Nieuwsbrief 13, februari 2014 - Papiergeschiedenis Nederland

Nieuwsbrief Nr. 13
21 februari 2014
Beste vrienden van Papiergeschiedenis Nederland,
Themadag 2014
Ook dit jaar organiseert Papiergeschiedenis Nederland weer een
Themadag die nu zal plaatsvinden in ‘De Ruitersmolen’ te
Beekbergen. Deze voormalige papiermolen wordt beschikbaar
gesteld door Marinus Zegers. Wij hopen u hier te mogen
begroeten op donderdag 15 mei 2014.
De Ruitersmolen ligt aan een prachtige opgeleide beek. Daarom is
als thema gekozen voor Water!
Het programma zal evenals vorige jaren bestaan uit een drietal
lezingen in de ochtend waarin het thema wordt uitgewerkt. De
sprekers zullen stilstaan bij de betekenis van water voor de productie van papier in verleden,
heden en toekomst.
De sprekers zijn:
Ruud Schaafsma over sprengen en beken en over het opleiden van beken.
Adriaan Kardinaal: 'Waterkwaliteit en waterzuivering bij de Nederlandse ambachtelijke
papiermolens, zeventiende tot negentiende eeuw'
Walter Hulshof (directeur Industriewater Eerbeek) zal spreken over waterzuivering in de 21ste
eeuw.
’s Middags is er ook een lezing gepland door Henk Porck over diatomeeën, eencelligen, die
karakteristiek zijn voor de beek waar papier geschept is. Dit belooft een spannend verhaal te
worden.
Ter bestrijding van de kosten zijn wij ook dit jaar weer genoodzaakt om een
deelnemersbijdrage te vragen van € 10 per persoon.
Opgeven kan per mail, [email protected].
De bijdrage van € 10,00 wordt u verzocht, gelijk met de inschrijving, over te maken op
bankrekening NL28 INGB 0003 5107 22, t.n.v. Papiergeschiedenis Nederland te Naarden.
Statuten Stichting Papiergeschiedenis Nederland
Tot nu toe was de officiële naam Stichting Geschiedenis Van de Papier- en Kartonindustrie in
Nederland. Uit deze naam is te begrijpen dat het een oude stichting is, stammend uit 1954.
In de statuten stonden dan ook diverse bepalingen die niet meer van deze tijd zijn. Daarom
heeft het bestuur besloten om hier verandering in aan te brengen. Daarbij is ook een wijziging
aangebracht in de doelstelling. De oude doelstelling is uitgebreid met:
De stichting heeft voorts ten doel het in Nederland uitgeven of doen uitgeven of op enige
andere wijze produceren van boeken, prenten en andere stukken, betrekking hebbende op
papier, waarvoor het moeilijk of onmogelijk is een uitgever te vinden. Een en ander zal
geschieden zonder het oogmerk om winst te maken of economische voordelen te verkrijgen.
Dit doel is overgenomen van de voormalige stichting Paper Publication Society, die nu
geïntegreerd is in de stichting.
Door deze vernieuwing van de statuten is nu de officiële naam Stichting Papiergeschiedenis
Nederland.
Even voorstellen: Marinus Zegers
Het is te begrijpen dat de geboren en getogen Beekberger
Marinus Zegers iets heeft met de geschiedenis van zijn dorp en
de omringende natuur, maar dat deze 73 jarige meer dan 35 jaar
lang zich inzet voor het behoud van de Ruitersmolen is wel heel
bijzonder.
De Ruitersmolen is in 1606 opgericht door Marten Orges en
Geertje Schut. Zij en hun opvolgers hebben daar papier gemaakt
tot de molen in 1843 werd verbouwd tot korenmolen. Nadat de
molen was afgebrand is deze in de negentiende eeuw herbouwd en heeft tot 1954
gefunctioneerd. Daarna is hij verlaten en vervallen.
In 1977 startte de plaatselijke oudheidkundige vereniging ‘De Marke’ het eerste onderzoek
naar de mogelijkheden om de molen te herbouwen. Het gebouw was inmiddels in bezit van
Stichting Het Hoogeland die vreesde dat dit niet haalbaar was en dat zij na enige tijd met een
half gerestaureerd gebouw zou blijven zitten. Voor Marinus, die deel uitmaakte van de
Werkgroep en de daarop volgende Stichting Vrienden van de Ruitersmolen, was dit extra
moeilijk omdat hij bij Het Hoogeland werkte in de Technische Dienst en daardoor in een
spagaat terecht dreigde te komen. De molen was inderdaad een ruïne waar de beek doorheen
liep, de met muren waren kapot en het dak lekte,.
