KORTWEG FLASH Driemaandelijks tijdschrift van het Willemsfonds Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Erkenningsnummer P206416 - Afgiftekantoor Brussel 1 - Kortweg Flash nr. 54 juli - augustus - september 2014 Verantwoordelijke Uitgever: Mireille Corteville, p/a Antwerpselaan 30, 1000 Brussel - Tel. 02 218 44 88 - E-mail: [email protected] - Website: http://www.willemsfondsbrussel.be De eeuw van Brussel Benieuwd naar de mogelijkheden op uw oude dag? Gesprekavond met Eric Min over Brussel als cultureel laboratorium in de 19de eeuw Een blik op ouderenzorg in Brussel Brussel heeft sinds enkele maanden zijn Fin de Siècle Museum, een lang verwachte getuigenis van de belangrijke rol die Brussel tussen 1850 en 1914 speelde in de artistiekculturele ontwikkeling van Europa. Brussel was toen ontegensprekelijk cool & avant-garde, maar dat is grotendeels onbekend. "In de hoofdstad van het jonge koninkrijk België werden oude vormen en gedachten vakkundig gefileerd en door andere vervangen: van symbolisme en art nouveau tot meedogenloze avant-gardekunst, van socialistisch veldwerk tot anarchistische oproer. In Brussel bleef niets ongedacht" Cultuurjournalist en publicist Eric Min heeft recent een boek gewijd aan deze bijzonder rijke en boeiende periode: De Eeuw van Brussel, Biografie van een Wereldstad (1850-1914). Tijd dus voor een gesprek met Eric Min over Brussel als het artistiek kruidvat en maatschappelijk laboratorium van toen, en misschien ook wel nu? Eric Min studeerde wijsbegeerte aan de VUB en heeft zeer gesmaakte biografieën over Rik Wouters en James Ensor achter zijn naam staan. Hij schrijft regelmatig voor o.a. De Morgen, rekto:verso, Staalkaart en Passage. Gemeenschapscentrum Elzenhof, Kroonlaan 12, Elsene, woensdag 17 september 2014 om 19.45 uur, deelnameprijs: 3 euro. Eric Min verkiest voor een klein publiek te spreken, hierdoor is het deelnemersaantal beperkt en raden we u aan om snel in te schrijven om zeker te zijn van een plaats. Informatie en inschrijvingen: Wim Vanobberghen, tel. 0473/47.13.10, [email protected] Op maandag 15 september 2014 gaan we op stap door de Brusselse noordwijk om kennis te maken met ouderenzorg in onze diverse hoofdstad. We delen ervaringen en staan stil bij vereenzaming en vergrijzing, het belang van zorgregisseurs en onthaalmedewerkers, ontmoetingsplaatsen en verenigingen. We starten met de wandeling om 10.30 uur aan het Willemsfondssecretariaat en eindigen rond 13 uur met een maaltijd in het lokale dienstencentrum De Harmonie. Onderweg praten we met kenners en deskundigen over hoe je met ouderen kan omgaan, over hoe het is om in een rusthuis of lokaal dienstencentrum te werken, over hoe het voelt als oudere in een wereldstad als Brussel. Laat je onderdompelen in een misschien ongekende wereld van variatie, nuances en contrasten, maar evengoed gelijkenissen en harmonie. Maandag 15 september 2014, 10.30 uur, WF-secretariaat, Antwerpselaan 30, Brussel, € 5. Info & inschrijvingen; Nathalie De Vis, 09/267.39.63, [email protected], i.s.m. LVZ Foto van Dienstencentrum De Harmonie U was weer geweldig! 400 x bedankt voor uw aanwezigheid tijdens het optreden van de Brussels Concertband! Underground Poetry Fest Opmerkelijk nieuw kunstenfestival in Jette In het weekend van 20 en 21 september slaat in GC Essegem het Underground Poetry Fest haar tenten op. Tijdens dit nieuwe, gratis toegankelijke festival zal de nadruk voornamelijk gelegd worden op visuele poëzie . Op zaterdag 20 september starten we om 17.30 uur aan Mohrfeldstraat 65, Jette, van waaruit we in processie vertrekken richting GC Essegem. Onderweg wordt publiekelijk poëzie voorgedragen in dewelke Magritte, Duchamp, Dada, chocolade, talen en geluids- en visuele poëzie worden geëerd. Aangekomen in het gemeenschapscentrum is er een Underground-trash-kortfilm "Dood aan de Powezie", om vervolgens vanaf 19.00 uur te beginnen met poëtische voordrachten. Elk kwartier zal een andere kunstenaar een performance brengen. Deze kunstenaars komen niet alleen uit België,. Er zullen ook poëten uit de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Finland, ... optreden. Hierbij moet opgemerkt worden dat visiuele poëzie vooral reeds in het buitenland veel aanzien geniet. In België is de erkenning momenteel nog tamelijk beperkt, maar we hopen daar alvast met dit Underground Poetry Fest verandering in te brengen. Op zaterdag (14 tot 16 uur) en zondag (10 tot 12 uur) zijn er ook workshops voor kinderen, waarbij op creatieve wijze visuele poëzie aan kinderen wordt aangeleerd. Informatie & inschrijvingen: Kurt Deswert, 0497/.85.25.91, [email protected] Organisatie: GC Essegem, Three Rooms Press, Éditions Maelström, het Poëziecentrum, vzw Humus, Creatief Schrijven en het Willemsfonds. FOTO: curator Philip Meersman Haal uw wandelschoenen boven: het Willemsfonds trekt het bos in Op 28 september leidt Stefan Cornelis u rond tijdens een natuurwandeling in het Zoniënwoud. Hij neemt u mee langs de mooiste paden en plekjes. Kom mee genieten van de prachtige herfstkleuren in het bos. We vertrekken om 14.30 uur aan de ingang van het bos in de Groenejagersveldstraat (Royal Etrier Belge) en eindigen rond 17.00 uur met een drankje. Deze wandeling is gratis. Informatie & inschrijvingen: Laurent Van Der Elst, 0476/29.09.83, laurentvanderelst@ hotmail.be Oproep aan de lezers In het kader van een project rond oorlog, trauma en leed zijn