfide kunsthandelaar waar Scotland Yard een onderzoek naar deed
evenals naar een getalenteerd schilder in geldnood, John Myatt
zie Drewe + casus Drewe & Myatt
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
N
Naessens, M.
Werd geïnterviewd door Maurice De Wilde (casus)
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
Napoleon Bonaparte
-
Wilde de beschikbare kennis op één plaats centraliseren: in de
Archives Universelles in Parijs
-
Wanneer Napoleon Bonaparte in 1798 Egypte binnentrok, was
hij vergezeld van een groep geleerden die de oude Egyptische
beschaving onderzocht. Dit leidde tot het aanleggen van een
imposante verzameling Egyptische kunstvoorwerpen in het
Louvre en ook tot het ontcijferen van de hiërogliefentaal door
Champollion
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: WAAR
WORDEN BRONNEN BEWAARD? HET ARCHIEF ALS
ZINGEVENDE INSTELLING
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische interesse
tot wetenschap )
Naundorff, W.
Duitser uurwerkenmaker die zich in de loop der tijden had aangemeld
als erfgenaam van Lodewijk XVI
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Falsificatietechniek )
Nehru, J.
Schreef in gevangenschap zijn ‘Glimpses of World History’ (1921 –
1945), de eerste wereldgeschiedenis vanuit niet – Westers perspectief,
in briefvorm aan zijn dochter I. Ghandi en werd later Indiase eerste
minister
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en enaggement : Clio als bevrijdster )
Newton, I.
Schreef in de XVIIde eeuw het vallen van appels toe aan de
aantrekkingskracht door de aarde
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
het positieve ( Redenering met hypothesen )
Nichols, M.
Een voorbeeld van het feit dat de onbewust ondergane werkelijkheid de
werkelijkheid is die grotendeels aan de observatiemogelijkheid van de
tijdgenoot ontsnapt is de film ‘The Graduate’ van Nichols, waaruit de
geleidelijke mentaliteitsverschuiving inzake seksualieit blijkt.
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek ( Bewustzijnsgraad )
Nietzsche, Fr.
-
Zijn idee van Ubermensch is in Nazi – Duitsland omgebouwd
naar superras
-
Heeft het in zijn ‘Unzeitgemässe Betrachtungen’ over ‘Nut en
onnut van de geschiedenis voor het leven’
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Rassen en racisme
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream?
Nirenberg, D.
In zijn onderzoek uit 1996 naar het vervolgen van joodse en
islamitische minderheden in het laatmiddeleeuwse Catalonië maakt
Nirenberg duidelijk dat het om een strategisch aangewende reeks
sociale gedragingen gaat, dat periodes van gewelduitbarsting en
vreedzaam samenleven elkaar opvolgen en dat geweld en tolerantie
samen in beschouwing moeten worden
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
De uitleg van het conflictmodel )
Nisbet, R.A.
Stelde in ‘The Social Bond. An introduction to the study of society’
(1970) dat crisissen essentieel door externe factoren kunnen ontstaan.
Volgens hem zijn historische mutaties nooit continu of gradueel, maar
altijd onvoorspelbaar en schoksgewijs (p. 290)
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel gedrag en publiek
optreden )
Nixon, R.
-
President van de V.S.
-
bandjes in de Watergate – affaire  content analysis in de 3de
fase
-
eerste fase Watergate: niet – betrokkenheid (collectieve leugen)
-
Watergate-zaak en analogie met de Pentagon-papers (p. 144)
-
Het ontmaskeren van het ‘zwijgen’ van Nixon op de bandjes in
Watergate-affaire (p. 150)
-
televisiedebat tussen hem en Kennedy in 1959, waar de
woordanalyse duidelijke verschillen blootlegde bij ideologisch
gevoelige termen, zoals hogere frequentie van War bij Nixon,
van treaty bij Kennedy ( zie Kennedy)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate + Redeneringen in het positieve ( Analogische inductie )
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het negatieve : het zwijgen van de bron
Nogent, G., van
Christelijk auteur over de eerste kruistocht ‘Gesta Dei per Francos’,
voor wie Mohammed zo een booswicht is dat geen enkel kwaad woord
over hem te veel is, en dat een rationele analyse om diens politiek en
religieus optreden te begrijpen een overbodige luxe is
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Noiriel, G.
Frans historicus die in 1996 een aparte studie besteedde aan de ‘crisis’
waarin de geschiedenis zich zou bevinden, van een vakgebied waarvan
de beoefenaars zichzelfs met enige regelmaat, van in de 19 E, als
verkerend in crisis bestempelen, terwijl het maatschappelijk aanzien
van het vak even groot blijft, of zelfs nog toeneemt
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Nora, P.
Stelde een erudiete inventaris op van alle plaatsen, symbolen en
teksten die van belang zijn geweest voor de nationale identiteit van
Frankrijk: ‘Les lieux de mémoire’
Foto p 273)
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijging : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn? Van
de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire
North, D.C.
Economist, werk : ‘new institutional economics’
Studie i.v.m. cliometrie: een machine speurt naar verbanden tussen
getallenreeksen op grond van mathematisch waarneembare onderlinge
samenhang
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Cliometrie van de NewEconomic History )
Novick, P.
Amerikaans historicus die in 1998 in volle postmoderne twijfel stelt dat
objectiviteit gedoemd is een noble dream te blijven.
Wees op het problematisch functioneren van de holocaust
herdenkingen in de Amerikaanse samenleving
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objecitiviteit; a noble
dream? (Subjectiviteit, bewust of onbewust )
O
Offenstadt, N.
In 2004 bestudeert een groep onderzoekers olv de Franse mediëvist
Offenstadt een in de Franse geschiedschrijving zeer gereputeerde
veldslag uit de Eerste WO: De slag bij de “Chemin des Dames” (zie
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
casus Chemin des Dames)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote en
banale feiten en hun kenbaarheid
Ophuls, M.
Maakte de film uit 1969 ‘le Chagrin et la Pitié’ die in Frankrijk inwoners
van Clermont-Ferrand aan het woord had gelaten over hun ervaringen
in WOII en zodoende het beeld dat vele Fransen hadden hadden van
een tot weerstand bereid zijnde bevolking grondig doen wankelen
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
Oppermann, O.
Creëren van seminarieonderwijs in universiteit van Utrecht (1904)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en
atomisering
Oranje, Willem van
Digitale stockering door het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis
(Den Haag) van de correspondentie van Willem van Oranje
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
Ormesson, J., d’
In zijn roman/pastische van een historisch werk ‘La gloire de l’empire’
(1971) heeft de Franse academicus Ormesson een met de nodige
ironie omgeven complete geschiedenis van een ‘onbekend’ rijk uit de
Oudheid, met bijhorend ‘kritisch apparaat’ en totaal verzonnen erudiete
discussies, gecomponeerd: waarschuwing tegen geposeerde
geleerddoenerij
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: PASTICHE
Ortega y Gasset, J.
Generatietheorie’: de Spaanse filosoof Ortega koppetl de notie
generatie aan de thema’s van conflict en elite: voor hem zijn er in een
samenleving steeds twee generaties echt actief: zij die de macht
hebben (45-60 jarigen)- en zij die de macht ambiëren (30-45 jarigen),
uit hun onderlinge confrontatie komt maatschappelijke dynamiek voort
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Generatie als uitleg )
Ötzi
Toevallig gevonden gemmumificieerd lijk (zie casus Ötzi)
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( De archeoloog aan het werk : prospectie )
P
Pacey, A.
Toonde in 1990 aan hoe door de ‘ontmoeting van de continenten’
technologie een dynamische factor geweest is in de
wereldgeschiedenis. Elke beschaving kende een eigen, interne
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
dynamiek, maar werd ook gesensibiliseerd door innovaties en transfers
uit andere culturen.
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Wetenschap en techniek
Pakula, A.J.
Maakte de film ‘All the president’s men’ in 1976 naar aanloop van het
Watergate schandaal. Lateer kop van de New York Times tijdens
mediamanipulatie van de Amerikaanse presidentsverkiezingen: ‘Will we
need a new ‘all the president’s men’?’ : gaf aan dat Watergate nog
steeds de standaard is om het op grote schaal manipuleren van de
waarheid door de hoogste instanties van de VS te meten
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate
Panofsky, E.
Stelde in ‘Studies of Iconology’ (1939) een (semiotische) methode op
voor het analyseren van iconografische bronnen:
1. het herkennen van de realistische gegevens (personages)
2. het identificeren van de uitgebeelde personages
3. het zoeken naar de intrinsieke betekenis en boodschap
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linquistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de semiotiek )
Pappé, I.
‘new historian’, zie Morris, verdigde Katz
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden (Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Pareto, V.
Italiaans socioloog die samen met Gaetano Mosca de elitetheorieën
binnen de conflictsociologie ontwikkeld hebben. De drijvende kracht
achter de geschiedenis moet in deze optiek gezocht worden in het
vervangen van elites en het rekruteren van nieuwe leden voor deze
elites. Het denken van beide sociologen is niet enkel sociologisch, ook
politicologisch, ze laten zich immers ook uitgebreid in met de politieke
processen die tot het vervangen van elites voeren. Dergelijke
opvattingen werden geformuleerd in een context van intellectuele
ontreddering na WO I en van de opkomst van nieuwe-orde-regimes in
Duitsland en Italië.
Ziet politieke evolutie als een permanent proces van afwisseling in de
macht bij elites, waarbij de ene de plaats van de andere inneemt.
Revolutie ontstaat volgens hem wanneer die evolutie niet soepel
verloopt, en lagere sociale groepen een stuk macht verwerven met hulp
van de elite
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Parsons, T.
Binnen de functionalistische opvattingen van Parsons ‘The evolution of
societies’ (1961) zijn sociale mobiliteit en ‘adaptive upgrading’ (het
vermogen van samenlevingen om hun fysische samenleving te
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
