Fotograferen tijdens een Eredienst, wat mag en wat

Fotograferen tijdens een Eredienst,
wat mag
en
wat mag niet
(een discussie)
Juli 2014.
Roelof Rump
[email protected]
http://rrump.home.xs4all.nl/
140701
Versie 1.02
Van
Roelof Rump
E-mail
WWW
[email protected] of [email protected],
http://rrump.home.xs4all.nl/
Aanleiding:
Mij werd gevraagd om “De eerste heilige Communie” door middel van foto’s te
documenteren.
Vooraf werd aan de ouders medegedeeld dat gemaakte foto’s voor een ieder te
bekijken en te downloaden zijn op mijn site (Lit. 1).
Eén van de ouders maakte na openbaarmaking bezwaar tegen de openbaarheid (Lit. 2))
en was het ook niet eens met mijn voorwaarden (Lit. 2).
Ook stelde de ouder dat de gemaakte foto’s niet mijn intellectuele eigendom zijn en
derhalve ook voor andere doeleinden – anders dan voor privé gebruik – gebruikt
mogen worden.
Dit feit – het beperken van mijn publicatie mogelijkheden en het accepteren dat het
eigendom van de foto’s bij de maker berust - is voor mij als sociaal en straatfotograaf
een interessante kwestie: mag een eredienst in al zijn facetten publiekelijk worden
getoond en berust het auteursrecht van de foto’s bij de maker.
Bijkomende bijvangst van dit probleem was voor mij ook de aanleiding om eens alle
“Do’s and Dont’s” op een rijtje te zetten en mij af te vragen of ik als straatfotograaf
binnen de actuele wetgeving werk.
Stelling
Niet alles wat wettelijk mag, is ethisch geoorloofd.
Vragen
•
Is de ruimte voor de eredienst een semipublieke of private ruimte.
•
Geldt er portretrecht voor aanwezigen bij de eredienst.
2
Portretrecht is een afbakening van omstandigheden waaronder je personen vrij
en zonder toestemming mag fotograferen.
•
Mag je de consecratie fotografisch documenteren.
•
Mag je personen tijdens de Heilige Communie fotograferen.
Hier kun je onderscheid maken tussen een ethische (respect) en een wettelijke
(portretrecht) benadering.
•
Zijn de door mij gemaakte foto’s mijn eigendom.
•
Mogen mijn foto’s zonder naamsvermelding worden gepubliceerd.
Verantwoording
Tekst is geheel voor mijn rekening, soms is er een persoonlijke mening. Daar waar
sprake is van literatuur wordt dit duidelijk aangegeven met (Lit X.). Niet alle bronnen
zijn door mij te achterhalen, vaak heb ik in mijn aantekeningen over portretrecht en
privacy alleen tekst fragmenten genoteerd.
Ik draag geen enkele verantwoording voor de inhoud van deze notitie en ben ook niet
aansprakelijk voor acties en geschriften gebaseerd op deze notitie.
Wel zou ik graag geïnformeerd willen worden wanneer u refereert aan deze notitie of
deze notitie gebruikt voor acties als “huisregels” en dergelijke.
De feiten
Citaten uit mails en andere bronnen worden cursief weergegeven.
Is de ruimte voor de eredienst een semipublieke of private ruimte
Bij een semipublieke ruimte gelden “huisregels” 1. Wat mag en niet mag is
gelijk aan de wettelijke beperkingen in de openbare ruimte, met dien verstande
dat de “huisregels” de beperking aangeven (Lit 4, 10) (Voorbeelden: Musea,
Ontmoetingsruimte verpleeg-, en bejaardenhuis).
In een private ruimte is fotograferen, zonder expliciete toestemming zonder
meer verboden (Lit. 4, 10). (Voorbeelden: Huiskamer, privé ruimte verpleeg-,
en bejaardenhuis).
Over de vraag “Kerk privaat of semipubliek” is ook contact geweest met de NVJ
(Nederlandse Vereniging van Journalisten).
1
Over huisregels en het overtreden hiervan: Daar staat geen sanctie of boete op. Wel kan je worden geweigerd
of worden weggestuurd (Lit. 10)
3
De jurist mailde (Lit. 5):
Ondanks dat u geen lid meer bent, zal ik een kort antwoord geven op uw vraag.
