Gemeentelijke belastingen - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

RAADGEVER
Gemeentelijke belastingen
De gemeenteraad bepaalt welke gemeentelijke belastingen
inwoners betalen en hoe hoog de belasting is. Dit is bij
uitstek een politieke discussie, waarover de meningen
flink uiteen kunnen lopen. Gaan burgers of bedrijven
betalen? Geldt het principe van solidariteit of juist ‘de
“Het lijkt wel of die gemeentelijke
belastingen elk jaar hoger worden,
wat gebeurt er eigenlijk met al dat
geld?”
vervuiler betaalt’? Een belasting kan ook worden gebruikt om bepaalde doelen te realiseren. Denk bijvoorbeeld
aan parkeerbelasting. Wil de gemeente geld overhouden aan parkeren of
kosten parkeervoorzieningen meer dan ze opbrengen, bijvoorbeeld omdat de raad bezoekers wil aantrekken?
De raad bepaalt
De totale landelijke opbrengst aan gemeentelijke belastingen is voor 2014 begroot op € 8,7 miljard. De gemeenteraden stellen jaarlijks de begroting en de belastingverordeningen vast. U maakt als lid van de gemeenteraad keuzes over de gewenste
belastingopbrengsten, de te heffen belastingen en de uitwerking van die belastingen. Het is belangrijk dat dit welbewuste
afwegingen zijn, zodat u aan de belastingbetaler kunt uitleggen wat er met het geld gebeurt.
Belastingtypen
Bij de gemeentelijke belastingen zijn drie typen belastingen te onderscheiden.
De algemene belastingen komen ten goede aan algemene middelen van de gemeente. Dit betekent dat de opbrengsten
niet gelabeld zijn maar voor alle gemeentelijke taken en voorzieningen kunnen worden ingezet. Onder de algemene
belastingen vallen bijvoorbeeld de onroerende-zaakbelastingen, de hondenbelasting en de forensen- en toeristenbelasting.
Bestemmingsheffingen zijn belastingen waarvan de opbrengsten zijn bestemd voor specifieke taken of voorzieningen met
een duidelijk algemeen belang. Voorbeelden hiervan zijn de rioolheffing en de afvalstoffenheffing. Voor bestemmingsheffingen geldt dat de gemeente niet meer mag heffen dan de kosten die de gemeente voor de betreffende taak of voorziening maakt.
September
2014
RAADGEVER
Retributies worden geheven als de gemeente een specifieke dienst verleent. De belangrijkste retributies zijn de leges: vergoedingen voor een bij de gemeente aangevraagde dienst zoals het aanvragen van een paspoort of een vergunning. Net als bij
bestemmingsheffingen mogen de retributies niet meer dan kostendekkend zijn.
Grenzen aan de keuzes
De gemeenteraad heeft grote vrijheden bij de samenstelling van het gemeentelijk belastingpakket. Maar, in tegenstelling tot
bijvoorbeeld België, zijn Nederlandse gemeenten niet volledig vrij in de keuze van hun belastingen. Alleen belastingen die in
de wet zijn genoemd, kunnen door gemeenten worden geheven. Dit wordt ook wel een gesloten belastingstelsel genoemd.
De meeste belastingsoorten zijn geregeld in de Gemeentewet. Daarnaast zijn enkele belastingsoorten geregeld in andere
wetten zoals de Wet milieubeheer. De wetten regelen niet alleen welke belastingen de gemeente kan heffen, maar geven
ook voorschriften voor de uitwerking. Belastingbedragen mogen bijvoorbeeld niet afhankelijk zijn van de hoogte van het
inkomen, de winst of het vermogen. Ook voor specifieke belastingen kan de wetgeving voorschriften bevatten, bijvoorbeeld
dat bestemmingsheffingen niet meer dan kostendekkend mogen zijn. De gemeente moet zich ook houden aan algemene
rechtsbeginselen. Het gelijkheidsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel stellen eisen aan de uitwerking van de belasting. Bij
belastingheffing moeten gelijke gevallen gelijk worden behandeld. Daarnaast mag de belastingdruk niet onredelijk op een
enkele belastingplichtige komen te rusten. Ten slotte kunt u ook te maken krijgen met Europees recht, als de uitwerking het
vrije verkeer tussen Lidstaten, van personen, goederen of kapitaal dreigt te beperken.
Gemeenteraad kiest belastingmix
De gemeenteraad kiest welke belastingen een gemeente wel heft en welke belastingen niet. De raad bepaalt ook hoe de
belastingen over burgers en bedrijven worden verdeeld en hoe groot de gewenste opbrengst uit een belasting is. Het geheel
aan gemaakte keuzes aan te heffen belastingen en de hoogte daarvan, noemt men ook wel de belastingmix. Die mix is in alle
gemeenten anders. Via de woonlastenmonitor die jaarlijks door het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere
Overheden (COELO) wordt gemaakt kunt u zien hoe groot de belastingdruk in uw gemeente is.
Als u veel moet investeren in de riolering zal de rioolheffing bijvoorbeeld hoog zijn. U kunt er dan voor kiezen een lager OZBtarief te hanteren. Misschien vindt u het redelijk dat huishoudens die veel water gebruiken extra belast worden. Of u besluit
dat juist de kosten van inning omlaag moeten. Op sommige terreinen zijn veel politieke afwegingen te maken. Bijvoorbeeld
ten aanzien van de afvalstoffenheffing. Kiest u voor een vast of een gedifferentieerd tarief? Wilt u in de heffing prikkels
inbouwen voor bijvoorbeeld een betere scheiding van het afval? De keuze voor de wijze van heffen hangt dan ook samen
met het inzamelsysteem. Ook parkeerbelasting is een voorbeeld waarbij veel verschillende politieke keuzes mogelijk zijn.
Vaste tarieven, tarieven afhankelijk van parkeerduur, het al dan niet invoeren van belanghebbenden parkeren. Hierbij kunnen
zowel inkomsten en uitgaven, maar ook het reguleren van de parkeerdruk een rol spelen.
Kwijtschelding
Als raad bepaalt u niet alleen de belastingmix, u bepaalt ook wie er worden vrijgesteld van belastingbetaling. U kunt daarbij
denken aan mensen met een laag inkomen, of kleine zelfstandigen die veel investeren in hun bedrijf. Ook kunt u ervoor kiezen om voor sommige groepen automatisch kwijtschelding te geven, bijvoorbeeld voor bijstandsgerechtigden.
Meer informatie
• www.vng.nl/belastingen
• www.vng.nl/belastingkennis-voor-raadsleden
• www.coelo.nl > digitale atlas
Deze raadgever is onderdeel van een reeks VNG-raadgevers over uiteenlopende onderwerpen. U vindt alle raadgevers op
www.vng.nl/raadsleden. Op deze pagina staat nog meer informatie speciaal voor raadsleden.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
RAADGEVER

Download Report