Verjonging van eilandstaarten Alma de Groot, Albert Oost, Evert Jan Lammerts, Willem van Duin, Roos Veeneklaas, Bregje van Wesenbeeck Aanleiding Probleem: Ecologische veroudering, m.n. vergrassing van duinen en kwelders Verstarring door beperkingen in natuurlijke opbouw- en afbraakprocessen Eilandstaart op het modeleiland zeegat open zee zeegat eilandstaart eilandkop strand duinboog kwelder geul wantij kombergingsgebied naar Löffler et al. (2008) Vraagstelling Hoe ontwikkelen eilandstaarten zich als het gaat om morfologie, waterhuishouding en vegetatie (en biodiversiteit), en wat is de wisselwerking tussen deze drie? • Wat zijn de gevolgen van menselijk ingrepen op de ontwikkeling van eilandstaarten en hun elementen? • Gegeven de huidige veroudering en verstarring van de Nederlandse eilanden: hoe kan dit worden vertaald naar inrichting- en beheermaatregelen ten behoeve van gradiëntrijke eilandstaarten? • Hebben zulke beheermaatregelen consequenties voor de waterveiligheid? Eilanden begreppeling stuifdijken Eilandstaarten Borkum Vlieland Juist Terschelling Norderney Baltrum Ameland Schiermonnikoog Langeoog Spiekeroog Wangerooge grootte zeer verschillend westelijke grens mede bepaald door menselijke ingrepen grote schaal tijd & ruimte grootschalige ontwikkelingen eilandstaart waterhuishouding morfologie vegetatie fauna kleine schaal tijd & ruimte 1 2 1. kale fase geomorfologische processen Biogeomorfologische successie 2. pionierfase 3. intermediaire fase 4 biologische processen 3 4. eindstadium Terschelling Bron: RWS/Platform Duurzaam Landschap Terschelling (Kers et al., 1998; Jager, 2006) fase 1 Conceptueel model fase 2 Fase 1: kaal zandplaat, strand fase 3 embryoduinen tijd Fase 2: pionier Fase 3: intermediair witte duinen, kwelder, kreken washover, groen strand fase 4 Fase 4: eindstadium grijze duinen, kwelder, washover, duinvalleien aangroei erosie Menselijke invloeden stuifschermen helmaanplant stuifdijken indijken/inpolderen harde oeververdediging drainage (bijv. greppelen kwelder) rijshoutdammen beweiding afplaggen indijken/polderen vasteland delfstofwinning zandsuppleties tijd Ameland, Schiermonnikoog Spiekeroog Terschelling Terschelling stuifdijken beweiding (deel) strandrijden afslag oostzijde Ameland stuifdijken NAM-locatie bestorting kwelderrand suppleties bodemdaling beweiding (deels) plaggen/afgraven periodiek afslag oostkant strandrijden Schiermonnikoog stuifdijk beweiding (deels) strandrijden aangroei oostzijde Analyses van deelgebieden kreken en washovers maaiveldhoogte en kleidikte leeftijd (kwalitatief) ruimtelijke aspecten (kwalitatief) ↓ vegetatieontwikkeling duinvolumes 696/526 2588/1237 291/194 2274/1630 694/445 183/96 330/226 552/432 443/208 zandvoorraad in m3/m: boven 2m+NAP / boven 3m+NAP Drainage Terschelling Schiermonnikoog Spiekeroog stroomgebieden verschillend van grootte kreekpatronen verschillend lengte en vertakkingen nemen toe met tijd definieren stroomgebied lastig Maaiveldhoogte & kleidikte (Schier) 20 kleidikte (cm) maaiveld (cm + NAP) 175 150 125 100 15 10 5 0 3 3.5 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 3 3.5 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 stroomgebied stroomgebied Vegetatie Terschelling Water/kaal/pre pionier Duin Brak Groen strand Hoge kwelder Lage kwelder Pionierzone 1991 1995 1999 10% Pionierzone 0% 1991 1995 1999 2006 1991 1999 2006 10% Pionierzone 0% 1995 1999 2006 1991 Brak Groen strand Hoge kwelde Lage kwelder Pionierzone 1995 1999 2006 Stroomgebied 4 Terschelling 100% 90% Water/kaal/pre pionier 80% Duin 70% Brak 60% 50% Groen strand 40% Hoge 30% kwelder Lage kwelder 20% 10% Pionierzone 0% 1991 1995 Stroomgebied 6 Terschelling 100% 90% Water/kaal/pre pionier 80% 70% Duin Brak60% 50% Groen strand 40% Hoge kwelder 30% Lage kwelder 20% 1991 Duin Water/kaal/p Duin Brak Groen strand Hoge kwelde Lage kwelder Pionierzone 1999 2006 Stroomgebied 7 Terschelling 100% 90% Water/kaal/pre pionier 80% Duin 