Een kerk is geen publieke ruimte, ook niet semi-publiek. De parochie, of het
bisdom mag regels stellen. Niet alleen ten aanzien van al of niet fotograferen,
maar zelfs ook ten aanzien van toegang van personen.
Geldt er portretrecht voor aanwezigen bij de eredienst
De jurist van de NVJ (Lit. 5):
Als de parochie of het bisdom geen bezwaar tegen fotograferen heeft, dan nog
kan het zijn dat geportretteerden een redelijk belang hebben om zich tegen de
publicatie van de foto te verzetten. Het gaat hier om een afweging tussen het
recht op privacy en het recht op nieuwsgaring. Publicatie van een portret is in
principe altijd inbreuk op de privacy. De vraag is of de publicatie van het
nieuwsfeit hier tegen opweegt.
Mag je de consecratie fotografisch documenteren
De pauselijke ceremoniemeester (Lit. 6):
bisschop Piero Marini, is niet tevreden over de televisieregistraties van
pausmissen. Vooral het commentaar is hem een doorn in het oog. Dat zegt hij
in een interview met het Italiaanse tijdschrift La Civiltà Cattolica. Volgens
Marini hebben televisieregisseurs “een onverzadigbare behoefte aan publiek”,
en gaat dat vaak ten koste van de waardigheid van de eredienst. Zo liet de RAI
tijdens de consecratie van brood en wijn een knielend lid van de kleurrijk
uitgedoste Zwitserse Garde zien. “Iemand wees de televisieploeg erop dat het
ongepast is op het centrale moment de aandacht van de kijker weg te trekken
van wat de celebrant aan het doen is en op een kleurrijk detail te focussen.”
Een fragment van een huwelijks uitnodiging (Mechelen, België) (Lit. 7):
Het pastoraal Mechelen liet ons weten dat het niet toegelaten is om rijst,
bloemblaadjes, papieren hartjes, ... te strooien aan de ingang van de kerk of in
de kerk.
Fotograferen mag uiteraard, maar er werd ons gevraagd om niet te
fotograferen tijdens de homilie en de consecratie en zich niet op het hoogkoor
te begeven.
Mag je personen tijdens de Heilige Communie fotograferen
Mijn contactpersoon van Bisdom Utrecht (Lit: 8):
Vanuit mijn functie ben ik geregeld bij ‘bijzondere Eucharistievieringen’ zoals
een diaken- of priesterwijding, een viering bij een bisdombedevaart of een
jubileumviering. Daar zijn vaak ook fotografen of fotojournalisten bij
aanwezig. Zij krijgen veel ruimte om foto’s te maken, het te communie gaan
4
van de gelovigen mag in het geheel niet (herkenbaar) gefilmd of gefotografeerd
worden. De reden is dat dit een zeer persoonlijk geloofsmoment is.
Zijn de door mij gemaakte foto’s mijn eigendom
Het auteursrecht is hier duidelijk over, het intellectuele eigendom berust bij de maker
(Lit. 4).
Een ander mag de foto niet onder zijn naam verspreiden en - heel verrassend - ook niet
namaken. Utsnede uit een krantenartikel (Lit 13):
Het Chassé Theater in Breda moet een grote naaktfoto verwijderen van de
muur van het bespreekbureau van het theater. De Bredase rechtbank oordeelde
vrijdag dat het theater met de foto van een slapende vrouw inbreuk heeft
gemaakt op het auteursrecht van fotografe Claudette van de Rakt
De rechtbank gaf Van de Rakt gelijk. 'De totaalindruk van de foto in het
bespreekbureau verschilt te weinig van de eerder door de fotografe gemaakte
foto Maanlicht. De afbeelding in het bespreekbureau kan daarom niet als
zelfstandig werk met een eigen oorspronkelijk karakter worden aangemerkt',
aldus de rechter. De rechter gebood het Chassé Theater de foto binnen twee
weken weg te halen
Mogen mijn foto’s zonder naamsvermelding worden gepubliceerd.
Nee, dat mag niet, bij publicatie door een ander dan de fotograaf moet altijd de naam
van de fotograaf worden vermeld.
De geportretteerde zelf mag namelijk zonder toestemming van de fotograaf zijn
portret (laten) verveelvoudigen en uitdelen. Hij mag zelfs zonder toestemming
van de fotograaf zijn portret (laten) publiceren in kranten en tijdschriften.
