Dossier: ISO 14001 - Provincie Antwerpen

Milieunieuws uit je provincie juli | augustus | september 2014
Dossier: ISO 14001
‘Vriend van’-campagne
Blauwgrasland Vrieselhof
Nieuwe pluimveestallen
Buiten-gewone plekjes
Wijzigingen doorgeven?
Adres- of naamswijziging, meer of minder exemplaren?
Je kunt alle wijzigingen aan bestaande abonnementen
doorgeven op: [email protected] of telefonisch
op T 03 240 57 19.
Colofon
zOOm is een uitgave van de deputatie van de
provincieraad van Antwerpen:
Cathy Berx, gouverneur-voorzitter, Luk Lemmens,
Ludwig Caluwé, Inga Verhaert, Bruno Peeters,
Peter Bellens, Rik Röttger, leden en Danny Toelen,
provinciegriffier.
Jaargang 19, nummer 3 (juli, augustus, september 2014)
Redactieraad
Katrijn Vercammen (departement Ruimtelijke Ordening
en Mobiliteit)
Duan Gatto (dienst Vrijetijds- en Landschapsbeleving)
Evelien Aerts (dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid)
Kris Ketels (Groendomeinen regio Mechelen)
Lieve Stoops (Groendomeinen regio Kempen)
Gerd Goris (PIME)
Melody Van den Acker (PIME)
Hilde Gielen (dienst Integraal Waterbeleid)
Britt Mertens (dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid,
regiowerking)
Peter Verdyck (Groendomeinen regio Antwerpen)
Martine Verhelst (dienst Milieuvergunningen)
Annemie Steel (Stafdienst Leefmilieu)
Hoofdredactie
Stafdienst Leefmilieu
Eindredactie
Stafdienst Leefmilieu
Vormgeving
www.madebydesign.be
Inhoud
Voorwoord door gedeputeerde Rik Röttger . . . . . . . . . . .3
ISO 14001 in de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Provinciaal domein Kesselse Heide . . . . . . . . . . . . . . . .8
Middenkatern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Campagne ‘Vriend van …’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Orakel en BIODIVA in Retie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Provincie Antwerpen vijftig groene plekjes rijker! . . . . . . . 13
Zeldzaam blauwgrasland kan uitbreiden –
Vrieselhof geeft unieke natuur alle kansen . . . . . . . . . . 14
Bespaar op je energiefactuur! . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Proefbedrijf Pluimveehouderij zet
grote stap naar de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Vergroenen van de speelplaats – MOS . . . . . . . . . . . . . 17
Landschapspark Zuidrand werkt mee aan
verbinding tussen open ruimte en toerisme . . . . . . . . . . 17
Tijd voor een (vis)verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Extra maatregelen voor extra drogen voeten! –
Nieuwe uitstroomconstructie Jutse Plassen . . . . . . . . . 18
Oplage
1500 exemplaren
PIH, partner in milieu & gezondheid –
Ook voor controle van IBA’s! . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Digitaal nieuws - VLAREM nieuws . . . . . . . . . . . . . . . 19
Verantwoordelijke uitgever
Hilde Van Look, departementshoofd departement
Leefmilieu
Agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
zOOm vind je ook op het internet:
www.provincieantwerpen.be. Geef het woord
‘zOOm’ in de zoekbalk in & enter. Zo kom je direct op
de hoofdpagina van de zOOm.
Coverbeeld Kleine vuurvlinder © provincie Antwerpen,
Rembrandt de Vlaminck
3
Beste lezer,
Ondertussen zijn de verkiezingen
alweer een maand voorbij. En waar de
nieuwe bestuurscoalities de focus ook
leggen, wat wij binnen onze provincie
op het vlak van duurzaamheid en
milieu verwezenlijken, daar valt niet
naast te kijken.
Deze keer pakken wij graag eens uit met de ‘buitengewone plekjes’ in onze provincie. Zogenaamde
rommelige hoekjes die op voorstel van de burger een
opknapbeurt krijgen.
Sommige hoekjes moet je dan weer stilletjes laten doen
en vooral goed omringen. Zoals het blauwgrasland
in het Vrieselhof. Met de aankoop van vijf aanpalende
graslanden hopen we dat dit met uitsterven bedreigde
stukje ‘blauw’ uitbreidt.
Iets wat ook het Proefbedrijf Pluimveehouderij doet.
Nieuwe pluimveestallen vol innovaties zullen het
dierenwelzijn verhogen en het energieverbruik, de
uitstoot en de hinder verlagen.
Veel leesplezier!
Rik Röttger
Gedeputeerde voor Leefmilieu
40 provinciale vestigingen dragen met trots het
ISO 14001-certificaat. Zij kregen dat label omdat
ze op een gestructureerde manier aan milieuzorg
doen. Dat betekent plannen, uitvoeren en weer
bijsturen, proberen om steeds rekening te
houden met het milieu en streven naar continue
verbetering.
Mooie woorden, maar wat zijn de resultaten van
die volgehouden milieu-inspanningen? Enkele
provinciale collega’s vertellen hun ISO 14001verhaal: het resultaat op de werkvloer.
Arenberg ziet
elektriciteitsverbruik slinken
halogeen-spots van 1.000 watt, nu wordt hetzelfde effect
verkregen met een 6-tal led-toestellen van 200 watt.
Kleurige led-verlichting
Ook de huisverlichting werd aangepast: de grootste
publieke ruimten zijn nu volledig verlicht met
led-lampen, met als leuke extraatje dat die plaatsen nu
ook in een kleurtje kunnen gezet worden.
De niet publieke ruimten werden grotendeels uitgerust
met spaarlampen en bewegingsdetectoren, waardoor
het licht niet onnodig blijft branden op plaatsen waar je
maar eventjes voorbij komt.
Blijven evolueren
Vanzelfsprekend zijn er ook investeringen nodig om
dat allemaal te kunnen aanpakken. Daarom werkt
men gefaseerd verder, houdt men de evolutie van de
led-technologie in het oog, en bekijkt men budgettair
wat er op termijn vervangen kan worden.
Rome werd ook niet op één dag gebouwd...
Wat is de grootste “energieverslinder” in een
schouwburg? De Arenberg ging op zoek... en kwam
uit bij de verlichting. Toneelverlichting is een speciaal
gegeven. Tijdens een voorstelling in de grote zaal van de
Arenberg worden soms tot 120 toneelschijnwerpers van
1.000 watt gebruikt. Verlichting is niet alleen de grootste
energieverslinder, de energiefactuur is ook aanzienlijk.