domineren om zo minder afhankelijk te worden van de wisselvalligheid
van de natuur) gebaseerd op sociale differentiatie, de sleutelbegrippen
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën (Mehodologische vernieuwing – Het uitdenken
van typologieën – de Begriffsgeschichte )
Pasquali, G.
-
gaf kritiek op de methode Lachmann. Stelt de “lectio difficilior,
lectio melior” voor: een variant die banaler is dan een andere is
normaal afgeleid van die andere omdat een kopiist bij twijfel de
neiging heeft een tekst sompeler en alvast in zijn ogen
begrijpelijker te maken. Bij een moeilijkere variant moet men
zien of ze niet in verband is te brengen met de persoonlijkheid
van de kopiist
-
stelde, samen met Bloch, dat een kopiist fouten van een vorige
opnieuw kan uitschakelen: ‘open kopiëren’ of het model niet
slaafs nabootsen. (p. 113)
-
de phylogenetische analyse laat toe het intelligent kopiëren
waarop Pasquali de aandacht had gevestigd, ten volle te
awarderen, meer bepaald het feit dat een kopiist een collage
kan maken uit verschillende handschriften die van een en
dezelfde tekst zijn overgeleverd. Het eindresultaat is niet langer
meer een klassieke stamboom, maar een phylogeneitsche
boom, waarbij de afstand tegenover het middelpunt de mate
van verwijdering van elk in rekening gebracht handschrift
tegenover het niet bewaarde origineel voorstelt.
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Herstellingskritiek of tekstkritiek ( Kritiek op de methode-Lachmann +
Correctie en haar grenzen en toekomst )
Paulus IV
zie Caraffa
paus Paulus IV publiceerde de eerste algemene Index librorum
prohibitorum, een lijst van verboden boeken, een initiatief van de
katholieke kerk tot in 1966
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT : De drukpers : schaalvergroting en
uitdieping
Paulus II
Bij zijn overlijden grote mobilisatie en media aandacht : massale
manifestaties van fascinatie met het kerkelijk apparaat hebben
aangetoond hoe stek de formele en voor velen ook inhoudelijke
aspecten van goddienst een fundamenteel zingevende factor blijven
HET DECODEREN VAN DE MOVIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ideologie, godsdienst, klerikalisme, antiklerikalisme
Perrenoud, A.
Stelde in 1979 een demografisch weberiaans model op dat een
verband legde tussen een protestantse moraal / opvoeding, en een
vroegtijdige malthusiaanse praktijk (laat trouwen, geboortebeperking,
vroege daling van de vruchtbaarheid), en dit als bewuste ingreep op de
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
bevolkingssituatie
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën (Mehodologische vernieuwing – De applicatie
van econometrische modellen )
Perrot, M.
Franse historica en pionier inzake de vrouwengeschiedenis.
Publiceerde in 2009 een ‘histoire de chambres’ waarin de slaapkamer
en hoe die georganiseerd was, wat er al dan niet te beleven viel, hhoe
ze was ingericht enz. centraal stond
DE FEITEN: BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Grote en
banale feiten en hun kenbaarheid
Phuc, K.
De foto door fotograaf Nick Ut van het Vietnamese meisje Kim Phuc, al
schreiend en erg verbrand weglopend uit de vlammenzee had de
wereldpers gehaald en is een van de krachtigste aanklachten tegen de
waanzin van oorlogsvoering en de slachtofferrol van kinderen ooit
geworden, vergelijkbaar met Picasso’s schilderij Guernica.
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van de communicatie in
de huidige samenleving (collectief geheugen & verleiding van
manipulatie; bewust gevoelens en mening opwekken bij publiek)
Picasso, P.
-
Schilder, zijn schilderij Guernica, vergelijkbaar met foto Kim
Phuc (zie supra)
-
Wanneer Picasso in 1957 een reeks doeken maakt waarin hij
nu eens compleet, dan weer a.d.h.v. details, een klassieker uit
de Spaanse kunst, Velasquez’ Meninas (een familieportret aan
het hof van Filips IV) uit 1656 pasticheert, neemt hij in essentie
het thema van Velzsquez over : een schilderij over ‘kunst’ en
de relatie tussen kunst en realiteit, met alle dubbele bodems en
alllusies die daarbij komen kijken. Toch gaat het hier om
authentiek werk van Picasso.
-
Er is pas sprake van bedrog als men een pastiche of een kopei
van Picasso bv. verkoopt als een Picasso, terwijl men weet dat
het er geen is omdat men ze bv. zelf heeft gemaakt.
-
Het bekende schilderij van Picasso, ‘les demoiselles d’Avignon’
is een complex voorbeeld van het gebruik van symboliek en
metaforen in schilderijen, waar men bij het decoderen van
beeldmateriaal rekening mee moet houden. Carlo Ginzburg
neemt dit schilderij als voorbeeld om de comolexe beïnvloeding
bloot te leggen vanuit vroegere tradities in de schilderkunst.
-
Het Parijs van Picasso : het doordringen van nieuwe
revolutionaire ideeën verloopt veel sneller in gewesten die al
aan de spits staan van vernieuwing, en het sterktst in grote
stedelijke centra binnen die gewesten.
Als hij zz schildert: aftakeling ↔ model: (MATERIËLE)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van de communicatie in
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
de huidige samenleving (collectief geheugen & verleiding van
manipulatie; bewust gevoelens en mening opwekken bij publiek)
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING : Pastiche + Kopie
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de semiotiek )
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de ‘sterke
man’?
EGODOCUMENTEN (ongeschreven bronnen)
Heeft het schilderij Meninas van Velasquez gepasticheerd
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: PASTICHE
Pirenne, H.
-
niet – marxistisch historicus, maar wel beïnvloed door Marx =
-
definieerde, samen met G. Espinas, op basis van Webers
‘ideaaltypen’, de kapitalisten als sociale groep, die niet
noodzakelijk voortkwam uit een vorige generatie kapitalisten in
hun studie van individuele kooplieden – ondernemers in de Late
ME. Daaruit is de these gegroeid over een stereotiep
gedragspatroon van burgerlijke elites, aangeduid met de term
‘trahison de la bourgoisie’. Het komt erop neer dat de meeste
succesrijke kooplieden al na één generatie de ambitie
koesterden om hun winsten te beleggen in onroerende
goederen en adellijke titels, en zodoende de commerciële status
waaraan ze hun sociale promotie te danken hadden, opgaven.
=
-
Zetelde in de redactie van het tijdschrift ‘Annales, Histoire,
sciences sociales’, waarin gepleit werd voor een interdiciplinaire
samenwerking met de andere menswetenschappen, voor
ontwikkelingen over de lange duur (de ‘longue duréé) en voor
economische activiteiten, sociale organisatievormen en
collectieve psychologie. =
-
poneerde dat elke opgaande fase in de economie haar eigen
nieuwe generatie van ondernemers creëert
-
‘Histoire de Belgique’ (1900 – 1932) bevat de tendens om de
realiteit zo ver mogelijk in het verleden terug te projecteren. In
zijn opvatiing start de ‘Belgische eenmaking’ vanuit het
onbewust naar elkaar toegroeien van de middeleeuwse
vorstendommen en vanuit het bewust politiek
eenmakingsproces dat de Bourgondische hertogen vanaf 1384
opstartten. =
-
Introduceerde mee het typische Duitse seminarieonderwijs in
België onder invloed van Lamprecht =
-
Wees op de afwisseling van periodes van vrijheid en periodes
van strenge reglementering in de economische geschiedenis en
zag dit niet als een wetmatigheid, maar als een feitelijkheid =
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
-
Wordt beschuldigd van teleologisch determinisme
-
Poneert dat België het eindpunt is van een eeuwenlange
culturele evolutie van éénwording sinds de ME
-
Bleef geschiedenis doceren tijdens zijn gevangenschap tijdens
WO I en werd door de Duitse bezetter opgepakt, net als Marc
Bloch =
-
Hoogleraar in Gent, studeerde aan de Ecole des Chartes
(Parijs) en bij Lamprecht, bracht de eruditie van het historisme
binnen aan de Belgische universiteiten
-
Was liberaal, kwam uit een zakenfamilie in Verviers die sterk
onder invloed stond van het marxisme =
-
Innoverende werken over historische demografie en synthesen
over de economische geschiedenis van de Middeleeuwen :
‘Histoire économique et sociale du moyen âge’ en over het
ontstaan van de steden =
-
In ‘Les étapes de l’histoire social du capitalisme’ (1914)
verklaart hij de economische revolutie door de rol van
opeenvolgende generaties van kapitalistische families en hun
interne dynamiek (verder p. 329) =
-
Staatsbevestigende trend in ‘Histoire de Belgique’ =
-
Collega proximus van Paul fredericq =
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim + Methodologische vernieuwing – Het uitdenken van
typologieën – de Begriffsgeschichte ) + De interdiciplinariteit aan het
werk : een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe
sociale geschiedenis’ )
DEFACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn?
Vande natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de ‘sterke
man’?
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster ) + De
wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
Pizarro, F.
Generaal in ontdekkingsreizen (biologische globalisatie)
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ecologie en biologie
Plantijn-Moretus
Een onderneming in handen van één enkele familie, waarvan het
archief dus wel bewaard is gebleven
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Waarom gingen
zoveel bronnen verloren? (afwezigheid van archiefdwang)
Plato
Filosoof uit de oudheid die de teleologische (doelgerichte) benadering
aanhangt ( beginpunt )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of theologie :
rechte-lijn-theorieën. Geschiedenis en filosofie als tweelingen
Pleij, H.
medio-neerlandicus: p 139-140, heeft het over hoe men zich ‘Cocagne’,
het land van belofte, voorstelde
DE FEITEN: BOUWSTOFFEN VOOR DE HHISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Plinius de Oudere
Pompeï en Herculaneum, overspoeld met lava en modder in 79 na C.
en ‘beschreven’ bij Plinius De Oudere, werden archeologisch
herontdekt in respectievelijk 1748 en 1738. Tal van vondsten werden
in musea ondergebracht, zij het vaak niet in het land van hun
oorsprong.
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische interesse
tot wetenschap )
Plutarchus
Samen met Suetonius een voorbeeld van Romeinse
geschiedschrijvers die een morele functie aan hun geschiedschrijving
gaven door ze in een biografie over te volgen prototypen te gieten
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Polybius
-
Stelde een schema op voor de evolutie van beschavingen,
