Nieuwsbrief van het Nederlands Instituut voor

Maart 2014
Volume 2, editie 1
Nieuwsbrief van het
Nederlands Instituut voor
Logotherapie en
Existentiële Analyse
‘Er woedt nog steeds een klassenstrijd…
…en het zijn de rijken die winnen.’
DE WRAAK VAN DE RIJKEN?
Warren Buffett, multimiljardair
‘De strijd is gestreden en de rijken hebben gewonnen.’
Jean-Louis Servan-Schreiber, journalist, mediamagnaat, filosoof en oligarch sprak met de journalist Henk van der
Aa en ziet sinds 2000 een rijkdomsexplosie. Zelf een van de allerrijksten is hij bezorgd, omdat de rijkste 85 mensen ter aarde nu de halve planeet bezitten. ‘Zij hebben evenveel als de 3,5 miljard armste mensen samen.’ Sinds
het begin van de crisis in 2008 ging in Amerika 95% van de groei naar de 1% rijksten. In Nederland is 40% van alle
rijkdom in handen van 1,3% van de bevolking.
PATHOLOGIE VAN DE TIJDGEEST
Elk tijdvak heeft zijn eigen ziektebeeld. De pathologie van de tijdgeest, noemt Viktor Frankl dat. Meestal is de
ziekte niet zo dramatisch, hooguit wat neurotisch. Soms bijna charmant. Freud merkte in zijn tijd op dat vrouwen
vaak flauw vielen als er iets naar boven kwam dat als gênant werd ervaren. Sommigen wijten het aan de strakke
korsetten toen. In de tijd van de stomme Hollywoodfilms zag je het vaak op het scherm voorbijkomen. Opmerkelijk is dat het flauwvallen meestal zo gebeurde dat een ridderlijke man voldoende dichtbij bleek om een slordige
val te ondervangen. Anders was de waanzin die via een crisis tussen twee wereldoorlogen bijna uitliep op een
totale ondergang. Na de wederopbouw zien we weer een mild ziektebeeld: de zondagsneurose. Het is een teken
van verveling, maar eronder ligt een diepere crisis. ‘Waar leef ik eigenlijk voor?!’
IN DIT NUMMER
Zin-Gerichte Psychotherapie ....... 2
Wat heeft de filosofie
de psychologie te bieden? .......... 3
Antwoord op de DSM-5 .............. 4
Deguruficatie van Logotherapie .. 4
Frankl’s rode draad ..................... 4
Het verstand te boven ................ 5
Frankl - long distance .................. 6
Gratis groeiende bibliotheek....... 7
Films met een verhaal: ‘Shame’ .. 7
NEUROSE OF PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS?
Zelf ben ik nog aan het uitvinden welk ziektebeeld nu het best van toepassing is op onze tijd. Natuurlijk, meestal
kun je zoiets pas achteraf vaststellen. Het is voer voor historici. Toch moeten juist beleidsmakers hierover nadenken. Gisteren ligt vast en is niet meer te veranderen; morgen ligt nog open; enkel vandaag kunnen we wat doen!
Ik stel me zelf de vraag of we nu in een tijd zitten van soms lastige, maar verder milde neurosen of dat toch de
ernstige persoonlijkheidsstoornissen overheersen.
Kort geleden sloten Denker des Vaderlands René Gude, schrijver Daan Heerma van Voss en Arie Boomsma zichzelf op voor een Ritalin-experiment. Zij wilden wel eens ervaren wat dit met je doet. In Nederland werden in 2000
178.000 recepten voor Ritalin afgegeven. In 2005 was dat aantal gestegen tot ongeveer 350.000 en in 2010 werd
het bijna een miljoen maal voorgeschreven, meestal vanwege ADHD, een soms hinderlijke, maar eigenlijk ook wel
weer charmant probleem. Ik ken enkele kunstenaars en schrijvers die het er goed op doen. Toch bevestigt Servan
-Schreiber mijn huiver dat we ook rekening moeten houden met een veel dieper ingrijpende ziekte van de tijdgeest. Het meest passende beeld lijkt dan wel dat van de psychopaten te zijn. Vergis u niet, dat zijn niet de charmante ‘Dexters’ van de gelijknamige TV-serie of de mislukte exemplaren die tot enge seriemoordenaars worden.
Nee, het gaat hier om Snakes in Suits, zoals organisatie-psycholoog Paul Babiak hen in zijn boek noemt; of vrij
naar de oude Romein Plautus: Homo homini lupus, de mens is een wolf voor zijn medemens, dat het duo Scorsese - Dicaprio ons behoorlijk dubbelhartig voorhoudt. Het gevoel dat mij bij hun Wolf of Wall Street het meest
blijft hangen is: ‘Wat is het heerlijk om mensen te bedriegen!’
Lemma Persoonlijkheid............... 8
COLOFON
Redactie:
drs. Pieter Hoekstra (eindred.)
dr. Leo F. de Graaff
drs. Nico van Hal
drs. Eli J.G. Meijer
drs. Marleen M.S. Moors
drs. Klaas-Jan Pos
drs. Henk Sissing
Voor aanmeldingen en reacties:
[email protected]
Website: viktorfrankl.nl
TURN, TURN, TURN
Servan-Schreiber ziet het niet meer goedkomen: ‘De strijd is gestreden en de rijken hebben gewonnen.’ ‘Een
kleine toplaag wist in de afgelopen 30 jaar alle macht naar zich toe te trekken en laat dit niet meer los. Ze zijn niet
meer af te remmen.’ Ach, zei de Prediker in dat hele oude Boek al niet: ‘Wie van geld houdt, kan er niet genoeg
van krijgen. Wie verzot op rijkdom is, is altijd op meer gewin belust.’ Maar diezelfde Prediker houdt ons tegelijk
voor dat er voor alles een tijd is, zo prachtig verwoord door de onlangs overleden Pete Seegers met zijn ‘Turn,
turn, turn’. Inderdaad, alles heeft zijn tijd onder de zon – ook elke ziekte van de tijd.
Pieter Hoekstra
Deze Nieuwsbrief is een uitgave van het
Nederlands Instituut voor Logotherapie
en Existentiële Analyse (NILEA)
ISSN 2215-0528
(digitale editie) ISSN 2215-0536
BREITBART’s "MEANING-CENTERED PSYCHOTHERAPY"
"ZIN-GERICHTE PSYCHOTHERAPIE"
Het is al weer 13 jaar geleden dat we in het toenmalige Bulletin voor Logotherapie en Existentiële Analyse in het eerste nummer van 2001 een artikel
plaatsten van William Breitbart met zijn collega
Mindy Greenstein. In de tussenliggende jaren is de
Amerikaanse psychiater William S. Breitbart internationaal leidend geworden op het gebied van psychosomatische geneeskunde, psycho-oncologie en palliatieve zorg. Het klinische werk van dr. Breitbart als
consulting psychiater voor Pijn en Palliatieve Zorg
aan het Memorial Sloan-Kettering Cancer Center
bracht hem ertoe zijn onderzoeksinspanningen op
de psychiatrische aspecten van het levenseinde te
richten.
