Duurzaamheid - Gemeente Lelystad

Duurzaamheid
Historische achtergrond:
Lelystad voert al jaren actief beleid op diverse beleidsvelden die raken aan duurzaamheid. Dat zijn
voornamelijk de fysiek georiënteerde beleidsvelden. Het milieubeleid, klimaatbeleid, bodembeleid, etc.
Daarnaast zijn er vele eenmalige acties en projecten geweest die bijdragen aan duurzaamheid. Denk
aan de duurzame ontwikkeling van de Landerijen (nog steeds een voorbeeldwijk in Nederland), de
duurzaamheidslening, informatievoorziening over duurzaam bouwen, het zeer energiezuinig uitvoeren
van de openbare verlichting, noem maar op. Er gebeurt dus al veel. Wat mist is de tussenliggende
schakel, de versterkende factor. De ontwikkeling van de stad is pas echt duurzaam als het integraal
wordt benaderd. De juiste balans tussen mens, omgeving en economie, tussen people, planet en
profit. Zonder die balans is de ontwikkeling per definitie niet duurzaam. Dat vraagt om een
uitgebalanceerd beleid met een goede monitoring. Je stelt doelen en uit de opbrengst blijkt of er
bijgestuurd moet worden.
Duurzaamheid is een breed begrip waar de afgelopen jaren meer en meer onder geschaard is.
Onderwerpen die weliswaar duurzaam zijn, maar niet in de context waar zoals duurzaamheid bedoeld
is: het ontwikkelen van een samenleving die kan leven in welvaart, maar waarbij de perspectieven
voor de generaties na ons niet worden beperkt.
Dat is nog steeds een brede benadering die concretisering behoeft. Daarom worden, gebaseerd op de
de bekend people, planet, profit benadering, voorbeelden genoemd:
Duurzame energie
Onder deze noemer valt alles wat te maken heeft met energiebesparing, de uitwerking van de 80%
duurzame energie doelstelling en het inzetten van energie efficiënte technieken als inzet van
duurzame energie (nog) niet mogelijk is. Hier krijgt het Opschalen en Saneren van windenergie een
plaats, maar bijvoorbeeld ook kleinere projecten als “Greenfox” dat is gerealiseerd bij de Kubus,
waarbij flinke energiebesparingen worden bereikt door renovatie van verlichtingsarmaturen door
medewerkers van een lokale sociale werkplaats. Bij dit laatste voorbeeld komen people, planet en
profit zichtbaar samen.
Duurzame leefomgeving
Duurzame leefomgeving bevat ondermeer de traditionele milieuthema’s (bodem, geluid, luchtkwaliteit,
externe veiligheid) en de relatie met het people aspect. Gedacht kan dan worden aan brede informatie
campagnes voor de inwoners, informatieavonden zoals de goed bezochte bijeenkomst over
zonnepanelen in Atolplaza en de gemeente als voorbeeld. Ook valt duurzame gebiedsontwikkeling
onder deze noemer waarbij de introductie van een kwalificeringssysteem als BREEAM of GPR wordt
onderzocht.
Onder een duurzame leefomgeving wordt ook verstaan het bieden van randvoorwaarden waarbinnen
een samenleving kan ontstaan waarin inwoners elkaar ondersteunen, waar saamhorigheid een groot
goed is.
Duurzame (sociaal) economische ontwikkeling
Lelystad heeft een groot aantal gebiedsgebonden kwaliteiten die een goed vertrekpunt bieden voor
duurzame economische ontwikkeling. Lelystad heeft in tegenstelling tot veel andere gemeenten nog
beschikbare ruimte, die ook nog eens op heel verschillende wijzen bereikbaar is (weg, water, spoor,
lucht). Dat biedt goede synergie mogelijkheden. Bij ontwikkeling van gebieden als Lelystad Airport en
OMALA biedt duurzame gebiedsontwikkeling kansen.
Met de aanwezigheid van de WUR/ Acrres heeft Lelystad uitgelezen mogelijkheden bij het ontwikkelen
van een biobased economy. Er is ruimte, kennis en onderzoekcapaciteit beschikbaar om de transitie
van een op fossiele brand- en grondstoffen gedreven economie naar een op biologische grondstoffen
gedreven economie te maken. Een noodzakelijke stap om te komen tot een circulaire economie. En
een economie waarin door slimme combinaties van bedrijven de milieudruk flink verlaagd kan worden
doordat afvalstoffen van het ene bedrijf grondstoffen zijn voor het andere, de zogenaamde blauwe
economie. Lelystad heeft daarvoor de ruimte en daarmee unieke kansen.