waarbij ze telkens weer hun jeugd, rijpheid en decadentie
meemaken, en het ene wereldrijk het andere uitschakelt =
-
Toonde zijn belangstelling voor het genetisch verband door
synthesen over het verleden (2de eeuw voor Chr.)
-
Inspiratiebron voor Ibn Chaldoen en Montesquieu
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT; EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Cyclus-theorieën
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wordtels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling III (
Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Popper, K.
-
Filosoof (foto p. 147), die twijfelde aan de universele geldigheid
van hypothesen, omdat we slechts een beperkt aantal gevallen
kunnen observeren en stelt falsificaties, pogingen tot
weerleggen voor, om zo een benadering van de werkelijkheid te
krijgen
-
Toetsing met falsificatie zo goed als onmogelijk in Sebrenicarapport (p. 337)
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Falsificatietechniek )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( De historicus als rechter )
Porter, A.
Zat 16 jaar in de cel en stond bovenaan de lijst van ‘death row’ toen zijn
onschuld bewezen werd door studenten van D. Protess, die hadden
opgemerkt da de enige kroongetuige ten last van Porter had gezien
hoe de moordenaar met zijn linkerhand vuurde, terwijl Porter
rechtshandig was (falsificatietechniek). De onderzoeksrechter had dit
detail (een oorlelletje van Morelli of Ginzburg-index) niet opgemerkt.
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Redenering met hypothesen )
Postan, M.
Neo – Malthusiaans criticus, antwoord op Hilton: demografie was de
prime mover van de overgang van de feodale naar de kapitalistische
samenleving
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I ( ‘Nieuw links’ en ‘new history’ )
Powell, C.
Amerikaanse minister voor Buitenlandse Zaken.
Voorbeeld van hoe de massale impact van de media in onze
samenleving zorgt er ook voor dat verdraaiing op grotere schaal dan
ooit kan voorkomen: de fameuze scène waarin Powell de bewijzen voor
het bestaan van een programma voor het aanmaken en gebruiken van
wapens voor massavernietiging (Weapons of Mass Destruction) voor
de UNO veiligheidsraad op 20 januari 2003 voorstelde leek erg
overtuigend en maakte gebruik van veel ‘tastbare en zichtbare’
bewijzen, de realiteit heeft uitgewezen dat ze berustte op uit de context
gehaalde informatie, veel veronderstellingen en achteraf nooit
hardgemaakte ‘bewijzen’
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Rechtzinnigheidskritiek ( Feiten verdraaien of verzwijgen )
Presser, J.
Nederlands historicus en uitvinder van het concept “ego –
documenten”: documenten die de subjectieve realiteit zoals ervaren
door de opsteller weergeven (dagboeken, biografieën, opiniestukken…)
(zie p. 5)
DE NOTIE BRON : De vormeigenschappen : geschreven en
ongeschreven bronnen ( Geschreven bronnen)
Prevenier, W.
Mediëvist die aan de hand van de lijsten met vergoedingen die werden
uitbetaald aan de 14e Eeuwse ambachtslieden die militaire dienst
verrichten, statistieken heeft aangelegd over de relatieve betekenis van
die ambachten, over de omvang van stadsbevolking van Gent en
Brugge
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Methode )
Prost, A.
parafraseert in 1996 de klassieke uitspraak van Langlois en Seignobos
‘pas de documents, pas d’histoire’ ironisch als ‘pas d’observation sans
hypothèse, pas de fait sans questions’
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing )
Protess, D.
Hoogleraar onderzoeksjournalistiek aan Medill University in Chicago,
geeft zijn studenten als eindwerk het natrekken van door justitie
afgehandelde moordzaken, ter toetsing van aard en kwaliteit van de
werkmethodes der onderzoeksrechters, onder het motto ‘geloof nooit
een gerechtelijke waarheid’. De vele enquêtes leidden tot de
onthustsende vaststelling dat na korte tijd de politiemensen één
hypothese vooropstellen, en daarop slechts heel zelden nog
terugkomen, wat ze ook mogen vinden. In bijna alle dossiers vonden
de studenten slechts één enkele hypothese geformuleerd. Het
volstond er een tweede en derde te bedenken, om de feiten en de
schuldvraag in een nieuw daglicht te kunnen plaatsen. En door dit te
doen konden Protess’ studenten in 1999 in hun eindtaak nog maar
eens het bewijs leveren vande onsculd van Anthony Porter (zie supra)
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Redenering met hypothesen )
Intuïtieve aanpak: “A la recherche du temps perdu” : het in de huid
kruipen van de acteurs van toen, als een begrijpende tijdgenoot, wat
een ‘open mind’ vraagt.
Proust, M.
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De intuïtieve
en behaviouristische aanpak : de relatie van de historicus tot zijn
studieobjecten )
Q
Quentin, Dom
Kritiek op de methode – Lachmann: stelde dat men niet kan weten wat een
fout is, voor de oertekst hersteld is. Zijn alternatief was om niet fouten, maar
de varianten te catalogiseren.
Herstellingskritiek moet zich beperken tot het reconstrueren van het
archetype, niet per definitie het origineel. Bruikbare varianten zijn varianten
die in verschillende, onafhankelijke van elkaar ontstane varianten
voorkomen. (= methode van de foutenrelaties) (zie p. 112, 113)
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON : Herstellingskritiek
of tekstkritiek ( Kritiek op de methode-Lachmann )
Quételet, A.
-
Gentse statisticus en opsteller van de eerste statistieken (Belgische
volkstelling, 1846) Hij ontwikkelde het voor zijn tijd zeer
vernieuwende concept van ‘l’homme moyen’ .Toch moet men hier de
basis in het oog houden : wat impliceert in de geest van Quetelets
tellers een bepaalde beroepsnaam, zoals négociant?(zie uitwerking
voorbeeld p. 94-95)
-
Zijn ‘modale mens’ of ‘l’homme moyen’ , is eerder een
methodologisch postulaat dan een in de werkelijkheid voorkomend
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
verschijnsel.
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Methode )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS
Quidde, L.
Duitser die in 1927 de Nobelprijs voor de vrede ontving als erkenning van
zijn activiteit in de vredesbeweging
kreeg een gevangenisstraf voor zijn studie over de Romeinse keizer
Caligula, die te veel allusies had op de Duitse keizer Wilhelm II
ging in 1933, bij het aan de macht komen van Hitler in vrijwillige ballingschap
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het verleden
( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
R
Rabelais, Fr.
Febvre demonstreerde in een toonaangevend werk ‘Le problème de
l’incroyance au XVIe siècle: la religion de Rabelais’ (Parijs, 1942) hoe
voorafgaande onderzoekers in de valkuil van het psychologisch
anachronisme waren getrapt door de 16e Eeuwse auteur Rabelais als
een ongelovige, rationalistische vrijdenker af te schilderen en door dus
de attitudes en opvattingen van iemand uit de 20ste eeuw op een 16eeeuwse personage te projecteren. Voor Febvre moet Rabelais
integendeel bij de kritische christenen zoals More en Erasmus van
Rotterdam worden ondergebracht.
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De psychoanalyse en de psycho-history )
Ranke, L., von
-
boegbeeld en grondlegger van het positivisme (XIX) =
-
wou de geschiedenis reconstrueren ‘wie es eigentlich gewesen
ist’, dus enkel beschrijvend (geen morele oordelen vellen)
= Rankeaans paradigma: auteur die neutraal staat tegenover
wantoestanden, keurt deze impliciet goed =
-
zijn school ontwikkelde de vraagstelling van de interne kritiek
als essentieel onderdeel van de klassieke historische eruditie,
later tot historisch dogma verheven door Bernheim en
Seignobos =
-
het paradigma van het ‘historisch realisme’, ‘wie es gewesen
ist’, was gebaseerd op een kennisleer (epistemologie) en op
inzichten uit de taalkunde =
-
positivisten waren enkel geïnteresseerd in de harde,
waarneembare bronnen (grondlegger van het positivistische,
erudiete historiografie: ‘was nicht in den Akten, hat nicht gelebt’
=
-
Wat wel misloopt met paradigma’s is dat ze vaak niet worden
geëxpliciteerd, bepaalde historici beweren zelfs dat er geen
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
paradigma aan de basis ligt van hun werk, terwij dit in feite niet
zo is. Bv. de ‘neutraliteit’ van wie es eigentlich gewesen ist’, (zie
p. 214) =
-
Het rankeaanse paradigma verheerlijkte de nationale these :
Ranke gold als verantwoording voor de leidende rol van Pruisen
en van het Pruisisch koningshuis in Duitstalige ruimte =
-
Is grondlegger van de positivistische, erudiete historiografie.
Toch kan de kritische instelling die hij beweert na te streven in
zijn ‘Die Römischen Päpste in den letzten 4 Jahrhunderten’ zijn
fel liberaal antiklerikalisme niet verbergen. =
-
poneerde dat ‘pure’ feiten bestonden (‘objectivisme’)
-
antiklerikalistisch in ‘Die Römische Päpste’ (1834 – 1836),
hoewel kritisch
-
creëerde seminarieonderwijs in Berlijn (1833) =
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: HET
DRUKKEN VAN HISTORISCHE BRONNEN
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Ontleningskritiek of oorspronkelijkheidskritiek
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis van
de representatie )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk : een
historiografische wandeling I
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee ) + De
wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek,
professionalisering en atomisering )
Ratzinger
Recente onthullingen over de betrokkenheid van vooraanstaande
Duitsers, waaronder kardinaal, later paus Ratzinger, bij het nazi-regime
illustreren de gevoeligheid van deze materie.
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Reagan, R.
-
betrokken bij de Irangate : men sprak naar analogie met de
Watergate-affaire, van de ‘Irangate’, wanneer het ging over de
problemen van president Reagan om in de jaren 1986-87 de
financiële transfers tussen Iran en de contrarevolutionaire
milities in Nicaragua uitgelegd te krijgen.
-
president van de VS, had de reputatie het gros van zijn politieke
werk aan zijn ondergeschikten over te laten, maar nam een
aantal cruciale materies zeer ten harte via persoonlijke acties:
redigeerde cruciale brieven tijden de delicate onderhandelingen
met de S.U. over het beëindigen van de Koude Oorlog
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Watergate
Redford, R.
Hoofdrolspeler samen met Dustin Hoffman in de film ‘All the
