R E P O R TA G E Oorlogsverwerking in Belg Opstand in Sobibor in Elburg herdacht Door Max van den Berg Ruim zeventig jaar geleden brak in het vernietigingskamp Sobibor, gelegen in Oost-Polen, een opstand uit. Onder LEIDING VAN DE 2USSISCHE OFÚCIER 0ETJSERSKI OVERVIELEN ENkele gevangenen de SS-leiding en braken met 400 mannen en vrouwen door de poort naar buiten. Ongeveer 50 Joodse gevangenen overleefden de uitbraak. Deze unieke verzetsdaad in de Tweede Wereldoorlog begint pas de laatste twintig jaar een ruimere bekendheid te krijgen. Maar waarom een herdenking in het kleine Hanze-stadje Elburg aan de Veluwerand? Waarom juist daar exposities over die opstand in twee musea? 'ELIJK BIJ DE INGANG VAN HET HISTORISCHE CENTRUM VAN %LBURG VINDENWERECHTSHET3TEDELIJK-USEUMENLINKSDE3JOELEEN *OODSMUSEUM%ERSTDE3JOEL$AARBEVINDTZICHINDEVOORzaal een groot aantal traditionele Joodse realia. Deze op zich INTERESSANTECOLLECTIELATENWEEVENLIGGENOMONSTECONCENTREREN OP DE VOLGENDE ZALEN DIE AAN DE OPSTAND ZIJN GEWIJD Het blijkt dat het kleine Hanze-stadje een bloeiende Joodse gemeenschap had bestaande uit 72 burgers met een eigen SYNAGOGE EN ONDERWIJS ALLES GEWORTELD IN DE SAMENLEVING :O WERD (ARTOG DE *ONGE LID VAN DE PLAATSELIJKE 3$!0 OOK GEKOZENALSVOORZITTERVANDE%LBURGSE6ISSERSVERENIGING/NS "ELANG$ETENTOONSTELLINGGAATINOPDELOTGEVALLENVANDE *OODSEMEDEBURGERSDIEIN3OBIBORWERDENVERMOORD(ETZIJN VERBIJSTERENDEVERHALEN De toegang tot de Sobibor tentoonstelling in Elburg. 8 Contactblad ‘40-45’ De toren in het historische centrum van Elburg. Even de bloemen water geven /P NOVEMBER KRIJGT (EINTJE (AMBURG EEN BEZOEK VAN TWEE AMBTENAREN :E KOMEN HAAR OPHALEN l%VEN DE PLANTEN WATER GEVEN ALS ZE DROOG STAAN BEN IK WEL WEER TERUGm ZEGT (EINTJE DIE MEE GAAT EN VIA 6UGHT EN 7ESTERBORK BINNEN EEN WEEK IN3IBIBORWORDTVERMOORD.EEMDEZUSTERS,EAEN Judith de la Penha. Zij krijgen een oproep om zich in Vught te melden. Ze pakken wat spullen in en bestellen een rijtuig. Dat brengt hen keurig naar het station VAN.UNSPEETALWAARDETREINNAAR6UGHTWORDTGEnomen. Niet lang daarna worden beide zusters in 3OBIBORVERGAST$ETIEN%LBURGSE*ODENDIEIN3OBIBORWERDENVERMOORDWORDENUITVOERIGINDEEXPOSITIEGEPORTRETTEERD$EVOLKOMENONBEKENDHEIDMET HETNADERENDENOODLOTKOMTSCHRIJNENDOVER-ETDE KENNISVANNULIJKTALLESVANEENKINDERLIJKENAÇVITEITTE ZIJN $EZE VORMEN MAAR EEN FRACTIE