© Guy Augustus
Deze markt van hoogst technologische snufjes wordt
door de theatertechnici nauw opgevolgd, en er wordt
geregeld geïnvesteerd in de nieuwste technologie.
Aantal watt op de scène in vrije val
Kleurige led-verlichting in de foyer
Op de scène gebruikt de Arenberg intussen een aantal
plasma- en led- schijnwerpers, en “bewegend licht”,
als speciaal effect. Dat zijn zuinigere toestellen dan de
grootverbruikende gloeilampen of halogeenspots van
vroeger. Dit jaar werd de frontverlichting (de spots die in
de zaal boven het publiek hangen en het toneel uitlichten)
vervangen door energiezuinigere exemplaren: meteen
een energiebesparing van circa 10.000 watt. Je kunt
zelf wel bedenken wat dat opbrengt als die lampen elke
avond een paar uurtjes branden. Vorig jaar werd ook al de
horizonverlichting aangepakt. Dat is de lichtbron die het
achterdoek oplicht en kleurt. Vroeger gebeurde dat met 12
© Guy Augustus
4
ISO 14001 in
de praktijk
Grote zaal licht groen op met led-verlichting
De zuivering van het regenwater sinds 2012 zorgde voor een omslag in
het drinkwaterverbruik. De kleine stijging in 2013 is te verklaren door een
stijging in aantal dieren.
Wat rijdt daar? Elektrische
wagens in het Rivierenhof
Met zijn 140 hectaren is het Provinciaal Groendomein
Rivierenhof best wel groot. Om overal vlot te geraken
met materiaal en grondstoffen zijn heel wat voertuigen
nodig.
n
© Hooibeekhoeve
Momenteel loopt er ook een proef om de klauwen
van de koeien met het gezuiverde regenwater te
ontsmetten. Als dat voldoende werkt, kan het aantal
voetbaden en het gebruik van ontsmettingsmiddelen
verminderen. Het succesverhaal krijgt misschien dus
nog een vervolg…
De wagentjes zijn wel minder geschikt voor het trekken
of laden van zwaardere vrachten. Daarom investeert
men sinds 2007 ook in een aantal zwaardere elektrische
voertuigen, die zelfs de onverharde paden van het park
aankunnen. Voor de heel zware vrachten werd een
extra krachtig elektrisch voertuig aangekocht (tot 4 ton
laad- en 8 ton trekvermogen!). En zelfs de oude benzinevuilniswagen werd vervangen door een elektrisch model.
Dat maakt dat de provinciale groendomeinen
Antwerpen momenteel beschikken over een totaal van
acht elektrische voertuigen: je kunt ze geruisloos zien
voorbijzoeven in het Rivierenhof.
© PGR
Al een paar decennia gebruiken de parkmedewerkers
hiervoor een viertal elektrische voertuigen, de typische
golfwagens.
k
Ko
te
be
pe
Een melkveebedrijf verbruikt water. Heel veel water …
De medewerkers poetsen ijverig stallen en machines om
alles proper te houden en zo’n koe drinkt elke dag maar
liefst 80 liter water.
In 2005 was het voor de Hooibeekhoeve
hoog tijd om hier iets aan te doen. Er
werd een grote regenwateropslag
gebouwd, waarmee de stallen en
5
machines worden gereinigd. In
2012 werd ook een ECA toestel
(Electro Chemical Activation)
aangekocht om het regenwater
te zuiveren: nu voldoet het water
aan de drinkwaternormen voor
melkgevende koeien. Het water is
niet alleen zuiver, de koeien vinden
het ook nog lekker en de omschakeling
ei
ui
en
br
leverde in het eerste jaar een besparing op
he
er
v
lp e
r
nm
at e
van wel 956 m³ aan drinkwater. Dat zijn bijna
e e o m h et dri nk w
één miljoen melkflessen gevuld met water!
rk e
Melkkoeien besparen mee
Het Rivierenhof kiest voor elektrische wagens
Laboratorium PIH en AP
hogeschool samen op de
milieukar
6
© PIH
Het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (afgekort
PIH) is een pionier in het ISO 14001-project: in
2010 haalden zij als één van de eerste provinciale
vestigingen het ISO 14001-certificaat.
Bij het begin van het project namen enkele medewerkers
de verbruiken onder de loep, en het werd snel duidelijk
dat het waterverbruik nog heel wat kon verminderen.
Een resem structurele maatregelen was het gevolg:
vervangen van waterstraalpompen in het laboratorium,
herstellen van lekkende kranen, vervangen van
spoelbakken van de toiletten en efficiënter gebruik van
de pipetspoelers.
© PIH
Sinds 2012 stapte ook de aangrenzende AP hogeschool
mee in het ISO-verhaal. Ook hier werden enkele
maatregelen genomen om het waterverbruik
te verminderen, zoals het vervangen van de
waterstraalpompen in de laboratoria door elektrische
pompjes.
Het PIH realiseert een halvering van het waterverbruik
© PIH
Meten en opvolgen is sinds het ISO-project heel
belangrijk geworden: de verbruiken worden op de voet
gevolgd, zodat eventuele defecten meteen opgelost
kunnen worden.
Laboranten aan het werk in het PIH
Dat alles heeft mogelijk gemaakt dat het
waterverbruik sinds 2006 gehalveerd is.
Niet enkel goed voor het milieu, maar ook
een financiële opsteker!
PTS Campus Boom: afval,
een winstgevende zaak
Vandaag de dag zijn er heel wat afvalverwerkingsbedrijven
die vergoedingen geven aan bedrijven en instellingen die
afval binnenbrengen. Voor de hand liggende voorbeelden
zijn papier en karton. Hier speelde de school handig op in.
PTS Campus Boom ging actief op zoek naar de verschillende
mogelijkheden en oplossingen die afvalverwerkingsbedrijven
bieden. Zo brengen de afgedankte en onbruikbare pc’s en
beeldschermen nu geld in het laatje. Hetzelfde geldt trouwens
voor drankblikjes die, samen met het oud ijzer, in een speciale
metaalcontainer gedropt en afgevoerd worden.
In deze technische school gaat er op dit ogenblik geen gram
ijzer, koper of zink meer verloren! Integendeel, het bezorgt
de school inkomsten die 100 procent geïnvesteerd worden in
nieuw materiaal zodat dat de leerlingen ten goede komt.
7
© PTSB
Zo’n twee jaar geleden nam PTS Campus Boom zijn afvalberg
onder de loep en ging de school op zoek naar constructieve
oplossingen om die berg – niet helemaal abnormaal in een
school met zo’n 1000 leerlingen – te verkleinen. Door beter
te sorteren en de talrijke mogelijkheden op het gebied van
recyclage van naderbij te bekijken, kwamen we al een hele stap
verder.