Veel van zijn vroege onderzoek richtte zich op de
neuro-psychiatrische problematiek van HIV-geïnfecteerde patiënten, met inbegrip van de vragen
rond pijn, vermoeidheid, delirium en andere symptomen die invloed hebben op de kwaliteit van leven.
Aangezien vanuit de klinische ervaringen bij Breit-
bart meer en meer aandacht ontstond voor de wens
van terminaal zieke patiënten om euthanasie, raakte
hij geïnteresseerd in de psychologische en psychosociale factoren die samenhangen met dit verlangen
naar de dood bij terminale patiënten. Breitbart en
zijn collega's begonnen met het herkaderen van het
concept van wanhoop rond het levenseinde, door
het uitbreiden van de aandacht van de palliatieve en
ondersteunende zorg die verder ging dan enkel
symptoombestrijding.
Naast constructen als depressie en angst ontdekten
ze dat factoren als uitzichtloosheid, verlies van betekenis en verminderd spiritueel welzijn sterk bijdroegen aan het gevoel van lijden van de stervende patiënten. Naast zijn onderzoeken, die gericht waren op
het gebrek aan hoop en het verlangen naar euthanasie, participeert Breitbart in een multidisciplinair
proefonderzoek rond de vraag hoe om te gaan met
het behoud van waardigheid in de palliatieve zorginstellingen.
‘Being able to maintain a sense of meaning and spiritual well being appears
to help cancer patients cope better and have a better quality of life.’
(William Breitbart)
Spirituality and meaning in
cancer
‘Cancer illness poses a great challenge in
sustaining a sense of meaning and purpose in life, as well as not uncommonly
precipitating a crisis of faith. Being able to
maintain a sense of meaning and spiritual
well-being appears to help cancer patients
cope better and have a better quality of
life. There are resources available in the
religious and health care community that
can help provide guidance and support.
Cancer support programs can be particularly helpful in helping cancer patients and
their families sustain this sense of meaning and purpose.
The development of specific counseling
interventions to sustain meaning and
hope for patients with advanced cancer,
such as our “Meaning – Centered Psychotherapy” interventions hold promise as
tools that can be utilized by Psychooncologists in their care of cancer patients
as they approach the end of life.’
(William S. Breitbart)
2
Het Zin-gerichte model van Viktor Frankl’s Logotherapie
Het meest recente onderzoeksterrein van dr. Breitbart betreft de ontwikkeling van nieuwe psychotherapeutische interventies, waaraan hij de naam
"Meaning-Centered Psychotherapy" (Zin-Gerichte
Psychotherapie) gaf en die zowel gericht is op het
ondersteunen van de existentiële vragen van de
patiënt als op de verbetering van het geestelijke
welzijn in het terminale proces voor deze mens.
Breitbart verwijst vaak naar de werken van existentialistisch georiënteerde onderzoekers en dan vooral naar het Zin-gerichte model van Viktor Frankl’s
Logotherapie. Zijn boek ‘De Zin van het Bestaan’ had
een significante invloed op Breitbart. Dit boek bepaalde de doelstellingen van zijn werk in de richting
van het concept tot het helpen van stervende patiënten in het handhaven van de zin-vraag aan het
einde van het leven.
Dit jaar zal William S. Breitbart de openingslezing
houden op het 2e internationale congres voor Logotherapie en Existentiële Analyse op 16 mei in Wenen.
Breitbart en zijn collega's hebben vanuit Frankl’s
Logtherapie zowel op individueel als op groepsniveau een model van "Zin-Gerichte Psychotherapie"
ontwikkeld. Deze nieuwe interventies zijn gericht op
het helpen ondersteunen en versterken van een
gevoel van doel en betekenis in het leven van patiënten. Dit doen zij door middel van verschillende
psycho-educatie taken. In dit traject is het doel bij
de patiënt de algehele kwaliteit van leven in hun
besef van de eindigheid van hun leven te verbeteren.
Meaning-centered group psychotherapy for patients
with advanced cancer: a pilot randomized controlled
trial, William Breitbart e.a. Psychooncology. 2010 January; 19(1): 21–28. doi:10.1002/pon.1556
Literatuur
Psycho-oncology 2nd Edition. Holland J, Breitbart W,
Jacobsen P, Lederberg M, Loscalzo M, McCorkle R
(eds.). Oxford University Press, New York, 2010.
Spirituality and meaning in cancer, W. Breitbart, Rev
Francoph Psycho-Oncologie (2005) Numéro 4 : 237240, Springer 2005, DOI 10.1007/s10332-005-0090-2
Media
UNM IDEAS in Psychiatry Public Lecture: William S.
Breitbart, M.D.
http://www.youtube.com/watch?v=ytuNRPjLypc
Marleen M.S. Moors
'Wat heeft de filosofie de psychologie te bieden'
In 2013 kwam de DSM-5 uit, dé bijbel voor diagnostiek
binnen de hedendaagse psychiatrie en psychotherapeutische praktijk. Dit leidde tot een grote discussie over de medicalisering binnen de geestelijke gezondheidszorg en hoe het zo ver heeft kunnen komen dat tot voorheen normaal gedrag als pathologisch of als een
stoornis werd aangemerkt. In zijn boek ‘Terug naar normaal’ (2013) schetst Allen Frances -Amerikaans psychiater en medeauteur van de DSM-IV de sociaal-maatschappelijke risico’s van etikettering en overmedicalisering van normaal gedrag en pleit voor ruimte voor de excentriciteit en uniciteit van mensen.
OVER GEVATHEID & HUMOR
IN DE LOGOTHERAPIE
In 2004 heeft het NILEA David Guttmann
naar Nederland uitgenodigd en voor die
gelegenheid een symposium georganiseerd. Prof.dr.David Guttmann, emeritus decaan en hoogleraar Social Work
aan de Universiteit van Haifa, Israël is
het overgrote deel van zijn leven toege-
Het komt steeds vaker voor dat mensen naast hun bezoek aan een psycholoog of andere hulpverlener ook op
zoek gaan naar een filosofisch practicus of filosofisch consulent. De behoefte aan verdieping, zelfkennis,
handvatten om grip te krijgen op de eigen levenssituatie is daarbij groot. Het is algemeen bekend dat filosofische zelfhulpboeken van auteurs zoals Alain de Botton en Jules Evans veelal in trek zijn en voor veel mensen
thuis op de bank de verdieping en troost bieden die in het dagelijks leven en werk ontbreken. Mede door
deze ontwikkeling wordt op 15 mei het symposium “Wat heeft de filosofie de psychologie te bieden?’ aangeboden in Veldhoven. Het congres richt zich op het belang van de filosofie voor de psychologie en wat de
filosofie toe te voegen heeft aan de hedendaagse denk- en werkmethodes binnen de GGZ. Vreemd genoeg
zijn het juist de existentiële dilemma’s en levensvragen die binnen de GGZ te weinig aan bod komen in de
opleidingen en in de beroepsuitoefening. Dit is een bijzondere ontwikkeling gezien het feit dat de humanistische psychologie zeer succesvol was in de jaren 60-70-80. De DSM-isering heeft er voor gezorgd dat voor
behandelaars er nog maar weinig tijd en ruimte is om in de behandelkamer tot diepere levensvragen over te
gaan. Hoe ga je om met existentiële vragen in de praktijk, en niet minder belangrijk: hoe herken je ze? Wat
zijn zingevingsvragen en hoe zijn ze gefundeerd in het leven van de cliënt? En in hoeverre kunnen er existentiële vragen ten grondslag liggen aan psychische problemen?