president’s men’ (foto p. 140) van Alan J. Pakula uit 1976 over de
Watergate-affaire. Zij vertolkten de rollen van de twee
onderzoeksjournalisten van de Washinton Post, Bob Woodward en
Carl Bernstein, die een cruciale rol in de ontwikkeling van de
Watergate-zaak hebben gespeeld
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van
de getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus
Watergate
Reich, W.
het ‘autoritair syndroom’ was reeds als een psychologisch-medische
diagnose beschreven in de jaren 30 van de 20e eeuw door auters als
Freud, Reich en Huizinga als een collectieve psychologische attitude
gekenmerkt door regressie (puerilisme, onvolwassenheid bij Huizinga)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Zijn feiten
eenmalig of recurrent?
Rembrandt
alias van Kujau na veroordeling (ondertekent met “Kujau en
Rembrandt”)
Remington
Amerikaanse wapenfabrikant, bracht in 1874 de eerste echt
operationele schrijfmachine op de markt (querty)
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: de drukpers, schaalvergroting en uitdieping
Renoir, A.
Schildert zijn modellen met opvallend roze billen
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Rickert, H.
neo-kantiaan : in Duitsland woedde er een debat over het feit dat
geschiedbeoefening ideografisch en niet nomothetisch diende te zijn,
dit in de context van de ‘Methodenstreit’ tussen enerzijds neo-kantianen
als Dilthey, Windelband of Rickert en anderzijds Karl Lamprecht
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De intuïtieve
en behaviouristische aanpak : de relatie van de historicus tot zijn
studieobjecten )
Ricoeur, P.
-
hermeneutisch georiënteerde auteur (foto p. 241) die de notie
archief in filosofische zin verder heeft uitgewerkt nl. als het
geheel van bronnen die door een bewuste daad van diegene
die wil getuigen het karakter van een getuigenis krijgen.
-
Franse filosoof die in zijn werk ‘La mémoire, l’histoire, l’oubli’
een onderscheid maakt tussen de ‘herinnering’ die in zijn ogen
vooral de recente geschiedenis betreft en door de media wordt
aangewakkerd en de ‘geschiedenis’: de zoektocht naar de
waarheid, die ondanks het geweld van het postmodernisme
reëel en bereikbaar blijft
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: WAAR
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
WORDEN BRONNEN BEWAARD? HET ARCHIEF ALS
ZINGEVENDE INSTELLING
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedennis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de hermeneutiek : beschrijven of speuren naar
wetmatigheden? )
Riefenstahl, L.
Cineaste (foto p. 29) die twee propagandafilms gemaakt heeft over de
Nazipartijdagen in Nürnberg: ‚Sieg des Glaubens‘ (1933) en ‚Triumph
des Willens‘ (1934). Door het inschakelen van de modernste media,
toen nog film, werd geprobeerd om de nazi-ideologie bij een brede laag
van de publieke opinie als normaal te laten overkomen
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia (manipulatie)
Ringelblum, E.
Stond aan de leiding van „Het geheugen van het ghetto“ in 1942-43 in
Warschau
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: DE
BEWAARPLAATS VAN DE ARCHIVALIA IS NIET ONSCHULDIG
Romein, L.
-
‘Geloof niet wat de geschiedschrijvers zeggen, geloof vooral
niet dat ze het zonder reden zeggen’
-
distilleerde boeiende variaties uit de verstarde versie van de
marxistische geschiedschrijving van de oostbloklanden =
-
ontwierp de formule van het ‘algemeen menselijk patroon’ , een
erfenis van Webers ideaaltype =
-
polemiseerde rond de thesis van Toynbee
-
stelde dat er toonaangevende plaatsen en bepaalde periodes
waren die bepalend zijn voor versnellingsprocessen in de
geschiedenis. In zijn werk ‘Op het breukvlak van twee eeuwen’
uit 1967 ziet hij de tijd rond 1900 als een typisch moment van
omslag. Het inzoomen op een dergelijke fase noemde hij
‘integrale geschiedenis’ =
-
meent in ‘De Europese geschiedenis als afwijking van het
algemeen menselijk patroon’ (1954) dat de mens in WestEuropa in de Middeleeuwen, en in Azië, Afrika en Amerika vóór
de kolonisatie dezelfde levenshouding had en dat deze houding
in Europa pas na 1500 verandert, waarna men deze
verandering aan de rest van de wereld wil opdringen
-
de historicus moet geëngageerd zijn: ‘men moet marxistisch
denken om het dialectisch proces van de klassenstrijd te
kunnen opmerken’ =
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : marx, Weber en
durkheim + Methodologische vernieuwing – Het uitdenken van
typologieën – de Begriffsgeschichte )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering (
Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de ‘sterke
man’?
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( Is objectiviteit dan toch bereikbaar? )
Roosevelt, F.D.
Amerikaanse president ten tijde van Wannsee-conferentie
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek ( Glaubensunwilligkeit )
Rosenstone, R.
In zijn opvatting is ook de historische film een soort geschiedschrijving.
Centraal in zijn benadering: de notie ‘invention’: het fictionaliseren van
historische feiten en het verrijken van het verhaal met geheel fictieve
elementen. Daarbij onderscheidt hij ‘true’ en ‘false’ invention, in het
eerste geval brengen de extra elementen geen schade toe aan het
historisch inzicht, in het 2e wel.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens of
de geschiedennis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de semiotiek – de historische film )
Rousseau, J.J.
Cultuurpessimist, verwerpt rechte – lijn theorieën
+ EGODOCUMENTEN (geschreven bronnen)
Rubroek, Willem van
Bracht in 1527 het buskruit uit Mongolië naar het Westen
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Wetenschap en techniek
Rusbridger, A.
Redacteur van the Guardian
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia (whistleblowers)
Ruweel, Willem
Bankier wiens grootboek uit 1358 – 1370 na zijn faillissement in het
Brugse stadsarchief kwam.
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Waarom gingen
zoveel bronnen verloren? (afwezigheid van archiefdwang)
S
Sallustius
Kloeg met historische met historische argumenten het zedenverval
aan van de Romeinse aristocratie en de politieke crisis van de
Romeinse Republiek in zijn tijd
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Salomon
de schat van Salomon in de Bijbelse tempel van Jeruzalem
STOCKEREN EN RPODUCEREN VAN INFORMATIE : Waarom
bronnen bewaren?
Sarkozy
-
In het Frankrijk van president Sarkozy staat de oprichting
vanaf 2007 van een “ministerie van nationale identiteit en van
immigratie” in het centrum van een intellectueel debat waarin
vele historici zich hebben gemengd.
-
De kwestie van de zigeuners, roma, blijft actueel, zie de
specifieke maatregelen die de Franse president Sarkozy in dit
verband in zijn befaamde toespraak, gehouden in Grenoble
op 30 juli 2010, aankondigde en die kaderen in een politiek
aangestuurde verharding van de politiek tegenover ‘illegale’
migranten. Het kwam hem op nog meer populariteitsverlies te
staan en een open aanvaring met de Europese Commissie.
-
Casus “Casse-toi”-incident
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis
van de representatie )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Rassen en racisme
UNWITTING TESTIMONY (bronnen, bewuste creaties?)
=> vorming van publieke opinies
Sartre, J.-P.
Filosoof die in het Westen het marxisme verder uitwerkte, samen
met Lois Althusser en Ernest Mandel en zo de tweede Annalesschool rond Fernand Braudel beïnvloedde.
Een niet – evenementieel essay van hem is een betrouwbare
neerslag van een ideologische of artistieke realiteit en van zijn
‘allerpersoonlijkste waarheid’
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : marx, Weber en
durkheim )
Saussure, F., de
-
Grondlegger van de ‘moderne’ linguïstiek (foto p. 231)
-
Schrijver van ‘Cours de linguistique générale’, stelde in 1916
dat een taalfeit niet enkel op zichzelf, maar ook in relatie tot
het taalsysteem als geheel moet worden bekeken.
-
Grondlegger van het structuralisme en de semiotiek in de
taalwetenschap. Maakt onderscheid tussen vormaspect (dat
wat betekent, signifiant) en de onderliggende betekenis
(signifié), die dialectisch aan elkaar gekoppeld zijn. Maakt ook
onderscheid tussen langue en parole, resp. de
gesystematiseerde taal en het dagelijks taalgebruik. Met de
opvattingen van de Saussure vangt het problematiseren van
de verhouding tussen taal en werkelijkheid in de moderne
wetyenschap aan.
Bracht een taalkundige analyse met aandacht voor de
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
realiteitswaarde van teksten.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedennis en de verlokkingen van het postmoderne denken
( Structuralisme, polstructuralisme en postmodernisme : aandacht
voor het discours )
Schabowski, G.
Woordvoerder van de communistische partij, die het nieuws over de
uitreisvisa voor korte duur voor de afgesproken deadline vrijgaf op
een officiële persconferentie (= aanleiding voor de val van de
Berlijnse Muur) (p. 165)
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Schama, S.
-
(foto p. 229) legde in zijn boek over de Hollandse Gouden
Eeuw ‘ Overvloed en onbehagen’ (1988) de betekenis bloot
die de Nederlanders uit de XVIIe eeuw gaven aan hun
culturele omgeving, en meer bepaald de schaamte die zij
hadden over hun nieuwe rijkdom
-
schreef ‘Citizens. A Chronicle of the French Revolution’
(1989), een episch verhaal over de Franse Revolutie
-
Bij Schama is met de communicatie netwerking van de
Annales-historici als voorbeeld, de band met de media (pers
en televisie) heel nadrukkelijk aanwezig. Hij verzorgde de
afgelopen jaren een succesvolle reeks over de Britse
geschiedenis voor de BBC.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
Scheler, M.
Duits filosoof, die er in 1924 op wees dat het verbreken van de band
Kerk – Staat vanaf de ME en het opkomen van vele alternatieve
religieuze groepen, zoals het protestantisme, een grotere vrijheid
voor de wetenschapsbeoefening betekenden
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Schiele, E.
Wisselend materieel en mentaal leefkader in Wenen
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
Schliemann, H.
Opgraving van het oude Troje in 1871; de grondvesten van steden
bleven hier ter plaatse
Tykisch voor het historisme is dat het wetenschap beoefent om het
pure weten zelf. Er heerst een onblusbare passie voor
archeologische exploraties, zoals die van Schliemann in Troje, voor