we op zoek naar getuigenissen en foto's van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Dit materiaal zouden we willen gebruiken om op te nemen in een boek dat een blik werpt op de gebeurtenissen en de dagdagelijkse gewoonten en gebruiken tijdens de oorlog. Dankzij uw hulp kunnen we zo een breed publiek een waarheidsgetrouw beeld geven van deze duistere periode. Laat ons iets weten via tel. 02/218.44.88 of 0472/59.42.02, hans.vanrompaey@willemsfonds. be of per post naar Willemsfonds Antwerpselaan 30, 1000 Brussel. Alvast dank bij voorbaat! COLOFON Redactie: Johan Basiliades, Kurt Deswert, Mireille De Winter-Corteville, Herman Mennekens, Wim Vanobberghen, Hans Van Rompaey 2 KORTWEGFLASH Lay-out: Manu Criel, Kurt Deswert, Hans Van Rompaey & Sam Weckx juli - augustus - september 2014 100 Jaar radio, op naar de 200? Op 19 maart bezochten we de tentoonstelling ‘Gezien op de radio. 100 jaar radio in België’ in Turn en Taxis georganiseerd door Tempora met steun van de RTBF, de RTL-groep en de NostalgieNRJ-groep. De expositieruimte was opgebouwd rond een heuse radiostudio en behandelde een brede waaier aan diverse façetten uit de 100-jarige geschiedenis van het medium, zowel nationaal als op internationaal gebied. We herbeleefden doormiddel van beelden en geluid de eerste radiouitzending in ons land op 28 maart 1914, ontdekten via interactieve installaties op een bevattelijke manier de basisprincipes van radio en veelvuldig luistermateriaal gaf aan hoe snel het nieuwe medium in de jaren dertig tot propagandamiddel uitgroeide. De tentoonstelling hield eveneens ruim halt bij ontwikkelingen vanaf de jaren zestig en zeventig: de opkomst van de vrije radio’s, de transistorradio en de ontdekking van jongeren als nieuw doelpubliek. Als afsluiter kregen we een blik voorgeschoteld op de toekomstige ontwikkelingen in het digitale tijdperk op het vlak van radio. Het boeiende aan deze tentoonstelling was dat ze ruim stilstond bij de pioniersjaren van het medium voor WOII. Velen van ons zijn, omwille van de eigen jeugd of door verhalen van de ouders, nog wel vertrouwd met de radio-ontwikkelingen vanaf de jaren vijftig of zestig. De pioniersjaren leren ons dat de radio vandaag een evidentie is, maar dat dit zeker niet het geval was in de jaren twintig. Zo waren langs luisterzijde radiotoestellen niet alleen duur, maar ook technisch moeilijk te bedienen. Tot het einde van de jaren twintig kenden toestellen vele radiolampen, werkten ze op batterijen waarvan men moest opletten dat ze niet snel leeg waren, moesten vele knopjes en schakelaars bediend worden om een post goed te ontvangen en overspanden antennes vaak woonkamers, zolders of zelfs hele daken. Langs omroepzijde stelde zich de vraag naar wat de luisteraar nu eigenlijk wou horen, hoe programma’s praktisch in elkaar gestoken moesten worden (met een live-orkest of via platenspeler) en hoe dat allemaal gefinancierd moest worden, al dan niet door vernieuwde advertentievormen. De radio in België was tot aan het NIR in 1931 immers een commerciële aangelegenheid. Bovendien was de omroeptijd vrij beperkt. Waar vandaag de radio dag en nacht beluisterd kan worden, zond de Belgische post Radio België slecht enkele uren per avond uit. Pas eind jaren twintig en begin jaren dertig werden oplossingen voor de meeste van deze uitdagingen gevonden. Een tweede interessant façet van deze expo was de aandacht voor ‘hoorspelen’ het zogenaamde 'toneel zonder beeld’. Om deze uit te voeren richtte het NIR speciale akoestische studio’s in en ontwierpen medewerkers allerlei technieken zoals klappende kokosnoten of bewegende zandbakken om geluiden van bijvoorbeeld dichtslaande deuren of voetstappen na te bootsen. De productie van special voor de radio geschreven hoorspelen groeide vooral in de jaren vijftig uit tot een ware industrie. De concurrentie van de televisie vanaf de jaren zestig en zeventig betekende het einde van de populariteit van hoorspelen. Ze werden veelal omgevormd tot kleine audiodocumenten of radiofeuilletons, zoals in de jaren negentig het populaire ‘Het Koekoeksnest’ over het reilen en zeilen van een gelijknamige hotel-restaurant en zijn personeel in West-Vlaanderen. De tentoonstelling ‘Gezien op de Radio’ te Brussel is ondertussen afgelopen, maar momenteel kan u te Leuven in het Radiohuis een vergelijkbare expositie ‘R100+’ bezoeken, dit maal met steun van de VRT. Een ideale gelegenheid dus voor zij die fragmenten van favoriete programma’s uit het verleden willen herontdekken of geïnteresseerd zijn in de radio van morgen en waar die zijn mosterd haalde. (WV) Paul Verlaine en D-Day Op 6 juni herdacht de wereld de 80ste verjaardag van D-Day in Normandië. Waar de gebeurtenissen op de vijf stranden vrij bekend zijn, is het niet zo gekend dat een stukje Franse poëzie van Paul Verlaine ook zijn rol speelde in de gebeurtenissen van de nacht van 5 op 6 juni 1944. uit de serie ‘Allo Allo’ waar cafébaas René, alias Nighthawk, via de onder het bed van zijn schoonmoeder verstopte radio allerlei op het eerste zicht amusante berichten (Jacques heeft een nieuwe fiets) uit London toegestuurd krijgt en die nadien met zijn codeboek ontcijfert. Achter de diverse veldslagen op het terrein, speelde de oorlog zich ook af in minder zichtbare operaties van inlichtingsdiensten en verzetsgroepen. Eén belangrijke factor om de landing tot een goed einde te brengen, was het gelijktijdig