Rondom Lelystad ligt het grootste biologische landbouwgebied van Europa. Dat biedt riante
mogelijkheden om de geteelde groenten, aardappelen en zuivel lokaal aan te bieden en zodoende
een forse bijdrage te leveren aan de reductie van CO2 uitstoot door transport van voedsel. Daarnaast
levert biologisch voedsel ook een bijdrage aan de gezondheid. Het opstellen van een regionale
voedselstrategie draagt bij aan de versterking van de ontwikkeling van de biologische landbouw.
Lelystad wil zich ontwikkelen tot watersportstad van naam. Dat kan versterkt worden door de belasting
van het milieu een prominente plek te geven bij de ontwikkeling. De Blauwe Vlag, een keurmerk voor
milieuvriendelijke bedrijfsvoering van recreatiebedrijven is in opkomst en is vooral in Duitsland een
element bij de keuze van vakantieadres en jachthavens.
Welke besluitvorming heeft hieromtrent plaatsgevonden?
Recent is de startnotitie duurzaamheidsbeleid vastgesteld en zijn de kaders bepaald voor de inzet van
de vrij besteedbare Nuon gelden voor duurzaamheidsdoelen
Stand van zaken:
Het proces van het opstellen van duurzaamheidsbeleid is in voorbereiding. Zo wordt gezocht naar het
meest optimale monitoringssysteem, wordt momenteel de duurzaamheidswinkel ingericht als fysieke
ontmoetingsplek voor iedereen die iets wil en/of kan met duurzaamheid, om zo de samenleving nauw
te betrekken bij het bepalen van de speerpunten binnen het duurzaamheidsbeleid. Ook wordt contact
gelegd met diverse maatschappelijke organisaties in de stad om de weg die de gemeente is
ingeslagen bekend te maken en deze partijen de ruimte te geven hun ideeën te uiten en daarbij ook
verwachtingen en mogelijkheden te inventariseren.
Wat valt er te verwachten voor de toekomst?
Het doel voor de toekomst is het ontwikkelen van een duurzaam Lelystad, waarbij duurzaamheid
vertrekpunt is voor alle gemeentelijke activiteiten. Duurzaamheid maakt onderdeel uit van de genen
van de stad.
Wat zijn de handelingsperspectieven voor de raad?
De raad zal worden meegenomen in de wereld van duurzaamheid. Er wordt een bijeenkomst
georganiseerd waarin diverse vooraanstaande sprekers alle informatie zullen meegeven die nodig is
om de verschillende duurzaamheidsthema’s op een goede manier te wegen. Daarnaast zal de
bijdrage van de samenleving ook een grote rol spelen bij het bepalen van de kaders voor het
duurzaamheidsbeleid.
De nieuwe raad heeft dé kans om de ontwikkeling van een duurzame stad tot speerpunt te
benoemen. De beweging naar een duurzame samenleving komt juist nu sterk op gang en op die
beweging moet worden aangehaakt. Juist in een periode waarin geld niet makkelijk voor handen is en
de economie heel voorzichtig wat lijkt op te klimmen uit het dal zijn er grote kansen voor de transitie
naar een duurzame stad. Nu niet aanhaken is de stad op achterstand plaatsen.
De raad wordt de ambassadeur van de ontwikkeling van Lelystad naar een duurzame samenleving.
De raad schept de randvoorwaarden om te komen tot een stad die voor de verschillende doelgroepen
een toekomstperspectief biedt waarin geen beperkingen bestaan voor nu, en ook voor de toekomende
generaties.
Bewoners: De inwoners worden ondersteund bij het ontwikkelen van samenwerkingsverbanden op
allerlei gebied. Van het onderling bieden van zorg, cultuur, buurtinitiatieven, lokaal groen onderhoud
tot het ondersteunen van wijkambassadeurs op het gebied van de technische duurzaamheid.
Bijvoorbeeld het ondersteunen van aanjagers die in een wijk energiecollectieven willen vormen.
Bedrijven: Er worden vooral bedrijven aangetrokken die een bijdrage leveren aan de verduurzaming
van de samenleving. Bedrijven die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de biobased
economy, die onderzoek doen of producten leveren die direct bijdragen aan de groei van duurzame
energie in Lelystad. Maar ook combinaties van bedrijven die leiden tot een versterking van de blauwe
economie. Er wordt gericht gezocht naar bedrijven die bijdragen aan het sluiten van kringlopen,
waarvan de bedrijfsvoering gebaseerd is op het credo “afval is voedsel”. De verdere ontwikkeling van
lokale (biologische) voedselvoorziening wordt ondersteund.
Natuur/recreatie: Lelystad bezit veel groen. Bossen, parken, wijkgroen, het is in overvloed aanwezig.