Het containerpark van de school, de spil van de afvalsortering
Ook de leerkrachten hoor je niet klagen. Op de houtafdeling
worden houtstof en houtkrullen verwerkt in een brikettenpers
en samengeperst tot briketten. Die worden aan de leerkrachten
aangeboden.
De balans na twee jaar constructief afvalbeheer is erg positief.
PTS Campus Boom is erin geslaagd om een win-winsituatie te
creëren. Dankzij een doordacht en positief beleid genereert de
school extra inkomsten van enkele duizenden euro’s en dus
extra investeringsmogelijkheden. Zowel het milieu als de school
varen er dus wel bij! Ook in 2014 is PTS Campus Boom op de
goede weg om afval een positieve draai te geven!
Meer info?
Dienst Duurzaam Milieu- & Natuurbeleid
ISO 14001-projectteam
Barbara Degroote – Adviseur
T 03 240 66 81
[email protected]
Wordt vervolgd: het
provinciehuis
Het oude provinciehuis wordt momenteel volledig
afgebroken. Tegen 2017 herrijst er een uiterst duurzaam
nieuw provinciehuis.
Ondertussen verblijft het provinciepersoneel enkele
jaren in het PAS, het Provinciehuis aan de Singel. Ook
daar werken we aan milieuzorg. Elke dienst neemt
zijn impact op het milieu onder de loep en zoekt naar
verbetertrajecten. We plannen om in 2015 ook hier het
ISO 14001-certificaat te halen.
Provinciaal domein Kesselse Heide
Het provinciaal domen Kesselse Heide is een
bijzonder stuk Kempens landschap. Het bestaat uit
de Kesselse heide zelf, het Hoogbos, de Hoge Heide
en de Schommers. Maar liefst 79,39 hectare kleurrijke
afwisseling van struikheidevlakten, naald- en loofbossen,
zandvlakten en poeltjes. De schapen die er vrij rondlopen,
zorgen voor het natuurbeheer. Ze begrazen de heide
en bewaren zo het authentieke karakter van het gebied.
Milieuvriendelijk en buitengewoon efficiënt. Van jonge
kiemplantjes tot oude opengevallen heidestruiken: de
Kesselse Heide kent heel wat variatie.
Dit provinciale domein wordt druk bezocht door recreanten. Je
kunt er wandelen met een natuurgids die je honderduit vertelt over
de geschiedenis en de toekomst van de heide en de dieren die er
leven. Maar je kunt de heide ook op eigen houtje verkennen langs
één van de bewegwijzerde wandelpaden. Tijdens september en
oktober is het gebied op z’n mooist, dan staat de struikheide in
bloei. Voor kinderen is het domein een paradijs. Ze kunnen naar
hartenlust zandkastelen bouwen en ravotten op de zandvlakten.
Kom je regelmatig wandelen op de Kesselse heide en wil je graag
mee uitkijken naar al de typische diersoorten? Geef dan een seintje
aan de domeinwachters of Inge Vermeulen.
Ook voor scholen valt er veel te leren én beleven op de
heide. Voor kinderen van het basisonderwijs zijn er herfst- en
lentewandelingen met gids van het PGRA. De domeinwachter
neemt de klassen mee op pad om aan de hand van verschillende
thema’s verder kennis te laten maken met de dieren en planten
die rond hen leven.
Leerlingen van de tweede graad secundair trekken, met een
begeleider van het PIME, zelf op pad, gewapend met een
tabletcomputer en een unieke heide-app. In kleine teams lossen
ze doe- en denkopdrachten op over de verschillende biotopen. Zo
leren ze dit bijzondere gebied kennen en waarderen. Hun digitale
excursieverslag wordt meteen doorgemaild naar de leerkracht.
Meer info?
[email protected]
(recreatie en wandelingen basisonderwijs)
[email protected] (monitoring)
[email protected] (excursie secundair onderwijs)
© PIME
Om al dat moois nog beter op te volgen starten de
domeinwachters van de Kesselse Heide en de dienst Duurzaam
Milieu- en Natuurbeleid (DMN) met beheermonitoring. Elk jaar
gaan de domeinwachters op zoek naar een aantal typische dieren
van de heide. Ze kijken waar ze voorkomen en of hun populatie
groeit. De collega’s van DMN bekijken de planten dan weer
gedetailleerd. Op die manier kan het beheer nog beter worden
afgestemd op de noden van alle heidebewoners.
© PIME
8
VRIEND VAN … OMDAT DUURZAAMHEID EN
LEVENSKWALITEIT HAND IN HAND GAAN
Doe mee en kies de acties die het best bij je passen
9
DEN TAP
MIJN BUURT
SAMEN DOUCHEN
‘VRIEND VAN DEN TAP’, ‘VRIEND VAN
MIJN BUURT’, OF ‘VRIEND VAN SAMEN
DOUCHEN’?
Drink je water
zoals je pintjes
Word je ‘Vriend van den tap’ en drink je je water zoals
je pintjes, van den tap? Ga jij op de lappen in je buurt
en word je ‘Vriend van mijn buurt’? Of kies je ervoor
om gezellig samen te douchen en word je ‘Vriend van
samen douchen’? Stuk voor stuk acties die je het leven
makkelijker maken. De keuze is aan jou.
Meld je aan en doe mee aan de acties van je keuze.
DEN TAP
vriendvan.be
Waarom is het een goed idee om ‘vriend van den tap’
te Worden? Wel, water van den tap of de kraan is even gezond
als flessenwater. Je hoeft niet meer naar de winkel en hebt je
water altijd gekoeld binnen handbereik. Door je water van den
tap te drinken spaar je dus tijd en geld.
“ Hang deze poster
ook aan jouw
raam en win een
bakfiets! “
Provincie Antwerpen in samenwerking met jouw gemeente
DOWNLOAD DE POSTER OP WWW.VRIENDVAN.BE,
HANG HEM VOOR JE RAAM EN WIN EEN BAKFIETS.
© Rembrandt De Vlaeminck
Hier woont een ‘vriend van den tap’
Meer info?
Karin Van der Auwera
Dienst Duurzaam Milieu- en
Natuurbeleid
T 03 240 66 82
[email protected]
www.vriendvan.be
Vriend van ... doe mee en kies de acties die het best bij je passen
10
DEN TAP
Drinkt jouw sportclub ook
water van den tap?
KRAANTJESWATER IS
GOEDKOOP, MAKKELIJK ÉN
GEZOND. IDEAAL DUS VOOR
DE VELE SPORTERS IN ONZE
PROVINCIE!
