20140417 Frederiks presentatie wilsbekwaamheid

Thema wilsbekwaamheid
Doelgroep LVB
Mr.dr. Brenda Frederiks
Universitair docent gezondheidsrecht/senior onderzoeker
Regionaal Bopz-overleg
Donderdag 17 april, Noordwijk
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Relevantie wilsbekwaamheid (1)
•  Thematische wetsevaluatie:
Hoe is de positie van meerderjarige wilsonbekwamen (en
plaatsvervangende besluitvorming) geregeld in de relevante
wetgeving, hoe werken die regelingen (mede in onderling
verband) in de praktijk, welke lacunes/knelpunten doen zich
daarbij voor, en hoe kunnen die worden opgelost?
•  Beperkingen:
- geen specifieke aandacht voor doelgroep LVB
- geen betrokkenheid cliënten
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Relevantie wilsbekwaamheid (2)
Juridisch onderzoek
•  Sterk informele karakter van wettelijke regelingen (zoals het
ontbreken van een procedure voor het wilsonbekwaam verklaren,
het optreden van een onbenoemde vertegenwoordiger); gevolgen
voor de vereiste rechtsbescherming?
•  Op twee specifieke punten spanningsveld met internationale
normen:
- beperkte rol van het begrip wils(on)bekwaamheid in de Wet Bopz
- het ontbreken van een specifieke procedure voor oplossing van
conflicten tussen hulpverlener en vertegenwoordiger.
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Relevantie wilsbekwaamheid (3)
Empirisch onderzoek
•  Bij conflicten tussen hulpverlener en vertegenwoordiger over zorgof behandelbeslissingen spelen het geven van meer informatie, het
nemen van meer tijd, het voeren van extra overleg en dergelijke
een belangrijke rol.
•  Als de vertegenwoordiger echter volgens de arts het belang van de
patiënt onvoldoende behartigt en er sprake is van een beslissing
met ingrijpende gevolgen, volgt de hulpverlener doorgaans zijn
eigen mening met beroep op het goed hulpverlenerschap; bij
minder belangrijke beslissingen wordt in het algemeen de wens
van de vertegenwoordiger gevolgd.
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
ROL VAN WILSBEKWAAMHEID
IN SPECIFIEKE WETGEVING
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Wet bopz
•  Zorgplan in overleg met cliënt, mits wilsbekwaam ter zake,
vaststellen
•  Geen ruimte voor wilsbekwaam verzet (itt WGBO)
•  Wel ruimte voor het maken van afspraken tijdens een ‘goede
periode’:
- zelfbinding (zelfbindingsmachtiging en zelfbindingsverklaring)
- voorwaardelijke machtiging
- crisiskaart
- verlof en ontslag* onder voorwaarden
•  Echter: veel van deze vormen zijn niet toegestaan in de zorg aan
mensen met een verstandelijke beperking
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Doel zelfbinding
•  Met eerder ingrijpen zou een gedwongen opneming of
gedwongen behandeling waarschijnlijk korter kunnen duren of
minder ingrijpend hoeven te zijn en mogelijk zelfs achterwege
kunnen blijven
•  Dwangtoepassing resulteert uiteindelijk in een situatie die
strookt met de wensen van de patiënt, vastgelegd toen deze de
gevolgen daarvan nog kon overzien
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Zelfbinding in de vg
•  De regeling vindt geen toepassing bij cliënten in de
verstandelijk gehandicaptenzorg of de psychogeriatrie.
•  Zij worden door de wetgever onvoldoende in staat geacht om
hun wil over zaken aangaande opneming en behandeling te
kunnen bepalen.
•  Daarnaast is een ziekteverloop met periodes waarin
geestesziekte en de afwezigheid van symptomen elkaar
afwisselen in de verstandelijk gehandicaptenzorg en de
psychogeriatrie nauwelijks aan de orde.
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Voorwaardelijke machtiging
•  Wilsbekwaamheid (en de toetsing ervan) niet op de voorgrond
•  Relevant: instemmen en houden aan de voorwaarden
•  Niet van toepassing in de vg:
‘dat spreekt ook voor zich omdat deze groep patiënten veel
zorg behoeven en zij zich juist niet buiten de instelling kunnen
handhaven, ook niet met medicatie’
(Keurentjes, rechter Groningen)
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Crisiskaart
•  Cliënt geeft op een crisiskaart aan wat hij wil dat er gebeurt als
het minder goed met hem gaat.
•  Maar – en dat is het belangrijkste verschil tussen zelfbinding en
de crisiskaart – bij een crisiskaart kunnen de afspraken niet
worden afgedwongen.
•  Weigert iemand met een crisiskaart op het laatste moment mee
te werken aan de uitvoering van de afspraken, dan houdt het
daarmee op.
•  Met zelfbinding kunnen de afspraken wél tegen iemands wil
worden uitgevoerd (maar dan geldt een procedure van externe
toetsing).
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Wet zorg en dwang (1)
•  Specifieke procedure voor wilsbekwaamheid
•  Verlof èn ontslag onder voorwaarden
•  Geen specifieke mogelijkheden om de wil van de cliënt te
erkennen in de vorm van zelfbinding, crisiskaart
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Wet zorg en dwang (2)
•  Voor zover in deze wet bevoegdheden worden toegekend aan een
vertegenwoordiger, heeft hij die bevoegdheden slechts voor zover
een daartoe deskundige, niet zijnde de bij de zorg betrokken arts,
overeenkomstig de daarvoor gangbare richtlijnen een beslissing
heeft genomen die inhoudt dat de cliënt niet in staat kan worden
geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake van
een beslissing die hem betreft.
•  Deze beslissing wordt door de daartoe deskundige niet genomen
dan na overleg met de vertegenwoordiger dat op
overeenstemming is gericht.
•  Indien geen overeenstemming wordt bereikt, neemt de bij de zorg
betrokken arts de beslissing
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]
Wet zorg en dwang (2)
•  De zorgaanbieder verleent slechts verlof of ontslag indien de
cliënt dan wel, indien van toepassing, de vertegenwoordiger
zich bereid heeft verklaard tot naleving van de voorwaarden.
mr.dr. Brenda Frederiks, afdeling Sociale geneeskunde, [email protected]