Voor het bestuur van De Vrienden was een breed draagvlak gezocht. Niet alleen scholen,
bedrijfsleven, middenstand en dorpsraad, maar ook Het Hoogeland en de oud papierfabrikant
Jan Willem Schut hadden daar zitting in genomen.
Door de heer Schut werd Marinus geïntroduceerd bij de Gelderse Molen waar hij in het
bestuur kwam. Zijn grote enthousiasme leidde er toe dat hij van deze stichting een subsidie
gaf van Hfl. 10.000 voor het herstel van de molen. Een voor die tijd ruim bedrag waarmee de
restauratie toch van start kon gaan. Ook werd hij door Schut ingevoerd in de wereld van het
papier maken en begon hij voor de molen mooie voorwerpen te verzamelen die tijdens de
Themadag te zien zijn.
Om verder geld binnen te krijgen ging Marinus naar allerlei markten waar hij o.a. papier
schepte. Een leuke, maar tijdrovende en energie-eisende activiteit. Gelukkig werd hij daarbij
door zijn vrouw en kinderen geholpen. Het hele gezin stond regelmatig avonden of
weekenden achter de kraam.
In 1982 werd als eerste deel van de restauratie het
nieuwe waterrad geplaatst en werd de watergoot
hersteld en in 1984 kon met de tweede fase, het
opknappen van het gebouw, worden begonnen. Daar
was een ton voor nodig. Het feit dat dit geld binnen
kwam was zeker voor een groot deel aan Marinus te
danken. Ook de beek moest worden uitgediept om
over voldoende water te beschikken. Daarvoor
werden eerstejaars studenten uit Wageningen ingezet.
Op 8 juni 1985 kon de molen geopend worden door
de burgemeester van Apeldoorn, jhr. drs. P.A.C.
Beelaerts van Blokland. En op 14 november van dat jaar werd in de Ruitersmolen weer meel
gemalen.
Als blijk van waardering voor al het werk dat door de Vrienden van de Ruitersmolen was
verzet ontving de stichting van het “Molenfonds voor Vernuft en Volharding” op 1 maart
1986 een oorkonde en het bedrag van Hfl. 1.500. Het doel was bereikt, de molen was in oude
glorie hersteld.
Hiermee was het werk niet af. Opbouwen willen veel mensen, maar voortzetten, in tact
houden en onderhouden is een andere taak. De stichting Vrienden van de Ruitersmolen
bestaat nog altijd, maar zoals bij veel stichtingen, zijn er maar weinig mensen die zich met
volle kracht en energie blijven inzetten. Voor Marinus is dit vanzelfsprekend, veel van zijn
collega’s van het eerste uur zijn inmiddels afgehaakt of overleden, maar hij gaat door.
Op dit moment wordt de molen opnieuw verbouwd. De keuken wordt aangepast en ook het
sanitair, om het gebouw te kunnen exploiteren. Ook wordt de verdieping onderhanden
genomen. Hier wordt een ruimte gecreëerd waar cursussen, vergaderingen en andere
bijeenkomsten gehouden kunnen worden waarbij alle moderne elektronische voorzieningen
worden aangebracht.
De Themadag van Papiergeschiedenis Nederland zal daar als één van de eerste gebruik van
kunnen maken.
Papiergeschiedenis Renkums beekdal
Beken en sprengen zijn belangrijk in de historie van
de papiergeschiedenis. Zo ook in het Renkums
beekdal. In dat dal ontstond de papierfabriek
"Harten" met een papierwatermolen die in het jaar
1720 werd gebouwd.
Joan Dibets bouwde deze papiermolen genaamd
"Harten", later werd die in de 19e eeuw met
stoommachines gemoderniseerd en in 1907 verkocht
aan het papierconcern Van Gelder Zonen in
Amsterdam.
Na het faillissement van Van Gelder in 1982 is papierfabriek "Harten" in handen gekomen
van de Gemeente Renkum en door Parenco nog een paar jaar geëxploiteerd. Daarna is een
aantal gebouwen gesloopt en in de resterende gebouwen ontstond kleinschalige industrie.
In 2005 werden de plannen gemaakt voor de herinrichting van het industrieterrein in opdracht
van de Dienst Landelijk Gebied van de provincie Gelderland en i.s.m. de gemeente Renkum.
De aanwezige kleine industrie moest wijken.
Na jaren voorbereiding ontstond er uiteindelijk weer een open Renkums beekdal dat
teruggegeven werd aan de natuur. Het project heeft ca. 39
miljoen euro gekost.