Waarschijnlijk geldt dit ook voor alle overige media maar daarover is de wet
niet duidelijk. De fotograaf kan voor dit gebruik ook geen vergoeding
bedingen. Wel moet in alle gevallen zijn naam worden vermeld (Lit. 9)
Discussie
Vooraf over mij en mijn intenties:
Ik ben een sociaalfotograaf met een missie: Mijn foto’s tonen vaak de randen van de
maatschappij en zijn eigenlijk een aanklacht tegen de verruwing van de maatschappij.
De foto’s worden niet gemaakt uit een vorm van voyeurisme, integendeel, het zijn
eerder beelden van menselijke trots en doorzettingsvermogen. De foto’s zijn vaak een
onderdeel van een interview met “De Ongeziene”. Deze interviews worden onder de
avatarnaam StrangeArt gepubliceerd in de internetkrant Apeldoorn-Direct.
(http://www.apeldoorndirect.nl/). Ook zijn enkele van mijn interviews geplaatst in het
boek “De Ongeziene Gezien, verhalen over levenskunst” (Lit. 11).
5
Daarnaast maak ik vaak pro bono 2 reportages voor (maatschappelijk) instellingen die
niet het financiële weerstandsvermogen hebben om een beroepsfotograaf in te huren.
Tenzij uitdrukkelijk anders afgesproken worden deze reportages publiek gemaakt op
mijn website.
Wat betreft de hoofdvragen
Is de ruimte voor de eredienst een semipublieke of private ruimte
Hierop is het antwoord eenduidig: Het is een private ruimte.
Dit houdt in dat er huisregels gelden. Die huisregels kunnen beperkingen voor het
gebruik, de toegang en het al of niet fotograferen aangeven. Onderdeel van die
huisregels zou kunnen zijn dat er niet gefotografeerd mag worden tijdens de
consecratie en communie.
Geldt er portretrecht voor aanwezigen bij de eredienst
Hierop is niet een eenduidig antwoord te geven.
Mijn inziens mag je wettelijk gezien personen tijdens een dienst fotograferen (tenzij de
huisregels dit verbieden natuurlijk). Hoewel de ruimte een private ruimte is, is deze
ruimte toch publiek toegankelijk. Personen kunnen in alle redelijkheid geen
aanmerkelijk belang hebben tegen het fotograferen en publiek maken van foto’s. Zij
bezoeken vrijwillig de ruimte, het zijn geen aanstoot gevende beelden en men wordt
niet geschaad in het belang.
Nog daargelaten dat de kerk geen vereniging is van personen die zich buiten de wet
plaatsen. Het is ook usance in ons democratische land dat er vrijuit gepraat wordt over
je geloof en dat een ieder publiekelijk zijn/haar geloofsovertuiging mag tonen (denk
aan de hoofddoek, kruisje om de nek etc.).
Krijg je als fotograaf de opdracht (al of niet betaald) het verloop van een eredienst te
fotograferen, dan ontkom je er niet aan ook een overzicht foto van de kerk en
aanwezige personen te maken. Je hebt immers impliciet de opdracht gekregen de
dienst in al zijn facetten te documenteren.
Ben je een willekeurige bezoeker dan is het mijn inziens niet toegestaan om personen
in de kerk te fotograferen. Er is immers – anders dan bij de ingehuurde fotograaf –
geen aanmerkelijk belang of een uiting van vrije nieuwsgaring 3 om personen te
fotograferen
Portretrecht en privacy is een schemergebied, van geval tot geval moet er – afhankelijk
van de omstandigheden – een keuze gemaakt worden.
Als straatfotograaf is voor mij van belang of de persoon bij publicatie in zijn belang
geschaad wordt.
Bij deze afweging heb ik veel steun aan een juridische procedure die tot in hoger
beroep is gehandeld (Lit 12):
2
De term wordt vaak gebruikt voor werk door professionelen dat vrijwillig en onbetaald wordt uitgevoerd ten
dienste van de maatschappij. Ze doen dit dan om mensen te helpen die voor hun diensten anders niet kunnen
betalen.