Dat is een kernwaarde die goed kan bijdragen aan de verduurzaming van de stad. Bijvoorbeeld door
bossen goed toegankelijk te maken voor recreatie worden autokilometers naar het oude land
vermeden. Door klein snoeihout beschikbaar te stellen voor biovergisting of verbranding ontstaat een
CO2 neutrale warmtebron. Groot snoeihout kan beschikbaar komen als bouwmateriaal.
Het beschikbaar stellen van middelen is een raadsbevoegdheid. In 2013 heeft de huidige raad kaders
vastgesteld voor het doen van onttrekkingen uit de reserve Nuon. In deze kaderstelling is de groei van
duurzame energie een randvoorwaarde voor beschikbaarstelling. Dat heeft het risico in zich dat het
beleid en projecten uit de samenleving zich ook daartoe zullen beperken. Bovenstaande benadering
gaat echter uit van een brede inzet van beleid. Dit uitgangspunt leidt tot de behoefte aan brede inzet
van middelen. Het kan aan de orde zijn om de huidige kaderstelling van de reserve Nuon daarom te
herzien.
Aan welke uitdagingen voor de toekomst raakt dit onderwerp?
De duurzame stad is de kapstok waaraan alle andere rode draden gehangen moeten worden. Een
slimme stad is niet slim als deze niet duurzaam is. Een menselijke stad is niet menselijk als deze niet
duurzaam is ontwikkeld. Een levendige start is evenmin echt bruisend als deze niet op duurzame
uitgangspunten is gebaseerd. Kortom, wil je de stad echt duurzaam ontwikkelen, dan verdient dit
onderwerp een plaats boven de rode draden, als onderdeel van de kern, de genen van de stad.
Lelystad wordt synoniem aan duurzaam.
Wat zijn de verschillen met een traditionele aanpak?
Bij deze aanpak is er sprake van een aantal verschillen tussen de voorgestelde en de traditionele
aanpak. Zo wordt nu de overstap gemaakt van sectoraal beleid naar facetbeleid. Ook worden de
incidentele projecten vervangen voor een structurele aanpak. De focus verschuift van enkel het thema
energie naar de thema’s people, planet en profit.
Daarnaast wordt nog meer dan anders de samenleving betrokken. Wat wil de samenleving, wat
verwacht zij daarbij van de gemeente en wat kan zij zelf bieden om het onderwerp groot te maken. Het
inrichten van de duurzaamheidswinkel als broedplaats voor duurzaamheid is daarvan een mooi
voorbeeld.
Wat zijn de baten en lasten?
Omdat de beleidsvorming voor de transitie naar een duurzame stad nog in de beginfase zit, zijn er nu
vooral middelen nodig voor onderzoek naar de exacte afbakening van het thema, welke rol je als
gemeente wilt aannemen binnen de verschillende subthema’s. Elk subthema heeft z’n eigen sence of
urgency, waardoor er verschillende rollen voor de gemeente ontstaan en ook voor de mate waarin de
gemeente zich op die thema’s gaat inzetten. Maar de baten zijn op de lange termijn helder. In Lelystad
ontstaat een samenleving die volledig is overgestapt op duurzame energie, waarbij afval voedsel is
geworden en waarbij de ruimte wordt ingezet om lokaal grondstoffen te ontwikkelen. Er is een sterk
sociaal netwerk waarin de mensen met een achterstand worden opgevangen door de omgeving,
waarbij de overheid ondersteunt waar het nodig is. Dat maakt de stad minder kwetsbaar voor en
afhankelijk van anderen.
Welke risico’s zijn aanwezig?
Een van de voornaamste risico’s zit besloten in het begrip duurzaamheid. Vraag tien inwoners wat zij
verstaan onder duurzaamheid en je krijgt tien verschillende antwoorden. Daarom is het zaak goed te
beschrijven wat wordt verstaan onder het begrip en wat vooral ook niet. Een tweede risico is dat het
blijft bij plannen maken, maar dat de uitvoering onvoldoende op gang komt. Uiteindelijk is het doel om
duurzaamheid in een beweging te krijgen die zichzelf in stand houdt. Omdat voor elkaar te krijgen is
veel energie en permanente inzet nodig.
In 2013 zijn de kaders vastgesteld waarbinnen onttrekkingen mogen worden gedaan uit de Nuon
reserve. Deze kaders bieden ruimte, maar hebben ook een risico in zich. Door dat alle onttrekkingen
zijn gekoppeld aan het realiseren van duurzame energie, bestaat het risico dat het
duurzaamheidsbeleid zich zal vernauwen tot een klimaatbeleid +. En dat zou een gemiste kans zijn.
Inspiratie:
 Innovatie estafette 2013

Download Report