Pers Map - Palais des Beaux Arts de Lille

INHOUD
Voorwoord
p3
De tentoonstelling in een paar cijfers
Inleidingbij de tentoonstelling
Tentoonstellingsparcours
« Reis naar het einde van het leven »
« Egypte uitgelicht: archeologie en fotografie in de 19e eeuw »
p4
p5
p6
p 25
p 27
Informatie
Projectorganisatie
Beschikbare persfoto’s
p 28
p 29
p 30
Persverantwoordelijke
Nord - Pas de Calais
_
Palais des Beaux-Arts de Lille
Mathilde Wardavoir
[email protected]
T. + 33 (0)3 20 06 78 18
Persverantwoordelijke Frankrijk
en coördinatie internationale pers
_
Heymann Renoult associées
Sarah Heymann - Eléonore Grau
t. + 33 (0)1 44 61 76 76
[email protected]
www.heymann-renoult.com
Persverantwoordelijke België en Nederland
_
Be culture
Séverine Provost
Contact FR: Charlotte Materne
+32(0)26446191/[email protected]
Contact NL: Lore Lambrechts
+32 (0)26446191/[email protected]
[email protected]/www.beculture.be
Couv. Tête de Sésostris III, Moyen Empire, 12e dynastie. © The Nelson-Atkins Museum of Art, Kansas City, Missouri. conception : Claire Masset, PBA 2013 - Impression Ville de Lille
1
2
LEGENDARISCHE FARAO
SENOESERET III
De tentoonstelling Legendarische farao, Senoeseret III is in verschillende opzichten een
gebeurtenis. Voor het eerst houdt het Paleis voor Schone Kunsten een grote tentoonstelling over
Egypte. Nieuw is ook de nauwe samenwerking met het Louvremuseum, dat na het museum van
Kaïro een van de grootste collecties Egyptische oudheden bezit.
Met haar onuitputtelijke rijkdom aan schatten en de suggestieve kracht van haar mythes blijft
de Egyptische beschaving boeiende materie voor onderzoekers, archeologen en bezoekers.
De hier aangeboden selectie van ongeveer driehonderd voorwerpen belicht de gouden tijd
die deze beschaving kende onder de heerschappij van Senoeseret III, de grote uitbreider en
hervormer van het Egyptische rijk in het Middenrijk.
De kracht van de tentoonstelling ligt in de confrontatie van spectaculaire objecten met
miniatuurvoorwerpen die samen een beeld oproepen van de vorst, het hof, maar ook van de
burgermaatschappij, van de elite tot de boeren, met oog voor hun beroepen en hun dagelijkse
leven. Dit volk van arbeiders, ambachtslieden, militairen en schrijvers heeft Senoeseret III laten
uitgroeien tot een legende, die tot op de dag van vandaag voortleeft. Het is het verhaal van
een man die door het nageslacht tot een halfgod werd gedoopt.
Als aanloop naar de tentoonstelling staat in het atrium van het museum hedendaags werk van
Antony Gormley en Wolfgang Laib opgesteld. De titel ‘Reis naar het einde van het leven’
verwijst rechtstreeks naar het geloof van de Egyptenaren in een leven na de dood en naar de
dialoog die zij in rites en kunstproducties onderhielden tussen de wereld van de levenden en
de dodenwereld. Zowel Antony Gormley, in zijn sculpturen met menselijk gezicht, als
Wolfgang Laib, door wat hij doet met natuurlijke materies zoals bijenwas of rijst, geven op
een persoonlijke manier gestalte aan existentiële vragen over de overgang van leven naar
dood en over de onsterfelijkheid van de ziel.
Het fotografische onderdeel ‘Egypte uitgelicht: archeologie en fotografie in de 19e eeuw’ legt
dan weer een visuele getuigenis af van het buitengewone avontuur dat de negentiendeeeuwse archeologische opgravingen betekende. Foto’s mogen dan tegenwoordig iets heel
gewoons zijn, in die tijd was fotograferen een pioniersonderneming. Toch hebben die foto’s het
collectieve geheugen mee bepaald. Dat geheugen,waarin het oude Egypte altijd sterk
aanwezig bleef, wordt in dit Egyptische ‘seizoen’ prachtig voor het voetlicht gebracht.
Bruno Girveau
Directeur van het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel en het Musée de l’Hospice Comtesse
Deze tentoonstelling wordt georganiseerd door het Rijselse Paleis voor Schone Kunsten en de Stad Rijsel in
uitzonderlijke samenwerking met het Louvremuseum en in partnership van de Université Lille 3.
Het nationaal belang van de tentoonstelling werd erkend door het Ministerie van Cultuur en Communicatie/ Algemeen
Patrimoniumbeheer / Dienst ‘Musées de France’.
Ze krijgt daarom de uitzonderlijke financiële steun van de Staat. Ze wordt gerealiseerd dankzij de steun van “le
Conseil regional Nord-Pas de Calais” en “Lille Metropole”.
De tentoonstelling is tot stand gekomen dankzij de sponsoring van de Fondation Crédit Mutuel Nord Europe en GDF
SUEZ, in samenwerking met Connaissance des Arts, Le Monde en France Info.
Zij ontving technologische ondersteuning van INGEO.
3
DE TENTOONSTELLING IN EEN PAAR CIJFERS
Heerschappij van Senoeseret III :
Ca. 1872 - 1854 v.C.
1 gereconstrueerde grafkapel
3 tentoonstellingsruimtes:
atrium, rotonde met oudheden
en tijdelijke tentoonstellingszaal
30 musea die werk in
bruikleen hebben gegeven
50 bruiklenen uit het Musée du Louvre
100 bootjes (installatie van Wolfgang Laib)
150 bruiklenen uit de grootste egyptologische musea
ter wereld
350 tentoongestelde
stukken
200 kg basmatirijst (installatie
vanWolfgang Laib)
EEN DERTIGTAL ONTLENENDE MUSEA, WAARONDER
• Het Musée du Louvre
• Het British Museum van Londen
• Het Metropolitan Museum van New York
• Het Museum of Fine Arts van Boston
• Het Petrie Museum van Londen
• Het Egyptisch Museum van Berlijn
• Het Egyptisch Museum van Turijn
• De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis van Brussel
• Het Nationaal Museum van Beiroet
4
INLEIDING BIJ DE TENTOONSTELLING
De tentoonstelling die vanaf 9 oktober 2014 in het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel loopt,
is de vrucht van een zeer geslaagde samenwerking tussen dit museum, Université Lille 3 en het
Louvremuseum. Zij hebben hun knowhow en hun collecties samengebracht om een legendarische
farao, Senoeseret III (ca. 1872-1854 v.C.), in de kijker te plaatsen.