wijd leerling van Frankl en decennialang
docent in Logotherapie en Existentiële
Analyse. De stad Wenen, de geboorteplaats van psychotherapie en 'thuis' van
de drie Weense Scholen in Wenen in de
psychotherapie (Freud, Adler en Frankl)
erkende Guttmann's toewijding en
arbeid door hem in 2003 de Viktor
Frankl Prijs van Wenen toe te kennen.
Naast zijn wetenschappelijke werk
schreef David Guttmann een autobiografisch werkje over zijn jeugd als JoodsHongaarse jongen rond de Tweede
Wereldoorlog. De titel ‘Homecoming’ is
Op 15 mei worden deze en andere vragen groepsmatig behandeld in workshops onder leiding van o.a. René
Gude, Joachim Duyndam, Wencke de Wildt, Miriam van Reijen, Marleen Moors en anderen. Thema’s die ter
sprake komen zijn omgaan met ziekte, depressie en angst, motivatie, veerkracht en leefstijlen. Het symposium wordt gehouden voor psychologen, psychiaters, artsen en andere professionals werkzaam op het terrein
van (geestelijke) gezondheidszorg en anderen die geïnteresseerd zijn in existentiële kwesties. Locatie: Veldhoven, Koningshof, Locht 117. Accreditatie is aangevraagd bij verschillende beroepsverenigingen. Meer informatie? Klik HIER of ga naar:
http://www.curecare.nl/symposia_inhoud.php?symposia_id=30
gericht op zijn overlevingstocht naar het
toenmalige Palestina. De reis zou niet
zonder diepe hindernissen gaan, zoals
de veel langere Duitse titel van hetzelfde boek al aangeeft: ‘Schwierige Heimkehr: Leben und Leiden in Ungarn, dann
auf der Exodus und zurück über BergenBelsen nach Tel Aviv. Jüdische Schicksale
U bent van harte welkom, meld u nu nog aan!
1944-1948’. Een heel bijzonder feit is
dat hij toen de wereldberoemde letters
mw. drs. Marleen Moors is existentieel filosoof en praktijkhoudend filosofisch consulent te Amsterdam en redactielid van deze Nieuwsbrief. Ze studeerde filosofie en religiewetenschappen aan de University of Saskatchewan in Canada en aan de Radboud
Universiteit te Nijmegen. Ze is gespecialiseerd in existentialisme, existentiële fenomenologie en metafysica.
schilderde op het schip dat bedoeld was
deze Joodse vluchtelingen uit Europa
ook daadwerkelijk thuis te brengen. De
bekende schrijver Leon Uris hield zich in
zijn geromantiseerde versie van deze
gebeurtenissen niet echt aan de feiten,
OVER GEVATHEID EN HUMOR IN DE LOGOTHERAPIE
Het belang van humor in de psychotherapie is een onderwerp dat zowel Freud en Frankl hebben onderzocht en
gebruikten in hun theoretische geschriften. Toch, waar Freud geïnteresseerd was in de onbewuste elementen van de
humor, en vooral in grappen, concentreerde Frankl zijn inspanningen in het ontwikkelen van een bijzonder nuttige
logotherapeutische techniek, namelijk de paradoxale intentie, als hulpmiddel voor psychotherapeuten en de aan de geestelijke gezondheidszorg
gerelateerde beroepen. Dit artikel biedt enkele
van de concepten die in de werken van deze twee
reuzen van de psychologie, met een speciale
nadruk op de paradoxale intentie in theorie en
praktijk. Er worden praktijkvoorbeelden opgevoerd om Frankl’s "geesteskind" uit te lichten op
basis van het unieke menselijke vermogen van de
humor om te kunnen lachen over de eigen zwakheden en angsten. (klik voor meer: HIER)
"HAGANAH Ship EXODUS 1947"
maar tegelijk hebben het boek en de
film deze ‘Exodus’ wel levend gehouden.
Ter gelegenheid van dit symposium is
een dubbelnummer van het toenmalige
Bulletin uitgebracht als ‘David Guttmann
-Special’. Deze Engelstalige editie is
online te lezen of downloaden via de
link: http://viktorfrankl.nl/Bulletins/
Bulletin%20Vol14-3&4-2004.pdf
Over Gevatheid en Humor in de Logotherapie - een fragment. Lees verder
hiernaast.
3
Allen Frances’ antwoord op de DSM-5
We hebben nogal even moeten wachten op de Nederlandse vertaling van de DSM-5. Of liever - we wachten
nog steeds! Tijdens het jaarlijkse Voorjaarscongres van
de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) in
Maastricht vindt op 9 april de presentatie van het Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen
(DSM-5) plaats. ‘Als bezoeker van het Voorjaarscongres
kunt u als eerste in Nederland het vertaalde handboek
inzien en aanschaffen!’ roept uitgeverij Boom ons toe.
Allen Frances, Psychiatrische Diagnostiek,
ISBN 9057124009, Prijs: € 39,95
FRANKL’S RODE DRAAD
Maar als iemand naar de uiteindelijke
oorzaken en diepste wortels, de verborgen motieven voor mij zoekt om
Logotherapie te ontwikkelen, dank
kan ik maar één ding noemen dat mij
aangespoord heeft om onvermoeibaar Logotherapie te ontwikkelen en
uit te werken: de compassie die ik
voel naar de kant van de slachtoffers
van het hedendaagse cynisme, dat
Ondertussen is duidelijk dat deze nieuwe DSM zich niet
mag verheugen in een eenduidig enthousiasme. De
meest bekende criticus was in een heel vroeg stadium
de schrijver van ‘Psychiatrische diagnostiek - de essentie’. Allen Frances is emeritus hoogleraar psychiatrie aan
Duke University. Hij was voorzitter van de DSM-IV Task
Force en lid van de DSM-III Task Force. In verschillende
artikelen en boeken heeft hij zijn kritiek geleverd op
deze nieuwste en misschien ook wel laatste versie van
de DSM. Indertijd zijn wij allemaal aan zijn hand gelopen
om ons de DSM-IV nog eigen te maken. Het DSM-IV
Caseboek met 200 uitgebreide gevalsbeschrijvingen was
een waardevolle aanvulling op het theoretisch classificatieboek. Soms wel een beetje ‘Amerikaans’, natuurlijk.