Heel wat sportclubs voorzien tijdens
wedstrijden en trainingen water
voor hun leden en tegenspelers.
Sportclubs kunnen makkelijk ‘Vriend
van den tap’ worden en een aardig
bedrag uitsparen door flessenwater te
vervangen door kraantjeswater.
Geef mij maar een
waterke … van den tap!
De kraantjeswaterbar van Aksident zet de
actie ‘Vriend van den tap’ in de kijker.
Om sportclubs over de streep te trekken,
bieden we goedkope drinkbussen aan.
Meer info vind je op www.vriendvan.be/
jouw-sportclub-vriend-van-den-tap.
De obers ‘Georges’ en ‘Pol’ nodigen
de bezoekers uit om een glaasje
kraantjeswater te degusteren in de
stijlvolle bar. Op het menu staat
kraantjeswater uit verschillende
types kranen van een huishouden.
Klanten hebben keuze uit de
‘Sprinkel’, de ‘Classic’, de ‘Welness’ of
een ‘Gourmand’. Lekker fris getapt
kraantjeswater en dat voor geen geld!
En als kers op te taart bezingen de
obers uit volle borst de voordelen van
kraantjeswater.
© Aksident
© Koen Fasseur
© Koen Fasseur
© Koen Fasseur
Deze zomer trekt de kraantjeswaterbar
de hele provincie door!
De campagne ‘Biodiversiteit Lokaal Bekeken’ is een ‘vriend van ‘t groen’. Doe je mee?
Met de campagne ‘Biodiversiteit lokaal Bekeken’ (2013-2018) wil de provincie Antwerpen samen
met haar steden en gemeenten de biodiversiteit verhogen. In de campagne leggen we de focus op
GROENE INFRASTRUCTUUR. Groene infrastructuur kan zowel uit natuurgebieden bestaan als uit
landschapselementen (bermen, dreven, groenschermen, poelen, beekvalleien, …). Functionele netwerken
van groene infrastructuur worden door planten- en diersoorten gebruikt om zich door het landschap te
verplaatsen. Daarnaast gebruiken soorten die netwerken ook als leefgebied, om er voedsel te zoeken en
zich voort te planten.
In de rubriek ‘Biodiversiteit Lokaal Bekeken’ willen we je op de hoogte houden van lopende acties,
initiatieven, projecten en nieuwtjes.
‘T GROEN
vriendvan.be
en BIODIVA in Retie
Orakel? Biodiva? Griekse goden en godinnen in Retie?
Toch niet! Met BIODIVA ontwikkelde de provincie een
instrument om de relatie tussen natuur en bedrijven in
de provincie Antwerpen te versterken. De meeste bedrijventerreinen hebben her en der hoekjes en kantjes waar
nog geen bebouwing is. Die stukjes kunnen als stapsteen
gebruikt worden om omliggende natuurrijke gebieden
met elkaar te verbinden.
De dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de provincie
maakte in september 2013 een inrichtingsadvies voor het
bedrijfsperceel op. Op dat moment had het om te vormen
bedrijfsperceel van Orakel een geringe biodiversiteit omwille van
een monotone begroeiing met fijnsparren. Het perceel heeft
echter potentie om te evolueren naar een biologisch waardevol
stukje natuur. Mogelijk kan het een bijdrage leveren als stapsteen
langs de waterloop Klein Neetje.
Ook biodiversiteit kan mee opgenomen worden als actie in de
bedrijfsvoering. Om bedrijven hierbij te helpen, ontwikkelde de
provincie Antwerpen “BIODIVA”. Door het beantwoorden van 22
basisvragen kan een bedrijf op eenvoudige wijze zijn prestaties
op vlak van biodiversiteit meten, verbeteren en evalueren.
© provincie Antwerpen, Resi Pansaertsr
Orakel is een bedrijf gevestigd in Retie en bekend als producent
van party- en eventmateriaal. Duurzaam ondernemen is voor
Orakel belangrijk. Orakel verkreeg het Milieucharter provincie
Antwerpen 2009-2010. Om dat milieucertificaat te behalen
moeten bedrijven milieugerelateerde acties uitvoeren. De acties
zijn concrete maatregelen die verder gaan dan wat wettelijk
verplicht is.
Voorbeeld van een poel: Langendijkpoel, De Avereghten
11
Vriend van ... doe mee en kies de acties die het best bij je passen
3
1
© provincie Antwerpen,
Sigrid van de Noort
12
voegde de daad bij het woord
en ging in het voorjaar van 2014 aan de
slag:
Toestand juli 2013 met zicht op de
fijnsparrenaanplant
• Kleine ingrepen zoals het graven van
een poel, het aanbrengen van een
takkenril en het aanplanten van een
aantal inheemse struiken geven een
extra meerwaarde aan het geheel.
© provincie Antwerpen,
Sigrid van de Noort
2
© Orakel
1
2
Toestand april 2014 – uitvoering van
de werken
© Orakel
Inrichtingsplan met situering van het standpunt waaruit de foto’s 1-3 genomen zijn
3
• Door het kappen van de fijnsparren
kan het bedrijfsperceel heel eenvoudig
door natuurlijke successie evolueren
naar een ecologisch interessant
perceel.
• Door het plaatsen van een
insectenhotel en vogelnestkasten
wordt niet alleen de natuur een handje
geholpen, maar zorgt het ook voor een
verhoogde belevingswaarde voor het
personeel. Rond een insectenhotel is er
op warme zonnige dagen veel activiteit
te zien. Ook het grootbrengen van
jonge vogels is een fijn schouwspel.
Met een kleine picknickplaats kan
hiervan volop worden genoten.
• Bijkomend kan rond de picknickplaats
een wilgentenenscherm worden
aangebracht. Wanneer dat ook nog
eens begroeid is met klimplanten is
er een win-winsituatie voor mens en
natuur. >>>
Realisatie aanleg bedrijfstuin, mei 2014
Meer info?
>>> De bestaande elzenhoutkant is een mooi en waardevol lijnelement in het
landschap en moet zeker behouden blijven. Om te voorkomen dat de elzen tot
grote bomen uitgroeien, kunnen ze als hakhout beheerd worden. Het snoeihout
kan ter plaatse, in de aan te leggen takkenril, worden verwerkt. De voordelen van
een takkenril zijn dat het snoeiafval niet afgevoerd hoeft te worden en dat het
zorgt voor extra nest- en schuilgelegenheid voor vogels, amfibieën, reptielen en
kleine zoogdieren.
Na die inrichtingswerken is de natuur aan zet! Succes!
Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid
Team Natuur en Landschap
Els Driessens
T 03 240 57 57
[email protected]
Provincie Antwerpen vijftig
groene plekjes rijker!
Met het project ‘buiten-gewone plekjes’ wil de provincie Antwerpen
verloedering van de open ruimte tegengaan en landschapsbeleving
een zo breed mogelijk draagvlak bezorgen met inspraak voor
gebruikers en omwonenden. Afgelopen maanden namen
de Antwerpse regionale landschappen en Landschapspark
Zuidrand vijftig verrommelde plekjes onder handen.
2.
Geef jouw favoriet plekje
een buiten-gewoon feest
cadeau!
4.
© RLDV
Als afsluiter van dit project krijgen
de mooiste ‘buiten-gewone
plekjes’ deze zomer een heus
publieksevenement cadeau.
Stem jouw favoriet plekje naar
Een heus ‘bijenstation’ voor dit buitengewoon plekje-Essen
de overwinning en kom samen
met je vrienden en familie mee vieren. De wedstrijd loopt
van 2 juni tot 31 juli. Stemmen kan via de website www.buitengewoneplekjes.be, waar je tevens alle info
over de opknap- en ingroeningswerken van de vijftig
plekjes vindt.
3.
© LSP Zuidrand
Op de fotocollage kun je alvast enkele realisaties bewonderen. Alle
‘buiten-gewone plekjes’ zijn terug te vinden op de website www.
buitengewoneplekjes.be.
© RLKGN
© RLRL
Er werden wilgenhutten gevlochten, streekeigen hagen en
bomen geplant, boomgaarden hersteld, picknickbanken geplaatst, speelgroen
ontworpen, geurige kruidenhoekjes gecreëerd, insectenhotels gebouwd en
nog zo veel meer. De regionale landschappen kregen hierbij volop steun en
medewerking van de betrokken gemeenten, maar ook de buurtbewoners,
lokale jeugdbewegingen en scholen hielpen met veel enthousiasme mee.
De provincie is erg opgetogen over het resultaat.
1.
© RLRL
13
Landschapspark
Zuidrand
6.
© RLRL
© RLSD
5.
Meer info?
Regionaal Landschap
Rivierenland
Charlotte De Wit
T 015 21 98 53
[email protected]
www.buitengewoneplekjes.be
7.
© RLRL
Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling:
Europa investeert in zijn Platteland
6. ©RLRL
1. Leerlingen helpen mee struikengordel aanplanten-Duffel • 2. Stilaan een groene jungle op de oude
atletiekpiste-St-Katelijne-Waver • 3. Beestentoren in het Ukkenbos-Olen • 4. Zithoek in het bos-Hove
5. Kastanjehekken omsluiten een educatieve zithoek-Hemiksem • 6. De mannen van de groendienst helpen
ook een handje mee-Nijlen • 7. Scouts verfijnen hun sjortechnieken-St-Katelijne-Waver
Blauwgrasland Vrieselhof, klokjes gentiaan
Blauwgrasland Vrieselhof, gevlekte orchis
Zeldzaam blauwgrasland
kan uitbreiden
Het Vrieselhof herbergt een uniek stukje
natuur. Blauwgrasland is zo zeldzaam
in Europa dat het met uitsterven is
bedreigd. Recent kocht de provincie vijf
graslanden die grenzen aan het relatief
kleine blauwgrasland van 40 are. De
graslanden zijn een goede aanwinst,
want ze geven het blauwgrasland de
nodige ruimte om uit te breiden.
Antwerpen, de dienst Integraal
Waterbeleid, de dienst Infrastructuur en
Vastgoed, het Agentschap Natuur en
Bos, de Vlaamse Landmaatschappij en
Natuurpunt. Lovende commentaren van
natuurvrienden op Facebook vlak na de
koop logen er niet om: van ‘goed nieuws’
tot ‘geweldig nieuws’ tot ‘m’n dag kan niet
meer stuk’.
Eind juni 2013 kocht de provincie vijf
graslanden rond het blauwgrasland in het
Vrieselhof. De oppervlakte aan graslanden
werd er met deze aankoop meer dan 6,5
ha groter. De aanwinst is het resultaat
van een geslaagde samenwerking
tussen de provinciale groendomeinen
De enthousiastelingen hebben gelijk: dit
is een mijlpaal in de geschiedenis van
het Vrieselhof en het blauwgrasland.
Het provinciaal groendomein Vrieselhof,
dat in de vallei van het Groot Schijn ligt,
is een natuurpareltje. Wie er al eens
gaat wandelen, kan dat alleen maar
Van oudsher wordt de Schijnvallei gekenmerkt door
moerassige weides en onbegaanbaar moeras. De natte
valleigronden waren voor landbouw meestal ongeschikt.
Delen die in de zomer droog vielen, werden als hooiland
gebruikt. Eén stuk hooiland is zo nat, dat er slechts
eenmaal laat in het jaar kan worden gemaaid. Dat is een
‘blauwgrasland’, zo genoemd omwille van enkele grijsblauwe
planten die het een eigen uitzicht geven.
© Lode Rubberecht
© Lode Rubberecht
© Lode Rubberecht
14
Blauwgrasland Vrieselhof, heide kartelblad
beamen. Naast waardevolle bossen
en graslanden herbergt het domein
zeldzaam blauwgrasland, een waardevolle
groeiplaats voor zeldzame flora als
geel schorpioenmos. Vroeger kwamen
blauwgraslanden vaker voor langs
rivieren en beken, maar door het gebruik
van kunstmest en door verdroging zijn
ze in onze contreien nu vrijwel overal
verdwenen.
Het Vrieselhof heeft vandaag amper
4.000 m² aan blauwgrasland. Omdat het
voortbestaan van blauwgrasland bedreigd
is, moet alles in het werk gesteld worden
om het te behouden en uit te breiden. De
aankoop van de graslanden rondom het
blauwgrasland creëert de nodige ruimte
voor uitbreiding. Bovendien werd er ook
een elzenbroekbos ten oosten van het
blauwgrasland gerooid en omgezet in
grasland. Door die werken kan de typische
blauwvegetatie in het Vrieselhof verder
groeien in de beste omstandigheden. De
kans om dit unieke blauwgraslandrelict
op lange termijn te behouden, kon de
provincie onmogelijk laten liggen.
Meer info?
Provinciale Groendomeinen Antwerpen
Peter Verdyck - directeur
T 03 360 52 00
[email protected]
15
Bespaar op je energiefactuur!
DE PROVINCIE ANTWERPEN ORGANISEERT OPNIEUW EEN
GROEPSAANKOOP GROENE STROOM EN GAS.