het perfectioneren van het archiefwezen en voor een betere
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
universitaire vorming.
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische
interesse tot wetenschap )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en
atomisering )
Schmitt, J. – Cl.
De Franse mediëvist en Annales-epigoon Le Goff (en na hem zijn
opvolger Schmitt) behoren niet toevallig tot de meest uitgesproken en
vroegste vertegenwoordigers van de antropologische benadering
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – De
historische antropologie )
Schofield, R.
Wanneer men van één goed bestudeerd moment de structurele
kenmerken nauwkeurig heeft kunnen bestuderen, kan met die van
daaruit projecteren naar een minder goed gedocumenteerd verleden.
Shofield en Wringley gebruikten deze back – projection techniek voor
het reconstrueren van de bevolkingsstructuren tot 1550, zich
baserend op de demografische kennis van 1871. Zo konden zij de
bevolkingsgroei in het Engeland van de 18de eeuw verklaren door een
toename van de fecunditeit, die zelf het gevolg is van een hogere
nuptialiteit, op haar beurt weer samenhangend met een gestegen
koopkracht.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ )
Schove, J.
Wees in 1955 op het samenvallen van revoluties en periodes met
maximale zonnevlekken
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Cyclus-theorieën
Schumpeter, J.
Economist die in zijn werk ‘Business Cycles’ in 1939 3 soorten cycli in
de economie onderscheidde : korte cycli van ca. 3 jaar, tussencycli
van ca. 10 jaar en langetermijn cycli van 50 tot 60 jaar. Sindsdien
werden nieuwe specifieke modellen geformuleerd.
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – Statistiek )
Schwarzkopf, N.
Generaal, stal in de Golfoorlog elke avond de show met een rapport
over de doeltreffendheid van de ‘slimme’ raketten (CNN)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Jr.: operatie “Desert Storm” in 2de golfoorlog
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van de communicatie
in de huidige samenleving (collectief geheugen & verleiding van
manipulatie: gebruik van journalistiek)
Scott, J.
Het is voor de historicus die de vele politieke bewegingen in beeld
brengt, vaak woekeren met wat men wel eens ‘hidden transcripts’
noemt, in tegenscstelling tot het publieke transcript van de officiële
machtsverhoudingen.
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Macht
Secondat, Ch. L., de
Seignobos, Ch.
= Montesqieu
-
Frans historicus en auteur (samen met Bernheim) van een
werk over historische kritiek =
-
vraagstelling die de basis was van zijn handboek: de bron
moet gewogen worden in haar externe (juiste tekst; waar,
wanneer en door wie opgesteld; origineel of ontlening) en
interne (betekenis, eigen ervaring of ervaring van anderen,
bevoegdheid, juiste toedracht) aspecten =
-
in zijn traditionele schema van de historische kritiek, is de
interpretatiekrtiek hetzelfde als de interne kritiek =
-
historici uit de 19de eeuw waren er in navolging van Langlois
en Seignobos van overtuigd dat door te toepassen van de
regels van de klassieke historische kritiek het mogelijk was
objectief vanuit de bestudeerde bronnen de realiteit van het
verleden weer te geven (wie es gewesen ist Ranke) =
-
formuleerde in 1898 met Seignobos en net als Bernheim in
1889 een reeks principes voor het afwegen van getuigenissen
=
-
In het watergate-proces zet de ‘strategie van de leugen’
voortdurend de spelregels van Bernheim en van Langlois en
Seignobos schaakmat.
-
meende dat hoe groter de kans is dat documenten verloren
gaan, hoe kleiner de kans is dat men het ‘argumentum ex
silentio’ kan hanteren =
-
stelling: “l’histoire se fait avec des documents. Pas de
documents, pas d’histoire” (=positivisme) =
-
deze klassieke uitspraak van Langlois en Seignobos wordt
later geparafraseerd door Antoine Prost als ‘pas
d’observation sans hypothèses, pas de fait sans questions’ =
-
Uit de kringen rond de ‘revue historique’ kwam het klassieke
handboek voor historische methode van Langlois en
Seignobos voort =
-
De ‘introduction’ van Langlois en Seignobos wordt
beschouwd als de bijbel van het historisme =
-
De historische synthese wordt in hun handboek ‘Opérations
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
synthétiques : la construction historique’ genoemd.
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE:
Consulteerbaarheid van de bronnen
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON (
Interpretatiekritiek )
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Confrontatie van de
getuigenissen : relativiteit van de formele regels, de casus Watergate
+ Redeneringen in het negatieve : het zwijgen van de bron
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde feiten
en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis van de
representatie )
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing ) + De
interdisciplinariteit aan het werk : een historiografische wandeling I (
De Annales en de ‘nieuwe sociale geschiedenis’
DE HISTORISCHE SYNTHESE OF HET SPECIFIEKE VAN
HISTORISCHE KENNIS
Shakespeare, W.
‘a rose by any other name would smell as sweet’: Shakespeare wist
al dat woorden, teksten en discours tijdsgebonden codes bevatten,
pure conventies zijn en moeten geïnterpreteerd worden in functie van
een concrete wisselende context
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedennis en de verlokkingen van het postmoderne denken
Shannon, C.E.
Stelde samen met Weaver een communicatiemodel op. De
verstoringen in dat model kunnen zich voordoen op grond van
pragmatische (impact op de ontvangers), technische (kwaliteit
overdracht) en semantisch – semiotische (geeft de tekst de inhoud
goed weer?) problemen
IMPACT VAN DE COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Kortsluitingen in de informatiestroom
Shariati, A.
Iraans historicus en socioloog, en later ideoloog van de Iraanse
revolutie, verpakte zijn kritiek op het regime van de Shah in de jaren
’70 als een lessenreeks over het Egypte van de farao’s
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Sherlock Holmes
-
‘The Cardboard Box’, een verhaal rond een afgesneden oor :
zie casus Morelli
-
Arthur Conan Doyle hanteert in een van zijn Sherlock Holmes
verhlen de abductie (= eerst een regel raden en die
vervolgens verifiëren)
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Falsificatietechniek )
Shlaim, A.
new historian, heft samen met Benny Morris en Ilan Pappe zeer
felle polemieken ontketend. (Zie Morris en Pappe)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Silbermann, A.
Inzake opinies en representatie onderscheidt Silbermann een aantal
factoren voor de meningsvorming : de media (versterken bestaande
meningen), persoonlijke factoren (het milieu), de invloed van
opvoeding en onderwijs
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Opinies, geruchten en legenden )
Silva, E.
Kon in 2000 het lijk van zijn verdwenen grootvader, een slachtoffer
van het Franco-regime, terug lokaliseren.
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische
interesse tot wetenschap )
Silvester (paus)
Schenking van Constantijn aan deze paus, de ‘Donatio Constantini’,
(een falsum uit de Karolingische periode) zie pagina 265, door
Lorenzo Valla sterk in twijfel getrokken en als vervalsing ontmaskerd
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Simiand, Fr.
leerling van de Annales-school: heeft de economische sociologie
beoefend en aldus de studie van de arbeiderswereld maar ook de
historische studie van lonen heeft gepropageerd; ‘Les fluctuations et
la crise mondiale’
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim )
Simon , H.A.
Economist die baanbrekend onderzoek verricht heeft rond het
probleem van hoe beslissingen worden genomen, concreet op het
vlak van het beheer van bedrijven
De macht van een persoon kan volgens hem gemeten worden aan de
hand van het aantal personen dat gebonden is, of zich door een
beslissing van die persoon materieel of moreel gebonden acht aan
hem.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
Skocpol, Th.
Neo-marxiste die meende dat revoluties meer door sociale structuren
dan door ideologie moesten uitgelegd worden
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
(Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Smith, A.
Smith’s vraag waarom bepaalde landen zich anders en sneller
ontwikkelen dan anderen staat al sinds hij ze formuleerde in de 18e E
centraal in de economie
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Cliometrie van de NewEconomic History )
Snowden, E.
Whistleblower, speelde informatie van de NSA door aan the Guardian
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia (whistleblowers)
Soly, H.
-
toonde aan dat de ‘trahison de la bourgeoisie’ (Pirennes
these) niet opging voor de 16e eeuw in de Nederlanden
-
ontdekte samen met C. Lis in ‘Poverty and Capitalism in Preindustrial Europe’ (1979) dat het fenomeen armoede zowel in
voorspoedige als ongunstige zones, zowel in periodes van
groei als stagnatie voorkomt, maar ook dat zowel het laatMiddeleeuws als het moderne kapitalisme hulp organiseerden
om de armoede op te vangen en de arbeidsmarkt te
controleren
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – Het
uitdenken van typologieën – de Begriffsgeschichte ) + De
interdisciplinariteit aan het werk : een historiografische wandeling I (
De Annales en de ‘nieuwe sociale geschiedenis’ )
Sornay, J.
‘Bautier-Sornay’: de door de Franse CNRS uitgevoerde inventarisatie
van de archieven die ooit in het bezit van de dynastie van de
Bourgondische hertogen zijn geraakt (belangrijk voor de ME
geschiedenis van het graafschap Vlaanderen)
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: DE
BEWAARPLAATS VAN DE ARCHIVALIA IS NIET ONSCHULDIG
(over bronnencollecties die verspreid zijn geraakt)
Spencer, H.
Stelde dat de mens evolueert naar steeds meer geraffineerde
samenlevingsmodellen, een maatschappelijk proces waarin volgens
hem niet moest worden ingegrepen : de natuur zou voor een selectie
van de ‘fit’ en het elimineren van de ‘unfit’ zorgen.
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
(Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Spengler, O.
-
Duitse cyclus-historicus samen met Toynbee, meent op- en
neergaande bewegingen in de beschavingen te kunnen
onderkennen =
-
stelde in ‘Untergang des Abendlandes’ (1918) dat Europa
onderworpen was aan een fatale curve van aftakeling en
dood, zoals een menselijk organisme (heropflakkering van