uitschakelen van de communicatielijnen van het Duitse leger en het vertragen of verhinderen van troepenbewegingen die een gevaarlijke tegenaanval tegen de Geallieerde troepen op de stranden kon inluiden. Het Franse verzet nam daarbij in de Geallieerde plannen een sleutelrol in op het vasteland . Op 1 juni 1944 zond Radio Londres onder de vele boodschappen de zin ‘Les sanglots longs des violons de l’automne’ uit. Het was de eerste versregel van het gedicht ‘Chanson de L’automne’, geschreven door de Franse dichter Paul Verlaine en gepubliceerd in 1866 in zijn bundel ‘Poèmes Saturniens’. Paul Verlaine (1844-1896) was niet alleen één van de belangrijkste Franse symbolische dichters, maar tijdens zijn woelige leven heeft hij onder andere in Brussel in staat van dronkenschap zijn minnaar Arthur Rimbaud bijna doodgeschoten. Het uitzenden van deze eerste versregel betekende dat de invasie nakende was en de verzetsstrijders zich in staat van paraatheid moesten brengen. Op 5 juni in de avond volgde de tweede versregel van hetzelfde gedicht: ‘blessent mon coeur d’une langeur monotone’. Deze zin kondigde aan dat de landing zou plaatsgrijpen binnen de 48 uur, te tellen vanaf middernacht na de uitzending. Ze gaf ook aan dat de sabotagedaden door de verzetsstrijders moesten beginnen. Om deze sabotage-operaties uit te voeren, moest het verzet wel eerst weten dat de landing nakende was. Dit gebeurde via Radio Londres, de zender van de vrije Fransen van Generaal De Gaulle bij de BBC. Gedurende de oorlog zond Radio Londres niet alleen nieuws uit over de ontwikkelingen op het front, maar ook gecodeerde boodschappen naar verzetsgroepen in Frankrijk. Het ging om korte zinnen die op zich vaak weinig vertelden door een gebrek aan context, maar waarvan de verzetsgroepen wisten wat ze daadwerkelijk betekenden. Hoewel karikaturaal van aard, kan u hier het best denken aan de vele scènes In tegenstelling tot wat vandaag vaak verkondigd wordt, waren de regels van Verlaine niet bedoeld voor het hele Franse verzet, maar wel voor een specifiek deel ervan, namelijk de Ventriloquist, die specifiek tot doel had de spoorwegen die naar Normandië leidden onschadelijk te maken. Naast de regels van Verlaine volgden dan ook snel specifieke instructies aan andere verzetsgroepen zoals ‘les carottes sont cuites’, ‘tout le monde sur le pont’, ‘les dés sont sur le tapis’ of zoals in de film ‘The Longest Day’ (1966) vereeuwigd met de scène van een geëmotioneerde Bourvil, ‘Jean a de longues moustaches’, wat betekende dat de communicatielijnen tussen de hoofdkwartieren en Normandië doorgeknipt moesten worden. Wisten de Duitsers niets af van het bestaan of de betekenis van deze twee verzen van Verlaine die zich die nacht door de ether voortplanten naar Frankrijk? De Duitsers luisterden in de militaire afluisterposten natuurlijk de boodschappen van Radio Londres af en legden er een inventaris van aan. In tegenstelling tot wat verwacht kon worden, namelijk dat dergelijke codes slechts één maal gebruikt werden, was het vers al eerder gebruikt voor de aankondiging van de landing in Italië in 1943. Men beschikte dus over een mogelijke referentie bij ontvangst van de versregels. Daarnaast slaagden de Duitsers via contraspionage en het infiltreren van verzetsnetwerken erin om bepaalde betekenissen te achterhalen. De dichtregels van Verlaine waren ook via deze weg in Duitse handen gevallen. Echter, door de bombardementen voorafgaand aan de invasie was nog slechts één Duitse afluisterpost actief en deze was gelegen in het Franse Tourcoing bij de Belgische grens. Op 5 juni ’s avonds werd aldus alleen hier en niet in Normandië de boodschap opgepikt. Waar het leger in de Pas-de-Calais onmiddellijk op voet van alarm geplaatst werd, slaagde het Duitse leger er niet in om de opgepikte boodschap door te geven aan het hoofdkwartier in Normandië. Dit gegeven, in combinatie met de initiële overtuiging van de Duitse legerleiding dat de Geallieerde operaties in Normandië slechts een afleidingsmanoeuvre waren voor een landing langs het Kanaal, zorgde ervoor dat de Duitse bevelhebbers in Normandië toch verrast waren en, gelukkig voor de bezette gebieden, belangrijke uren verloren gingen om gepast te reageren op de landing op de stranden. (WV) FOTO: Paul Verlaine Chanson d’automne Les sanglots longs Des violons De l’automne Blessent mon cœur D’une langueur Monotone. Tout suffocant Et blême, quand Sonne l’heure, Je me souviens Des jours anciens Et je pleure Et je m’en vais Au vent mauvais Qui m’emporte Deçà, delà, Pareil à la Feuille morte. KORTWEGFLASH juli - augustus - september 2014 3 SAMEN UIT - AGENDA geleid bezoek aan maison binet (p. 5) het betere boek Donderdag 11 september 2014, 14.00 uur Zaterdag 11 oktober, 11.00 uur Koningsstraat 17, Brussel € gratis Liberaal Archief, Kramersplein 23, Gent € 8 / 10 EUR Laurent Van Der Elst, 0476/29.09.83, 09/224.10.75, [email protected] [email protected] Organisatie: Willemsfonds vzw Organisatie: WF Zuidwest-Brussel GELEIDE WANDELING: OUDERENZORG IN BRUSSEL (p. 1) Maandag 15 september 2014, 10.30 uur Willemsfonds, Antwerpselaan 30, Brussel € 5 EUR Nathalie De Vis, 09/224.10.75, [email protected] LEZING AUGUST THIRY: REIZIGERS door DE GROTE OORLOG Dinsdag 14 oktober april 2014, 20.00 uur GC Den Dam, Gemeenteplein 13, Oudergem € 4 / 6 EUR Wim Vanobberghen, 0473/47.13.10 Organisatie: Willemsfonds vzw [email protected] Organisatie: WF Zuidoost-Brussel i.s.m. Davidsfonds Oudergem lezing eric min: De eeuw van brussel (p. 1) Woensdag 17 september 2014, 19.45 uur LEZING TINNEKE BEEKMAN: DOOR SPINOZA's LENS (p. 5) Maandag 3 november 2014, 19.45 uur GC Elzenhof, Kroonlaan 12, Elsene € 3 EUR GC De Markten, Oude Graanmarkt 5, Brussel € gratis Wim Vanobberghen, 0473/47.13.10 Johan Basiliades, 0495/21.05.01, [email protected] [email protected] Organisatie: De Vlaamse Club i.s.m. WF Schaarbeek-Evere-St.