Vorig jaar schreven meer dan 70.000
deelnemers in. Meer dan 50.000 gezinnen
stapten over op groene stroom en
bespaarden gemiddeld meer dan 200 EUR.
Heb je vorig jaar deelgenomen? Schrijf
zeker opnieuw in om ook dit jaar deel te
nemen!
VOORDELEN VAN DEZE GROEPSAANKOOP:
•
•
•
•
De provincie garandeert groene stroom.
Je helpt mee aan een beter milieu en minder
vervuiling.
Heb je een particulier contract? Schrijf zeker in. Hoe
meer deelnemers, hoe groter de korting.
Gratis inschrijven, zonder aankoopverplichting. Na
ontvangst van je persoonlijk voorstel beslis je of je
meedoet.
DEELNEMEN IS EENVOUDIG
Je kunt gratis inschrijven vanaf 1 juli via
www.samengaanwegroener.be, de provincie en je
gemeente. Begin oktober geven de energieleveranciers
hun prijs. Daarna ontvang je een e-mail of brief met
een persoonlijk voorstel en zie je hoeveel je juist kunt
besparen. Je hebt dan een maand de tijd om te beslissen
of je wilt ingaan op het aanbod van de leverancier.
Meer info?
Kris Mees - consulent energie
T 03 240 56 69
[email protected]
www.samengaanwegroener.be
© Proefbedrijf
16
van hogere kosten en lagere marges,
strengere wetgeving inzake dierenwelzijn
en volksgezondheid en concurrentie van
binnen en buiten Europa.
Proefbedrijf
Pluimveehouderij zet grote
stap naar de toekomst
© Proefbedrijf
Als overheidsinstelling kan het Proefbedrijf
zijn praktijkonderzoek neutraal en
objectief voeren. De resultaten zijn een
hulpmiddel voor de pluimveehouders bij
het optimaliseren van hun bedrijf. Want
efficiënt en duurzaam produceren staat
hoog op de agenda. De pluimveesector
ervaart immers steeds meer druk op vlak
© Proefbedrijf
Door de bouw van ultramoderne stallen
zet het Proefbedrijf een grote stap naar
de toekomst. Ze beschikt nu over nieuwe
stallen voor 31.000 leghennen en 37.600
vleeskippen. Alle stallen bevatten talrijke
innovaties voor dierenwelzijn en milieu.
Met die investering is het Proefbedrijf
klaar om zeer toekomstgericht praktijkonderzoek uit te voeren. Zo zullen, dankzij
de nieuwe ‘schoorstenen’ aan de nieuwe
stallen, haalbare technieken geëvalueerd
worden die zullen toelaten emissies van
stof, geur en ammoniak te reduceren.
Ook het evenwicht tussen diervriendelijkheid, dierengedrag, dierengezondheid en
hun invloed op de eikwaliteit zal voor de
verschillende huisvestingssystemen in de
realiteit bestudeerd worden. Kortom, het
Proefbedrijf zal in praktijk op zoek gaan
naar een duurzaam evenwicht.
Meer info?
© Proefbedrijf
Je kunt er niet omheen: in de toekomst
zullen we steeds meer mensen moeten
voeden. Goede, gezonde en veilige
voeding speelt hierbij een belangrijke
rol. Het Proefbedrijf Pluimveehouderij
houdt samen met de sector een oogje in
het zeil en gaat op zoek naar kansen tot
verbetering. Niet onbelangrijk als je weet
dat de consumptie van kippenvlees en
eieren jaarlijks toeneemt.
Wil je meer weten over de nieuwe stallen
van het Proefbedrijf? Of wil je graag een
bezoek brengen? Neem dan contact op
met het Proefbedrijf Pluimveehouderij.
Proefbedrijf Pluimveehouderij
T 014 56 28 70
[email protected]
© PIME
Vergroenen van
de speelplaats
Landschapspark
Zuidrand werkt mee aan
verbinding tussen open
ruimte en toerisme
17
MOS helpt scholen om het
vergroeningsproject educatief in te
passen in de schoolwerking, om het
draagvlak te vergroten en leerlingen,
leerkrachten en ouders warm te
krijgen voor meer groen op school.
Samen met de regionale landschappen
wordt er bekeken welke lokale noden
er zijn voor de natuur. Ook voor
subsidies van hun vergroeningsproject
kunnen scholen bij MOS en de
regionale landschappen aankloppen.
“De starterskit voor vergroeners”
is een educatief pakket dat scholen
stap voor stap op weg helpt naar
het grondplan van hun vergroende
speelplaats.
© Gemeente Edegem,
Heidi Spiessens
Droom jij met jouw school
van een groenere speelplaats?
Milieuzorg op school (MOS) en
de regionale landschappen slaan
de handen in elkaar om scholen
nog beter te ondersteunen bij hun
vergroeningsproject. Ze bieden onder
andere hun expertise, educatief
materiaal en subsidies aan.
Zeven gemeenten van de Antwerpse
Zuidrand, namelijk Aartselaar, Edegem,
Kontich, Lint, Hove, Boechout en
Borsbeek, dienden samen met
Horeca Antwerpen en Omgeving,
Landschapspark Zuidrand van de
provincie Antwerpen en Toerisme
Provincie Antwerpen (TPA) het project
‘De Zuidrand dat smaakt!’ in bij het
Vlaams Agentschap Ondernemen (VAO)
om de streek recreatief en toeristisch op
de kaart te zetten.
MOS-team provincie
Antwerpen
T 015 30 61 27
[email protected]
Meer info?
© Gemeente Edegem,
Heidi Spiessens
Meer info?
Dat werd recent goedgekeurd door het
VAO en de partners plannen de aanwerving voor een projectcoördinator voor
de zomervakantie. Netwerking, coaching
en coördinatie zijn belangrijke sleutelwoorden in het project. Uniek aan het
project is dat horeca en lokale economie
de motor zijn in de promotie en ontwikkeling van de regio. Een ruim aanbod aan
streekspecialiteiten hebben de partners alvast: het streekbier Godisvremd
in Boechout, de Hoofse Gaffel, de
Zonneblusser en de Piroulen uit Edegem,
het Boechouts kasseitje, de Savwa
frituursnack, de Congolaiskes van Hove,
de Specfour uit Kontich, ...