Mét alle kritiek op de nieuwe DSM-5 komt Frances ons
nu opnieuw tegemoet met een soort oefenboek. (Nog)
niet met de cases, maar wel met heel veel diagnostische tips en nogal wat relativerende punten van aandacht. Immers, zo is zijn kritiek, als we ons de wet laten
voor schrijven door de DSM-5, dan loopt het wel heel
erg uit de hand met de pathologie in onze toekomstige
samenleving! Wie is er dan nog geestelijk gezond?
Frances heeft wel wat met Nederland, naar het schijnt,
het is dan ook opmerkelijk om te zien dat de Nederlandse uitgave al uit 2013 is, terwijl de (oorspronkelijke)
Amerikaanse uitgave bij de Guilford Press het copyright
draagt van 2014!
De kritische houding van Frances, die toch moeilijk kan
worden beschouwd als niet-professioneel, is ook voor
logotherapeuten waard om kennis van te nemen. Diagnostiek en classificatie zijn belangrijke vaardigheden
voor de therapeut, maar we dienen ons altijd bewust te
zijn voor wie we dit doen: voor de mens tegenover ons.
Eerder verschenen van Allen Frances bij Nieuwezijds:
Stemming en stoornis en Terug naar normaal.
PH
‘DE DEGOEROEFICATIE VAN DE LOGOTHERAPIE’
Viktor Frankl op het ‘First World Congress of Logotherapy’ (1980)
De laatste jaren heb ik mijn tijd achter het autostuur altijd graag nuttig doorgebracht. Zo heb ik zeker een paar
honderd uren interessante toespraken en colleges beluisterd. Bij tijd en wijle heeft het me zelfs de beruchte files
voor de Coentunnel goed doorgeholpen. De vastgelegde colleges van Viktor Frankl komen daarin met regelmaat
weer terug in die kleine besloten ruimte. Hoewel ik zijn toespraak van dat beroemde Eerste Wereldcongres niet
heb komt Frankl met deze boodschap van de degoeroeficatie vaker terug in zijn lezingen.
Tijdens het ‘Eerste Wereldcongres voor Logotherapie’ deelde Viktor Frankl zijn toehoorders in deze toespraak over
‘de degoeroeficatie van de Logotherapie’ mee, dat hij zelf dus absoluut niet de ‘goeroe’ van de Logotherapie wilde
zijn. Hij droeg zijn leerlingen tijdens dit congres op zich zelf als dragers en erfgenamen van de Logotherapie te
beschouwen. Hij vertelde ook dat "het enige doel en de echte reden" waarom hij het woord "logotherapie" had
bedacht, gelegen is in het feit dat hij dan niet altijd hoefde te zeggen: "Ik denk ... Ik geloof ... Ik heb gevonden ... "
ook binnengedrongen is in de psychotherapie, die verrotte handel. Als ik
zeg ‘handel’ bedoel ik het commercialisme, en met ‘verrot’ bedoel ik haar
wetenschappelijke onzuiverheid. Als
„After all, it was the sole purpose and very reason why I coined the term ‘logotherapy’, to be spared again and
again to say, ‘I think..., I believe..., I have found...,’ etc.; instead, I said, ‘logotherapy teaches..., it is a tenet of logotherapy...,’ or the like. Anyway, I was spared to speak, or write, in the first person. By the same token, you were
spared again and again to say, or write, ‘Frankl teaches..., it is a contention of Frankl .... You now could as well say,
‘we logotherapists hold...’”
je patiënten ziet die niet enkel psychologisch lijden, maar daarnaast ook
nog eens beschadigd zijn door de
Als Frankl elders nog eens refereert aan dit Eerste Wereld Congres stelt hij de opdracht nog scherper: “My interest
does not lie in raising parrots that just rehash “their master's voice,” but rather in passing the torch to “independent and inventive, innovative and creative spirits.”
psychotherapie, dan gaat je dat aan je
hart. En inderdaad, de strijd tegen
deze depersonaliserende en ontmenselijkende tendensen, die hun wortels
hebben in het psychologisme van
psychotherapie, is een helder rode
draad geweest die door het hele
weefsel van mijn werk loopt.
Uit: Viktor E. Frankl,
Recollections, an autobiography, p.67
4
In de beroemde lezing daagt Frankl zijn navolgers dus uit om de ontwikkeling van logotherapie voort te zetten.
Hijzelf had voor de logotherapie zelf alleen maar een eerste steen gelegd, en het was nu aan anderen om het gebouw daarop te bouwen. Logotherapie was voor Frankl een "open systeem". En dat in dubbele zin: voor de eigen
doorgaande ontwikkeling én voor de samenwerking met andere scholen. Om zo een gebouw neer te zetten was
het niet nodig, zoals Frankl in zijn toespraak dan zelf zegt…
„… to subscribe to whatever Dr. Frankl has said or written. From what you have heard me speak of, or have read in
my books, you should only apply what you have found convincing. You cannot persuade others of anything of which
you are not convinced yourselves!”
Ruim 30 jaar later heeft Charles L. McLafferty, Jr., PhD, NCC in zijn toespraak ‘The future of logotherapy: Idea, ideal,
idol?’ op 18 maart 2012 in Wenen zichzelf en zijn gehoor dezelfde vragen nog eens voorgehouden. Deze is nog te
lezen via: http://purposeresearch.com/FutureofLogotherapyVienna18March2012.pdf
PH
BOEKBESPREKING (Leo de Graaff)
Herman M. van Praag - Het verstand te boven
Beproevingen van een verstandig mens
ZIN = VRIJHEID +
VERANTWOORDELIJKHEID
Het Nederlands Instituut voor Logothe-
De bestseller ‘Wij zijn ons brein’ van Dick Swaab heeft gretig aftrek genomen onder het lezerspubliek. Gelukkig heeft professor Herman van Praag een boek geschreven dat andere aspecten laat zien die binnen de neurowetenschappen en de
psychiatrie zwaar onderbelicht zijn.
In zijn onlangs verschenen publicatie keert Van Praag zich tegen het neuraal determinisme. Een vertegenwoordiger van het neuraal determinisme is dr. Dick Swaab.
In het neuraal determinisme zijn onze hersenen bepalend voor ons hele bestaan.
Tegenover Swaab zijn premisse ‘Wij zijn ons brein’ stelt van Praag ‘Wij zijn onze
geest’. Onder ‘geest’ verstaat Van Praag de authenticiteit van ieder mens.
(Selfhood). Het ‘zelf’ van de mens is een mysterie, vergelijkbaar met het mysterie
van het ontstaan van levende materie. De geest is weliswaar afhankelijk van het
brein, maar kan niet tot het brein worden gereduceerd. De geest kent zijn eigen
wetmatigheden. Dit betekent dat neurobiologische gegevens het gesprek tussen
psychiater en patiënt nooit kunnen vervangen.