VAN DE RUIM 34.000 Nederlandse Joden die in 19 treinen naar Sobibor werden getransporteerd en aldaar onmiddellijk WERDENVERGAST 3LECHTS EEN *OODSE %LBURGER OVERLEEFDE DE OORLOG ENHIJHEEFTHETSTADJEVERLATEN4OCHZIJNALLEHUIZEN WAAR*ODENWOONDENBEKEND/MDELOKALE(OLOCAUSTDUIDELIJKERTEMAKENVINDENINDEZOMERENOP afspraak Joodse wandelingen plaats door het schitTERENDE CENTRUM %LK VAN DE BEZOCHTE HUIZEN HEEFT EEN EIGEN VERHAAL 'ELIJK MET DE EXPOSITIES VINDEN ook lezingen plaats (zie de info). Een intrigerende VRAAG IS EN BLIJFT HOE KOMT EEN KLEINE STAD ZONDER EEN ENKELE *OODSE INWONER AAN EEN LEVENDE SJOEL en een belangwekkende Sobibor-expositie? Tom "ERGSTRASECRETARISVANDE3JOELGEEFTDEVERKLARING !LLANGERETIJDBESTAATEREENCULTURELEVERBINDINGTUSSEN DE PROVINCIE 'ELDERLAND EN /OST0OLEN 2EGELmatig worden delegaties uitgewisseld en in het kader DAARVANWERDENDIEOOKBETROKKENBIJDEINRICHTING VANEENHERINNERINGSMONUMENTIN3OBIBOR5ITDEZE CONTACTENKWAMHETVOORSTELOMIN'ELDERLANDMET STEUNVAN0OOLSEAUTORITEITENTWEEEXPOSITIESTEMAKENWAARBIJDEKEUSOP%LBURGVIEL:ONDERDIETECHNISCHEENÚNANCIÃLESTEUNWASHETPROJECTNIETVANDE GRONDGEKOMEN7ELISDEEXPOSITIEINDE3JOELDIE DENAAMHEEFTlEr reed een trein naar SobibormDOOR %LBURGSE VRIJWILLIGERS EN MET STEUN VAN EEN ERVAREN CONSERVATOR TOT STAND GEKOMEN $E TWEEDE EXPOSItie ‘Het geheugen van de grond’ DIE IN HET 3TADSMUSEUMVAN%LBURGSTAATISHELEMAALDOORDE0OLEN gemaakt en hier naar toe gebracht. “Die moet je ook EVENGAANZIENmZEI4OM"ERGSTRA Het geheugen van de grond /NMIDDELLIJK NA DE OPSTAND VAN OKTOBER WERDEN DE OVERIGE GEVANGENEN VAN 3OBIBOR DOODgeschoten en het hele kamp met de grond gelijk GEMAAKT%RMOCHTENGEENSPORENVANDEZEMASSAMOORDWORDENACHTERGELATEN)NHET0OLENVANNA de oorlog heerste sterke antisemitische stemmingen. 3OBIBOR VERDWEEN UIT HET GEHEUGEN EN DE OPSTAND bleef lang onbekend. Niet bij de boeren uit de omGEVING VAN HET KAMP DIE HET LICHT VAN DE VERBRANDINGSOVENSINDEWIJDEOMTREKKONDENZIEN:IJSTORTTENZICHOPDEPLEKWAARHETKAMPONGEVEERMOEST hebben gelegen in de hoop Joods goud en juwelen te KUNNENOPGRAVEN(ETGEBIEDLEEKWELEENGROTESERIEMOLSHOPEN4OENLANGZAMERHANDDEOMVANGVAN DE(OLOCAUSTINHET%UROPESEBEWUSTZIJNDOORDRONG WERDOOKDEGESCHIEDENISVAN3OBIBORENDEOPSTAND bekender. Nu wordt wetenschappelijk archeologisch ONDERZOEK GEDAAN NAAR 3OBIBOR :ORGVULDIG WORDT HET TERREIN AFGEGRAVEN OP ZOEK NAAR SPOREN UIT HET VERLEDEN /OK DE OMVANG EN DE INDELING VAN HET KAMPWORDTSTAPVOORSTAPINKAARTGEBRACHT!LLERLEI BEGRAVEN VOORWERPEN KOMEN BOVEN WATER MEEGENOMENUITALLEDELENVANONSCONTINENT%ENLEPELEEN BROCHE EEN *ODENSTER MAAR OOK HET GRONDPATROON VANDEGASKAMERSENDEWEGERNAARTOE)NALLESOBERHEIDENDISTANTIEEENINDRUKWEKKENDOVERZICHT Een schok )KDESCHRIJVERVANDITARTIKELWASINBIJNAJAARTOENBIJ ONSTHUISMIJNONDERGEDOKENOOMTANTEENNEEFJE2EENSDOOR VERRAADWERDENOVERVALLENENGEARRESTEERD/OKZIJWERDENBINNENDAGENNADEARRESTATIEIN3OBIBOROMHETLEVENGEBRACHT Dankzij het standaardwerk Sobibor VAN*ULES3CHELVISKONPRECIESWORDENVASTGESTELDMETWELKETREINMIJNFAMILIENAARHET VERNIETIGINGSKAMPGINGENOPWELKEDAGZIJGEDOODWERDEN 4OENIKLANGSDEPANELENLIEPVANDEEXPOSITIE‘Het geheugen van de grond’ZAGIKTUSSENDEOPGEGRAVENVOORWERPENPLOTseling een metaalplaatje met de naam Reens. Een schokkende gewaarwording. Maar het bleek in tweede instantie een em- R E P O R TA G E Lezingen en wandelingen Het naamplaatje dat in de bodem van het vernietigingskamp Sobibor werd opgegraven en een schok veroorzaakte. BLEEMVANDEFABRIKANTENFAMILIE2EENSTEZIJN-IJNOOMWAS EENEENVOUDIGELOODGIETER4OCHBRACHTDEZECONFRONTATIE WEERALLERLEINAREHERINNERINGENBIJMIJNAARBOVEN Fraai Hanze stadje %VENUITWAAIENINHETHISTORISCHECENTRUMVAN%LBURGEENPAAR HONDERDMETERINHETVIERKANT%RISVEELTEZIEN(ETBOTTERMUSEUM IN DE OPENLUCHT VULT DE OUDE VISSERSHAVEN $E VERDEDIGINGSPOORT EN DE OUDE KAZEMATTEN DE KRUIDENTUIN EEN orgelmuseum en de smederij De Hoefhamer. Dat alles binnen handbereik. En dat de beroemde Nederlandse admiraal Van +INSBERGENIN%LBURGLANGDURIGHEEFTGEWOONDWORDTOOKNIET VERGETEN$ETROTTOIRSVAN%LBURGZIJNGEPLAVEIDMETWITTEKIEZELSTENEN VOORZIEN VAN ZWARTE INGELEGDE MOTIEVEN %LK HUIS had zijn eigen motief. Zo konden de bewoners in de middelEEUWENTOENDESTRATENONVERLICHTWARENINHETDONKERAAN DEHANDVANDESTOEPHUNHUISTERUGVINDEN Voor scholen 6OOR KLAS IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS IS ER VOOR DOCENTEN ENLEERLINGENLESMATERIAALBESCHIKBAAR$ITKANEVENALSGROEPSBEZOEK WORDEN AANGEVRAAGD BIJ 7ILLEM VAN $IJK TEL OFEMAILVANDIJK SCARLETNL$AARKANOOKEENEVENtuele rondwandeling worden geboekt 6ERDER IS BESCHIKBAAR VOOR DEZELFDE LEERLINGEN DE DOCUMENtaire Revolt in Sobibor, INTERVIEWS MET OVERLEVENDEN VAN DE OPSTAND!ANVRAAGENACHTERGRONDINFORMATIEWWWOPENSTUdioproducties.nl Contactblad ‘40-45’ 9
© Copyright 2024 ExpyDoc