de beschavingstheorie van Ibn Chaldoen) Zijn visie wordt
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
gekleurd door nihilisme en door racisme =
-
zijn cyclustheorie is een poging om de evolutie van de
universele mensheid binnen nieuwe structuren, namelijk de
groeiende en kwijnende beschavingen, te behandelen
-
hij wordt beschouwd als een cultuurpessimist samen met
Toynbee, met hun idee van een onafwendbare achteruitgang
=
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÎTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn?
Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’ + Cyclus-theorieën
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Spiegel, G.
Mediëviste die beklemtoont dat er iets als ‘theory of the middle
ground’’ bestaat. Uit haar praktijk leidt ze af dat er tussen het
positivistische geloof (teksten verwijzen naar realiteiten die buiten de
tekst bestaan) en de postmoderne scepsis (teksten verwijzen naar
teksten), een tussenweg bestaat: de bronnen verwijzen ook naar een
werkelijkheid die buiten andere teksten bestaat => Steedman
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Het kritisch realisme als uitweg? )
Stalin, J.V.
-
gemanipuleerde foto, waarop hij Trotski en Kamenev
verwijderd heeft en Lenin heeft laten staan (1920) =
-
in zijn SU wordt brutaal misbruik gemaakt van pseudo –
historische argumentatie =
-
zijn totalitarisme kwam aan het licht aan de ineenstorting van
de Sovjet Unie
+ IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van
de communicatie in de huidige samenleving (collectief geheugen &
verleiding van manipulatie; manipuleren het collectieve beeld)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Steedman, C.
Steedman gaat een stapje verder dan Spiegel, en wijst op het aparte
karakter van de teksten waarmee historici doorgaans werken: de
historicus/a die archiefteksten leest, neemt per definitie kennis van
teksten die niet voor hem/haar bedoeld waren. Hij/zijn is een niet
geïntendeerde lezer, de tekst was niet voor hem/haar geschreven,
het methodologische extrapoleren van bevindingen die geformuleerd
zijn op basis van de studie van literaire en andere teksten die wel
voor anderen bedoeld zijn, gaat derhalve niet op voor archivalia
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
INTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Het kritisch realisme als uitweg? )
Stengers, J.
Voorbeeld van de factor van de geschiktheid van de voedingsbodem
en die van bereidheid tot receptie: masturbatie, zie Lacqueur
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
Stoke, M.
Grafelijk klerk uit het begin van de 14e E en auteur van een klassieke
verhalende bron over de ook voor Holland bewogen jaren rond 1300
Zijn Rijmkroniek is een voorbeeld van hoe ook klassieke uitgaven in
gedrukte vorm en het online aanbieden van teksten, aan andere
behoeften van verschillende groepen gebruikers beantwoordt op
eigentijdse wijze
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE : Het drukken
van historische bronnen
Stone, L
-
vernieuwt, samen met Hanawalt, Howell, Chiffoleau en
Muchembled, de visie op familie, criminaliteit, sociale
netwerken en elites in het Ancien Régime =
-
stelt in ‘Past en Present’ de ‘revival of the narrative’ vast =
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ + Micro-storia, nieuwe cultuurgeschiedenis en
narrativisme )
Suetonius
-
zijn ‘Vita Caesarum’ stond model voor Einhards ‘Vita Caroli’
-
samen met Plutarchus een voorbeeld van Romeinse
geschiedschrijvers die een morele functie aan hun
geschiedschrijving gaven door ze in een biografie over na te
volgen prototypen te gieten
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Ontleningskritiek of oorspronkelijkheidskritiek
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Sumner, W.G.
Poneerde op basis van Darwins theorie dat de privileges van de elite
gelegitimeerd waren op basis van hun succes in de selectiestrijd
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Evolutie of revolutie, het volk of de elite? )
Strauss-Kahn
De escapades van voormalig IMF-topman en Frans toppoliticus
Dominique Strauss-Kahn in een New Yorkse hotelkamer in mei 2011,
botsten aanvankelijk in Frankrijk op een muur van wantrouwen en
onbegrip. Een meerderheid van de Franse publieke opinie geloofde
wekenlang in het bestaan van een of ander complot om de
betrokkenen in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2012
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
maximaal te schaden. Het optreden van de media en de buitenmate
grote media-belangstelling heeft daarbij een uitzonderlijk en efficiënt
kader voor mentale verwarring geboden.
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Bevoegdheidskritiek ( Nauwkeurigheid van de waarneming )
T
Tacitus, P.C.
56-120 na Chr, legt in ‘de origine et situ Germanorum’ een
etnografische belangstelling voor de Germanen aan de dag, en
schildert vooral in zijn Annalen en Histories een psychologisch
indringend portret van de eerste eeuw van de keizertijd. Beschrijft
individuen met stilistisch grote klasse, vader van de genadeloze
oneliner. Had het voornemen de geschiedenis sine ira et studio
(zonder woede en met ijver) te beschrijven, en formuleerde zo een
claim op ‘objectieve onpartijdigheid’
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Taine, H.
-
positivist (foto p. 326), had een racistisch vijandsbeeld =
-
had een optimistisch geloof in de verklaarbaarheid van het
menselijk handelen, en in wetmatigheden in de geschiedenis,
vergelijkbaar met de biologische wetten =
-
stelde in ‘Les origines de la France contemporaine’ (1878) dat
elke historicus gedomineerd is door de elementen ras, milieu
(geografische omstandigheden) en moment (historische
omstandigheden)
-
analytische geschiedfilosofie: revival van het 19de eeuwse
positivistische geloof in de toepasbaarheid van wetten in de
menswetenschappen
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Rassen en racisme
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en
atomisering )
Tawney, H.
Wees er samen met A. Fanfani op dat het kapitalisme zowel in
katholieke als in protestantse regio’s opgang gemaakt heeft tijdens de
XVIe eeuw, als reactie op Weber
VERHAAL / DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
durkheim)
Te Velde, H.
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
Stelt samen met R. Aerts dat in de loop van de jaren 60 van
de XXe eeuw onder invloed van de tv – journalistiek de privé
LINDSEY
persoon van de politicus naar voren kwam
-
De stichting Ons Erfdeel bracht in 2009 het boek ‘Het
geheugen van de Lage Landen’uit onder redactie van Jo
Tollebeek en Henk te Velde waarin op de lieux de mémoires
die verbinden en scheiden werd ingegaan.
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÎTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn?
Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
Tejero, kolonel
Zijn putsch op 23 januari 1981 is opgenomen door de Spaanse
televisie. Hij had op die dag een gewapende staatsgreep gepland in
het Spaanse parlement, de Cortes. De camera’s waren in het
parlement aanwezig voor een aangekondigd debat, maar de
putschisten wisten niet dat hun optreden in die zaal werd gefilmd en
live in heel Spanje werd uitgezonden. Dit laatste liet toe de
weerstand tegen de staatsgreep tijdig en efficiënt te organiseren.
DE NOTIE BRON : Bronnen : bewuste creaties?
Thierry, A.
Franse romantische patriot met zijn theorie van de ‘perpétité des
races’ waarin elementen van een racistisch denkkader te vinden zijn.
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Rassen en racisme
Thomas van Aquino
Filosoof waarop Aristoteles grote invloed had en onrechtstreeks ook
Maimonides
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
Thompson, E.P.
-
In zijn ‘Past & Present : The Making of the English Working
Class’ (1963), een vroeg en merkwaardig voorbeeld van het
koppelen van marxistische tradities en ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ aan de actuele trends van cultuurgeschiedenis,
verschoof hij het accent van structuur naar cultuur door te
stellen dat ‘sociale klasse’ geen conditie was, maar een
cultureel product, gemaakt door mensen uit elementen van
hun levensloop en waren arbeiders wel degelijk in staat
controle uit te oefenen op hun eigen geschiedenis. =
-
post – marxist, weekte zich los van het determinisme en
huldigde een humanistische aanpak, spaarde geen kritiek op
de these van een al te mechanistisch verband tussen de
sociaal – economische ‘onderbouw’ en de ideologische
‘bovenbouw’
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
Thomsen, Ch.J.
Lid van het nationaal museum in Kopenhagen die de basis legde voor
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
de drieperiodenindeling steen- brons- en ijzertijd:
CLIO’S LABORATORIUM : Archeologie : ontrouwe minnares van
Clio? ( Geschiedenis van de archeologie : van antiquarische
interesse tot wetenschap )
Thucydides
-
schreef in de Oudheid over zelf beleefde gebeurtenissen,
maar kende zichzelf toch de titel van historiograaf toe hoewel
een groot deel van het werk het karakter van een getuigenis,
dus van een bron vertoont =
-
stelt dat de mens de maat van alle dingen is, en verklaart het
fenomeen oorlog vanuit de rol van dominante
persoonlijkheden =
-
zijn belangstelling voor het genetisch verband leidde hem tot
groots opgezette sunthesen over heden en verleden =
-
werkte volgens these – antithese, en analyseerde zijn
personages psychologisch
ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( Individu en de anonieme massa als verklaring : de massa of de
‘sterke man’? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Thurn en Taxis
Firma van een Milanese familie die het eerste net van
postverbindingen in Europa uitbouwde (einde 15de eeuw)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Snelheid en kwaliteit van de
overdracht
Tilly, Ch.
-
Amerikaans socioloog (foto pf. 188), vertolkte de analyse van
de representatieve organen (standen) in ‘The Vendée’ (1964),
een studie over de Franse contra – revolutie uit 1793 in West
Frankrijk en in ‘The contentious French’ (1986), een studie
over de sociale onrust in Frankrijk sinds de XVIIe eeuw
-
Hij onderscheidt in ‘Big structures, large processes, huge
comparisons’ (1985), een werk over het kernthema van de
Europese geschiedenis na 1500: de opmars van het
kapitalisme en processen van staatsvorming:
-
(aangepast door) Emma Vanden Berghe