HET NEURAAL DETERMINISME HEEFT EEN ARMZALIG MENSBEELD, OMDAT DE MENS TOT ZUIVER LICHAMELIJKHEID IS GEREDUCEERD. Frankl zou vandaag de dag ongetwijfeld spreken over een ‘neuralisme’, als een
element van de-humanisering.
Van Praag gaat uitvoerig in op de betekenis van de religiositeit. Hieronder verstaat hij de menselijke behoefte
aan religieus geladen gevoels-en denkinhouden. In deze betekenis is religiositeit een persoonlijkheidskenmerk.
De religieuze mens heeft voor Van Praag de behoefte aan zijn leven een verticale dimensie te geven. Religiositeit wijst op verbeeldingskracht en brengt een mens aan de grenzen van het onbekende. Er worden krachten
verondersteld (verbeeld), die invloed op het leven van de mens en op de wereld uitoefenen. Het maakt het
bestaan van de mens dragelijker, omdat het Godsbeeld belangrijke psychologische functies vervult: die van
rolmodel, mentor, rechter en gids.
Religiositeit heeft voor de schrijver een biologische basis. Elk gevoel en elke ervaring veronderstelt een cerebraal (in de hersenen gelokaliseerd) substraat. Toch heeft religiositeit geen biologische oorzaak. RELIGIOSITEIT
WORDT BIOLOGISCH BEMIDDELD, NIET BIOLOGISCH VEROORZAAKT. Wanneer men tijdens een concert geraakt wordt door de schoonheid van de muziek, wordt deze esthetische ervaring opgeroepen door bepaalde
neuronale circuits. Deze neuronale processen zijn niet de oorzaak van de esthetische ervaring. De muziek is de
bron van de esthetische ervaring. De neuronale processen maken de esthetische ervaring mogelijk. Ze zijn
intermediair tussen de esthetische prikkel die de muziek veroorzaakt en de esthetische ervaring.
rapie en Existentiële Analyse vindt haar
fundering in de psychologie van Viktor E.
Frankl.
Logotherapie of Existentiële Analyse
beschouwt het zoeken naar betekenis of zin als de primaire menselijke
motivatie. Omdat mensen de mogelijkheid hebben te kiezen zijn zij verantwoordelijk voor hun beslissingen. Een
mens is niet slechts een marionet van
biologische of erfelijke krachten en
product van zijn milieu, maar de mens is
altijd vrij om zelf positie te kiezen ten
opzichte van innerlijke bepalingen en
uiterlijke omstandigheden. Tussen
stimulus en respons zit altijd een stukje
ruimte, is de overtuiging van de neuroloog Frankl, en in die ruimte vinden we
de menselijke vrijheid.
Het is het doel van deze psychologische
benadering, gebaseerd op de antropologische visie in de Logotherapie en Existentieel Analytische Psychotherapie, om
cliënten te begeleiden op hun weg naar
het vinden van concrete betekenissen in
hun respectievelijke levenssituaties.
Logotherapie biedt hulp in de heroriën-
Het neuraal determinisme gaat ervan uit dat religiositeit een biologische oorzaak heeft. Van Praag vindt deze
opvatting een verarming van het totale mensbeeld. VAN PRAAG RICHT ZICH OP DE ‘ZINGEVING’ VAN HET
MENSELIJK LEVEN. ‘Betekenisgeving’ vindt hij eigenlijk een beter woord, omdat dit woord duidelijker aangeeft waar het eigenlijk om gaat: ‘inhoud geven aan het leven’. Betekenisgeving staat met de menselijke geest
in verband, met datgene wat de mens tot individu maakt. Materiële dingen bevredigen het lichaam, maar niet
de geest. De zingeving van het leven ligt in de betekenis die eraan gegeven wordt. Religieus geloof kan een
belangrijke bijdrage leveren aan de behoefte aan zingeving.
tatie op het leven door middel van het
Wij zien hier een belangrijke overeenkomst tussen Van Praag en Frankl. Van Praag verwijst ook in verband met
het zoeken naar zingeving in de psychiatrie, naar Frankl’s Das Leiden am sinnlosen Leben - Psychotherapie für
heute. HET ZOEKEN NAAR ZINGEVING IS IN DE PSYCHIATRIE EERDER UITZONDERING DAN REGEL. Een leven
dat geen zin kent, leidt tot gemis aan levenslust en kan een depressie veroorzaken.
Het spirituele of religieuze domein biedt ook mogelijkheden tot genezing van psychische wonden. Van Praag
verwijst in dit verband onder meer naar de betekenis van het gebed en naar de Joodse leer waarin de mens
van God de opdracht heeft mee te werken aan het herstel van deze geschonden wereld. Van Praag spreekt in
dit verband ook over suïcide. Hij concludeert op grond van allerlei onderzoeken dat religiositeit geestelijke
weerbaarheid kan verhogen en als gevolg daarvan suïcidaliteit kan verminderen.
Logotherapie berust op de erkenning
Het boek van Van Praag is een verademing in onze samenleving waarin het neuraal determinisme steeds meer
terrein lijkt te winnen. Dit neuraal determinisme doet voorkomen dat religie niet meer dan een hersenspinsel
is. Van Praag laat zien dat deze redenering een aantal leemten en beperkingen vertoont. Hij beschouwt de
religiositeit als een onuitwisbare behoefte van de menselijke geest en als een belangrijke stimulans voor zingeving van het menselijke leven. Wij kunnen hem voor de ruimte die hij vraagt voor de menselijke vrijheid niet
dankbaar genoeg zijn.
Het verstand te boven—Beproevingen van een verstandig mens, H.M. van Praag.
Uitgeverij Boom, Amsterdam 2013, 183 p. ISBN 978 94 6105 712 9
Logotherapie en Existentiële Analyse,
serieus ingaan op de existentiële vragen
en biedt herstel en ontwikkeling door
het versterken van het vertrouwen in de
onvoorwaardelijke zin van het leven en
de waarde van de persoon.
dat ieder mens een uniek geestelijk
wezen is. Ieder mens streeft er ten
diepste en ten laatste naar zichzelf en
het eigen bestaan in een zinvol verband
te begrijpen. Dit 'begrijpen' is zowel
intuïtief, cognitief, experiëntieel als
gedragsmatig.
ofwel de Derde Weense School in Psychotherapie, werd ontwikkeld door
Viktor Frankl en onder deze namen
werden zijn denkbeelden voor het eerst
gepubliceerd in 1938.
5
FRANKL – LONG DISTANCE
LOGOTHERAPIE in
NEDERLAND
Logotherapie is een vorm van psychotherapie. Ontdekt en ontwikkeld
door Prof. Dr V. E. Frankl (1905 1997) is Logotherapie uitgegroeid tot
een van de meest invloedrijke vormen van psychotherapie.



