Jaarverslag SBB project Heidenhoek 2013

Jaarverslag SBB project Heidenhoek 2013
ONDERHOUD ‘‘HEIDENHOEKSE VLOED’’ in 2013
 Medewerkers:
We zijn gestart met 18 vrijwilligers, waaronder 10 IVN-ers. Met de komst van 3 nieuwe werkers tellen we nu 21 actieve vrijwilligers. In december zijn opnieuw 2 belangstellenden wezen kijken en 3 mensen hebben informatie ingewonnen. De gemiddelde leeftijd varieert van 30+ tot 90+ waaronder 6 dames.
We hebben 41 dagen gewerkt met een opkomst variërend van 3 tot 13 medewerkers per werkdag. Oftewel gemiddeld
7 medewerkers, die 299 mensdagen boompjes uitspitten, hooien, de bosrand terugzetten en opslag wegknippen.
De uithoeken van waaruit de projectmedewerkers komen zijn nu Zevenaar, Hoog Keppel, Doetinchem de Huet en
Hengelo.
 Werkzaamheden:
Begin dit jaar zijn we verder gegaan op het terrein Vleermuiskelder met opslag wegknippen op de niet gemaaide delen en boomwortelvoeten uitsteken. In februari boompjes scheren op de besneeuwde en bevroren ijsvlakte en wortelvoeten uitsteken tussen de ijsschotsen in de natte modder en langs het pad, want het water staat nu tot aan de
rand van het afgegraven deel. De wortelstelsels zijn hier uitgebreid en dik.
We verhuizen eind februari naar het terrein Besseldersbos. Daar beginnen we met het opschonen van de maaipaden,
zodat de machines van Staatsbosbeheer en de Boelekeerlsstichting er beter door kunnen voor het onderhoud. Hiermee is ook het zicht op de heide vanaf het wandelpad verbeterd. Ook langs het (school)fietspad zetten we de bosrand
wat terug en zagen hinderlijke Amerikaanse vogelkers bij de grond af. We halen achtergebleven prikkeldraad weg en
zetten de bosrand rondom het heideveld terug tot op de steil-rand. We spitten langs deze rand flinke wortelstelsels uit.
In mei gaan we de opslag van berk, wilg, wat els en vliegdennen uit de heide langs het schoolpad weghalen en in de
bosrand maken we hiervan broedhopen. Opnieuw flinke stronken met wortels tot 3 meter lang. De opslag staat op
sommige plekken heel dicht en verderop vind je weinig boompjes. We maken gelijk wat doorkijkjes vanaf het schoolpad naar de heide. In de bosrand voor de peilbuis zagen we nog een paar flinke Amerikaanse vogelkersbomen weg.
In september zetten we een 30 meter brede zichtstrook uit in de heide tussen het Boelekeerlspad en de S-bocht in het
schoolfietspad gemarkeerd met linten. SBB maait de heide met veel opslag tussen linten en steil rand kort en laten de
door ons geschoonde delen ongemoeid. Wij maken met behulp van landschapsbeheer IVN de strook tussen de linten
opslagvrij. Vervolgens werken we op eigen kracht verder tot wel 900 m2 per dag en spitten flinke wortelstelsels uit
rond de eilanden met jeneverbesstruiken. De linten kunnen nu weg, maar piketpaaltjes wijzen ons de weg naar het
schoolpad. We harken gelijk wat maaisel weg in de door SBB gemaaide delen. Half oktober is de zichtlijn opslagvrij.
Na de herfstvakantie gaan we boomwortelvoeten uitsteken langs de rand van de poel met de klauw van de Boelekeerl. De wortels zitten innig vervlochten op zoek naar water als gevolg van de sterk dalende waterstand ’s zomers.
Ook zetten we de forse bomen terug, waarvan polsdikke takken in de poel liggen met wortels in de oevergrond. We
harken de poel schoon en halen de piketpaaltjes weg uit de geschoonde heide.
Half november verplaatsen we ons tot slot naar het terrein orchideeënveld om daar het maaisel bijeen te harken inclusief afvoer met 16 kruiwagens naar de broedhopen. Vervolgens opnieuw verse berken-, wilgen-, en vliegdennenopslag uit de twee jaar geleden gekuiste heide verwijderen. In de steil-rand zijn ze flink doorgeschoten. Als laatste
klus op dit veld harken we de maaipaden en zagen nog wat omgewaaide bomen in de bosrand af.