Ook al is deze farao minder bekend dan Toetanchamon of Ramses II, historici en archeologen
zien hem als degene die in het begin van het tweede millennium voor onze tijdrekening Egypte
tot een oppermachtige staat heeft gemaakt en een absoluut voorbeeld bleef voor zijn
opvolgers. Zijn zeer talrijke beeltenissen – voor het merendeel standbeelden maar ook basreliëfs – waarvan de tentoonstelling tal van aangrijpende voorbeelden biedt, wijzen op het
autoritaire, onverbiddelijke karakter van iemand die ook mild en zorgzaam voor zijn volk kon
zijn. Hij hervormde het bestuur van Egypte en kwam tot een nieuwe sociale organisatie. Hij
breidde zijn rijk in noordelijke en zuidelijke richting uit en liet op de nieuwe grondgebieden
sporen van die perfect georganiseerde veroveringen achter.
Het initiatief tot deze tentoonstelling komt van het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel, dat
zijn collecties verrijkt zag met ontdekkingen die in de jaren 60 door Université Lille 3 in
Sudanees Nubië zijn gedaan op sites uit het rijk van Senoeseret III. Toen de Sudanese regering
de Universiteit en het museum een gul aandeel in de vondsten schonk, wensten zijdie kostbare
collecties onder de aandacht te brengen. De afdeling Egyptische oudheden van het
Louvremuseum, die door het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel was benaderd, sloot zich
enthousiast bij het commissariaat van de tentoonstelling aan. Het zag hierin een mooie kans om
de meesterwerken die zij uit deze regeerperiode bezit, naar voren te brengen en bij te
dragen tot een grotere bekendheid van deze grote farao.
De kwaliteitsvolle, talrijke werken die buitenlandse musea in bruikleen hebben willen geven om
een volledig beeld van Egypte onder Senoeseret III mogelijk te maken, getuigen van hun
interesse om mee te werken aan deze boeiende onderneming die speciaal in het teken staat
van een legendarische farao aan wie nog nooit een tentoonstelling is gewijd.
Fleur Morfoisse en Guillemette Andreu-Lanoë
Curatoren van de tentoonstelling
5
PARCOURS VAN DE TENTOONSTELLING
Inleiding
De tentoonstelling Legendarische farao, Senoeseret III biedt een kennismaking met een
monarch die zo machtig, vernieuwend en in zekere zin uniek was dat zijn heerschappij een
stempel heeft gedrukt op ons collectieve beeld van Egypte. Het parcours leidt de bezoeker
door drie delen, die de schijnwerpers richten op de belangrijkste kenmerken van deze
regeerperiode, waarin zich in alle opzichten heel wat veranderingen voordeden: op historisch,
politiek, sociaal, cultureel, artistiek, esthetisch, religieus en funerair gebied.
Het faraonische Egypte staat – vaak ten onrechte – te boek als weinig geneigd tot
verandering. In de 19e eeuw voor onze jaartelling kende het in ieder geval een visionaire
vorst die zijn ambities en zijn ideeën doordrukte en een schitterende inspiratiebron was voor
zijn opvolgers. Senoeseret III gaf zijn land grootsheid en kracht, wat op deze tentoonstelling,
zowel bij de kolossen als bij de miniatuurobjecten, in een juiste context tot volle uitdrukking
komt.
1 De farao, zijn hof en zijn onderdanen
2 Een steeds uitgestrekter rijk
3 Godenwereld en dodenwereld
4 De legende van Senoeseret
6
Deel 1: DE FARAO, ZIJN HOF EN ZIJN ONDERDANEN
De tentoonstelling begint meteen met een spectaculaire reeks standbeelden en de befaamde
latei of bovendorpel van Medamoed. Zij zijn tekenend voor de iconografie van de koning. De
farao wordt bewust afgebeeld met eigen, zelfs enigmatische trekken. Ook al heeft hij altijd
het lichaam van een slanke jongeling, zijn gezicht oogt meestal als dat van een bejaarde man,
met neerhangende oogleden, uitgesproken rimpels, ingevallen wangen, bovenmatig grote,
uitstaande oren. Er zit duidelijk een propagandadoel achter: het uit te dragen beeld is dat
van een waakzame, vastberaden vorst, die, zoals in toenmalige teksten wordt bevestigd,
autoritair en onverbiddelijk was. Deze standbeelden en ook papyri getuigen van die
koningsideologie – het resultaat van een visuele ‘communicatiestrategie’ van de farao. De
standbeelden zijn vervaardigd uit gevarieerde, zeldzame materialen. De koninklijke familie
(koninginnen, voorouders, nakomelingen) wordt kort in een paar elementen opgeroepen.
Dankzij diverse bronnen is heel wat over de Egyptische samenleving bekend. De elite, die zich
in een nauwe kring om de koning bewoog, liet zich in volle staatsie afbeelden. Als blijk van
hun trouw aan de vorst namen mannen uit de elite de fysieke kenmerken van Senoeseret III
over. De plaats van het gezin en de rol van de vrouw passen in een meer klassieke traditie: de
vrouw is vooral ‘vrouw des huizes’. De twee opvallendste kenmerken van de toenmalige
samenleving zijn beslist de toenemende macht van een middenklasse die zich bezighield met
de vele kantoren die in het kader van de hervormingen werden opgericht, en de
indienstneming van talloze schrijvers, die belast waren met de administratie en het
overbrengen van de orders van de centrale macht. Op het einde van dit deel werpen
werktuigen en grafmodellen, een soort maquettes van werkplaatsen of plattelandstaferelen,
een licht op de wereld van manuele beroepen en landbouw, die in de wijsheidsteksten vaak
als zwaar worden beschreven.
7
Hoofd van Senoeseret III
12e dynastie, regering van Senoeseret III, circa 1872-1854 v.C.
Herkomst onbekend
Kwartsiet
H. 45; B. 34,3; D. 43,2 cm
© Kansas City, Nelson-Atkins Museum
Dit kolossale hoofd behoort tot een reeks kwartsiet standbeelden van Senoeseret III waarvan
ten minste drie andere exemplaren bekend zijn, die bewaard worden in Kopenhagen,
Hildesheim en New York. Naar hun afmetingen te oordelen zouden deze fragmenten deel
kunnen uitmaken van zittende standbeelden van dezelfde vorst die in het British Museum
worden bewaard en afkomstig zijn uit de oostelijke delta (Tell Nabasha en Tell el-Moqdam).
Osorkon II had zich een van de kolossen toegeëigend, het is dus niet zeker dat ze oorspronkelijk
op deze plaatsen stonden. De meeste koningsbeelden van het Middenrijk zijn tijdens de
Oudheid namelijk veelvuldig opnieuw gebruikt en verplaatst.
Kwartsiet is een hard gesteente dat voorbehouden bleef aan standbeelden van de allerhoogste
elite. Door zijn homogene korrel leent het zich voor een fijn modelé, zonder dat er grafische
procédés aan te pas komen om de trekken van de vorst weer te geven. Het hoofd van Kansas
City is beslist een van de volmaaktste voorbeelden van het expressieve portret van Senoeseret
III. Het lange, magere gezicht, de uitstekende jukbeenderen, de dunne, samengeknepen lippen
met neerhangende mondhoeken, de uitpuilende ogen met dikke oogleden, de huidplooien en
rimpels tonen geen bejaarde, bezorgde en vermoeide man, maar een autoritaire, barse,
majestatische en wijze koning, een indruk die waarschijnlijk nog werd versterkt door de stevige
musculatuur van het lichaam waar dit hoofd op stond.