Logotherapie is transcultureel
Logotherapie is persoonsgerichte
psychotherapie, waarbij de vraag
naar een mogelijk zinvol leven
centraal staat
Logotherapie is zo zinvol omdat
het 'van het leven zelf leren om
onvoorwaardelijk zelf te leven' is
Bij Logotherapie gaat het om een
psychotherapeutische behandelingsmethode vanuit het eigenlijk menselijke en met als doel verantwoordelijkheid in vrijheid voor verandering
naar zinvol en waardig leven.




Dat is vanuit de geestelijke dimensie
De mens als 4-dimensioneel
wezen is 'eenheid in totaliteit'
De mens als 3-dimensioneel
wezen 'is' iemand, die beschikt
over een psyche en een lichaam
Ieder mens leeft in relatie tot
anderen en kan voortdurend
anders (pro-activiteit)
Wat het leven van mensen beslissend
beïnvloedt is een onbewust geestelijk
proces dat op de verwerkelijking van
een zinvol en waardig bestaan gericht
is. In dat proces kunnen situaties en
condities factoren van betekenis zijn,
maar nooit factoren die beperken.
Ieder mens beschikt over die innerlijke vrijheid die in staat stelt om te
kiezen voor het andere, verandering
en voor anderen. Daarin zelf verantwoordelijk zijn en concreet zelf doen
bepaalt wie iemand is.
Logotherapie beschikt over specifieke
methoden en gevalideerde technieken om persoonlijke ontwikkeling
en permanent veranderen te faciliteren en te integreren.
Logotherapie biedt expliciet ruimte
voor het positief gebruiken van persoonlijke levensbeschouwelijke momenten.
6
Enige tijd geleden ben ik aan een nieuwe studie begonnen: Franklian Psychology. Ik volg het via het Distance Learning Program van het Viktor Frankl Institute
of Logotherapy in Texas, US. Een hele mond vol. En als
ik wil ben ik daar voorlopig wel even zoet mee: het zijn
4 modules, waarvoor je voor de eerste een half jaar de
tijd krijgt, voor de andere drie mag ik rekenen op elk
een jaar aan tijdsinvestering.
De cursus waarmee ik ben begonnen heet: Franklian
Psychology, introduction to logotherapy. Hoe het
werkt? Via het instituut heb ik leerstof opgekregen,
bestaande uit 5 hoofdstukken of units. Aan het eind
van elke unit is de opdracht er een essay over te schrijven die ik vervolgens opstuur naar mijn persoonlijke
mentor in de US. Ik heb inmiddels m´n eerste unit af
en via Skype kennis gemaakt met m´n Amerikaanse
mentor, afkomstig ergens uit het midden van de States. Klinkt wel interessant toch, m´n eigen Amerikaanse prof.
De titel van de eerste module cursus dekt de lading
probleemloos: een introductie in de logotherapie. Dus
nu vooral nog theorie, principes en grondslagen. En
een stukje geschiedenis, een vergelijking met en
plaatsbepaling tot andere vormen van psychotherapie.
Leuk weetje: de logotherapie werd oorspronkelijk de
derde Weense school genoemd, na de Freudiaanse en
Adleriaanse therapie, alle drie hun wortels in Wenen.
Logotherapie heeft een uitgesproken mensbeeld als
uitgangspunt. Naast het psychische en fysieke bestaat
de mens uit een spirituele dimensie die de kern uitmaakt van zijn wezen. Die dimensie bestaat uit die
eigenschappen die uniek voor de mens zijn, waaronder
ons vermogen tot zelfreflectie, onze verbeelding, het
vermogen boven onze eigen belangen uit te stijgen,
ons gevoel voor humor, onze creativiteit. Een bijzonder ´orgaan´ van die spirituele dimensie, of Noös
(Grieks) zoals Frankl die noemde, is het geweten. Niet
het Freudiaanse geweten, als een superego gevormd
door onze ouders en de maatschappij, maar het geweten als het vermogen van de mens om zin en betekenis
in het leven te vermoeden en herkennen, ongeacht
welke situatie. Volgens Frankl is het gemis aan zin en
betekenis in het leven van mensen een belangrijke
factor in het ontstaan of onderhouden van psychische
klachten. Logotherapie is erop gericht om die spirituele dimensie weer in het bewustzijn te brengen zodat
mensen met gebruik van de hulpbronnen van die Noös
weer op zoek kunnen naar de betekenis in hun leven,
volgens Frankl de belangrijkste drijfveer van de mens.
Belangrijke voorwaarde: daar moet diegene wel voor
kiezen. Of beter, één keuze kan ons volgens Frankl
nooit worden ontnomen (ik schreef er in de vorige
nieuwsbrief al over): de keuze hoe we ons willen verhouden tot de situatie waarvoor we gesteld zijn. We
kunnen ons weerloos beschouwen, een speelbal van
de gebeurtenissen in ons (onze emoties en impulsen)
en om ons heen. Die instelling werkt als een selffulfilling prophecy: de kans is klein dat uit een dergelijke
instelling een positieve verandering voortkomt. Logotherapie stelt: wat ons ook gebeurt of overkomt, we
kunnen altijd terugvallen op de hulpbronnen van onze
spirituele dimensie.
Op basis van die principes kreeg ik al direct een idee
voor een waardevolle toepassing van de logotherapie
in ons werk. Mensen hebben volgens bovenstaande
dynamiek nogal eens de neiging zich als slachtoffer te
beschouwen. Maar al te snel leggen we de oorzaak
van onze problemen buiten onszelf. Echter, die instelling helpt niet bij het resultaat van een therapie. Ik
denk dat elke therapeut zich voorbeelden te binnen
schiet van een therapie die maar niet op gang wilde
komen, waar vooral de therapeut zelf hard aan het
werk was, zonder dat er iets in de klachten van de
hulpzoekende veranderde. Soms zijn we ons er nog
maar weinig bewust van dat het anders kan, zijn we
het zicht op die spirituele dimensie verloren. Hoe zou
het zijn om een therapie bij start, of bij stagneren
vanwege bovenstaande dynamiek, met logotherapie
aan te vangen? Door de cliënt bewust te maken van
het belang van zijn of haar houding ten opzichte van
de therapie, en daarmee ten opzichte van zijn of haar
leven, én van de hulpbronnen die hij daarvoor tot zijn
beschikking heeft, raakt diegene weer betrokken bij
het behandelproces en kan daar ook op aangesproken
worden. Naar mijn mening is het de ultieme validatie
van de cliënt: weet je nog? Het doet ertoe wat jij doet,
hoe jij je inzet. Jij maakt verschil.
Ik vind het een interessante gedachte en ben benieuwd hoe mijn prof uit de U.S. daarover denkt. Ik
houd jullie op de hoogte.
Klaas-Jan Pos
EP baant de weg voor verbetering beroepsmobiliteit in EU
Een virtuele kaart met professionele kwalificaties moet het gemakkelijker maken voor artsen, apothekers en
andere professionals om in een andere EU-lidstaat aan de slag te gaan. Tegelijkertijd moet een waarschuwingssysteem voorkomen dat mensen met een beroepsverbod nog in een ander EU-land kunnen werken.