70% Brak 60% 50% Groen strand 40% Hoge 30% kwelder Lage kwelder 20% 10% Pionierzone 0% 1991 1995 Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1995 Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Stroomgebied 5 Terschelling Water/kaal/p 1991 Stroomgebied 3 Terschelling 100% 90% Water/kaal/pre pionier 80% 70% Duin Brak60% 50% Groen strand 40% Hoge kwelder 30% Lage kwelder 20% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2006 Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Stroomgebied 2 Terschelling Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1995 1999 2006 Water/kaal/p Duin Brak Groen strand Hoge kwelde Lage kwelder Pionierzone 1999 2006 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen 50%strand 1992 1997 2004 2010 1984 Stroomgebied 6 Schiermonnikoog 1992 1997 2004 2010 1992 1997 2004 2010 1984 Stroomgebied 10 Schiermonnikoog 1992 2004 1997 2004 2010 Stroomgebied 8 Schiermonnikoog 2010 1984 Stroomgebied 11 Schiermonnikoog 1984 1992 2004 2010 1992 2004 2010 Stroomgebied 9 Schiermonnikoog 1997 2004 2010 1984 Stroomgebied 12 Schiermonnikoog 1984 1997 40% Zeekweek >50% 30% Hoge20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen 50%strand 1997 1992 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin80% 70% Brak 60% Groen strand 50% 1992 1997 2004 2010 Stroomgebied 13 Schiermonnikoog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin80% 70% Brak 60% Groen strand 50% 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage0% kwelder 1992 1984 2010 Bedekking vegetatiezone (%) 1997 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 1992 2004 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage0% kwelder 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% Brak 70% 60% Groen50% strand 1984 1997 Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1992 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen 50%strand 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 1984 1984 Stroomgebied 7 Schiermonnikoog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen50% strand Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 40% Zeekweek >50% 30% Hoge20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage0% kwelder Bedekking vegetatiezone (%) 1984 Bedekking vegetatiezone (%) 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% Stroomgebied 5 Schiermonnikoog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin80% 70% Brak 60% Groen strand 50% Bedekking vegetatiezone (%) 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen50% strand Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Stroomgebied 4 Schiermonnikoog Stroomgebied 31 Schiermonnikoog Bedekking vegetatiezone (%) Stroomgebied 3 Schiermonnikoog Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Schiermonnikoog 40% Zeekweek >50% 30% Hoge20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 1997 2004 2010 1984 1992 1997 2004 2010 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen 50%strand 1992 1997 2004 2010 1984 Stroomgebied 6 Schiermonnikoog 1992 1997 2004 2010 1992 1997 2004 2010 1984 Stroomgebied 10 Schiermonnikoog 1992 2004 1997 2004 2010 Stroomgebied 8 Schiermonnikoog 2010 1984 Stroomgebied 11 Schiermonnikoog 1984 1992 2004 2010 1992 2004 2010 Stroomgebied 9 Schiermonnikoog 1997 2004 2010 1984 Stroomgebied 12 Schiermonnikoog 1984 1997 40% Zeekweek >50% 30% Hoge20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen 50%strand 1997 1992 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin80% 70% Brak 60% Groen strand 50% 1992 1997 2004 2010 Stroomgebied 13 Schiermonnikoog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin80% 70% Brak 60% Groen strand 50% 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage0% kwelder 1992 1984 2010 Bedekking vegetatiezone (%) 1997 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 1992 2004 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage0% kwelder 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% Brak 