-Joost Organisatie: WF Zuidoost-Brussel UNDERGROUND POETRY FEST (p. 2) rondleiding begraafplaats van dieweg Vanaf zaterdag 20 september 2014, 14.00 uur GC Essegem, Leopold I-straat 329, Jette € gratis Kurt Deswert, 0497/.85.25.91, [email protected] Organisatie: WF Jette, WF Woluwe & WF Brussels Hoofdstedelijk Zaterdag 8 november, 14.00 uur Ingang begraafplaats, Dieweg, Ukkel € gratis Laurent Van Der Elst, 0476/29.09.83, Gewest, i.s.m. o.a. GC Essegem [email protected] LEZING WALTER ZINZEN: de vierde onmacht, pers en media in vlaanderen (p. 5) CONCERT THOUSAND VOICES (p. 4) Organisatie: WF Zuidwest-Brussel Maandag 22 september 2014, 19.45 uur GC De Markten, Oude Graanmarkt 5, Brussel € gratis Johan Basiliades, 0495/21.05.01, Zondag 9 november, 17.00 uur Nationale Basiliek van het Heilig Hart Basiliekvoorplein 1, Koekelberg € 34 EUR Flora Van den Heuvel, 09/224.10.75, [email protected] Organisatie: De Vlaamse Club i.s.m. WF Schaarbeek-Evere-St.-Joost [email protected] GEleide HERFSTWANDELING IN Ukkel en HET ZONIËNWOUD (p. 2) Hoofdstedelijk Gewest en Willemsfonds vzw Zondag 28 september 2014, 14.30 uur Groenejagersveld, Brussel (afspraak aan de Royal Etrier Belge, aan de rand van het Zoniënwoud) € gratis Organisatie: Festival van Vlaanderen Brussel i.s.m. WF Brussels LEZING GUIDO FONTEYN: LUIE WALEN EN RACISTISCHE vlamingen (p. 5) Maandag 17 november 2014, 19.45 uur GC De Markten, Oude Graanmarkt 5, Brussel € gratis Laurent Van Der Elst, 0476/29.09.83, Johan Basiliades, 0495/21.05.01, [email protected] [email protected] Organisatie: De Vlaamse Club i.s.m. WF Schaarbeek-Evere-St.-Joost Organisatie: WF Zuidwest-Brussel het Willemsfonds mee Op 9 november kan je met n Thousand Voices for komen naar het hoogtepunt va tionale koren zingen Peace. 35 Nationale en interna samen voor vrede in in de Basiliek van Koekelberg or Krzystof Penderecki. een concert, geschreven do krijg korting! Kom mee met onze groep en BESTEL JE TICKET VIA NDS.BE FLORA.VANDENHEUVEL@WILLEMSFO OF TEL. 09/224.10.75 4 KORTWEGFLASH juli - augustus - september 2014 Najaarslezingen in GC De Markten Op jacht! Wanneer de zomer op haar einde loopt, schallen de jachthoorns en of u nou houdt van de jacht of niet, een bezoek aan het Maison Binet mag u niet missen! FOTO: Walter Zinzen (fotograaf: Michiel Hendryckx) Maandag 22 september 2014, 19.45 uur Walter Zinzen: de vierde onmacht, pers en media in Vlaanderen Jarenlang was hij "Chef Duiding" van de VRT-nieuwsdienst. Van BRT, naar BRTN en dan naar VRT: Zinzen maakte het allemaal mee. Eind jaren zestig was Walter Zinzen één van "de jonge honden", een nieuwe generatie onafhankelijke journalisten die zich verzette tegen de partijpolitieke benoemingen op de VRT. Zinzen blijft na jaren gekend en geroemd om zijn vlijmscherpe analyses van het medialandschap De pers werd vroeger als de vierde macht beschouwd omdat ze optrad als een waakhond van de democratie. Vandaag spreken we niet meer over de pers maar over de “media”, oude en nieuwe. Is er in die omstandigheden nog sprake van een macht? Van een vrije , onafhankelijke en kritische journalistiek? Maandag 3 november 2014, 19.45 uur Tinneke Beeckman: door Spinoza’s lens Filosofe Tinneke Beeckman is postdoctoraal onderzoekster aan de VUB. Ze is eindredactrice en co-auteur van het boek 'Door de lens van Spinoza' en schrijft een tweewekelijkse column in De Standaard. Ze schrijft dat de tolerantiegedachte van Spinoza verder gaat dan die van John Locke die nog katholieken, atheïsten en deïsten uitsluit. Spinoza pleit voor tolerantie tegenover elke overtuiging. In die zin liep hij vooruit op liberale denkers als John Stuart Mill en Thomas Paine die de vrijheid van meningsuiting essentieel vonden, maar ook wezen op het gevaar voor meningen die schade toebrachten aan derden. FOTO: Tinneke Beeckman Maandag 17 november 2014, 19.45 uur Guido Fonteyn: Luie Walen en Racistische Vlamingen… Over het ontstaan van clichés. Guido Fonteyn (°1946, Evere) was journalist voor De Standaard vanaf 1971. Hij was voor die krant meer dan tien jaar de enige Vlaamse verslaggever in Wallonië. In het verlengde van zijn journalistieke activiteiten, schreef Guido Fonteyn een aantal boeken over zijn favoriete onderwerp. Tijdens deze lezing zal hij de oorsprong van de clichés die bestaan over Walen en Vlamingen nader toelichten. FOTO: Guido Fonteyn Deze lezingen worden georganiseerd door de Vlaamse Club Brussel i.s.m. het Willemsfonds. Ze gaan door in GC De Markten, Oude Graanmarkt 5, Brussel. Toegang is gratis voor Willemsfondsleden. In de koningsstraat is achter een prachtige gevel, daterend uit 1876, een winkel terug te vinden met wereldfaam waarin één van de mooiste collecties wapens is gehuisvest. Al sinds de jaren ‘30 is op deze locatie een wapenwinkel gevestigd, eerst onder leiding van de Brusselse wapenhandelaar Paul Schraff en later onder diens boekhouder Ernest J. Binet. Het was toen deze laatste de zaak overnam dat