Snellere en makkelijkere erkenning.
Door de aangepaste regelgeving worden de kwalificaties van werknemers in bepaalde beroepen sneller erkend door andere EU-lidstaten. Dit gebeurt door middel van een elektronisch systeem met virtuele kaarten
waarop de kwalificaties vermeld staan. Het systeem is gebaseerd op bestaande informatieuitwisselingsystemen tussen de lidstaten. Omdat professionals in hun eigen land de aanvraag doen, in plaats
van in het gastland, versnelt en vergemakkelijkt dit de erkenningsprocedure. Ook geldt dat wanneer autoriteiten niet binnen de gestelde termijn reageren, het "HAGANAH
verzoek automatisch
gehonoreerd
wordt. Voor het hele
Ship EXODUS
1947"
persbericht klik: HIER
GRATIS GROEIENDE BIBLIOTHEEK?
Wekelijks krijg ik een update van de nieuwe uitgaven van de De National Academies Press. En het mooiste is dat titels die mijn nieuwsgierigheid oproepen direct en kosteloos zijn op te roepen en veilig en legaal te downloaden. In die duizenden uitgaven zitten veel uitgaven die met psychologie en gezondheid te
maken hebben.
Een absolute aanrader om eens te bezoeken en misschien aan te melden voor de nieuwe uitgaven.
Een klein kritiekpunt is dat veel materiaal natuurlijk enkel vanuit de Amerikaanse context komt.
Over The National Academies Press
De National Academies Press (NAP) is opgericht door de National Academy of Sciences om de rapporten
te publiceren van de National Academy of Sciences , National Academy of Engineering, Institute of Medicine en de National Research Council, die allen publiceren onder een door het Congres van de Verenigde
Staten verleend charter. Het NAP publiceert meer dan 200 boeken per jaar over een breed scala van
onderwerpen in wetenschap, techniek en geneeskunde, waarbij de NAP wil voorzien in gezaghebbende
informatie over belangrijke zaken in de wetenschap en gezondheidsbeleid.
Digitaal (PDF): De National Academies Press biedt meer dan 4000 titels in PDF-formaat. Al deze PDF's
kunnen GRATIS worden gedownload. http://www.nap.edu/
Of voor directe toegang tot de gesorteerde onderwerpen: http://www.nap.edu/topics.php
“I recommend that the Statue of Liberty on the East Coast be supplemented by
a Statue of Responsiblity on the West Coast.” ― Viktor E. Frankl, Man's Search for Meaning
‘SHAME’ gaat over seksverslaving, obsessief denken en
gebrek aan (ver)diep(end) menselijk contact. De titel
dekt de lading niet. Al is het wel mooi, dat de kijker tot
eigen reflectie kan komen. Steve McQueen, de nog jonge
regisseur, lijkt hier patent op te hebben, zoals al eerder
bleek in “Hunger“.
De pijn en verwrongenheid is in het gezicht van de hoofd
rolspeler Michel Fassbender [beste acteur 2011 Filmfestival Venetië] goed te lezen. Vooral in de scenes in the
New York Subway kun je je als kijker goed verplaatsen:
zijn lege blik de ondergrondse wereld in, waar de ander
prooi wordt. Het is staren, meer dan contactmakend
waarnemen.
Volgens psychiater Louis TAS (1920-2011) is SCHAAMTE
‘het gevoel dat je in de ogen van anderen compleet waardeloos bent en dat ze daarin nog gelijk hebben ook.’ Hij
leidde jarenlang zgn. schaamtetherapiegroepen [Vrij
Nederland, 2007] waarvan het toen gepubliceerde interview gemakkelijk op internet te vinden is.
Ik ben met hem eens, dat schaamte zo erg verwant is aan
depressie en niet gemakkelijk overgaat. Je zou met Tas
kunnen zeggen, dat deze mensen lijden aan het leven.
Hulpverleners, die naarstig zoeken naar wat ziektekostenverzekeraars willen zien als ‘diagnose’, spreken meer
vanuit ‘gesundes Volksempfinden’ dan een visie, waaruit
kennis van psychotherapie of psychiatrie blijkt.
De hoofdpersoon Brandon, een succesvolle dertiger,
leidt overdag een succesvol leven met veel geld verdienen en een eigen appartement in de buurt van 5th Avenue. Maar ’s nachts worstelt hij met zijn obsessies en
zoekt wanhopig naar scorende bevrediging. Als zijn jonger zusje logies bij hem vraagt omdat het tegen zit in
haar leven, wordt de stress hem noodlottig. Zij zingt in
een club en nadat ze al heel lang en vaak gevraagd heeft
of hij eens wil komen gaat hij mee en kijk, er biggelt een
traan langs zijn strakke wang. Nu zoekt zij nader contact
met haar broer, maar hij geeft niet thuis.
Haar vertolking van Sinatra’s New York is dan ook wel
heel apart en heeft de juiste dictie. Ondanks alle bekendheid is het een hoogtepunt in de film en tekent de perfect getroffen contactloosheid tussen Brandon, zijn baas
die meeging en Brandon’s zus Sissy.
We zien, dat Brandon steeds meer leugens nodig heeft
om zich staande te houden. Ook worden de megalomane
trekken zichtbaarder, als hij een onbekende vrouw in een
café de hemel voorspiegelt. Haar partner is daar niet van
gediend en slaat hem buiten in elkaar, Brandon’s bestaan
verschraalt snel…
FILMS met een VERHAAL
‘SHAME’
(recensie: Eli Meijer)
Hoewel er meer verschillen dan overeenkomsten bestaan tussen FRANKL en TAS zijn enkele overeenkomsten
frappant:
1 net als Frankl was Tas tot ruim boven zijn 85e
therapeutisch actief
2 delen een concentratiekampverleden en schreven daar
over. Tas onder pseudoniem Loden VOGEL: Dagboek uit
een kamp, nog in 2000 herdrukt en aangevuld
3 hun uitspraken en lessen inspireren velen.
De film ‘SHAME’ biedt geen oplossingen, noch een happy
end, maar doet een beroep op onze empathie: ook voor
Brandon is een ander leven mogelijk. Dat hij zijn schaamte zou willen begrijpen en inzien, dat het een fantasie is.