Uittreksel uit de tentoonstellingscatalogus
8
Bovendorpel van poort van de tempel van Medamoed,waarop de koning tweemaal met een ander
gelaat afgebeeld staat terwijl hij aan de god Mentoe offert
12e dynastie, regering van Senoeseret III, circa 1872-1854
v.C.Egypte, Medamoed, tempel van Mentoe
Kalksteen
H. 107;B. 226;D. 13,5 cm
Louvremuseum, afdeling Egyptische oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
Details
Louvremuseum, afdeling Egyptische oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
Deze bovendorpel van witte kalksteen maakte deel uit van het decoratieprogramma van de tempel van Medamoed
(Opper-Egypte), destijds onder Senoeseret III bekend als Madoe. Van 1925 tot 1940 deden het Louvremuseum en
het Franse instituut voor Midden-Oosterse archeologie van Kaïro opgravingen op de site van de tempel van
Medamoed, op 5 kilometert noorden van Karnak, op de rechteroever van de Nijl. Net als bij de sites van El-Tod,
Armant en Deir el-Bahari is de tempel opgedragen aan Mentoe, de krijgsgod. De eerste koningen van het
Middenrijk, die Egypte op het einde van de Eerste Tussenperiode hadden herenigd, hadden zich al onder de hoede
van Mentoe geplaatst door zichzelf Mentoehotep te noemen, ‘Mentoe is tevreden’, en door de onoverwinnelijke
macht van de god met het hoofd van een roofvogel te verheerlijken. Onder Senoeseret III wordt de god nog altijd
aangeroepen en geëerd in de streek van Thebe, de hoofdstad van het zuiden, waar hij vanuit zijn heiligdommen, die
als een stralend schild om Thebe waren opgesteld, de stad moest beschermen.
In Medamoed hebben de Franse opgravers architecturale elementen en standbeelden aan het licht gebracht die een
idee geven van de tempel die onder Senoeseret III was opgericht. Door verdeling van de archeologische vondsten
kreeg het Louvremuseum stenen overblijfselen van de versiering van de tempel, die voornamelijk uit ongebakken
steen was opgetrokken. Boven de ‘poort van de winkel voor goddelijke offergaven’ bevond zich precies de
beroemde bovendorpel van het Louvre, die uitermate fijn in verdiept reliëf is bewerkt. De twee gezichten van de
koning zijn bijzonder vaardig in kunstig modelé uitgebeiteld: links een jeugdig gezicht, rechts een gezicht waarop
zich de tol van de jaren aftekent. Het tafereel is perfect symmetrisch verdeeld in twee tableaus die aan elkaar
beantwoorden. Tekst en iconografie vullen elkaar aan en benadrukken dat de koning vanaf zijn troonsbestijging
(toen hij nog een effen gelaat en volle wangen had) tot op zijn oude dag (toen hij rimpels en ingevallen wangen
kreeg)nooit naliet te offeren aan de machtige god, ‘Mentoe heer van Thebe’. Het gaat hier om voedseloffers – links
wit brood, rechts gebak – in ruil waarvoor de god de vorst ‘alle gezondheid, alle levensvreugde, zoals Re’ (links) en
‘alle leven, alle macht, alle stabiliteit zoals Re’ (rechts) waarborgt. Het tafereel speelt zich af onder de hoede van de
uitgeslagen vleugels van ‘degene van Edfoe’. Onder die vleugels krijgt de koning tweemaal de volgende legende:
‘de volmaakte god, de meester van het dubbele land, Chakaure, [kroningsnaam van Senoeseret III] met leven
begiftigd’, wat de goddelijkheid van de farao bevestigt, die even groot als de god Mentoeafgebeeld staat.
De dubbele aanblik van het gezicht van de koning, een keer op jeugdige en een keer op rijpere leeftijd, in
combinatie met een lichaam dat altijd slank en gespierd is, dient een ideologisch doel: het beeld uitdragen van een
waakzame, vastbesloten vorst die, zoals de toenmalige teksten
dat bevestigen, autoritair en zelfs onverbiddelijk is.
9
Uittreksel uit de tentoonstellingscatalogus
SenoeseretIII, autoritairen waakzaam, met de handen plat op zijn
lendenschort
12e dynastie, regering van Senoeseret III, circa 1872-1854 v.C.
Egypte,Deirel-Bahari, funerair complex van Mentoehotep II
Granodioriet
H. 122; B. 58; D. 50cm
© Londen, The British Museum
Hymnes aan Senoeseret III
Eind 12e dynastie
Egypte, El-Lahoen
Papyrus, inkt
H. 36, 5;B. 63,7 cm
© Londen, Petrie Museum
10
Schrijver Iay,met opengevouwen papyrusrol op zijn knieën
Standbeeld van Renefseneb
12e dynastie, regering van Senoeseret III of vanAmenemhet III
Herkomst onbekend
Grauwacke
H. 16,5; B. 9,3;D. 9,9 cm
Louvremuseum, afdeling Egyptische oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
12e dynastie
Egypte, Aswan
Gres
H. 33,6; B. 10,5;D. 19,3 cm
© Berlijn, Ägyptisches Museum und Papyrussammlung,,
Blokbeeld van Senoeseret-Senbefnimet voor hem zijn vrouw
12e dynastie, regering van Senoeseret III en vanAmenemhet III
Herkomst onbekend
H. 68,3; B. 41,5;D. 46 cm
© New York, Brooklyn Museum
11
12
Deel 2: EEN STEEDS UITGESTREKTER RIJK
Het tweede deel gaat over de militaire campagnes en diplomatieke contacten van Senoeseret
III. De bezoeker wordt verwelkomd door een sfinx met de beeltenis van de monarch, wiens
dwingende, strenge trekken het woeste, oorlogszuchtige karakter van de veroveringslustige
farao weerspiegelen. De uitbreiding van het Egyptische rijk naar het zuiden, tot voorbij Aswan
in Sudanees Nubië, is ongetwijfeld zijn mooiste succes. De mentaliteit van de vorst tegenover
het Nubische volk is neergelegd in een stèle die op de Sudanese site Semna is teruggevonden
en in het Ägyptisches Museum van Berlijn wordt bewaard. De vertaling ervan staat op de
muren van dit tentoonstellingsdeel: ‘(…) Doe je een aanval tegen hen, dan slaan ze op de
vlucht, maar als je je terugtrekt, gaan ze in het offensief. Het zijn geen mensen die respect
verdienen, het zijn ellendelingen, angsthazen: Mijn Majesteit heeft het vastgesteld, het is niet
gelogen. Ik heb hun vrouwen gevangengenomen, ik heb hun mensen, die zich naar hun
waterputten hadden begeven, meegenomen, hun stieren zijn gedood, hun gerst is afgerukt en
in brand gestoken (…)’. (Nederlandse vertaling van de Franse vertaling van B. Mathieu). Om
de vijand van Kerma te bestrijden en de bewegingen van de bevolking in het oog te houden,
liet Senoeseret III in Nubië langs de Nijl een krans van militaire vestingen optrekken,
waaronder het fort van Mirgissa. In de jaren 60 verrichtte de Université Lille 3 opgravingen
op de site van Mirgissa, en dat leverde een uitzonderlijke verzameling voorwerpen uit het
dagelijks leven, wapens en grafmeubilair op die zeer verhelderend zijn voor de zeden en
gewoonten van de Egyptische troepen die onder Senoeseret III in Nubië gelegerd waren.