de naam van de winkel werd aangepast naar het welluidende "Maison Binet". Na het overlijden van Ernest Binet, nam zijn zoon Paul Binet de zaak over. Samen met zijn vrouw Ulfa maakte hij van het Maison Binet één van de beroemdste wapen- en jachtwinkels in de wereld. Ook werd het winkelaanbod verruimd door er talrijke kledingcollecties en accessoires aan toe te voegen. Wilt u zelf eens rondgeleid worden in deze bijzondere winkel, tevens Hofleverancier? Dat kan. Met het Willemsfonds krijgen we er op donderdag 11 september gratis een rondleiding om 14 uur. Info & inschrijvingen: Laurent Van Der Elst, 0476/29.09.83, [email protected] Lidkaartkorting in de kijker Wist je dat je met een Willemsfondslidkaart korting krijgt in talrijke musea? Zo kan je ook individueel van cultuur genieten aan voordelige prijzen! We stellen er enkele aan u voor. Red Star Line Museum Adres: Montevideostraat 3, 2000 Antwerpen Website: www.redstarline.be Openingsuren: dinsdag-vrijdag: 10.00 tot 17.00, zaterdag-zondag: 10.00 - 18.00 uur Tussen 1873 en 1934 vertrokken meer dan 2 miljoen landverhuizers met de oceaanstomers van de Red Star Line via Antwerpen naar Amerika. Het Red Star Line Museum is gehuisvest in de historische loodsen van de rederij en vertelt het verhaal van de miljoenen Europeanen die alles durven achterlaten en vertrekken, op zoek naar geluk en een beter leven. Het is een verhaal over hoge verwachtingen en diepe teleurstellingen, over hoop en slapeloze nachten. Willemsfondsvoordeel Op vertoon van je lidkaart 2014 betaal je slechts 6 euro i.p.v. 8 euro. De erfenis van Karel de Grote Adres: Provinciaal Erfgoedcentrum, Lotharingenstraat 1, 9700 Oudenaarde Website: http://pam-ov.be/ename/activiteiten/tentoonstellingen/kareldegrote Openingsuren: donderdag-zondag:10.00 tot 17.00 uur Bezoek van 10 mei tot en met 30 november 2014 de unieke tentoonstelling “De erfenis van Karel de Grote (814-2014)”. 28 januari 814: Karel de Grote, een van Europa’s meest opmerkelijke historische figuren, sterft. Eeuwenlang blijft Karel tot de verbeelding spreken. Grote machthebbers inspireren zich op hem. 2014: precies 1200 jaar na Karels dood brengt een grootse tentoonstelling het onvertelde verhaal van zijn erfenis. Waarom bleef Europa eeuwenlang verdeeld na de opsplitsing van zijn immense rijk in 843? Waarom bevochten Frankrijk en Duitsland elkaar tot in de 20ste eeuw? Wat is de missing link tussen het Romeinse/Karolingische Rijk en Europa’s recente geschiedenis? Willemsfondsvoordeel Op vertoon van je lidkaart 2014 betaal je maar 4 euro i.p.v. 5 euro. Wil je ook de vaste tentoonstelling zien? Dan betaal je 1,25 euro i.p.v. 2,50 euro extra. KORTWEGFLASH juli - augustus - september 2014 5 TRAGISCHE VOETBALVERHALEN Profvoetballers zijn moderne halfgoden. Fysiek fit, rijk, toegejuicht door duizenden supporters, al dan niet met een model of miss aan hun zijde... Toch hangt er soms ook een tragisch kantje aan het voetbalbestaan. Het loopt immers regelmatig mis na hun loopbaan. Zo maakte Xpro, een Engelse organisatie voor ex-voetballers, bekend dat maar liefst 60 procent van de profvoetballers uit de Engelse Premier League, vijf jaar na hun carrière, bankroet zijn. Vaak uit domheid, soms uit ongeluk. Maar tragiek hoort ook gewoon bij de sport. Terwijl de Wereldbeker nog in alle hevigheid woedt, hier alvast het verhaal van 8 tragische voetballers. Robert Enke (1977 - 2009) Voor de Duitser Robert Enke lag alles letterlijk en figuurlijk voor het grijpen. Als beloftevolle doelman bij Borussia Mönchengladbach presteerde hij zo goed dat hij al gauw in aanmerking kwam voor de Duitse nationale selectie. Na een aantal seizoenen verkaste hij naar het Portugese Benfica. De transfer bracht paniekaanvallen met zich mee, maar Enke sloeg zich er doorheen en werd er onbetwist titularis. Nadat zijn contract in Portugal afliep, ging hij aan de slag bij voetbalgigant FC Barcelona. Een sportief sprookje leek in de maak. Maar de ploeg, op dat moment enigszins in verval, zou zijn ondergang betekenen. Enke flaterde in zijn eerste wedstrijd en zou er niet meer aan de bak komen. Intussen was ook zijn dochtertje Lara met een aangeboren hartafwijking geboren. Een operatie leek succesvol te zijn, maar toch overleed ze even later aan haar aandoening. Enke keerde terug naar Duitsland en ging aan de slag bij Hannover 96. Het werd langzaam duidelijk dat de getalenteerde doelman te kampen had met (chronische) depressies waardoor hij regelmatig langere tijd afwezig was. Depressie was toen echter nog een taboe in de sportwereld. Enke kon de druk om te presteren op topniveau steeds moeilijker aan. Op een tragische manier – hij sprong voor een trein – maakte hij in 2009 een eind aan zijn leven. Hij liet zijn echtgenote en hun adoptiedochtertje achter. Matthias Sindelar (1903 - 1939) joodse intelligentsia. Vanwege zijn frèle gestalte kreeg Sindelar de bijnaam ‘de papieren man’. Als midvoor was hij een totaal ander type dan de robuuste Engelse midvoors die toen overal in zwang waren. Zijn dribbelkunsten en balcontrole waren onovertroffen en stuwden het Oostenrijkse voetbal naar grote hoogten. De Duitse Anschluss van Oostenrijk in 1938 bracht echter een einde aan Sindelars carrière Op weergaloze (en leven). Sindelar manier toonde verzette zich als één Matthias van de weinigen Sindelar in de tegen de Duitse Anschlusspiel machtgreep in de superioriteit zijn thuisland. aan van het