Van Wee HD3 2014.indd - Uitgeverij Coutinho

Inhoud
1Inleiding 11
2 Verkeer en vervoer: een introductie15
2.1 Inleiding
15
2.2 Conceptueel model
16
2.3 Personenvervoer
18
2.4 Goederenvervoer
23
2.5 Techniek; verdelen van verkeersstromen over ruimte en tijd
24
2.6 Beleid
25
DEEL I
Het verkeers- en vervoerssysteem
3 Behoeften, mogelijkheden en gedragskeuzen met betrekking tot
het verplaatsingsgedrag: een multidisciplinair perspectief31
3.1 Inleiding
31
3.2 Conceptueel model verplaatsingsgedrag
32
3.3 Gedragskeuzen vanuit psychologisch perspectief
38
3.4 Gedragskeuzen vanuit economisch perspectief
43
3.4.1 Nutsfuncties
43
3.4.2 Economische verklaringen voor keuzen met betrekking
tot verplaatsingsgedrag
45
3.5 Gedragskeuzen vanuit geografisch perspectief
50
3.6 Conclusies en synthese
55
4 Goederenvervoer: beschrijving, verklaring en verkenning57
4.1 Inleiding
57
4.2 Indicatoren voor het goederenvervoer
58
4.3 Determinanten voor ontwikkelingen in het goederenvervoer
67
4.3.1 Productie en consumptie
69
4.3.2 Binnenlandse en internationale handel
70
4.3.3 Locatie en omvang voorraden
71
4.3.4 Gebruik van vervoerswijzen en infrastructuur
72
4.4 Megatrends en gevolgen voor de goederenmobiliteit
75
4.5 Conclusies
83
Bert van Wee, Jan Anne Annema - Verkeer en vervoer in hoofdlijnen - © Uitgeverij Coutinho
Van Wee HD3 2014.indd 7
5/27/14 2:21 PM
5 Ruimtelijke inrichting85
5.1 Inleiding
85
5.2 Schaalniveaus, indicatoren en invloedsfactoren
86
5.3 Onderzoeken naar de invloed van ruimtelijke inrichting
op verkeer
91
5.4 Interpretatie van onderzoeksresultaten
100
5.5 Ruimtelijke-inrichtingsvarianten: hoe te beoordelen?
104
5.6 Conclusies
106
6 Weerstanden van verplaatsingen: tijd, kosten en moeite107
6.1 Inleiding
107
6.2 De rol van verplaatsingstijd in het personenvervoer
109
6.3 De rol van verplaatsingskosten in het personenvervoer
116
6.4 Overige weerstandscomponenten
119
6.5 De rol van weerstandscomponenten in het goederenvervoer
122
6.6 Conclusies
126
DEEL II
Effecten op milieu, bereikbaarheid en veiligheid
7 De invloed van technologie in verkeer en vervoer op milieu,
veiligheid en bereikbaarheid129
7.1 Inleiding
129
7.2 Technologiedynamica
130
7.3 Uitputting van fossiele energiebronnen en klimaatverandering
138
7.4 Lokale en grootschalige luchtverontreiniging
144
7.5 Geluidshinder
148
7.6 Veiligheid van vervoersmiddelen en vervoerssystemen
153
7.7 Bereikbaarheid en congestie
157
7.8 Drijvende krachten
161
7.9 Conclusies
165
8 Bereikbaarheid: perspectieven, indicatoren en toepassingen167
8.1 Inleiding
167
8.2 Perspectieven op bereikbaarheid
170
8.3 Operationalisatie in hoofdlijnen: indicatoren voor
bereikbaarheid
172
8.4 Twee voorbeelden van benaderingen van bereikbaarheid
180
8.5 Het gebruik van bereikbaarheidsmaten
184
8.6 Conclusies
186
Bert van Wee, Jan Anne Annema - Verkeer en vervoer in hoofdlijnen - © Uitgeverij Coutinho
Van Wee HD3 2014.indd 8
5/27/14 2:21 PM
9 Verkeer en milieu187
9.1 Inleiding
187
9.2 Milieuproblemen in het algemeen
188
9.3 Milieuproblemen veroorzaakt door verkeer
192
9.4 Oorzaken van milieubelasting door verkeer en aanknopings
punten voor beleid
197
9.5 Verkeer en vervoer en klimaatbeleid voor de middellange en
lange termijn
201
9.6 Conclusies
205
10Verkeersonveiligheid207
10.1Inleiding
207
10.2 Factoren die verkeersonveiligheid bepalen
208
10.3 Verkeersonveiligheid in cijfers
212
10.4 Slachtoffers en risico’s naar leeftijd, wijze van verkeersdeelname
en wegtype
219
10.5 Risicoverhogende omstandigheden
224
10.6 Verkeersonveiligheid in historisch perspectief
227
10.7 Duurzaam Veilig
230
10.8Conclusies
235
DEEL III
Beleid en onderzoek
11 Beleid: bereikbaarheid, veiligheid en milieu239
11.1Inleiding
239
11.2 De rol van de overheid in de beleidsafweging rond verkeer
en vervoer
240
11.3 Externe effecten van verkeer
241
11.4 Beleidsafwegingen: de theorie
243
11.5 Praktijk van overheidsbeleid: externe kosten, infrastructuur
en openbaar vervoer
249
11.6 Overzicht huidig verkeers- en vervoersbeleid
252
11.7Conclusies
256
12 Toekomstonderzoek: functie, methodologie en voorbeelden257
12.1Inleiding
257
12.2 Het belang van toekomstonderzoek
259
12.3 Rol en functie van scenario’s
260
12.4 Verschillende vormen en typen scenario’s
261
12.5 Het proces van scenariobouw en eisen aan scenario’s
263
Bert van Wee, Jan Anne Annema - Verkeer en vervoer in hoofdlijnen - © Uitgeverij Coutinho
Van Wee HD3 2014.indd 9
5/27/14 2:21 PM
12.6 Voorbeelden van scenarioprojecten in relatie tot hun functie
12.7Conclusies
267
272
13 Afwegingskader voor beleid: kosten-batenanalyse en
multicriteria-analyse275
13.1Inleiding
275
13.2 Afweging tegenover normstelling
277
13.3 Waardering van effecten: KBA en MCA
279
13.3.1 Kosten-batenanalyse (KBA)
279
13.3.2 Multicriteria-analyse (MCA)
285
13.4 Vergelijking van KBA en MCA
286
13.5 Waardering van milieueffecten
289
13.6Reistijdwaardering
292
13.7Conclusies
296
14 Verkeers- en vervoersmodellen en toepassingen299
14.1Inleiding
299
14.2 Typen modellen
301
14.3Elasticiteiten
306
14.4 Het traditionele geaggregeerde model
307
14.5 Gedesaggregeerde modellen
309
14.6 Voorbeelden van modellen
312
14.6.1 Het Landelijk Model Systeem
312
14.6.2Dynamo
316
14.6.3SMILE
318
14.7 Wat kun je wel en wat kun je niet met een model?
319
14.8Conclusies
322
Noten
323
Verklarende woordenlijst325
Literatuur
337
Register
367
Over de auteurs375
Bert van Wee, Jan Anne Annema - Verkeer en vervoer in hoofdlijnen - © Uitgeverij Coutinho
Van Wee HD3 2014.indd 10
5/27/14 2:21 PM