“capital intensive path”: concentratie van kapitaal is
doorslaggevend bv. De Nederlanden

“ coercion intensive path”: dwangmiddelen geven de
doorslag bv. Frankrijk
Hij isoleert in ‘Resource mobilisation theory’ (1978) vijf
componenten die toelaten politieke actie te evalueren :

de belangen

de organisatie
LINDSEY

de mobilisatie

de mogelijkheden

de collectieve actie
HET DECODEREN VAN DE MOTIVQTIES VN DED HISTORISCHE
ACTEURS : Macht
Tollebeek, J.
-
Leuvense historicus die samen met Tom Verschaffel in ‘De
vreugden van Houssaye’ (1992) stelde dat geschiedenis
nutteloos is, maar door het narratieve element ervan toch een
behoeft aan historisch inzicht bevredigt
-
Hoofdredacteur van ‘België, een parcours van herinneringen’
-
Heeft a.d.h.v. het archief van Paul Fredericq, aangetoond hoe
de vorming van historici en de constructie van een
gemeenschap van geleerden in Gent in zijn werk ging. Zijn
analyse leert hoe een combinatie van een bijna huiselijke
sfeer tussen leermeester en leerlingen, maar ook de
hiërarchische uitbouw van een geheel van sociale netwerken
en sociale praktijken bijdroegen tot de creatie van een
groepsgevoel en en ‘corporate identity’ van de toenmalige
historici.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÎTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn?
Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en
atomisering )
Toussaert, J.
Schrijver van ‘Le sentiment religieux en Flandre à la fin du moyen –
âge’ (1963), een pionierswerk op vlak van de kwalitatieve benadering
van de religieuze geschiedenis
CLIO’S LABORATORIUM : Statistiek ( Enkele resultaten en
problemen – Religieuze geschiedenis )
Toynbee, A.
-
cyclus-historicus (foto p. 282), meent op- en neergaande
bewegingen in de beschavingen te kunnen onderkennen
-
zijn cyclustheorie is een poging om de evolutie van de
universele mensheid binnen nieuwe structuren, namelijk de
groeiende en kwijnende beschavingen, te behandelen =
-
ontwerper van de meest ambitieuze cyclustheorie =
-
stelde in zijn ‘Study of History’ vast dat er vele parallelle
beschavingen bestaan, die een analoge evolutie doormaken,
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
in 4 fasen:
1. de natuurlijke omgeving vormt voor de primitieve
gemeenschap een uitdaging (challenge) waarop
gereageerd kan worden (response), waardoor de
groep een beschaving wordt (civilization),
2. groei: actie verplaatst zich van het stoffelijke naar het
geestelijke
3. door een tekort aan creatief vermogen stort de
beschaving in (breakdown),
4. ontbinding, die soms vervangen wordt door verstening
(= challenge-response theorie) =
-
niet zo pessimistisch als Spengler, gelooft niet in zijn pseudobiologisch proces en stelt dat er een uitweg is, voor de
Westerse beschaving is dat het christendom =
-
enorme eerbied voor historische feiten =
-
huldigt een bijna theologische visie op de geschiedenis, die
zelfs aan Augustinus doet denken
-
volgens hem is heil voor West-Europa en overleven van de
westerse beschaving slechts mogelijk indien Europa trouw
blijft aan de christelijke godsdienst.
-
De idee van een onafwendbare achteruitgang vindt
uitdrukking vij cultuurpessimisten Spengler en Toynbee
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÎTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : De nationale
geschiedschrijving : verwetenschappelijkt geloof in de rechte lijn?
Van de natiestaat naar de ‘lieux de mémoire’ + Cyclus-theorieën
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee ) +
De wortels van de West-Europese geschiedschrijving, een
historiografische wandeling III ( De mens centraal in Renaissance en
Verlichting )
Trotski, L.
zie Kamenev
+ op gemanipuleerde foto, waarop door Stalin Trotski in Kamenev
verwijderd zijn (1920)
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact van de communicatie
in de huidige samenleving (collectief geheugen & verleiding van
manipulatie; manipuleren het collectieve beeld)
Turner, T.
Opstarter van CNN in 1980
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Functies van de
communicatiemedia
U
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Ut, N.
Heeft de foto van Kim Phuc (toevallig) genomen
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: impact
van de communicatie in de huidige samenleving (collectief
geheugen & verleiding van manipulatie; bewust gevoelens en
mening opwekken bij publiek)
V
Valéry, P.
-
Franse literator die kritiek uitte op het misbruik van de
geschiedschrijving voor ideologische en politieke doeleinden,
geschiedschrijving was ongeloofwaardig en diende nergens
toe =
-
Hij velde in 1931 een vernietigend oordeel over de vele
vormen van prostitutie waartoe historici zich leenden in
‘Regards sur le monde actuel’ =
-
Was ontgoocheld omdat hij van de geschiedenis meer
verwachtte, nl. dat ze opperationeel zou zijn en het
mechanisme van het menselijk handelen zou verklaren =
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Valla, L.
-
Ontmaskerde in 1440 de ‘Donatio Constantini’ als een falsum,
zodat de historicus nu over de argumenten en methodes
beschikt om bv. het negationisme te ontmaskeren =
-
Dit ontmaskeren is een besliste stap gebleken in de
ontwikkeling van een kritische geschiedwetenschap =
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
NTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de hermeneutiek : beschrijven of speuren naar
wetmatigheden? )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
Van Brugge, G.
Schreef over gebeurtenissen in zijn tijd (12de eeuwse bron)
CASUS GALBERT VAN BRUGGE: ONDERSCHEID TUSSEN BRON
EN HISTORISCH WERK
Van Caenegem, R.
Historicus 20ste eeuw, gebruikte Galbert Van Brugge als bron
CASUS GALBERT VAN BRUGGE: ONDERSCHEID TUSSEN BRON
EN HISTORISCH WERK
Van Dantzig, M.M.
Nederlandse kunsthistoricus die Morelli’s methode verfijnde door te
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
pleiten voor het aanleggen van databanken met een maximaal aantal
pictologische kenmerken voor elke kunstenaar, in de overtuiging dat
het voor een voor een falsaris heel moeilijk is om bij het imiteren alle
kenmerken tegelijk onder controle te houden en bovendien nnog een
illusie van spontane creativiteit te realiseren.
HET ONTMASKEREN VAN DE FALSARIS
Vandebroecke, Ch.
Van Den Berghe, G.
zie Henry
-
Schreef een werk over de nazi-uitroeiingskampen en pleitte
ervoor om het strikte slachtofferperspectief te verlaten en ook
het daderperspectief in overweging te nemen. Niet enkel de
vraag naar het ‘waarom’ maar ook het ‘hoe’ is cruciaal om de
kennis over de mechanismen hierachter operationeel te
maken en ooit toe te passen op gelijkaardige situaties van
genocide
-
Finkelstein schreef over hetzelfde onderwerp, maar zijn werk
was in het Engels geschreven en door een New Yorkse jood,
waardoor het een veel grotere weerklank had.
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( De afstand in de tijd tussen historicus en feiten :
het spagaat van de eigentijdse geschiedenis )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Objectiviteit; a noble
dream? ( Subjectiviteit, bewust of onbewust )
Vandervelden, H.
Van Eyck
Reikte aan om het gouden votiefbeeld (pg 104) te lezen op
verschillende niveaus, zie pg 104-105
-
Het gestolen paneel ‘de rechtvaardige rechters’ uit het Gentse
Lam Gods van Van Eyck werd door een kopie, geschilderd
door Joseph-Marie Van der Veken (die hiervoor werd
aangezocht), vervangen
-
Grote kunst zoals het Lam Gods moet ook gedecodeerd
kunnen worden
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING : Pastiche
KRITISCHE DIAGNOSE VAN DE INDIVIDUELE BRON :
Interpretatietechniek
Van Isacker, K.
-
Antwerpse jezuïet die in ’Mijn land in de kering’ de sociaaleconomische geschiedenis van België behandelt, een
ideologisch geschrift waarin hij zijn religieuza visie op de
ontwikkelijg van de Belgische samenleving laat domineren.
-
Hij hanteert in dit werk het generatiebegrip om de Vlaamse
idealisten te karakteriseren. Hij behoorde zelf tot deze
generatie en vergoelijkt de uitwassen die bij vele van haar
vertegenwoordigers naar voren zijn gekomen, ook de
collaboratie tijdens WO II
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Ideologie, godsdienst, klerikalisme, antiklerikalisme
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
( Generatie als uitleg )
Vandenbroeke, Ch.
Vansina, J.
Zie Louis Henry
-
Vlaming en docent in de V.S. die stelde dat orale bronnen die
berusten op het collectieve geheugen van opéénvolgende
generaties even accuraat en historisch waardevol zijn als
West – Europese geschreven kronieken en egodocumenten
-
stelde dat de orale traditie als enige traditie betrouwbaar kan
zijn indien ze aan een aantal tests onderworpen wordt. Die
tests zijn deels extern, (behoort de getuigenis tot een
overleveringsketen gecontroleerd door een groep), maar ook
intern, (de toepassing van de regels van de tekstkritiek)
-
wees erop dat vele factoren, zoals de sociale controle binnen
de volksstam, de betrouwbaarheid van de orale overdracht
precies in de hand werken
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
IMPACT VAN DE COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Kortsluitingen in de informatiestroom
Veken, J.-M. ,Van der
meester-restaurateur; onderzoek naar hoe de Vlaamse primitieven
zijn behandeld (zie Van Eyck)
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: PASTICHE
Velasquez, D.R.
Zijn schilderij Meniñas is een familieportret aan het hof van Filips IV
uit 1656
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: PASTICHE
Ventris, M.
Brits architect die in 1952 de ontcijfering van het lineair – B schrift
ontdekte waardoor de kennis van de Griekse geschiedenis van voor
Homeros met rasse schreden vooruitging
STOCKEREN EN PRODUCEREN VAN INFORMATIE: Toename van
het bronnenbestand
Vergilius
Prestigieuze auteur, schreef o.a. de Aeneis. Voor handschriften als
van Vergilius, hanteerde men in de Oudheid capitalis elegans, traag
en zorgvuldig gevormd
CLIO’S LABORATORIUM : Paleografie
Verhoeven, A.
Eerste krantenuitgever van de Zuidelijke Nederlanden; had een echte
krant in Antwerpen, met een vast periodiek karakter en in drukvorm
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIE-TECHNOLOGIE
OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN: Snelheid en kwaliteit van de
overdracht ( Tweede fase : gebruik van het paard )
Verhulst, A.
Gents mediëvist die de vroegste geschiedenis van de steden in West
– Europa volledig kon herschrijven door archeologische bronnen
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
interactief te maken
Leider van wetenschappelijke commissie van beroepshistorici die M.
De Wilde begeleidde en afschermde:
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
Vermeer, J.
Schilderde de beroemd ‘Emmaüsgangers’ dat nagemaakt werd door
van Meegeren, en schilderde ook ‘Een stadsgezicht op Delft
DE VELE VORMEN VAN VERVALSING: KOPIE
Vermeir, R.
-
Prof. Dr. aan de Universiteit Gent:
-
zijn recent onderzoek toonde aan dat aan het einde van XVI
en het begin van XVII elk bevel uit Madrid met nieuwe
richtlijnen voor het verloop van de militaire actie van de
Spaanse troepen in de Zuidelijke Nederlanden tegen de
rebelse gewesten in het Noorden en Frankrijk hopeloos te laat
kwam
IMPACT VAN COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
impact van de communicatie in de huidige samenleving
(global village; trefkracht van communicatie)
Verschaffel, T.
Stelde samen met Jo Tollebeek in ‘De vreugden van Houssaye’
(1992) dat geschiedenis nutteloos is, maar door het narratieve
element ervan toch een behoefte aan historisch inzicht bevredigt
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( Micro-storia, nieuwe
cultuurgeschiedenis en narrativisme )
Vico, G.
-
stelde een optimistische cyclustheorie op, waarbij elk volk de
fasen van goden (theocratische), helden (heroïsche) en
mensen (rationele) doormaakt, waarvan de laatste fase de
Rede is, die dan voor iedereen is weggelegd
-
hij formuleerde de meest coherente geseculariseerde
vooruitgangsvisie
-
deze vooruitgangsidee neemt de vorm aan van een cyclische
beweging waarbij alle culturen drie fasen doorlopen (zie pt. 1 )
-
wijst er in ‘Scienza nuova’ (1725) op dat de mensheid een
eenheid vormt, omdat de fundamentele begrippen en
