Programma Ronald Brautigam en Isabelle van

de oosterpoort
programma
vrijdag 14 februari, 20.15 uur
ronald brautigam
piano
isabelle van keulen
viool/altviool
Programma
E. Grieg (1843-1907)
Sonate voor viool en piano nr. 1 in F, opus 8
Allegro con brio / Allegretto quasi Andantino /
Allegro molto vivace
R. Schumann (1810-1856)
Vioolsonate nr. 1 in a, opus 105
Mit leidenschaftlichem Ausdruck /
Allegretto / Lebhaft
Pauze
R. Schumann (1810-1856)
Märchenbilder voor altviool en piano opus 113
Nicht schnell / Lebhaft / Rasch /
Langsam, mit melancholischem Ausdruck
J. Brahms (1833-1897)
Sonate voor altviool en piano in Es opus 120, nr. 2
Allegro amabile / Allegro appassionato /
Andante con moto-Allegro non troppo-Più tranquillo
Isabelle van Keulen
Sinds haar doorbraak in 1984 – met
het winnen van de Young Musician of
the Year Competition – hecht Isabelle
van Keulen grote waarde aan haar
muzikale veelzijdigheid. Niet alleen staat
bij haar een uiterst gewetensvolle en
waarheidsgetrouwe interpretatie van de
muzikale partituur hoog in het vaandel: zij
streeft er tevens naar muziek als taal te
zien: het communi-ceren met haar publiek
en haar mede-musici zorgt ervoor dat er ten
allen tijde een gevoel van beweging, van
inspiratie en van enthousiasme overkomt.
Dit komt ook tot uiting in het feit dat
Isabelle van Keulen zich niet alleen op viool
begrenst, maar met even veel engagement
altviool speelt, kamerorkesten onder
haar leiding aanvoert, en kamermuziek in
allerlei vormen en combinaties ten gehore
brengt. Of het nu de meer dan twintigjarige
samenwerking met de Nederlandse pianist
Ronald Brautigam is, het gezamenlijk
optreden met mezzo Christianne Stotijn,
het deel uit-maken van het Leopold
String Trio, het leiden van het Norwegian
Chamber Orchestra, het combineren van
viool en altviool in hetzelfde programma,
het oprichten van een kamermuziekfestival
– van 1997 tot 2006 was Isabelle van Keulen
Artistic Director van het Delft Chamber
Music Festival – het geven van masterclasses of het solistisch optreden met
orkesten als Koninklijk Concertgebouw
Orkest, Berlin Philharmonisches Orchester,
of NHK Tokyo; altijd staat de drang naar
eerlijk musiceren op de allereerste plaats.
Tevens zet zij zich ten alle tijde in voor
muziek van hedendaagse componisten:
op haar repertoire staan, naast alle grote
standaardwerken, ook speciaal voor haar
geschreven werken, zoals bijvoorbeeld de
vioolconcerten van haar landsman Theo
Loevendie en van Erkki-Sven Tüür, of van
Henri Dutilleux, John Adams en Brett
Dean. Ook het minder bekende repertoire
krijgt bij haar aandacht: op haar repertoire
staan ook vioolconcerten van o.a. Krenek,
Pettersson en Busoni.
Vele opnames zijn er over de jaren
verschenen, op vele labels, de meeste
recente zijn Bergs Vioolconcert (Chandos),
en CD met werken van Strauss en Respighi
met Ronald Brautigam (Challenge), Mozart
Klarinetkwintet met Sharom kam (Berlin
Classics), Bach’s Goldbergvariaties met
het Leopold String Trio (Hyperion) en in
december 2012 de complete werken voor
viool en piano van Sergej Prokofiev met
Ronald Brautigam (Challenge). In mei
2013 kwam een prestigieus project uit op
Challenge Records, zowel een CD/DVD als
een documentaire genaamd ‘Tango!’ met
muziek van Astor Piazzolla, gespeeld door
het Isabelle van Keulen Ensemble.
Ronald Brautigam
Ronald Brautigam heeft in ruim dertig
jaar een reputatie opgebouwd als een van
Nederlands meest toonaangevende en
veel-zijdige musici. Hij heeft een unieke
dubbelcarrière. Naast zijn reguliere
concertpraktijk, waarin hij moderne
instrumenten bespeelt, ontwikkelde hij zich
tot een voor-aanstaand fortepianist. Zijn
interpretaties van de Weense klassieken
op authentieke instrumenten worden
internationaal geroemd.