Hij weigerde Oostenrijkse, oproepen voor liberaal het ééngemaakte geïnspireerde Duits-Oostenrijkse voetbal. voetbalteam. Hij antwoordde wel met zijn voeten. In de “Anschlusspiel”, een ‘vriendschappelijke’ wedstrijd naar aanleiding van de aanhechting, speelde hij de Duitsers op een hoopje. Doelbewust miste hij enkele open doelkansen (de Duitsers hadden geëist dat de wedstrijd op een draw zou eindigen). Na de rust scoorde hij toch. Op weergaloze manier toonde hij zo de superioriteit aan van het Oostenrijkse, liberaal geïnspireerde voetbal. Zijn gejuich ten overstaan van de met Nazi-sympathisanten gevulde tribunes leverde hem veel kritiek op en kan in zekere zin vergeleken worden met wat Jesse Owens deed tijdens de Spelen van München in 1932. De Nationaal-Socialistische gedachte zelf werd erdoor beledigd. Sindelar koos in 1939 –volgens de legende- zelf voor de dood, samen met zijn vriendin. Hij zag wat er aan het gebeuren was met zijn joodse vrienden en wat er nog te gebeuren stond en kon daar niet mee leven. Anderen beweren dat hij stierf aan een CO2vergifting, nog anderen beweren dat de Gestapo hem om het leven bracht. Ferenc Puskas (1927 - 2006) Hoewel Matthias Sindelar zelf geen jood was, is zijn lot nauw verbonden met dat van de Joden tijdens het interbellum in Wenen. De meest getalenteerde voetballer van zijn generatie was de spil van het Oostenrijkse Wunderteam, dat op het WK 1934 tweede eindigde. Zijn dagelijks voetbalbrood verdiende Sindelar bij Austria Wenen, een ploeg opgericht door vooruitstrevende 6 KORTWEGFLASH Hongaarse weemoed; het is één van die typische eigenschappen die gegrond is in de volksaard van een bepaalde natie. Zoals Duitse ‘gründlichheit’ of Nederlandse ‘gierigheid’. Bij de Hongaren is het sentiment ingegeven door een gevoel van nationaal gemis, een hunker naar wat was. Een hunker naar het tijdperk toen Hongarije en meerbepaald Boedapest een swingend en intellectueel centrum van de wereld waren. En niemand in de hele natie belichaamt dat sentiment beter dan de grootste Hongaar aller tijden; Ferenc Puskas. Toen in 1956 de Hongaarse revolutie in de straten van Boedapest werd platgeslagen door binnenvallende Sovjettanks, bevond één van de beste clubelftallen van de wereld, Honved Boedapest, zich in het buitenland voor een Europese wedstrijd. Het legerelftal, onder leiding van ‘de galopperende majoor’ Ferenc Puskas, besloot niet meer naar Hongarije terug te keren en begon aan een twee jaar durende voetbalomzwerving door Europa en Zuid-Amerika. Puskas zette in die periode alles op alles om zijn vrouw en dochter uit Hongarije te krijgen. Het zou uiteindelijk twee jaar duren. In 1954 had Puskas het nationale elftal naar de finale van de Wereldbeker geleid. Een wedstrijd die verloren ging tegen een elftal gedopeerde Duitsers. Hij was toen al een mythe. Een jaar eerder had hij Engeland op Wembley in de vernieling gespeeld in een match die later tot ‘match van de eeuw’ zou uitgeroepen worden. Het Hongaarse spel was vernieuwend en wervelend. De youtubebeelden van Puskas’ goal doen de mond ook vandaag nog openvallen van verbazing bij het zien van zoveel technisch vernuft. Op 29-jarige leeftijd en met een jarenlange boycot voor de deur, leek er een doek over Puskas’ briljante carrière te vallen. Dat bleek echter maar schijn. Op 31-jarige leeftijd begon hij aan een voetbalavontuur bij Real Madrid. Door zijn toedoen werd Real de grootste club van de wereld. Ondanks de sportieve successen bleef Hongarije echter aan hem knagen. Afgesloten van zijn thuisland, familie en vrienden, hielp hij honderden Hongaarse ballingen financieel uit de nood. Hij startte in de buurt van het Realstadion een restaurant, maar gaf daar voortdurend gratis maaltijden weg en moest de zaak noodgedwongen sluiten. Ook andere zakenavonturen hadden door zijn gulheid weinig kans van slagen. Pas in 1993, nadat hij 37 jaar in ballingschap had doorgebracht, schonk de Hongaarse regering hem gratie. Hij keerde terug naar zijn thuisland en overleed daar, als een levende legende, maar verstoken van herinneringen, aan de gevolgen van Alzheimer. juli - augustus - september 2014 Justin Fashanu (1961 - 1998) Justin Fashanu was een voetbalpionier. Maar dan eerder naast dan op het veld. Hij was namelijk de eerste voetballer die openlijk uitkwam voor zijn homoseksualiteit. Dat dat niet evident is in een machosport als voetbal, blijkt ook vandaag nog. Kan u immers een andere bekende voetballer noemen die ervoor uitkomt homosexueel te zijn? Fashanu was een talent. Hij groeide samen met zijn broer John -die ook voetballer zou worden- op in verschillende pleeggezinnen. Hij brak als Justin Fashanu was vlotscorende de eerste voetballer aanvaller door die openlijk bij Norwich uitkwam voor zijn City en mocht homoseksualiteit. ook regelmatig Anti-homogezangen opdraven bij achtervolgden hem de Engelse in de Engelse stadia jeugdploegen. en verschillende Zijn naam managers begon te weigerden nog circuleren bij langer met hem te grotere clubs. werken. In 1981 werd hij de eerste zwarte voetballer die voor meer dan 1 miljoen pond werd getransfereerd, naar Nottingham Forest. Maar daar liep zijn carrière een eerste obstakel op. De geruchten over zijn homosexualiteit begonnen hem te achtervolgen. Een aanvaring met de legendarische trainer Brian Clough, die hem stevig aanpakte over zijn aanwezigheid in homobars, limiteerde het aantal speelkansen dat