Deze zeer zeldzame Rijselse collectie is voor de gelegenheid gerestaureerd en wordt hier
vrijwel integraal in haar archeologische en historische context voorgesteld.
In het Middenrijk moet Egypte het hoofd bieden aan de opkomst van buitenlandse
mogendheden (Byblos, Kreta, Cyprus) terwijl het zelf steeds meer grondstoffen,
halfedelstenen(Sinaï) en handarbeiders nodig heeft. In en buiten Egypte zijn werken
aangetroffen die wijzen op handelsbetrekkingen, diplomatieke contacten en
immigratiebewegingen van vreemde bevolkingen naar Egypte of van Egyptenaren naar deze
nieuwe gebieden. De culturele en stilistische beïnvloeding die hier het gevolg van is valt
bijvoorbeeld te bewonderen in een schitterende juwelenproductie (borstsieraden die in Byblos
zijn gevonden) en zo kunnen we er ons ook over verbazen dat in Adana (Turkije) een beeldje
van een Egyptische voedster is aangetroffen.
13
Sfinx van Senoeseret III
12e dynastie, regering van Senoeseret III, circa 1872-1854 v.C.
Egypte, waarschijnlijk Karnak.
Anorthositisch gneis
H. 42,5; L. 73; B. 29,3 cm
© New York, The Metropolitan Museum of Art
Deze majestueuze sfinx, waarvan de voorpoten ontbreken, heeft een duidelijk herkenbare
gezichtsuitdrukking. Met zijn gezwollen oogleden, zijn rimpels en de melancholische, bittere trek om de dunne
mond behoort hij tot de zogenaamde voorstellingen van Senoeseret III ‘met door vermoeidheid getekende
trekken’. Dit gezicht toont een wijze, maar niettemin autoritaire leider en past volledig in de officiële
iconografie van het koninklijke hof. Lezing van de serech (gestileerde rechthoek waarin de naam van een
farao werd geschreven) op de borst van het dier bevestigt de identiteit van het personage: ‘Horus Netjer
Cheperoe (Goddelijk in zijn verschijningen), Chakaure (deka’svan Re komen tevoorschijn)’. De figuur draagt
verschillende koninklijke attributen, de ceremoniële baard en de nemes (hoofddoek van farao’s), waarvan de
uraeus, die afneembaar was of in een latere periode werd herbewerkt, verloren is gegaan.
De harmonische overgang van het hoofd van de vorst naar het leeuwenlichaam getuigt van de kunde van de
beeldhouwer: de nemes lijkt samen te vallen met de over de schouders gedrapeerde leeuwenmanen. De
kunstenaar heeft de golvende aders van het rotsgesteente (een blok gneis uit de steengroeve van Gebel elAsr, ten westen van Aboe Simbel)benut om het leeuwenlijf soepelheid en kracht te verlenen.
Deze sfinx is geen op zichzelf staand product, want in Karnak is een ander, fragmentarisch exemplaar
teruggevonden in hetzelfde materiaal en met hetzelfde opschrift. De twee dreigend uitziende standbeelden
functioneerden naar alle waarschijnlijkheid als een paar dat bij een van de ingangen van het heiligdom
opgesteld stond en symbolisch bescherming bood tegen de krachten van de chaos.
Uittreksel uit de tentoonstellingscatalogus
14
NubiëFort van Mirgissa
Nubisch halssnoer
Aksha
Emailpasta, kornalijn
L. 40,5 cm; diam. 0,8 cm
© Rijsel, Université Lille 3
Nubisch halssnoer
Aksha
Amethist, emailpasta, kornalijn
L. 35 cm
© Rijsel, Université Lille 3
Magisch beeldje van een geboeide vreemdeling
12e dynastie, einde regering Amenemhet I
Sudan,Mirgissa,noordwesten van de open stad
Polychroom kalksteen
H. 13; B. 5,3;D.3,5 cm
© Rijsel,UniversitéLille 3
Standbeeld van Egyptisch ambtenaar uit de
hoofdstad van het land van Kus, Kerma
13e dynastie
Sudan, Kerma Granodioriet
H. 65; B. 22;D. 28,5 cm
© Boston, Museum of Fine Arts
15
Borstjuweel in Egyptische stijl versierd met een valk met opengeslagen
vleugels uit de koninklijke necropool van Byblos (Libanon)
Middenbronstijd (2000-1600 v.C.)
Libanon, Byblos (het huidige Jbeil), Koningsgraf III.
Goud / H. 12; B. 20,5 cm
Louvremuseum, afdeling Midden-Oosterse oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
De banden van de oosterse stad Byblos met Egypte resulteerden in een kosmopolitische kunst,die
door de vorsten van Byblos werd aangemoedigd, getuige tal van voorwerpen uit de koninklijke
onderaardse graven van de stad. In twee graven uit dat complex werden voorwerpen met de
namen van Giblitische koningen gevonden in de buurt van voorwerpen met de namen van farao’s
Amenemhet III en IV. Dit borstjuweel komt echter uit een tombe waarin geen monumenten met
opschrift werden aangetroffen. Toch is dit een van de frappantste voorbeelden van de
wisselwerking tussen Egypte en het Aziatisch continent ten tijde van het Middenrijk.
De algemene vorm lijkt op die van oesech-halsbanden en de iconografie verwijst naar de
officiële attributen van de Egyptische koningen, maar de specifieke uitwerking heeft een lokale
origine. De edelsmid plaatst een valk met opengespreide vleugels tussen twee valkenkoppen, een
originele compositie die niet in de lijn ligt van de Egyptische modellen. De centrale vogel omklemt
een paar ringen waaruit een touw naar een teken loopt dat lijkt op het levenskruis (anch), maar in
een nieuwe uitvoering. Dezekunstenaar kende dus de Egyptische symbolentaal, maar week er
bewust van af, en zette die naar zijn hand om op zijn eigen manier uitdrukking te geven aan het
koningschap.
Met dit esthetisch en technisch zeer belangrijk werk past de goudsmid van Byblos in een nieuwe
kosmopolitische kunststroming die zich in de loop van het tweede millennium zal blijven
ontwikkelen en uitbreiden en in het daaropvolgende millennium zal leiden tot creaties die rijk zijn
aan uiteenlopende invloeden en getuigen van de velerlei culturele contacten tussen alle volkeren
van de regio.
Uittreksel uit de tentoonstellingscatalogus
16
Beeldje van vrouw uit het Nabije Oosten, herkenbaar aan haar haardracht en jurk,
met haar kind op haar rug
12e dynastie
Egypte,BeniHassan,tombe vanOeser
Hout, sporen van gesso en van polychromie
H. 15,3; B. 4,4cm
© Edinburgh,RoyalMuseum of Scotland
Spiegel in Egyptische stijl met papyrusvormige steel uit de koninklijke necropool van
Byblos (Libanon)
Middenbronstijd (2000-1600 v.C.)