De industriële kunstenaar Jan van IJzendoorn uit
Oosterbeek kreeg de opdracht om kunstwerken te
ontwerpen. Bij dit project was het belangrijk om de
papiergeschiedenis daarin terug te laten komen. Hij nam
contact op met de stichting Papiergeschiedenis RenkumHeelsum om samen de papiergeschiedenis in het project
terug te laten komen.
De officiële opening van het beekdal werd op 25 mei 2013 verricht door de staatsecretaris
Sharon Dijksma en de burgemeester van Renkum Jean Paul Gebben.
Bezoek aan de Labarre-collectie
Op 21 november afgelopen jaar hebben onze bestuursleden Henk van Amerongen, Jan Hein
Bannier en Henk Porck een bezoek gebracht aan de Labarre-collectie van de
Universiteitsbibliotheek Amsterdam. Deze collectie bestaat uit
een internationaal georiënteerde verzameling boeken,
tijdschriften en documentatie over de geschiedenis van het
papier. De verzameling is bijeengebracht door de papierhistoricus
Emile Labarre (1883-1965). Labarre was aanvankelijk leraar
Engels, maar werkte later ook op het Belgische consulaat in
Amsterdam en als vertegenwoordiger van een Britse firma in
kantoorbenodigdheden. Vooral in die laatste functie groeide zijn
belangstelling voor de papiergeschiedenis. Van de publicaties die
Labarre schreef is vooral zijn ‘dictionary of paper and papermaking terms’ (1937) bekend.
Labarre was de oprichter van de
Paper Publications Society (PPS) en redacteur van de
befaamde Monumenta-reeks over watermerken, die door de
PPS is uitgegeven.
Na het overlijden van Labarre is zijn collectie van de erven
gekocht door de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. De
Labarre-collectie maakt nu deel uit de van de Bijzondere
Collecties van de bibliotheek en bevindt zich in het
boekendepot nabij het Academisch Medisch Centrum (AMC) van Amsterdam. De collectie is
gedeeltelijk ontsloten via de catalogus van de universiteitsbibliotheek. Menno Polak, de
verantwoordelijke conservator, verzorgde een interessante rondleiding.
Zie verder: http://www.bijzonderecollecties.uva.nl/de-bijzondere-collecties.
IADA-congres, Amsterdam
Van 14-16 mei 2014 wordt in Amsterdam het grote internationale IADA-congres gehouden.
IADA staat voor de internationale vereniging voor boek en papierrestauratoren. Dit
evenement wordt om de twee jaar gehouden en is dè ontmoetingsplek voor restauratoren,
conserveringsonderzoekers en collectiebeheerders. Door middel van lezingen, discussies en
workshops komen de nieuwe ontwikkelingen in het vakgebied aan de orde. Deze keer is het
thema: "If only I had known – looking back, moving forward", waarbij het ook gaat over
verkeerde beslissingen en fouten die in het verleden zijn gemaakt. Een uitdagend thema, want
het is begrijpelijk dat er de nodige terughoudendheid zal zijn om met ‘mislukte’ restauraties
naar buiten te komen. Toch is iedereen het er over eens dat we het meest kunnen leren van de
fouten die er worden gemaakt. Het belooft dan ook een spannend congres te worden.
Zie voor het programma en meer informatie:
http://www.iada-home.org/en/news/amsterdam-2014.html
Financiële commissie
Tijdens de Themadag vorig jaar verzocht Bram Bouwens donateurs van Papiergeschiedenis
Nederland plaats te nemen in de commissie ter controle van de kas. De heren Maas van den
Top en Joop Filippo, beiden bestuurslid van Papiergeschiedenis Renkum – Heelsum, hebben
deze taak op zich genomen.
Donatie
Graag herinnert het bestuur u eraan dat er een nieuw jaar van start is gegaan en dat donaties
van € 25 weer van harte welkom zijn op onze bankrekening: NL28 INGB 0003 5107 22. Meer
of minder is natuurlijk ook welkom.
Wanneer u vragen of opmerkingen heeft kunt u ons bereiken via e-mailadres:
[email protected], of via de Koninklijke VNP in Hoofddorp.
Met vriendelijke groeten
Jan Hein Bannier
Secretaris Papiergeschiedenis Nederland
Stichting Papiergeschiedenis Nederland
Secretariaat: Rembrandtlaan 49, 1412 JN Naarden
Bankrekening: NL28 INGB 0003 5107 22

Download Report