Dienst Duurzaam Milieu- & Natuurbeleid (DMN)
Team Natuur & Landschap - cel Beleid
Sabine Caremans – adviseur
[email protected]
© Vilda, Rollin Verlinde
18
Beekprik, behoort tot de rondbekken, een bedreigde kaakloze
soort in Vlaanderen
Wij zijn op zoek naar mensen die met
anekdotes kunnen illustreren dat onze
waterlopen vroeger een nu vergeten
rijkdom aan vissoorten kenden. Dat kan
gaan van het vangen van kwabalen of
beekprikken tot het plaatsen van een
grote modderkruiper op de toog van
het dorpscafé. Zowel de verhalen óver
als de (bedreigde!) vissoorten zelf
willen we beschermen, zodat ook
volgende generaties ervan kunnen
genieten.
Voel je je aangesproken?
Contacteer ons dan via dienst
Integraal Waterbeleid,
Desguinlei 100, 2018 Antwerpen,
e-mail [email protected] of
T 03 240 64 61.
Sinds 2006 vormt het overstromingsgebied
de Jutse Plassen in Koningshooikt een
trekpleister voor mens en dier. Daarnaast
slikt het gebied heel wat liters water uit de
Itterbeek. Maar omdat alles beter kan, liet de
provincie onderzoeken of zij dat laatste nog
kon optimaliseren.
© provincie Antwerpen, Hilde Gielen
Heb jij een (groot)vader of kennis van wie
de ogen gaan blinken als hij terugdenkt aan
visjes vangen in de beek? Of ben je zelf zo
iemand? Dan komen we graag met jou in
contact.
NIEUWE UITSTROOMCONSTRUCTIE LAAT DE JUTSE
PLASSEN –INDIEN NODIG– SNELLER LEEGLOPEN
Gecontroleerde uitstroom
De studie gaf aan dat de huidige inrichting
ontoereikend kan zijn wanneer twee stormen
elkaar kort opvolgen. In dat geval kan het gebied
niet snel genoeg leeglopen om een volgende
plensbui op te vangen.
In overleg met de brandweer van Lier besliste de
dienst Integraal Waterbeleid daarom om op het
laagste punt van het overstromingsgebied een extra
uitstroomconstructie aan te leggen. Eentje met
grotere openingen, om het water sneller, maar wel
gecontroleerd, naar de Itterbeek af te voeren. Er werd
ook een pompput geplaatst waarop de brandweer haar
mobiele pompen in noodgevallen kan aansluiten.
Werfzone in de Jutse Plassen
© provincie Antwerpen,
Boris Crauwels
Tijd voor een (vis)
verhaal
Extra maatregelen
voor extra droge
voeten!
Aanleg uitstroomconstructie in de Jutse
Plassen
Controle op afstand
De opvolging van het waterpeil in de Jutse Plassen is cruciaal om overstromingen
stroomafwaarts te vermijden. Daarom worden er aan de uitstroomconstructies camera’s
geplaatst. Zo kunnen zowel de eigen
medewerkers als de brandweer op afstand het
waterpeil en de aanwezigheid van vuil voor de
Meer info?
constructies snel detecteren. Verder krijgen
de waterloop en het overstromingsgebied
Dienst Integraal Waterbeleid
automatische waterpeilmeters. Die meters
Rudi Vasseur - Projectingenieur
verschaffen nuttige informatie voor de verdere
T 03 240 64 90
optimalisering van het gebied. De aanbesteding
[email protected]
van die ingrepen is gepland voor het najaar.
Ook voor controle van IBA’s!
De lozing van het huishoudelijk
afvalwater is geregeld in de VLAREM–
wetgeving en het gemeentelijk
zoneringsplan. Op het zoneringsplan
staat het individueel te optimaliseren
buitengebied afgebakend. In dit
gebied is gekozen voor individuele
zuiveringsplicht, dus dit betekent de
installatie van een IBA.
IBA staat voor een
individuele behandeling van
afvalwater en is een systeem
dat het huishoudelijk
afvalwater van één huisgezin
zuivert.
Indien de burger zelf moet instaan
voor de bouw en uitbating van
een IBA, kan er vrijstelling voor het
bovengemeentelijk deel van de
saneringsbijdrage worden verleend. De
© PIH
Het Provinciaal Instituut voor Hygiëne,
of kortweg PIH, heeft reeds veel
deskundigheid opgebouwd met
betrekking tot de werking van IBA’s en
dit aan de hand van visuele controle,
bemonstering en analyse.
Aërobe waterzuivering
burgemeester levert hiervoor het attest af
en kan controleren dat het IBA-systeem
werkt. Dat attest is vijf jaar geldig en
moet worden opgestuurd naar de
drinkwatermaatschappij.
De controle van de geïnstalleerde IBA
kan uit twee verschillende programma’s
bestaan, afhankelijk of de IBA al dan niet
opgebouwd is volgens een BENOR*gecertificeerd of gelijkwaardig systeem.
Indien de IBA is gebouwd volgens een
BENOR-gecertificeerd of gelijkwaardig
systeem, bestaat de controle enkel uit de
analyse van het effluent van de IBA.
Indien de IBA niet is gebouwd
volgens het BENOR-gecertificeerd of
gelijkwaardig systeem, wordt de analyse
van het effluent aangevuld met een
visuele controle van het geïnstalleerde
zuiveringssysteem.
© PIH
Het PIH hanteert een door de deputatie
goedgekeurd gunstig tarief voor de
opvolging van de werking van de IBA’s.
Kokosbiobed
De provincie wenst op deze wijze actief
mee te werken aan het bevorderen van
de kwaliteit van het oppervlaktewater in
het buitengebied.
Digitaal nieuws –
VLAREM nieuws
19
Voortaan kun je de adviezen in het
kader van de VLAREM-procedures voor
dossiers in behandeling bij de dienst
Milieuvergunningen digitaal raadplegen.
Voor wie een dossier indient betekent
dat een snellere en eenvoudigere
toegang tot deze informatie.
Exploitanten kunnen de adviezen
voortaan raadplegen van eender
welke pc, laptop of tablet. Ook goed
nieuws voor het milieu aangezien de
papierstroom voor het versturen van de
adviezen (per post) hierdoor verdwijnt.
Om toegang te krijgen tot deze webtool
vermeld je in je dossier het e-mailadres.
Bij de opstart van de procedure ontvang
je een e-mail met een link naar de tool.
Eén e-mailadres volstaat, je kunt de link
eenvoudig delen.
Ook gemeenten en leden van de PMVC
hebben toegang tot deze informatie.
© PIH
PIH, partner in milieu
en gezondheid.
(*) Het merk BENOR toont aan dat een product of een dienst
beantwoordt aan een technisch kwaliteitsreferentiekader dat
goedgekeurd werd door alle partijen die betrokken zijn bij het op de
markt brengen ervan (bron www.benor.be).