Libanon, Byblos (het huidige Jbeil), Koningsgraf II
Goud, zilver
H. 47; B. 22,5 cm
© Beiroet, Ministerie van Cultuur/ Algemeen directoraat voor oudheden
17
18
Deel 3: GODENWERELD EN DODENWERELD
In het derde deel komen de geloofsovertuigingen en begrafenisrituelen ten tijde van
Senoeseret III aan bod. Ook op die gebieden deden zich belangrijke wijzigingen voor. De
kostbare juwelen uit de prinsessengraven in Dasjoer (site van de piramide van Senoeseret III)
en El-Lahoen, een uitzonderlijke bruikleen van het Metropolitan Museum van New York, zijn
prachtige staaltjes van het raffinement van het koninklijk meubilair uit het Middenrijk. In
Abydos neemt de cultus van Osiris, de dodengod, een hoge vlucht. Iedereen, van koning tot
gewone ambachtsman, wil de bescherming van deze god inroepen om zich van een rustig
hiernamaals te verzekeren. Bij het heiligdom van Osiris worden op het voorplein van de grote
god, zoals het in de Egyptische teksten heet, honderden kapellen opgericht, een soort cenotaaf
met grafstèles, offertafels en standbeelden om de namen van hun eigenaars te gedenken en
Osiris’ gunst over hen af te roepen. In de vitrine over de monumenten van de kapel van
Ichernofret, schatmeester van Senoeseret III, worden de jaarlijkse Osirisfeesten opgeroepen. Bij
die festiviteiten werd gebruikgemaakt vangrote boten en van edele materialen zoals goud,
zilver, lapis lazuli en zeldzame houtsoorten.
In dit deel van de tentoonstelling is een driedimensionale reconstructie te zien van de kapel
van het graf van nomarch (provinciehoofd)Djehoetihotep, in de necropool van Deir el-Bersha,
Midden-Egypte. Deze multimediareconstructie is een spectaculair technologisch hoogstandje
dat te danken is aan het competentiemecenaat van de firma Ingeo. De bezoeker heeft de
indruk dat hij de tombe binnengaat en de kwaliteit van de schilderijen en veelkleurige basreliëfs, die befaamd zijn in de Egyptische kunstgeschiedenis, in het echt kan bewonderen.
Zonder de waardevolle en doeltreffende medewerking van het team archeologen onder
leiding van Prof. Harco Willems van de Leuvense universiteit (België) zou deze presentatie in
het Rijselse Paleis voor Schone Kunsten niet mogelijk zijn geweest.
Daarna komen de ontdekkingen van de Université Lille 3 in de begraafplaats van Mirgissa in
Sudan aan de beurt: het grafmeubilair van dame Ibet, een Egyptische die in Nubië is
begraven volgens de Egyptische riten. Beeldjes en juwelen illustreren de rituelen en offers
waarmee overledenen ten tijde van Senoeseret III naar het hiernamaals werden begeleid. Een
mooie reeks magische poppetjes van aardenwerk, vaak in de vorm van dieren, herinnert aan
de belangrijke rol die magie speelde bij het beschermen van levenden en doden.
19
Juwelen van de prinsessen
Gordel met luipaardkoppen van prinses
Sithathorioenet (detail)
© New York, Metropolitan Museum of Art
Gordel met luipaardkoppen van prinses Sithathorioenet
12e dynastie, regering van Senoeseret III ofvan Amenemhet III
Egypte, el-Lahoen, tombe vanSithathorioenet
Goud, amethist, dioriet
L.: 81 cm
© New York, The Metropolitan Museum of Art
Enkelband
Amethist
L. 14,8 cm; B. 3,6 cm
© New York, Metropolitan Museum of Art
Manchetarmband met naam van koning Amenemhet III, opvolger van
Senoeseret III, en toebehorend aan prinses Sithathorioenet
12e dynastie, regering van Senoeseret III, circa 1872-1854 v.C.
Egypte, el-Lahoen, tombe van Sithathorioenet (BSATomb8)
Goud, kornalijn, turkoois
Cirkelomtrek12,5; B.8,1 cm
©New York, The Metropolitan Museum of Art
20
Doodskist van dame Ibet (foto vóór restauratie)
Eind 12e - begin 13e dynastie
Sudan, Mirgissa, Begraafplaats M. X, tombe 130, doodkist c5.
Opgravingen van Jean Vercoutter, 1963. Schenking van Sudan.
© Rijsel, Université Lille 3
De grote begraafplaats ten westen van het fort van Mirgissa is de grootste necropool van de site.Er
werden 114 doodskisten teruggevonden, maar slechts twee ervan waren bestand gebleken tegen vocht
en insecten. De doodskist van meesteres des huizes Ibet verkeerde in een dusdanige toestand dat besloten
werd alleen de originele schilderlaag te redden, want de houten structuur was grotendeels door termieten
opgegeten. Dankzij deze techniek, die normaliter dient voor het afnemen van muurschilderingen, kon de
helft van de versierde zijkanten worden bewaard. Bijzondere aandacht ging naar de grote zijwand, met
de lijkstoet van de mummie naar de valse grafpoort. Het stoffelijk overschot van de overledene ligt op
een lijkboot en wordt op een slede voortgetrokken door twee runderen die uitzonderlijk genoeg groene
hoeven en horens hebben, een verwijzing naar god Osiris. De processie begeeft zich in de richting van een
rijkelijk met geometrische motieven versierde poort met bovenaan twee oedjatogen (Horusogen). Het
tafereel is omlijst met een klassieke rouwformule waarbij de overledene zich onder de bescherming
plaatst van Anoebis, twee van de vier zoons van Horus (Hepi en Doeamoetef) en twee goden die in
Heliopolis werden vereerd (Geb en Sjoe). Aan de voeten en het hoofd van de overledene zijn de zussen
van Osiris te zien, Isis en Neftis, die de dode met hun armen beschermen. Alleen de godin Isis is nog
zichtbaar. Ook Neith en Selket, twee andere godinnen, staan in de teksten vermeld. Al deze goden zijn
nauw verbonden met de lijkrituelen die het lichaam van de overledene onderging.
De binnenversiering is ons alleen bekend van een volledig met kolommen Piramideteksten en
Sarcofaagteksten bedekte wand.
De rechthoekige kistbak had een deksel dat lichtjes gebogen was, wat ook blijkt uit oude foto’s en uit de
lijnen van de scheuren.
Drie vierde van de lijkkisten die in begraafplaats X werden aangetroffen hadden een soortgelijke vorm
en kunnen tussen eind 12e en 13e dynastie worden gedateerd. De kwaliteit van het gebruikte hout en de
manier waarop de kisten in elkaar zijn gezet wijzen op import. Het valt echter niet uit te sluiten dat
kunstenaars rechtstreeks ter plaatse hebben gewerkt, wat bepaalde streekgebonden eigenheden kan
verklaren, zoals de keuze en de plaats van de godheden. Ook de versiering getuigt van de geografische
afkomst van de Egyptische bevolking in Nubië. Van het sledetafereel zijn alleen tegenhangers te vinden in
Opper-Egypte, wat samenhangt met het feit dat zich op het eind van de 12e dynastie, de periode waarin
deze doodskist werd gemaakt, Egyptenaren in de forten vestigden.