Of dat je in andermans ogen niet vreselijk belangrijk
bent; dat iedereen altijd op jou let. Leer zelf de goede
vragen stellen en het leven antwoordt. Dat is wat de pas
overleden Tas ons duidelijk maakt in de tv-serie Kijken-inde-ziel van Koen Verbraak. Wellicht de moeite de in
totaal zes uur durende interviews met psychiaters in
deze rubriek te bespreken. In mijn ogen is schaamte een
mooi thema, want in tegenstelling tot schuld, je kunt er
niet voor boeten. Het is de bodem onder je bestaan… en
dan moet je er wel zijn in plaats van door de grond willen
zakken……
7
Het leven is ZINvol
ZIN is voor mensen in hun hele bestaan de
belangrijkste motivator
ZIN kan niet aangeboden worden…. maar
de voorwaarden kunnen wel gefaciliteerd
worden
'er ZIN in hebben' - in onze taal is het
eigenlijk zo eenvoudig
ZIN blijkt een probaat middel tegen sabotage, corruptie, diefstal, misbruik, pesterijen, burnout en al die andere ongewenste
effecten die daar ontstaan waar mensen
niet tot hun doel komen
ZINvol gefundeerd leiderschap is de grote
behoefte van onze tijd
If you go for the person,
you will always gain something,
if you concentrate on the problem,
you will lose anyway.
LEMMA Persoonlijkheid
OPMERKING: Het begrip persoonlijkheid wordt in de Logotherapie in de omgangstaal gebruikt. Kenmerkend is echter de opvatting, dat persoonlijkheid als een opgave moet worden gezien. De mens heeft een
aangeboren karakter, hij is een persoon, maar de mens wordt een persoonlijkheid. De taak van de ontwikkeling van de persoonlijkheid kan de mens vervullen, door de verwerkelijking van datgene wat noodzakelijkerwijs in een situatie gedaan moet worden. Daardoor wordt hij van de gerichtheid op zijn gevoelsmatige toestand of innerlijke gesteldheid of stemming, kortom: van een vruchteloos cirkelen om zichzelf
afgehouden. Want het verwerken van zinvolle taken heeft als neveneffect de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Deze positie van Frankl is tegen de psychoanalytische zelfervaring gericht. Frankl karakteriseert haar met het woord van Martin Heidegger als “Begaffung” van de eigen toestand, ongeveer de
gevoelstoestand of de lichamelijke gemoedstoestand.
• De mens wordt persoonlijkheid door de vormgeving van zijn aanleg.
De mens heeft “een karakter”; maar hij “is” een persoon. Hij “wordt” een persoonlijkheid,
doordat de persoon die iemand “is”, met het karakter, dat iemand “heeft”, van gedachten wisselt. Doordat de mens stelling tegenover zijn persoon neemt, worden hij en zijn karakter steeds weer omgevormd
tot persoonlijkheid.
Wat betekent dit alles anders dan: ik handel niet alleen overeenkomstig datgene wat ik ben, maar ik word
ook gevormd door de wijze waarop ik handel. (Der Ieidende Mensch 204)
• De betekenis van de persoonlijkheid is op de gemeenschap gericht
Hunter ‘Patch’ Adams,
Contact
NILEA
Maartenplein 15
3633 EJ Vreeland
Nederland
0294-785125
[email protected]
www.viktorfrankl.nl
Hoe genuanceerder een mens is, des te minder beantwoordt hij aan de norm – zowel in de betekenis van
de doorsnee als ook in de betekenis van het ideaal; maar hij heeft voor de prijs van deze normaliteit,
respectievelijk idealiteit, zijn individualiteit gekocht. De betekenis van een dergelijke individualiteit echter, de zin van de menselijke persoonlijkheid is telkens gericht en betrokken op de gemeenschap. Want
[……] de zin van alle persoonlijke uniciteit van de mensen [ligt] uitsluitend in zijn betekenis voor een groter geheel. Zo wijst de betekenis van de menselijke persoon als persoonlijkheid, boven haar eigen grenzen uit. Deze wijst op de gemeenschap; op de weg naar de gemeenschap overstijgt de betekenis van het
individu het zelf. (Im Anfang war der Sinn 114)
ONVRIJWILLIGE VRIJE TIJD IN DE VORM VAN WERKLOOSHEID
(Fragment uit: ‘De Vergeefse Roep om een Zinvol Bestaan’ - 1977)
Viktor E. Frankl
Het Nederlandse Instituut voor
Logotherapie en Existentiele
Analyse verzorgt vanaf 2013 opnieuw:
 bevorderen van bekendheid met het werk
van Viktor E. Frankl
 bevorderen van de kennis van de
Logotherapie in Nederland
 ontmoeting tussen professionals of andere
geïnteresseerden
 introductie cursussen
 studiedagen
 een jaarlijkse Viktor Frankl-lezing
 beschikbaar maken van materialen
KIJK EENS NAAR DE HUIDIGE WESTERSE SAMENLEVING; ZIJ VOORZIET EIGENLIJK IN ELKE BEHOEFTE, BEHALVE IN
ÉÉN, DE BEHOEFTE OM ZINVOL TE LEVEN. Je zou kunnen zeggen dat sommige behoeften zelfs worden ge-
schapen door de tegenwoordige samenleving. Toch blijft de behoefte om de zin van alles te begrijpen
onvervuld, te midden van en ondanks al onze rijkdom.
De rijkdom van onze maatschappij blijkt niet alleen uit de materiële goederen, maar ook uit de vrije tijd.
In dit verband zouden we moeten luisteren naar Jerry Mandel die schrijft: 'De technologie heeft ons beroofd van de noodzaak onze krachten aan te wenden om te overleven. Hierdoor hebben wij een welvaartsysteem ontwikkeld dat ons de garantie geeft te overleven zonder dat we daar zelf iets voor hoeven
te doen. Wanneer in feite slechts 15% van de arbeidskrachten van een land door gebruikmaking van de
technologie kan voorzien in de behoeften van de gehele bevolking, dan staan we voor twee problemen:
welke 15% zal werken en hoe zullen de anderen het feit opvatten dat ze wel gemist kunnen worden en
dat dientengevolge de zin aan hun leven is ontnomen? Misschien heeft de logotherapie nog meer te
zeggen tegen de 21ste eeuw dan ze al heeft gezegd tegen de 20ste.'
Vandaag de dag hebben we ook te maken met onvrijwillige vrije tijd in de vorm van werkloosheid. Deze
kan een speciale neurose veroorzaken, de 'WERKLOOSHEIDSNEUROSE'. Ik heb deze zo genoemd toen ik
haar voor het eerst beschreef in 1933. Bij nadere bestudering echter bleek wederom dat de echte oorzaak niet lag in het feit dat men werkloos was, maar in het gevoel dat men nutteloos was.
Deze begrippen werden door elkaar gehad en men zag het leven als zinloos. Geldelijke compensatie, of,
als u wilt, sociale zekerheid is niet voldoende. De mens leeft niet van welvaart alleen. (...)
Het gevoel van zinloosheid, de existentiële leegte, neemt zo toe en verbreidt zich dusdanig dat men waarlijk kan spreken van een massaneurose.
Gebaseerd op een lezing getiteld Therapy through Meaning, gehouden aan de University of California te Berkeley, 13 februari 1977 – Voor het hele artikel: http://viktorfrankl.nl/Bulletins/Bulletin%20Vol09-4-1999.PDF

Download Report