denkbeelden op identieke wijze door alle volkeren worden
ervaren
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Cyclus-theorieën
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling
III ( De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Vigne, D.
zie Baye
Villehardouin, G., de
Een edele uit de Champagne, die in de XIII e eeuw een hart onder de
riem van de edelen die in de kruistochten hun ideaal waarmaakten:
schreef een relaas over de ridderlijke exploten tijdens de Vierde
Kruistocht (in het Frans)
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( De geschiedenis gemanipuleerd : Clio als prostituee )
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling (
Religie en staat : in den beginnen waren de grote verhalen )
Voltaire
-
rationalist van de XVIIIe eeuw die geschiedenis ziet als een
permanent proces van vooruitgang
-
het kritisch denken over politiek en natie werd verder
uitgewerkt in zijn ‘Essai sur les moeurs et l’esprit des nations’
(1756)
-
volgens Voltaire waren de Indische, Amerikaanse en Chinese
beschavingen vaak superieur aan de Europese
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II : Teleologie of theologie +
De nationale geschiedschrijving
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling (
De mens centraal in Renaissance en Verlichting )
Voskuil, J.J.
In Nederland is het milieu van beroepshistorici zelf het voorwerp van
een fictieromancyclus. ‘Het Bureau’ van Voskuil is de sleutelroman
waarop zelfs een index is geconstrueerd om de vaak erg herkenbare
figuranten thuis te brengen (verschil ‘literair’ – ‘fictieliteratuur)
FICTIEROMANS (geschreven bronnen)
Vovelle, M.
3de fase van de Annales: sociale geschiedenis die aandacht schonk
aan mentaliteitsaspecten
betoonde interesse voor de dood
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( Van mentaliteitsgeschiedenis naar geschiedenis
van de representatie )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( De Annales en de ‘nieuwe sociale
geschiedenis’ )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
W
Wachtel, N.
Wees erop in ‘La vision des vaincus. Les indiens du Pérou devant la
conquête espagnole, 1530 – 1571’ (1971) dat de notie « breuk »
contradictorische dimensies kan vertonen. Hij keek als etnograaf en
als historicus naar de Spaanse conquistadores door de ogen van de
Inca’s. De confrontatie met de nieuwe cultuur leidde tot overnemen
(acculturatie), maar ook tot weerstand.
DE FACTOR TIJD : VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II ( l’histoire immobile’ :
geschiedenis zonder verandering )
Wallerstein, I.
-
toonde in 1991 samen met E. Balibur de dubbelzinnige
identiteit van de term “ras” aan, en toonde ook aan dat een
irrationeel oordeel realiteit kan worden (self-fulfilling
prophecy)=
-
beklemtoont de rol van tegengestelde belangen en conflicten
en stelt de evolutie van het kapitalisme centraal
-
stelt dat het kapitalisme een grootschalig sociaal
wereldsysteem is, dat zonder overgang ontstaan is uit het ME
feodalisme
-
post-marxist, weekte zich los van het determinisme en
huldigde een humanistische aanpak, spaarde geen kritiek op
de these van een al te mechanistisch verband tussen de
sociaal-economische ‘onderbouw’ en de ideologische
‘bovenbouw’
-
verklaart in ‘The Modern World System’ (1974-1988) de
evolutie van het kapitalisme door de uitbuiting door de
industrielanden van de onderontwikkelde perifere gebieden.
Het kapitalistisch systeem is dynamisch: hij is geboeid door
de vraag waarom sommige gewesten de status van kern-land
veroveren, andere die verliezen: de welvaart van het ene
gewest is afhankelijk van de onderontwikkeling van het
andere.
-
voorspelt in ‘End of the World as we know it’ (1999)dat de
massa’s zich, ontgoocheld, zowel van het communistische als
van het kapitalistische wereldsysteem zullen afwenden
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Rassen en racisme
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – Het
uitdenken van typologieën – de Begriffsgeschichte )
Weaver, W.
Stelde samen met Shannon een communicatiemodel op. De
verstoringen in dat model kunnen zich voordoen op grond van
pragmatische (impact op de ontvangers), technische (kwaliteit
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
overdracht) en semantisch – semiotische (geeft de tekst de inhoud
goed weer?) problemen
IMPACT VAN DE COMMUNICATIE- EN INFORMATIETECHNOLOGIE OP DE PRODUCTIE VAN BRONNEN:
Kortsluitingen in de informatiestroom
Weber, M.
-
socioloog die werkt met een benaderende causaliteit, die hij
de causale adequaatheid noemt =
-
definieert macht als ‘de waarschijnlijkheid dat iemand zij/haar
wil kan opleggen niettegenstaande weerstand bij de
medeactor =
-
sociologie is voor hem een wetenschap die de concepten en
empirische maatstaven moet aanreiken waarmee de
geschiedenis tot verantwoorde causale relaties moet komen.
=
-
zijn basisidee is de definiëring van ‘ideaaltypen’, gepuurd uit
de abstrahering op basis van de observatie van vele
empirische gegevens =
-
Sociologen houden in navolging van Weber van mooie
definities van maatschappijvormen, en historici passen deze
toe op vroegere eeuwen =
-
Habermas bracht een synthese van de opvattingen van Marx
en Weber, Dahrendorf sluit eerder aan bij Weber dan bij Marx
-
stelde ook dat er een fundamentele samenhang is tussen alle
facetten van het menselijk handelen, een voorbeeld daarvan
is de intrinsieke samenhang tussen het verwervingselement in
het 16e eeuwse kapitalisme en de specifieke mentaliteit van
de calvinistische milieus (in ‘Wirtschaft und Gesellschaft’
(1922))
-
zocht naar modellen ter verklaring van de sociale dynamiek,
ten dele geïnspireerd door Marx (‘Het Kapitaal’)
-
geïntrigeerd door het feit dat het ‘transitiedebat’ (overgang van
feodale naar kapitalistische samenleving) zich het eerst
voltrok in NW-Europa
KRITISCHE JUXTAPOSITIE VAN DE BRONNEN : Redeneringen in
het positieve ( Falsificatietechniek )
HET DECODEREN VAN DE MOTIVATIES VAN DE HISTORISCHE
ACTEURS : Macht
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim )
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( Methodologische vernieuwing – Het
uitdenken van typologieën – de Begriffsgeschichte )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
OORZAKELIJKHEID : De zoektocht naar oorzaken van verandering
( De oorzaak van de interne dynamiek +De uitleg van het
conflictmodel )
Wee, H., van der
Leuvense economische historicus die de demografie zag als de prime
mover van de overgang van de feodale naar de kapitalistische
samenleving
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De interdisciplinariteit aan het werk :
een historiografische wandeling I ( ‘Nieuw links’ en ‘new history’ )
Weinert, E.
Heeft de tekst geschreven van der heimliche aufmarsch
CASUS EISLER: ORALE TRADITIES (ongeschreven bronnen)
Wever, B., De
De mogelijkheid tot het afnemen van interviews en de in principe
grotere beschikbaarheid van bronnen heeft bv mbt de studie van
WOII en zijn aanloop en afwikkeling tot belangrijkste
onderzoeksresultaten gevoerd, hier ten lande door de Wever en zijn
lln.
DE FEITEN : BOUWSTOFFEN VOOR DE HISTORICUS : Harde
feiten en opinies ( De afstand in de tijd tussen historicus en feiten )
White, H.
voorbeeld van hoe de radicale doortrekking van hoe de historicus de
realiteit slechts kan benaderen via discursieve, talige voorstellingen is
Metahistory. The historical imagination in nineteenth century Europe,
1973, waarin dit leidt to de opvatting dat de geschiedenis een literair
genre is zoals een ander en dat ze niet noodzakelijk een groter
waarheidsgehalte heeft dan bv de roman. Voor de radicale
postmodernist is de realiteit van het verleden slechts een subjectieve
creatie van de historicus
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
NTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken
Whitney, W.
Architect van de nieuwe bibliotheek van KULeuven
CASUS BIB LEUVEN (De notie bron)
Wilde, M., De
Televisiereeksen (productiekern WOII, BRT) over WO II, maakt
gebruik van de techniek van het ‘harde interview’
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: mondelinge bronnen: orale overlevering,
orale geschiedenis
Wilhelm II
Duitse keizer die door L. Quidde bekritiseerd wordt a.d.h.v. een
studie over Caligula
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : Manipulatie van het
verleden ( Geschiedenis en engagement : Clio als bevrijdster )
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
Windelband, W.
Formuleerde samen met W. Dilthey de hermeneutische aanpak, die
de tekstanalyse scherper stelde. De historicus moet de feiten en
handelingen proberen de verstaan de ze intuïtief en introspectief aan
te voelen, zodat er een zeker identificatie ontstaat tussen subject en
object. De methode blijft wel beschrijvend en niet verklarend, het
accent ligt op het individuele in plaats van op het universele
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
NTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de hermeneutiek )
Witte, E.
Stelde in een comparatieve studie naar de partij – organisatie vast
dat, om een situatie A te doen overgaan in een situatie B, er moet
voldaan worden aan een aantal voorwaarden, zoals kiemen van
ontbinding, en de aanwezigheid van machtskernen buiten de
overheid
OORZAKELIJKHEID : De ondraaglijke onzekerheid van de
ongrijpbare oorzaak
Witte, L. de
politicoloog die in 1999 een boek publiceerde over ‘De moord op
Lumumba’
Wittfogel, B.
Historicus die een boeiende variatie distilleerde van de verstarde
versie van de marxistische geschiedschrijving in de Oostbloklanden
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
INTERDISCIPLINARITEIT : De sociale wetenschappen : de invloed
van de grote theorieën ( De grote theorieën : Marx, Weber en
Durkheim)
Wollen, P.
Wees er in Signs and Meaning in Cinema op dat de film ook nog
indexen kent. Dit zijn tekens die indirect verwijzen naar een moeilijk
uit te beelden realitiet ; hitte kun je in een film niet echt tonen, wel
suggereren door een close-up met parelend zweet.
VAN VERHAAL NAAR STRUCTUUR EN TERUG NAAR HET
VERHAAL : DE GESCHIEDENIS OP DE GOLVEN VAN DE
NTERDISCIPLINARITEIT : De linguistic turn : taal, tekst en tekens
of de geschiedenis en de verlokkingen van het postmoderne denken (
Belang van de semiotiek )
Woodward, B.
De ‘deep throat’ Woodward en Bernstein (zie Bernstein)
Wrigley, E.
Wanneer men van één goed bestudeerd moment de structurele
kenmerken nauwkeurig heeft kunnen bestuderen, kan met die van
daaruit projecteren op een moment waarvoor die kenmerken minder
bekend zijn. Shofield en Wringley gebruikten deze back –
projectiontechniek voor het reconstrueren van de
bevolkingsstructuren tot 1550, zich baserende op kennis van 1871.
(zie Shofield)
Wundt, W.
Positivist, hield vast aan het determinisme van het psychologische
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY
DE GESCHIEDENIS : NUTTIG EN NODIG? : De wortels van de
West-Europese geschiedschrijving, een historiografische wandeling (
De 19de en 20ste eeuw : vaktechniek, professionalisering en
atomisering )
Z
Zanden, Jan Luiten, van
Economische historicus die in 2005 betoogde dat aan het einde van
de 15e E een eerste westerse ‘kenniseconomie’ totstandkwam: de
kosten voor de aanmaak van de producten van het nieuwe medium,
de boekdrukkunst, waren zo gering in vgl tot de handschriftelijke
producten van voorafgaande eeuwen, dat een kostendrukkend effect
en de spreiding over grote delen van de westerse wereld mogelijk
werd. Een ‘kenniseconomie’ vergelijkbaar met de doorbraak van de
elektronisch gedragen informatie op het einde van de 20e E
zie pg 88-89 en 174
VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT: de drukpers, schaalvergroting en uitdieping
Zapruder
zie casus Zapruder ; ook op pg 3-4
Filmt de moord op J.F. Kennedy
UNWITTING TESTIMONY (bronnen, bewuste creaties?)
(aangepast door) Emma Vanden Berghe
LINDSEY

HOE KIES IK MIJN BODYBOARD?

Winterwandeling zaterdag 24 januari!

Jaarprogramma 2014-2015

Emma Vanden Berghe Petrarca: Ad familiares

Beleef de herfst in het Gortelse bos!

meer info - Greyhounds Rescue Belgium

uitnodiging

Meer info

De amandelbomen-route, ca. 9 km.

Bols Ebe Bomberen Janto Caberghs Lucia Craeghs Jonas De