Ronald Brautigam studeerde bij de
legendarische Amerikaans/Tsjechische
pianist Rudolf Serkin. Hij treedt regelmatig
op met belangrijke orkesten zoals
het Koninklijk Concertgebouworkest,
the London Philharmonic, the BBC
Philharmonic, the City of Birmingham
Symphony, the Hong Kong Philharmonic,
het Boedapest Festival Orkest,
l’Orchestre National de France, het
Gewandhausorchester Leipzig en het
Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin. Hij
werkte met vooraanstaande dirigenten
onder wie Frans Brüggen, Riccardo Chailly,
Simon Rattle, Charles Dutoit, Mark Elder,
Ivan Fisher, Bernhard Haitink, Christopher
Hogwood, Philippe Herreweghe, Marek
Janowski en Roger Norrington. Als
fortepianist trad hij op met onder meer the
Orchestra of the Age of Enlightenment,
Tafelmusik, Het Orkest van de Achttiende
Eeuw, het Freiburg Baroque Orchestra, the
Hanover Band, Concerto Copenhagen en
l’Orchestre des Champs-Elysées. In 1995
startte een succesrijke verbintenis tussen
Ronald Brautigam en het Zweedse CDlabel BIS die onder meer resulteerde in de
veel geprezen opnamen van de complete
werken voor (forte)piano van Haydn
en Mozart. In 2004 begon Brautigam
met het opnemen van het complete
oeuvre voor piano van Beethoven. Nadat
twaalf van de in totaal zeventien CD’s
werden uitgebracht, wordt Brautigams
Beethovencyclus als een ijkpunt in
uitvoeringspraktijk van Beethovens
pianomuziek gewaardeerd.
Ronald Brautigam ontving vele
onderscheidingen voor zijn CD-opnamen
waaronder twee Nederlandse Edisons,
een Franse Diapason d’Or de l’année en
een MIDEM Classical Award for best solo
piano recording. Brautigams BIS catalogus
is inmiddels uitgegroeid tot meer dan 50
CD’s. Voor het Decca-label nam hij met het
Koninklijk Concertgebouworkest onder
leiding van Riccardo Chailly pianoconcerten
op van Martin, Hindemith en Sjostakovitsj.
Daarnaast verschenen er meerdere CD’s
waarop Brautigam samenspeelt met zijn
vaste duo-partner, de violiste Isabelle van
Keulen. Sinds september 2011 is Ronald
Brautigam verbonden als Professor aan
de Musik-Hochschule in Bazel.
Toelichting
Eerste vioolsonate van Edvard Grieg
Edvard Grieg is vandaag de dag in
Noorwegen nog steeds een nationale held.
Niet alleen omdat hij daar de grootste
componist aller tijden is geweest, maar
ook omdat zijn werk alles wat Noors is
weet te verklanken: geschiedenis, traditie,
geografie, volksdansen, dorpsfeesten,
fjorden, kerkklokken, bossen, rivieren, et
cetera. Alles hoor je terug in zijn werk.
Griegs composities hebben een duidelijk
Noors accent. Dat komt omdat de componist de muziek wilde bevrijden van de
Duitse (romantische) invloed die tot die
tijd in de Noorse muziek doorklonk.
In 1865 ontstond zijn eerste vioolsonate.
Grieg was nog maar 22 jaar en dat laat
zich horen in de geïnspireerde rijkdom en
de opgewekte frisheid van het werk. De
overvloed aan melodisch materiaal in de
hoekdelen en de invloed van de volksmuziek in het tweede deel met zijn Noorse
poëzie maken het werk tot een parel.
Schumann – Vioolsonate in a
Schumanns vrouw Clara, zelf een
begenadigd pianiste, schreef op 15
september 1851 in haar dagboek: ‘Robert
werkt aan iets nieuws, hij wil er niet over
praten, maar volgens mij is het een stuk
voor piano en viool. Zou ik gelijk hebben?’
Clara had gelijk: Schumann was bezig
aan zijn eerste sonate voor piano en
viool. Tot die tijd had hij nog geen echte
vioolcomposities geschreven, al speelde
de viool natuurlijk wel een rol in zijn
strijkkwartetten en in de kamermuziek
voor piano en strijkers.