3
Vrije nieuwsgaring, een diffuus begrip. Enkele kenmerken: Human interest, actueel, onbegrijpelijk,
controversieel, belangrijk (Lit. 10)
6
Vrouw met walkman achter kinderwagen, op voorpagina van de
consumentenbond, Uitspraak rechtspraak (Het mag).
Eiseres is zonder haar toestemming gefotografeerd en gedaagde heeft deze foto
zonder toestemming van eiseres op haar website (databank met foto's)
geplaatst. Het beroep van eiseres op portretrecht slaagt niet. Er is sprake van
een portret dat is geopenbaard. Het gaat om een onschuldige foto die niet in
een diskwalificerende context is geplaatst. Eiseres is bovendien geen bekende
Nederlander, model of sporter die haar portret commercieel kan exploiteren.
Onder deze omstandigheden wordt geoordeeld dat het recht op privacy van
eiseres niet zodanig is geschonden dat het recht op openbaarmaking van de
foto door gedaagde daarvoor moet wijken. Eiseres heeft dan ook geen redelijk
belang zich tegen de openbaarmaking te verzetten.
Een andere belangrijke vraag is of de fotograaf of de publicist verantwoordelijk is
voor schending van het portretrecht. Het blijkt dat diegene die de foto publiceert
verantwoordelijk is. Klachten moeten dan ook gericht worden aan de openbaar
makende partij.
Het portretrecht biedt alleen een oplossing voor ongewenste publicaties en niet
tegen het maken van foto’s als zodanig. Dit betekent dan ook meestal dat de
geportretteerde na een ongewenste publicatie niet de fotograaf, maar de
openbaarmakende partij – vaak een uitgever of televisieomroep – dient aan te
spreken (Lit. 9).
Mag je de consecratie fotografisch documenteren
Ook op deze vraag is geen eenduidig antwoordt te geven. Kies je voor een wettelijke
benadering (wat zijn de wettelijke grenzen) of voor een ethische benadering (wat is
respectvol).
Wettelijk gezien mag je mijn inziens als onderdeel van een documentair verslag de
consecratie fotograferen. Het is nieuwsgaring en voorlichting.
Maar, moet je alles doen wat wettelijk mag.
Nee, er is ook iets als respect voor aanwezigen en betrokkenen.
Zoals je als fotograaf in de openbare ruimte geen foto’s maakt van mensen die
duidelijk aangeven dat deze niet op de foto willen (hoewel je wettelijk wel de
mogelijkheid hebt), zo respecteer je ook hier het belang van betrokkenen.
Mag je personen tijdens de Heilige Communie fotograferen
Zie voorgaande discussie, met de aanvulling dat je bij deze handeling wel heel
duidelijk personen tijdens een strikt persoonlijke beleving in beeld brengt. Elke vorm
van nieuwsgaring (anders dan documentair of human interest) ontbreekt hier mijn
inziens.
Uitzondering kun je volgens mij maken bij een huwelijksvoltrekking en doop. Onder
de voorwaarde dat betrokkenen vooraf toestemming geven.
7
Een andere uitzondering is de aanleiding van deze notitie: Fotograferen handeling
“Eerste Heilige Communie”. Hier krijgt de fotograaf de opdracht om het geheel te
documenteren, het is dan logisch dat dan “het moment” wordt vereeuwigt.
Zijn de door mij gemaakte foto’s mijn eigendom
Ondubbelzinnig: Ja (Lit 10).
Terzijde: niemand kan eisen dat foto’s gewist worden, ook de politie niet. De foto’s op
de gegevensdrager kunnen hooguit in beslag worden genomen (Lit. 10).
Mogen mijn foto’s zonder naamsvermelding worden gepubliceerd.
Ondubbelzinnig: Nee (Lit 10).
Advies
Misschien een beetje aanmatigend:
Advies aan het bisdom: Maak via een mededeling aan parochie besturen duidelijk wat
de mogelijke huisregels kunnen zijn.
Advies aan de parochie: Maak de huisregels publiekelijk.
.
Advies aan diegene die een fotograaf (al of niet om niet) inhuurt: Maak vooraf
duidelijk wat je wel en niet gefotografeerd wilt hebben en bespreek vooraf of de foto’s
al of niet op een openbare site getoond worden.
Conclusie
In dit specifieke geval, waarbij een ouder bezwaar maakt tegen openbaarmaking zijn
er voldoende redenen om niet tegemoet te komen aan het bezwaar.