Meer info?
Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH)
Nathalie Smeyers
T 03 259 12 31
[email protected]
ff Zondag
ff Woensdag
14 september (13.00 uur)
Groendomein Hertberg,
Groenagenda
provinciale
domeinen
Regio Kempen
Magisch knutsel- en sfeeratelier
ff Zondag
6 juli (14.00-16.00 uur)
ff Provinciaal Groendomein Hertberg, Herselt
ff Highlandgames
ff Zondag
31 augustus (10.00-18.00 uur)
Groendomein
Vrijbroekpark, Mechelen
ff Gratis
Schotse clans strijden om de eer.
Parkfeest met kinderanimatie,
ambachtenmarkt en expo van het
Instituut voor Kunst en Ambacht.
ff Meer info?
ff www.provincieantwerpen.be
ff Provinciaal
Modderfeest in hobbeldonk
ff Zaterdag
12 juli (14.00-17.00 uur)
ff Provinciaal Groendomein de
Averegten, Heist-op-den-berg
ff Natuurspeelplaats Hobbeldonk
ff Geen inschrijving nodig
Wie bakt de mooiste moddertaart?
Wie wil meebouwen aan een lemen
hut? Doe je speelkleren aan, breng
je vriendjes mee en leef je uit op de
natuurspeelplaats Hobbeldonk.
Regio Antwerpen
Wandelingen op aanvraag: in
groep met gids
ff Datum en aanvangsuur: op aanvraag
Recreatieve jogging
ff Vooraf reserveren (minstens 4 weken
ff Zaterdag
27 september
ff Provinciaal Groendomein Prinsenpark,
Retie
ff Start 3 en 6 km: 14.00 uur
ff Start ± 1 km: 14.30 uur
ff Start 9 en 15 km: 15.00 uur
ff Gratis - inschrijven gebeurt ter plaatse
vanaf 13.30 uur
Speciaal voor de recreatieve joggers
organiseren we een jogging door het
Prinsenpark met keuze uit verschillende
afstanden (3-6-9-15 km) én kinderloop
(1 km).
ff Meer info?
ff www.provincieantwerpen.be
© Kees Goossens
Vanaf 27 juni 2014 kun je de nieuwe
website van de provincie Antwerpen
bewonderen!
Op www.provincieantwerpen.be vind
je een antwoord op al je provinciaalgelinkte vragen. Heb je vragen bij een
artikel, of wens je bijkomende informatie,
neem dan na 27 juni zeker een kijkje op
de webpagina van de zOOm. Daar vind
je nogmaals de inhoudsopgave van deze
zOOm terug & kom je, door simpelweg te
klikken op de titel van het gewenst artikel,
op meer informatieve pagina’s terecht.
Highlandgames
ff (20.00-22.00
Herselt
De jaarlijkse happening is een
gezamenlijk
initiatief van de
partners van het
Merode-project
en wordt dit jaar
gehouden in
het Provinciaal
Groendomein
Hertberg.
Lancering nieuwe website
27 augustus
uur)
ff Provinciaal Groendomein Prinsenpark,
Retie
ff Gratis - inschrijven verplicht
Heb je het in juli gemist, dan kun je nu
mee op zoek gaan naar het wakkere
nachtelijke bosleven. Omdat de avond
vroeger valt, vertrekken we een uurtje
eerder.
ff Provinciaal
• NAPM – National Associetion of Paper Merchants
• ISO 9706
30 juli (21.00-23.00 uur)
ff Provinciaal Groendomein Prinsenpark,
Retie
ff Gratis - inschrijven verplicht
Ook als het donker is, valt er in het
bos heel wat te beleven. Net als wij
onder de wol kruipen start er een grote
bedrijvigheid. Ga samen met ons op
ontdekking in het Prinsenpark en maak
kennis met het wakkere nachtelijke
bosleven. Samen met de boswachters
ga je op zoek naar vleermuizen,
nachtvlinders en muizen. Speur als een
echte batman.
Op zoek naar nachtelijk gespuis –
deel 2
ff Gratis
• ISO 9001
ff Woensdag
Merodehappening
• FSC: Forest Stewardship Council
• ISO 14001
Regio Mechelen
Op zoek naar nachtelijk gespuis
© provincie Antwerpen
© provincie Antwerpen,
Bart Moons
Muziek en verborgen natuurkunst vind
je overal in groendomein Hertberg. Je
moet alleen weten waar te kijken... Doe
mee met het creatieve atelier en laat je
door Johannes en Elke onderdompelen
in een magische bossfeer.
© VLM
Inderdaad; na de introductie van de
nieuwe huisstijl van de provincie
Antwerpen werd onze zOOm in een
nieuw kleedje gestoken. Hopelijk kon de
nieuwe opmaak van ons vorig nummer
reeds gesmaakt worden. Nu gaan we
nog een stapje verder: om al dat moois
van onze provincie nog beter uit te laten
komen, hebben we ook voor een ander
type papier gekozen. Maar geen paniek;
ook dit witter-ogend papier, zelfs van
de cover, is duurzaam en het voldoet
aan diverse ISO-normen op vlak van
milieu en kwaliteit én aan onze eigen
milieuvoorwaarden (100% gerecycleerde
pulp, druk solventvrij, zonder gebruik
van alcohol, met inkt op vegetale basis;
gebruikte inkten en drukpers volledig
volgens opgelegde norm).
(*)
© provincie Antwerpen
zOOm in nieuw kleedje
op voorhand)
ff Betalend: € 2,00 p.p. (min. € 20,00 per
wandeling)
ff Gratis: voor niet-commerciële
jongerengroepen (scholen,
jeugdbewegingen e.d.), voor
instellingen voor bejaarden en voor
instellingen voor gehandicapten.
Alle andere groepen betalen € 2,00
p.p., met een min. van 10 betalende
deelnemers per gereserveerde
wandeling.
Wil je met een groep komen wandelen
onder begeleiding van een gids? Dat
kan! Je kunt verschillende gegidste
wandelingen aanvragen in het
Rivierenhof (3), Kesselse Heide (2),
Vrieselhof (2) en groendomein Pulhof (1).
ff Meer info en reserveren van een
gegidste wandeling op aanvraag:
ff Contacteer onze domeinwachters
op T 03 360 52 18 of e-mail [email protected]
ff www.provincieantwerpen.be
ff Doelgroep:
ff Gratis
kinderen van 6 tot 12 jaar
– inschrijven verplicht
Departement Leefmilieu
Bezoekersadres: Desguinlei 100, 2018 Antwerpen
Postadres: Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen
www.provincieantwerpen.be