 Klimaat en waterhuishouding:
Van januari tot begin maart hebben we hoog water gehad en soms bevriezen de ondergelopen delen van het afgegraven veld. Doch de kalk- en ijzerrijke kwel houdt de bodem vorstvrij. De Heidenhoekse- en Halse vloed, alsmede
ons werkgebied, vallen ‘s zomers helemaal droog. Je kunt dit goed volgen op de educatieve grondwatermeter bij de
poel met hand van de Boelekeerl. En ook via www.grondwaterstand.nl onder actuele grondwaterstand Zelhem. De
variatie in het grondwater is hier van 0 tot 1,50 meter beneden het maaiveld. De afgegraven delen langs de beken
liggen 20 tot 70 cm beneden het maaiveld. Hierdoor staan die delen ’s winters gedeeltelijk onder kalkrijk grondwater
en ’s zomers droog. De heide in het Besseldersbos ligt wat hoger en loopt ’s winters niet onder. Sneeuw, extreme
droogte en felle langdurige regenperiodes, strenge vorst en warme zomerperioden wisselen elkaar af.
 Natuurbeleving:
In januari vinden we op het Terrein Vleermuiskelder een veldmuisslaapplaats in de gaskast van de keetwagen. In
deze maand is de vleermuiskelder door SBB en IVN zoogdierenwerkgroep gecontroleerd: Er zijn 2 grootoorvleermuizen slapend aangetroffen alsmede 5 kamsalamanders en 15 bruine kikkers in het bodemwater. Tegen de wand huisden slakken. In februari komt een grote zilverreiger langs en horen we een buizerd, gaai ,spechten en wat mezen.
Died
Pagina 1
9-2-2014
Jaarverslag SBB project Heidenhoek 2013
’s Zomers staan de velden hier vol witte parnassia, blauwe klokjesgentiaan en zenegroen, gele ratelaar en paarse
Spaanse ruiter ,groene koningsvaren en oeverkruid in volle bloei. En dan die prachtige blauwgroene en vele andere
zeldzame zegge- biezen- en grassoorten. Een lust voor het oog!
Verschraling door kort en periodiek maaien, behalve delen met zeer kwetsbare flora en afvoer van het maaisel is erg
belangrijk voor de vegetatie. De achtergebleven twijgjes van wilgen lopen namelijk zo weer uit, dus ook harken! De
extra kalk- en mineralengift door het langdurig hoge (grond)water in de winter is essentieel voor deze flora en fauna!
Terrein orchideeënveld: We tellen dit jaar ruim 4000 bloeiende gevlekte- en vleeskleurige- en ca. 50 moeraswespenorchissen en zelfs parelgras. Ca. 20% meer orchissen dan vorig jaar en ook op andere plaatsen! Het teer guichelheil bloeit prachtig op meerdere nieuwe plekken, waar eerst de boompjes stonden. Zomerfijnstraal bloeit massaal
langs het pad. In augustus is de doorgegroeide heide prachtig paars. ’s Zomers zitten er boomkikkers op de bramen.
In de herfst zie je paddenstoelen. Konijnen, egels, boomkikkers en muizen vinden een schuilplaats onder door ons
opgezette broedhopen en houtrillen. In de sneeuw zie je talrijke sporen van reeën, konijnen, hazen en muizen.
Op het terrein Besseldersbos vinden we In maart een dode havik en enige weken later een dode buizerd. De wildbeheerseenheid telt 34 reeën in deze streek. Wij vinden hun ligplaatsen en hun veegsporen en zien er soms even eentje
grazen. Een hinderlijke vos is afgeschoten. Hazen huppelen door de heide en egeltjes scharrelen in het bos. Overal
hoor je hier in voorjaar en zomer de bosvogels zoals fitis, tjiftjaf, winterkoning, zwartkop, zomertortel, boompieper, vink
en mezen zingen, spechten roffelen en lachen, soms hoor je een koekoek roepen, nijlganzen vliegen over en in de
verte jodelt een wulp. Een wielewaal komt langs en fraai gekleurde fazanten paraderen over de maaipaden.