Uittreksel uit de tentoonstellingscatalogus
Masker van dame Ibet
Eind 12e dynastie
Sudan, Mirgissa, tombe 130
Polychroom kartonwerk
H. 47; B. 39;D. 20 cm
Louvremuseum, afdeling Egyptische oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
21
Reliëf van de tombe van nomarchDjehoetihotep II. Processie van offerdragers
12e dynastie, regering van Senoeseret II en Senoeseret III
Egypte, Deir el-Bersha, tombe van nomarch Djehoetihotep II
Beschilderde kalksteen
H. 36; B.168;D. 15 cm
© Londen, The British Museum
Model van boot voor bij begrafenis (plus
detailbeeld)
12e dynastie, heerschappij van Amenemhet IISenoeseret II, circa 1913-1872 v.C.
Egypte, Deir el-Bersha
Polychroom hout
H. 49; B. 77,5;L. 19 cm
Louvremuseum, afdeling Egyptische oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
22
Epiloog: DE LEGENDE VAN SENOESERET
Bij wijze van epiloog wordt op het eind van de tentoonstelling ingegaan op de posthume
naamsbekendheid van deze legendarische farao, aan de hand van een paar werken die laten
zien dat Senoeseret tot in de moderne tijd tot het collectieve geheugen van onze westerse
beschaving behoort.
Stèle van onderkoning van Nubië Oesersatet : offer aan
drie goden, (van rechts naar links) Chnoem, de
vergoddelijkte farao Senoeseret III en Dedwen
18e dynastie, Nieuwe Rijk
Semna,tempel van Taharqa, kamer A
Gres
H. 68 cm; B. 50 cm; D. 12 cm
© Boston, Museum of Fine Arts
Gravure van de Historische bibliotheek van Diodorus
van Sicilië : Senoeseret III op praalwagen
1777
Christian Bernard Rhode
H. 60,3 cm;B. 45,1 cm
© Londen, British Museum
23
24
REIS NAAR HET EINDE VAN HET LEVEN - WOLFGANG LAIB & ANTONY GORMLEY
Wolfgang Laib, Passageway Inside - Downside en Zikkurat
© Studio Wolfgang Laib, Londen, Galerie Thaddaeus Ropac, Parijs-Salzburg (simulatie voor het Atrium
van het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel)
« Het is mijn diepe overtuiging dat kunst tijdloos is, dat kunst buiten tijd en ruimte staat. Deze kunst is universeel,
ze is de uitdrukking van het hele mensdom, van alle tijden.
Dat is een enorme uitdaging, maar tegelijk een enorme verantwoordelijkheid.
En wat is het mooi te zien dat je iets soortgelijks kunt maken als wat 3500 jaar geleden is gemaakt. »
Noot van Wolfgang Laib voor de tentoonstelling Legendarische farao, Senoeseret III
De Brit Antony Gormley en de Duitser Wolfgang Laib behoren tot de actuele kunstenaars bij
wie de band met de kunst van de Egyptenaren het duidelijkst en het pertinentst is. Beide
kunstenaars zijn in 1950 geboren, de eerstgenoemde in Londen en de tweede in Metzinger.
Beiden leggen zich sinds de jaren 70 toe op sculptuur. De Britse kunstenaar plaatst zijn kunst in
het teken van de menselijke figuur en gebruikt zijn eigen lichaam als model en onderwerp. De
Duitse beeldend kunstenaar werkt hoofdzakelijk met natuurlijke materialen - stuifmeel, melk,
rijst en was - vanwege hun symbolische en kosmogonische connotaties. Beiden scheppen cycli.
Bij Antony Gormley gaat het dan om allegorische belichamingen van de mens, bij Wolfgang
Laib om de spiritualiteit van zuivere vormen. De sculpturen van de eerste en de installaties van
de tweede ademen een vergeestelijking van de materie uit die de oudste mythische talen in
herinnering roept en ons naar ons diepe culturele onderbewustzijn voert.
Wolfgang Laib Passageway- Zikkurat
Zikkurat van de Duitse kunstenaar synthetiseert de architectuur en de functie van de
trappenpiramide. In vooraanzicht is dit werk driehoekig, in zijaanzicht is het een trap. Beide
smelten samen in een allegorie van het opstijgen naar licht. Ook de bijenkorfcompositie speelt
een rol in deze spirituele metafoor. Honinggeur draagt een fijn, verheven gevoel uit, dat het
welbevinden opwekt en omhult, als in een ogenblik buiten de tijd.
25
Passageway. Inside - Downside van Wolfgang Laib knoopt aan bij de zonneboot van de
Egyptische mythologie. De installatie telt een honderdtal vaartuigen van goudkleurig koper,
die op witte rijst varen. Deze metafoor voor de overbrenging van de ziel illustreert de
overgang van de ene naar de andere toestand, van lichaam naar geest, van het stoffelijke
naar het onstoffelijke, van het leven naar de dood. De symbolische schuiten lijken de
gemeenschap ‘gerechtvaardigden’ op de boot van Rewestwaarts te voeren, waar aarde en
hemel, goddelijken en sterfelijken één zijn’, naar Martin Heidegger.
Antony Gormley Home and the world - Tree - Rise
« Ik werd diep getroffen door de Egyptische beeldhouwkunst: ze evoceert de tijdelijkheid van het leven en
toont, door haar gladde oppervlak en haar aandacht voor het silhouet, het lichaam als een vat, een omhulsel
van inhoud’. De idee van beeldhouwkunst als omhulsel komt bij uitstek tot uiting in de sarcofaag, maar ik stel
dat deze opvatting in de hele Egyptische beeldhouwkunst aanwezig is, door de gebogen lijnen en de absolute
spanning aan het oppervlak. Dat leidt tot een driedimensionaal weergegeven zuiverheid van het silhouet.
Antony Gormley, Rise
© Studio Antony Gormley, Londen,
Galerie Thaddaeus Ropac, Parijs-Salzburg
In HOME AND THE WORLD (1986-96) gaat de aandacht naar het statische van beeldhouwkunst. Tegelijk
wordt de houding uitgebeeld van een Egyptische beschermfiguur die je bij de poorten van een graftombe zou
kunnen aantreffen. Het beeld houdt de ene voet voor de andere, wat doet denken aan de Panathenaea,
maar in een driehoeksbeweging: de voorwaartse beweging wordt gestopt, beide voeten blijven stevig op de
grond staan. In plaats van een hoofd: een huis. Het lichaam wordt statisch, het huis wordt verhaal, een lange
balk roept de gedachte aan een reis op.