hij bij Forest kreeg. Fashanu begon daarop aan een lange en niet altijd even succesvolle zwerftocht langs verschillende clubs. In 1990 kwam hij uit de kast tijdens een interview in een Britse tabloid. Zijn bekentenis zorgde voor ruzie met zijn broer John. Die was er intussen wel in geslaagd om door te breken in het Engelse voetbal en zelfs de nationale ploeg te halen. In een interview met een Britse krant haalde hij zwaar uit naar zijn broer en noemde hij hem een verstoteling. Justin kreeg het ook hard te verduren tijdens de matchen. Antihomogezangen achtervolgden hem in de Engelse stadia en verschillende managers weigerden nog langer met hem te werken. Na zijn carrière vertrok hij naar de Verenigde Staten. Daar werd hij aangeklaagd voor de verkrachting van een 17-jarige. Fashanu vluchtte terug naar Engeland om aan het gerecht te onstnappen. Hij maakte een eind aan zijn leven door ophanging. In zijn afscheidsbrief schreef hij dat hij geen andere keuze zag omdat hij als homoseksueel toch al veroordeeld was bij voorbaat. George Best met zware gezondheidsproblemen te kampen, zodat hij een levertransplantatie moest ondergaan. Best gaf het drinken echter niet op. Hij stierf op zijn 59ste. Het meeste van zijn fortuin had hij tegen dan al lang verbrast. Ludo Coeck (1955 - 1985) (1946 - 2005) Het zegt wellicht veel over het Engelse voetbal, wanneer de grootste Britse voetballer aller tijden een NoordIer is. George Best brak al op jonge leeftijd door bij Manchester United. Hij was snel, tweevoetig en technisch hoogbegaafd. Als dartele linksbuiten leidde hij zijn team naar de Europese voetbaltop. In de legendarische finale van de Europacup I in 1968 speelde hij Benfica in de vernieling. Op zijn 22ste werd hij al uitgeroepen tot beste voetballer van Europa. Daarna begon het verval. De flamboyante Noord-Ier dartelde immers vooral ook graag naast het veld. Zijn drankgebruik Best: “I spent lag steevast te a lot of hoog voor een money on profvoetballer (of een booze, birds doorsnee mens) en and fast cars. één van zijn favoriete The rest I just tijdsverdrijven bestond squandered.“ erin om het ene model na het andere te versieren. Daarover zei hij zelf: “I used to go missing a lot... Miss Canada, Miss United Kingdom, Miss World.” Hoewel hij nog regelmatig flitsen van zijn klasse toonde, was de sportieve neergang ingezet. Zowel voor hem persoonlijk als voor zijn club, die 6 jaar na de triomf in de finale van Europacup naar de Engelse tweede divisie degradeerde. Best had intussen al een aantal keren zijn afscheid van het voetbal aangekondigd, maar begon toch aan een zwerftocht die hem naar obscure clubjes in de VS, Hong Kong en Zuid-Afrika leidde. Lang hield hij het er nooit vol. Al joeg zijn korte aanwezigheid wel telkens de toeschouwersaantallen fors de hoogte in. Bests jarenlange drankgebruik liet zijn sporen na. Hij werd steeds onhandelbaarder, werd regelmatig veroordeeld voor geweldpleging en openbare dronkenschap. Hij kreeg ook België heeft een reputatie voor elegante voetballers: Vic Mees, Paul Van Himst, Enzo Scifo, Vincent Kompany... Ook de dandyachtige Ludo Coeck past in dat rijtje. Coeck was een supertalent; één van de meest getalenteerde voetballers die Antwerpen ooit zou voortbrengen. Na een indrukwekkend debuut, werd hij op jonge leeftijd door Anderlecht weggeplukt bij tweedeklasser Berchem Sport. Hij brak snel door bij de topclub uit Brussel, die op dat ogenblik de Europese top bestormde. Coeck was een spilfiguur in de ploeg die drie Europabekerfinales op rij zou spelen. Maar toen al begon zijn zwakke gestel het te laten afweten. Regelmatig moest Coeck voor langere tijd aan de kant blijven door blessures. Het weerhield hem er niet van om met Anderlecht vijf Europese trofeeën binnen te halen en met België present te zijn op het Wereldkampioenschap in Spanje. Daar maakte hij in de tweede groepswedstrijd tegen El Salvador een absolute wereldgoal door vanop 30 meter de keeper te verschalken. Die goal zou jarenlang blijven opduiken in de begingeneriek van het (toenmalige) BRT-programma Sport Weekend. In 1984 vertrok Coeck bij Anderlecht om te spelen voor Inter Milaan. De stijlrijke voetballer leek uitermate geknipt om het te maken in de Italiaanse modestad. Al na enkele maanden echter zorgde een nieuwe zware blessure ervoor dat zijn seizoen voortijdig afgelopen was. Een lange revalidatie begon. Tijdens die revalidatieperiode verongelukte hij met de wagen toen hij op een nat wegdek de controle over zijn stuur verloor. Hij was nauwelijks 30 jaar. Garrincha (1933 - 1983) Vraag overal in de wereld wie de beste speler ooit was en de kans is groot dat de mensen Pelé zullen antwoorden. Vraag in Pelés thuisland Brazilië wie de beste speler ooit was en de kans is groot dat de Brazilianen Garrincha zullen antwoorden. Garrincha, ‘de vreugde van het volk’. Manuel dos Santos, bijnaam Garrincha, werd geboren in een straatarm gezin in Pau Grande, in het zuidoosten van Brazilië. Hij werd geboren met een afwijking aan zijn benen. Zijn rechterbeen draaide naar buiten, zijn linkerbeen was zes centimeter korter en draaide naar binnen. Het zou een deel van zijn ongenaakbare technische voetbalgaven verklaren. Garrincha hield van het goede leven in zijn thuisstad, versierde vriendinnetje na vriendinnetje en zat toen al stevig aan de drank. Hij verdiende de kost als fabrieksarbeider, hoewel hij weinig echte arbeid verrichtte. Meestal