•
•
•
•
•
•
Het was de opdracht aan de fotograaf om “De Eerste Heilige Communie” te
documenteren.
Vooraf is aan de ouders medegedeeld dat foto’s op de internetsite van de
fotograaf worden geplaatst.
Een belangrijk fotografisch moment is de handeling van de eerste communie
De dienst was openbaar.
Het hebben van een geloof is niet een geheim, een geheim wat niet
geopenbaard mag worden .
Wettelijk gezien is er geen aannemelijk bezwaar, je schend niet de privacy
(openbare dienst).
8
De vraag is wel of je dit wettelijk recht moet opeisen, (wat mag hoef je niet altijd te
doen 4).
Terzijde: Uit respect blijft dit deel van mijn reportages besloten.
Bovenstaande conclusies zijn verwoord door een niet-juridisch geschoold persoon.
Slechts een proefproces geeft een definitieve uitsluiting.
Persoonlijke noot
Er zijn door mij vele erediensten gefotografeerd, zie op mijn site
http://rrump.home.xs4all.nl/ het onderdeel “Reportages en Interviews”.
Achteraf gezien zou ik met de kennis van nu bepaalde delen van de eredienst niet
gefotografeerd en gepubliceerd hebben.
4
Ik herinner mij een uitspraak van de vader van Theo van Gogh: Je mag alles zeggen in ons land, maar je hoeft
het niet te zeggen.
9
Bronnen en literatuur
Lit. 1
Citaat uit e-mail van coördinatrice communieviering aan de ouders:
Dhr. R. Rump zal tijdens de vieringen foto’s maken. Hij zal deze foto’s op zijn
website zetten waar u ze vanaf kunt halen. Als u de foto in een groter formaat
wilt dan op de site geplaatst is, kunt u hem mailen, en zendt hij het u toe.
Voor de foto’s vraagt hij geen geld. Als u de foto's op welke manier dan ook
publiceert dan dient u zijn naam te vermelden, doet u dit niet dan rekent hij er
wel geld voor.
Lit. 2
Persoonlijke e-mail wisseling met een ouder wiens kind gefotografeerd werd tijdens
zijn “Eerste Heilige Communie”.
Lit. 3
Mijn voorwaarden bij verspreiding van door mij gemaakte foto, zie
http://rrump.home.xs4all.nl/Beheer/voorwaarden.htm
Bij elke fotoreportage is er een verwijzing naar:
Mijn foto's mogen voor privé (niet commerciële) doeleinden worden gebruikt.
Maar wel onder de restrictie dat mijn naam wordt vermeld
Gebruik als naam naar keuze:
Roelof Rump of StrangeArt of, bij voorkeur Roelof Rump (StrangeArt).
Bij gebruik van mijn foto's zonder vermelding van naam breng ik standaard 50
euro per foto in rekening.
Bij commercieel gebruik eerst contact opnemen met [email protected]
Lit. 4
Aantekeningen uit mijn persoonlijk archief, bronverwijzing niet genoteerd.
Lit. 5
Persoonlijke e-mail wisseling met jurist Nederlandse Vereniging van Juristen.
Lit. 6
http://www.villamedia.nl/nieuws/2003/07/30/
Lit. 7
10
http://www.isabelensteven.be/212450416
Lit. 8
Persoonlijke e-mail wisseling met een beleidsmedewerker van Bisdom Utrecht.
Lit. 9
Fotografen Federatie, http://www.fotografenondernemen.nl/
Bron: Buiten beeld. Het auteursrecht van fotografen.
ISBN 978 90 72216 88 5
Lit. 10
Straatfotografie, over gedrag en wat mag, een uitgave van de Fotografen Federatie
Lit. 11
De Ongeziene Gezien, verhalen over levenskunst.
Ronald Dashorst, Sant’ Egidio gemeenschap Apeldoorn.
ISBN 978 90 8171 393 1
Lit. 12
Vrouw met walkman achter kinderwagen, op voorpagina van de consumentenbond,
LJN: BD4785, Rechtbank Amsterdam , 394352 / KG ZA 08-609 P/BB.
Lit. 13
Volkskrant, 110409, JONATHAN WITTEMAN .
====================================================
11

Download Report