RISE (1983-84) is mijn poging tot commentaar bij het funeraire karakter van beeldhouwkunst. Alle beelden
verwijzen naar het lichaam, dat zijn uiteindelijke verblijfplaats onder ogen ziet. In dit werk is de loden
behuizing van het vitale lichaam tegelijk aan de aarde gebonden. De handen beroeren de grond terwijl het
hoofd zich opricht naar de hemel. De kern van dit werk wordt gevormd door het horizontale vlak van de
maag en een spanningsgevoel. De beweging is minimaal en aanvaardt de inertie van de sculptuur en van de
relatie van het lichaam met de horizon en de aarde, terwijl tegelijk de verheffing van het bewustzijn wordt
erkend.
TREE (1984) gaat over de dialectiek tussen geest en lichaam. Voor de doorsneemens is de horizon een vlak op
4,7 kilometer afstand. Hier heb ik een verdubbeling van die afstand gesuggereerd door de hals van het
beeld langer te maken, zodat het hoofd verschillende meters boven het lichaam zweeft.
TREE (1984) is een loden man die trots is op zijn sculpturale hoogte. Door de buitenmatig lange hals staat het
hoofd ruim vier meter hoog. De opvallende verticaliteit verwijst naar de loodrechtheid van obelisken. (nvda)»
Aantekeningen van Antony Gormley voor de tentoonstelling Legendarische farao, Senoeseret III
26
EGYPTE UITGELICHT: ARCHEOLOGIE EN FOTOGRAFIE IN DE 19e EEUW
Bij archeologische opgravingen wordt alles wat
mens en natuur hebben opgehoopt, laag per laag
verwijderd tot op het eerste bewoningsniveau.
Tegenwoordig is het voor archeologen heel
gewoon om de voortgang van archeologische
opgravingswerkzaamheden op foto’s vast te
leggen, maar dat is ooit anders geweest. Medio
19e eeuw was het voor onderzoekers lange tijd
een soort pioniersonderneming om een fotocamera
te bemachtigen en vondsten en ‘souvenirs’ van een
nog niet zo verfijnd en vaak te selectief werk
bijeen te brengen.
Théodule Devéria
Edfoe, gevel van de grote tempelzaal
Archeologische fotografie was bij archeologen
geen inslaand succes. Aanvankelijk voelden
weinigen zich geroepen: de procédés waren niet
vrij van tekortkomingen, het viel niet mee om de nodige apparatuur ter plaatse te krijgen en
er kwam ook chemische en optische kennis bij kijken. Pas toen sommige egyptologen die aan
amateurfotografie deden, bewezen dat archeologische foto’s een wetenschappelijk nut
hadden en interessant waren voor communicatie en om overheidsgeld los te krijgen, kon
fotografie eindelijk de plaats innemen die voor ons vanzelfsprekend is geworden.
© Parijs, Musée d’Orsay
Een dertigtal foto’s illustreren de ontwikkelingen in de
fototechniek vanaf haar oorsprong tot het begin van de
20e eeuw (van daguerreotype tot cinematograaf) en
bieden een thematische blik op het soort beeldopnames
dat archeologen tot op de dag van vandaag verrichten
(terrein
studie,
cartografie,
fotografie
voor
communicatiedoeleinden...).
Of het nu gaat om grote studio’s in het MiddenOosten(Félix Bonfils, Antonio Beato...) dan wel om
egyptologen die amateurfotograaf zijn, het is duidelijk
dat zij als bron van documenten een aanzienlijke rol
hebben gespeeld. Het grondleggende werk van Théodule
Devéria (1831-1871), egyptoloog en conservator van de
Afdeling egyptologie van het Louvre, getuigt daarvan.
Voorts is er het werk van Joseph Philibert Girault de
Prangey, Félix Teynard, John Beasley Greene, Maxime
Du Camp, Gustave Le Gray,Francis Firth, Aymard
Athanase de Banville, Antonio Beato en Félix Bonfils,
schetsen en tekeningen van architecten Jean-Nicolas
Huyot, Alphonse Gosset en Ruprich-Robert, maar ook
fotografisch materiaal van toen.
Georges Maroniez , Intérieur de Temple
© Cambrai Médiathèque
Commerciële beelden die gericht zijn op het louter zichtbare, wetenschappelijke foto’s die
bijvoorbeeld de context van een opgegraven fragment onderscheiden: de bezoeker kan
kennismaken met de diverse praktijken van deze specialisten van de fotogenieke tekening
en/of archeologen.
Bruiklenen van : Chalon-sur-Saône, Musée Nicéphore Niépce - Kaïro, Institut français d'archéologie orientale, Archives
cinématographiques - Paris, Musée d'Orsay - Parijs, Musée d'Orsay - Parijs, Bibliothèque nationale de France - Parijs, Musée
du Quai Branly - Parijs, Ecole nationale supérieure des Beaux-Arts - Parijs, Ecole Pratique des hautes Etudes, Centre Wladimir
Golenischeff
27
INFORMATIE
Volg ons!
#SésostrisLille
Tentoonstelling van 9 oktober 2014 tot 25 januari 2015,
Palais des Beaux-Arts de Lille (Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel)
Place de la République - 59000 RIJSEL
www.pba-lille.fr / 33 (0)3 20 06 78 00
Website tentoonstelling en online ticketing
www.pharaonsesostris.pba-lille.fr
Open
Maandag van 14 tot 18 uur
Woensdag tot vrijdag van 10 tot 18 uur
Zaterdag en zondag van 10 tot 19 uur
Gesloten op 1 november, 25 december, 1 januari
Prijzen
€ 10/€ 8 alleen tentoonstelling
€ 11/€ 9 tentoonstelling + vaste collecties
Visiogids in het Frans en Engels
Inbegrepen in het toegangskaartje voor de tentoonstelling
Partnerschap EUROSTAR*, NMBS en THALYS
Één gratis toegang voor elk tegen vol tarief aangekocht toegangskaartje op vertoon van
treinkaartjes met bestemming Rijsel, aan de museumkassa’s.
*met vertrek uit Londen
Egyptisch seizoen in het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel en in het Louvre-Lens
Combikaartje: € 14, voor de tentoonstellingen Legendarische farao, Senoeseret III (Paleis voor
Schone Kunsten Rijsel, van 9 oktober 2014 tot 25 januari 2015) en Dieren en farao’s(musée du
Louvre-Lens, van 3 december 2014 tot 9 maart 2015)
Te koop aan de museumkassa’s van 7 oktober 2014 tot 24 januari 2015.