lag hij te slapen tijdens het werk. Maar de eigenaar van de fabriek sponsorde ook de plaatselijke voetbalploeg... Garrincha werd ontdekt door een scout van het grote Botafogo. Ondanks zijn aanvankelijke desinteresse - het leven lachte hem toe in Pau Grande - vertrok hij toch naar de ploeg. Zijn impact was gigantisch. Met Garrincha in de ploeg werd Botafogo één van de meest toonaangevende ploegen in de wereld. Al gauw lonkte ook de nationale ploeg. Bij de Seleçao vormde hij een formidabel duo met Pelé. Twee wereldbekers haalde Brazilië binnen. Die van 1962 kon bijna uitsluitend op het conto van de superieure dribbelaar Garrincha worden geschreven. Garrincha speelde voor het plezier. Op de wereldbeker in 1958 dribbelde hij de Sovjet-Unie en hun ‘wetenschappelijk voetbal’ van bij de aftrap aan flarden. Garrincha’s rechtstreekse tegenstander Kutznetzov werd in de eerste 40 seconden van de match drie maal voorbij gegaan en belandde twee maal op de grond. Een Franse journalist doopte die openingsfase om tot ‘De beste 3 minuten uit de geschiedenis van het voetbal’. Na de wereldbeker van 1962 ging het met Garrincha snel bergaf. Contractuele perikelen met Botafogo, maar vooral zijn drankprobleem speelden hem parten. Toen hij als getrouwde man ook nog een schandaalaffaire begon met één van Braziliës bekendste zangeressen, verloor hij veel krediet bij de pers. Doodsbedreigingen joegen het koppel meerdere keren op de vlucht. De ongeletterde en goedgelovige Garrincha liet zich intussen ook verschillende keren financieel pluimen. Kampend met overgewicht, onherstelbare slijtage aan zijn knieën en zonder andere bron van inkomsten, hobbelde hij van demonstratiematch naar demonstratiematch. Uiteindelijk zou hij berooid, verslaafd en intussen alleen, op 50-jarige leeftijd overlijden aan de gevolgen van levercirrose. Paul Cascoigne (1967 - ) KORTWEGFLASH Al tijdens zijn carrière schreef Paul Gascoigne zich in in een lange traditie; die van de geniale voetballers met een drankprobleem. Afkomstig uit een marginaal gezin in Newcastle, stak hij met zijn immense voetbaltalent al vroeg de neus aan het venster. Hij debuteerde bij Newcastle United en kon na enkele seizoenen rekenen op interesse van de grootste Engelse voetbalclubs. Hij belandde uiteindelijk bij Tottenham Hotspur en werd ook snel opgeroepen voor de Engelse nationale ploeg. Daar vestigde hij zijn reputatie. Zoals op het WK 1990. (Het was bijvoorbeeld Gascoigne die de vrije trap nam waaruit David Platt tegen de Belgen scoorde, in de laatste minuut van de verlenging...). Na nog een seizoen verkaste hij naar het Italiaanse Lazio Roma. Intussen had zijn overmatig drankgebruik en gefeest al duidelijk zijn tol geëist. Gascoigne Gascoigne: kreeg in Italië "You learn, regelmatig de tifosi right, a lot en spreekkoren tegen of people's hem. Logisch ook; problems hij hield ook van de - why they nodige provocatie. get upset, Zo gooiden de why they get Italiaanse tifosi soms down, why Marsrepen op het they turn veld om hem zo op to drink - is zijn overgewicht te because they wijzen. Gascoigne can't say one liet het echter niet word and it's aan zijn hart komen. N-O, no." Tijdens een wedstrijd in de serie A stopte hij even met het nemen van een corner om een reep op te rapen en ter plekke op te eten. Vervolgens speelde hij verder. Gascoigne was vooral een sublieme technicus. Zijn goal op het EK 1996 in eigen land tegen Schotland toont een genie op zijn best. Maar Gascoigne had een addictief kantje: drank- en marsrepen waren maar enkele van zijn verslavingen. Ook met drugs, sigaretten, junkfood en gokken kon hij goed weg. Hij werd gediagnosticeerd met een bipolaire stoornis en belandde na zijn carrière regelmatig in (afkick-) klinieken. Of in de gevangenis, want hij sloeg zijn echtgenote regelmatig bont en blauw. In 2013 zag het er even niet goed uit voor ‘Gazza’. Tijdens een nieuwe opname in het hospitaal zweefde hij enkele dagen tussen leven en dood. Wie de beelden van Gascoigne tijdens het WK 1990 vergelijkt met die van de schim die vandaag nog regelmatig in de Britse tabloids wordt opgevoerd, ziet dat het leven bijzonder zwaar geweest is voor deze ooit zo briljante stylist. Maar anderzijds, die vrije trap in Bologna... Misschien verdient hij ook gewoon wat hem overkomt... (KD) juli - augustus - september 2014 7 ONS FOTOALBUM Expo 100 jaar radio Voorstelling “Eindelijk Hamlet” Gedichtendag in de bibliotheek van Berchem Geleid bezoek aan Lift Story Geleide wandeling in de Schaarbeekse wijk “Klein Anatolië” Daklozenwandeling in Brussel Bezoek aan het Justitiepaleis Expo VYP Poëzieavond in GC Op-Weule, met voordrachten door de dichters Geleid bezoek aan bibliotheek Muntpunt Rondleiding in de Serres van Laken Geleid bezoek aan de expo Nerotica Poëtisch kapsalon op het Visueel Festival Visuel in Berchem Ontmoetingsdag in Bastogne Poesjkinviering in Laken LID WORDEN Wil u ook lid worden van het Willemsfonds Brussel Hoofdstedelijk Gewest? U ontvangt dan onze tijdschriften en krijgt informatie over en korting op tal van socio-culturele activiteiten. CONTACT Lid worden kan door € 15 te storten op rekeningnummer BE39 0010 2817 2819, met vermelding ‘Lidgeld 2014”. Gezinsleden betalen € 3 lidgeld. Na betaling krijgt u spoedig uw lidkaart toegestuurd. Willemsfonds BHG Antwerpselaan 30 - 1000 Brussel 02/218.44.88 [email protected] www.willemsfondsbrussel.be
© Copyright 2024 ExpyDoc