70% 60% Groen50% strand 1984 1997 Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1992 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen 50%strand 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 1984 1984 Stroomgebied 7 Schiermonnikoog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen50% strand Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 40% Zeekweek >50% 30% Hoge20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage0% kwelder Bedekking vegetatiezone (%) 1984 Bedekking vegetatiezone (%) 40% Zeekweek >50% 30% 20% Hoge kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% Stroomgebied 5 Schiermonnikoog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin80% 70% Brak 60% Groen strand 50% Bedekking vegetatiezone (%) 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen50% strand Bedekking vegetatiezone (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Stroomgebied 4 Schiermonnikoog Stroomgebied 31 Schiermonnikoog Bedekking vegetatiezone (%) Stroomgebied 3 Schiermonnikoog Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Schiermonnikoog 40% Zeekweek >50% 30% Hoge20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 1997 2004 2010 1984 1992 1997 2004 2010 Spiekeroog 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Stroomgebied 2 Spiekeroog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% 70% Brak 60% Groen50% strand 40% Zeekweek >50% 30% Hoge 20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% 1991 1997 2004 1991 Stroomgebied 3 Spiekeroog 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Duin Brak Groen strand Zeekweek >50% Hoge kwelder zonder Zeekweek >50% Lage kwelder 1997 2004 Stroomgebied 4 Spiekeroog 100% Water/kaal/pre pionier 90% Duin 80% Brak 70% 60% Groen50% strand 40% Zeekweek >50% 30% Hoge 20% kwelder zonder Zeekweek 10% >50% Lage kwelder 0% Water/kaal/pre pionier Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Water/kaal/pre pionier Bedekking vegetatiezone (%) Bedekking vegetatiezone (%) Stroomgebied 1 Spiekeroog 1991 1997 2004 1991 Duin Brak Groen strand Zeekweek >50% Hoge kwelder zonder Zeekweek >50% Lage kwelder 1997 2004 Sturende factoren veroudering kwelder & groen strand Duidelijk Natuurlijke successie (tijd) Menselijk ingrepen (stuifdijken) Zuidelijk aangroei van kwelder (Sch & Sp) Kleidikte (nutriënten) Ontwikkeling groen strand aan noordzijde (stroomgebiedschaal) minder duidelijk of niet hoogteligging op stroomgebied-schaal (Schier’oog) Kreekvorming en connectie washovers ‘Badkuipeffect’ Invloed washoverherstel op waterveiligheid Geen effect op: ● Veiligheid tegen overstroming van de eilanden zelf tijdens stormvloed ● Veiligheid tegen overstroming van vasteland tijdens stormvloed ● Voorland voor waterkering Uiteenvallen eiland wordt niet verwacht ● per kustlengte beperkt aantal zeegaten Conclusies Eilandstaarten hebben zowel vergelijkbare elementen als een unieke geschiedenis. Ook zonder stuifdijk ontwikkelt een eilandstaart. Processen op grotere schaal zijn essentieel voor ontwikkeling eilandstaart. Onderdelen eilandstaart hangen samen. Dynamiek neemt van nature af met de tijd, met verschillende snelheden per onderdeel. Veroudering van nature door grootschalige ontwikkelingen biogemorfologische successie. Terugzetten successie met name door processen op grotere schaal: afslag. Waterveiligheid is geen issue. eilandstaart waterhuishouding morfologie vegetatie fauna Inrichting- en beheermaatregelen Washovervorming ● gat in stuifdijk, plaggen kwelder ● aandachtspunt: groene strand, bestaande morfologie, leeftijd kwelder Beweiding Verstuiven Afgraven/plaggen Uitsluiten van berijding Durf niks te doen ● toestaan erosie kwelderrand ● erosie punt staart ● badkuipeffect ● oudere stadia de ruimte geven Dank aan: OB+N/VBNE Deltaprogramma Waddengebied Programma naar een Rijke Waddenzee Rijksuniversiteit Groningen Alle veldfoto’s: (c) Alma de Groot
© Copyright 2024 ExpyDoc