De drie vioolsonates en het vioolconcert
zouden allemaal pas tijdens zijn laatste
levensjaren ontstaan. Schumann voltooide
de ‘Eerste sonate in a klein, opus 105
in slechts vijf dagen en Clara was zeer
enthousiast. Op 16 oktober 1851, na haar
eerste repetitie met violist Wilhelm Joseph
von Wasielewski (concertmeester van
het orkest in Düsseldorf waar Schumann
sinds 1850 dirigent was), schreef ze in
haar dagboek: ‘We hebben eindelijk
de sonate gespeeld en waren vooral
ontroerd door het melancholieke eerste
deel en het lieflijke tweede deel.’ Met
het weerbarstige derde deel hadden
ze meer moeite. Dit deel vol onrustige,
fragmentarische melodieën zit vol vragen:
een uitdaging voor musici en luisteraars.
Schumann – Märchenbilder
(sprookjestaferelen)
Toen hij zelf vader werd, raakte Robert
Schumann steeds meer in de ban van de
naïeve verbeelding van kinderen. Voor en
‘over’ kinderen componeerde hij talloze
pedagogische pianowerkjes en muzikale
reflecties op de geïdealiseerde kinderziel.
Verwant met de kinderlijke fantasiewereld,
maar vaak complexer en donkerder qua
sfeer, zijn de toen erg populaire Märchen
van onder andere Tieck, Hoffmann,
Novalis en Arnim. Gestimuleerd door
deze multi-interpretabele sprookjes
riep Schumann met de Märchenbilder
(sprookjestaferelen) opus 113 uit 1851 en de
Märchenerzählungen (sprookjesverhalen)
opus 132 uit 1853 een nieuw genre in het
leven: het zuiver ‘muzikale sprookje’,
zonder enige toevoeging van tekst.
Vergis u echter niet, hoewel deze werken
gebaseerd zijn op de kinderwereld, zijn
ze bedoeld voor volwassenen en om door
professionele muzikanten te worden
uitgevoerd.
Behalve via de suggestieve titel komt de
luisteraar over de poëtische inhoud van
de Märchenbilder niet veel te weten. De
ondertitels van de vier verschillende delen
– Nicht schnell; Lebhaft; Rasch; Langsam,
mit melancholischem Ausdruck –
suggereren alleen het tempo en de
stemming. Het werk bevat eerder
sprookjesachtige klankbeelden dan
muzikale vertelseltjes, het verklankt
eerder de stem van de verteller dan de
woorden die hij uit. De vormprincipes die
Schumann toepaste – rondo’s, liedvormen
en het afwisselen van verschillende
thematische en harmonische werelden –
weerspiegelen de manier waarop prenten
in sprookjesboeken steeds weer een
andere scène illustreren.
Johannes Brahms – Klarinet/
altvioolsonates opus 120
In de zomer van 1890 besloot Johannes
Brahms dat hij zijn actieve loopbaan als
componist zou afsluiten, hoewel hij toen
nog maar 57 jaar oud was. Een ontmoeting
met Richard Mühlfeld een jaar later bracht
hem er toe op zijn besluit terug te komen.
Mühlfeld, klarinettist in het orkest van
het hof van Meiningen, was beroemd
vanwege zijn prachtige toon en zijn zeer
expressieve spel. Brahms was zo onder
de indruk van zijn spel dat hij weer de
inspiratie kreeg om vier prachtige werken
te componeren. Al snel na de ontmoeting
schreef Brahms het Klarinettrio en
het Klarinetkwintet en drie jaar later
componeerde hij de klarinetsonates opus
120 in 1894. Brahms schreef deze sonates
gedurende een zomervakantie in Ischl.
Hij droeg ze op aan Mühlfeld met de
woorden: “Aan meneer Mühlfeld, meester
op zijn prachtige instrument, met oprechte
en dankbare gedachten.” Brahms stelde
de publicatie van zijn werken uit tot 1895,
zodat Mühlfeld optimaal kon profiteren
van het feit dat hij de enige klarinettist
was met deze sonates op zijn repertoire.
Hij speelde ze vele malen in verscheidene
Duitse steden, met Brahms als begeleider
aan de piano. Van deze werken maakte
Brahms ook nog een versie voor altviool
en piano. Deze sonates waren zijn laatste
bijdrage aan de kamermuziek.
Vooruitblik
26-02
Utrecht String Quartet & Porgy Franssen
16-03
Dutch Classical Talent – Tour & Award
21-03
Valentina Lisitsa (piano)
08-04
Céleste Zewald (klarinet) & Friends
17-04
Nederlands Blazers Ensemble & Paolo Giacometti (piano)

Download Report