Tentoonstellingscatalogus
Ingebonden, in het Frans: Snoeck Editions, circa 400 pagina’s, € 39
Ook beschikbaar in beknopte versie in het Engels en in het Nederlands, € 8
Digitale versie van de beknopte catalogus beschikbaar in tweetalige Frans-Engelse versie en
downloadbaar op AppStore en Google Play, € 4,99
28
PROJECTORGANISATIE
Directie
Bruno Girveau
Directeur van het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel en het Musée de l’Hospice Comtesse
Curatoren van de tentoonstelling
Fleur Morfoisse, conservator van het departement Oudheiden kunst voorwerpen van het Paleis
voor Schone Kunsten van Rijsel
Guillemette Andreu-Lanoë, algemeen conservator en directrice op rust van de afdeling
Egyptische oudheden van het Louvre
Wetenschappelijk comité van de tentoonstelling
Simon Connor, Université Libre de Bruxelles
Didier Devauchelle, Université Charles-de-Gaulle Lille 3
Marcel Marée, British Museum
Lilian Postel, Université Lumière-Lyon 2
Pierre Tallet, Université Parijs-Sorbonne
Harco Willems, Katholieke Universiteit Leuven
Decorontwerp: Isba A.M. (Paula Mutel, bewegwijzering, and Fabrice Blanc, belichting)
Montage van de tentoonstelling
Sokkels: Version Bronze
Transport: LP Art
Borden en bewegwijzering: Objectif Numérique
Schikking: Stand Expo Déco
Belichting: Transpalux
Curator van de tentoonstelling «Reis naar het einde van het leven»
Régis Cotentin, hoofd hedendaagse programmatie, Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel
Curator van de tentoonstelling «Egypte uitgelicht: archeologie en fotografie in de 19e eeuw»
Jean-Marie Dautel, hoofd fotofonds, Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel
29
BESCHIKBARE PERSFOTO’S
Senoeseret III
1. Hoofd van Senoeseret III
12e dynastie, regering van Senoeseret III, ca. 1872-1854 v.C.
Herkomst onbekend
Kwartsiet / H. 45; B. 34,3;D. 43,2 cm
©John Lamberton The Nelson-Atkins Museum of Art, Kansas
City,Missouri. Purchase William Rockhill Nelson Trust, 62-11
2. Senoeseret III, autoritair enwaakzaam, met de handen plat op zijn
lendenschort
12e dynastie, regering van Senoeseret III, ca. 1872-1854 v.C.
Egypte, Deir el-Bahari, funerair complex vanMentoehotep II
Granodioriet / H. 122;B. 58;D. 50 cm
© Londen, The British Museum
3. Sfinx van Senoeseret III
12e dynastie, regering van Senoeseret III, ca. 1872-1854 v.C.
Egypte, waarschijnlijk Karnak.
Anorthositisch gneis / H. 42,5; L. 73;B. 29,3 cm
© New York, The Metropolitan Museum of Art
4. Masker van dame Ibet
Eind 12e dynastie
Sudan, Mirgissa, tombe 130
Polychroom kartonwerk /H. 47; B. 39;D. 20 cm
Louvremuseum, afdeling Egyptische oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
5. Reliëf van de tombe van nomarch Djehoetihotep II. Processie van offerdragers
12e dynastie, regering van Senoeseret II en Senoeseret III
Egypte, Deir el-Bersha, tombe van nomarch Djehoetihotep II
Beschilderde kalksteen
H. 36; B. 168;D. 15 cm
© Londen, The British Museum
30
6. Gordel met luipaardkoppen van prinses
Sithathorioenet
12e dynastie, regering van Senoeseret III of
Amenemhat III
Egypte, el-Lahoen, tombe vanSithathorioenet
Goud, amethist, dioriet / L. 81 cm
© New York, The Metropolitan Museum of Art
7. Manchetarmband met naam
van koning Amenemhet III,
opvolger van Senoeseret III,
toebehorend aan prinses
Sithathorioenet
12e dynastie, regering van
Senoeseret III, ca. 1872-1854
v.C.
Egypte, el-Lahoen, tombe van
Sithathorioenet (BSA Tomb 8)
Goud, kornalijn, turkoois
Omtrek 12,5; B. 8,1 cm
© New York, The
MetropolitanMuseum of Art
8. Borstjuweel in Egyptische stijl versierd met een
valk met opengeslagen vleugels uit de koninklijke
necropool van Byblos (Libanon)
Middenbronstijd (2000-1600 v.C.)
Libanon, Byblos (het huidige Jbeil), Koningsgraf III.
Goud / H. 12; B. 20,5 cm
Louvremuseum, afdeling Midden-Oosterse oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
10. Model van boot, voor bij begrafenis
12e dynastie, regering van Amenemhet II en van Senoeseret II, circa
1913-1872 v.C.
Egypte, Deir el-Bersha
Polychroom hout
H. 49; L. 77,5;B. 19 cm
Louvremuseum, afdeling Egyptische oudheden
© 2013 Musée du Louvre/Christian Descamps
9. Beeldje van vrouw uit het Nabije Oosten, herkenbaar aan haar
haardracht en haar jurk, met haar kind op haar rug
12e dynastie
Egypte, Beni Hassan, Tombe van Oeser
Hout, sporen van gesso envan polychromie
H. 15,3; B. 4,4 cm
© Edinburgh, Royal Museum of Scotland
31
Reis naar het einde van het leven
11. Wolfgang Laib
Passageway. Inside - downside, 2011-12
100 messing boten van elk 13 x 15 x 56 - 76 cm
Eigen collectie van de kunstenaar / Galerie Thaddaeus Ropac,
Parijs/Salzburg
© Wolfgang Laib / Galerie Thaddaeus Ropac, Parijs/Salzburg
12. Wolfgang Laib
Zikkurat, 2003
Bijenwas, hout, 460 cm x 130 cm x 450 cm
Eigen collectie van de kunstenaar / Galerie Thaddaeus Ropac,
Parijs/Salzburg
© Wolfgang Laib / Galerie Thaddaeus Ropac, Parijs/Salzburg
13. Antony Gormley
Tree, 1984
Lood, glasvezel, gips en lucht
472 x 60 x 30 cm
Antony Gormley Studio, Londen / Galerie Thaddaeus Ropac,
Parijs/Salzburg
© Antony Gormley Studio, Londen / Galerie Thaddaeus Ropac,
Parijs/Salzburg // Foto Stephen White, Londen
14. Antony Gormley
Home and the world II, 1986-96
Lood, glasvezel, gips, staal en lucht
192 x 555 x 57 cm
Antony Gormley Studio, Londen / Galerie Thaddaeus Ropac,
Parijs/Salzburg
© Antony Gormley Studio, Londen / Galerie Thaddaeus Ropac,
Parijs/Salzburg // Foto Stephen White, Londen
15. Antony Gormley
Rise, 1983-84
Lood, glasvezel, gips en lucht
30 x 58 x 190 cm
Antony Gormley Studio, Londen / Galerie Thaddaeus Ropac, Parijs/Salzburg
© Antony Gormley Studio, Londen / Galerie Thaddaeus Ropac,
Parijs/Salzburg // Foto Antony Gormley
32
33
Tentoonstelling from 09 Oktober 2014 tot 25 Januari 2015,
EVaV^hYZh7ZVjm"6gihÕA^aaZ
EaVXZYZaVGejWa^fjZ"*.%%%A^aaZÕ;
lll#eWV"a^aaZ#[g$i# ((%('%%+,-%%
Open
BVVcYV\kVc&)jidi&-j#LdZchYV\idikg^_YV\kVc&%jidi&-j#
OViZgYV\ZcodcYV\kVc&%jidi&.j#
<ZhadiZcde&cdkZbWZg!'*cdkZbWZgZc&_VcjVg^#
Tentoonstelling website en online ticketing
]iie/$$e]VgVdchZhdhig^h#eWV"a^aaZ#[g

Download Report