In de gaskast van de keetwagen broedt een koolmees op 9 eitjes en half juni laten we de jongen uitvliegen op de
lokroep van de oudervogels. Oranjetipjes zijn op zoek naar pinksterbloemen om hun eitjes af te zetten en padden
jagen op bodemdiertjes. Graafbijtjes maken holletjes in de zandbodem. In de lente veel bloeiende hazelaars, wilgen,
slee- en meidoornstruiken. De jeneverbessen staan er prachtig bij, brem, kruipbrem en zeldzame gaspeldoorn bloeien
vlammend geel. Wat later oranje havikskruid en geel bloeiend schermhavikskruid en muizenoortje. Bij de poel met de
hand zitten boomkikkers. De mannetjes roepen in de avondschemering om de vrouwtjes het water in te lokken.…
Sprinkhanen, krekels en vlinders scharrelen door de hei .In augustus een paars bloeiend heideveld, waarin de groene
opslag duidelijk en minder plezant afsteekt. We vinden zowaar een uitgebloeide vleeskleurige orchis en blauwe ogentroost in het pas geschoonde stuk en reeënsporen.
In de herfst horen we fijne piepjes van de zangvogeltrek en zien we kieviten en ganzen overkomen. In de heide bekertjes-mos, kikkertjes, een wespenspin, berkenboleet en een heksenkring van vliegenzwammen. Prachtige herfstkleuren en bedauwde vangnetjes van spinnen in de heide.
Ter geruststelling: de genoemde planten en dieren, die elders zeldzaam zijn, komen in dit gebied algemeen voor en
de kans op uitroeiing door verzamelaars is hierdoor klein.
 Gezelligheid:
Tijdens de koffie met wat lekkers en soep tussen de middag houden we vele leuke maar soms diepgaande gesprekken. ’s Winters is de kachel heerlijk maar soms té warm. Tot eind mei brandt de kachel en in september gaat hij soms
al weer aan.. Bij drukke werkdagen passen we nog net in de wagen. In de zomer zoeken we beschutting voor de felle
zon. Het dragen van pet en huidbescherming is dan gewenst. We picknicken in de schaduw langs het boelekeerlspad.
In september tijdens de IVN natuurwerkdag lenen we picknickbankjes en tafels van SBB en hebben dan koffie van de
Boelekeerlsstichting en eigengemaakte soep van één van de vrijwilligers onder de carport van een bevriende IVN-er
aan de Stadsedijk. De bankjes gebruiken we tot oktober. In die maand scheurt de dakbedekking van de keetwagen af
tijdens een zware storm. We krijgen een andere, wat grotere keetwagen te leen zonder kachel en werkkast.
Enkele medewerkers komen spontaan met koeken, vlaai, pepernoten en eigengemaakte gebak aanzetten. Gedurende korte soms felle regen-,onweer- en sneeuwbuien is de keetwagen een prima schuilplaats. Een natuurfotograaf met
sublieme foto’s over ons en ons werkveld is onze vaste gast. We krijgen van hem een DVD met 225 prachtige foto’s
van ons werkgebied het hele jaar door. Vele wandelaars ontmoeten we op onze werkdagen en we geven desgewenst
de nodige informatie over het natuurgebied, ons werk en het IVN.
Diverse medewerkers zijn mee geweest naar de Gelderse natuurwerkdag langs de stuwwal bij Nijmegen. Anderen
zijn actief op de landelijke natuurwerkdag in het Besseldersbos.
 Organisatie SBB:
Het project valt sinds begin januari 2007 onder regie van Staatsbosbeheer. Deze beheersorganisatie heeft ondergetekende aangesteld als coördinator vrijwilligerswerk Heidenhoekse vloed met bijbehorend vrijwilligerscontract. Dirk van
den Brink is ons aanspreekpunt. In overleg met zijn vakgenoten geeft hij aan wat er gedaan moet worden en met
Sanne Beld regelt hij de contractzaken en vergoedingen.
Op vrijdagavond 18 januari organiseert Staatsbosbeheer een vrijwilligers dag in hun werkschuur te Zelhem. Daar zijn
we bijgepraat over het werk van SBB en activiteiten van andere vrijwilligers SBB in de Achterhoek vergezeld van een
hapje en een drankje.
Tijdens de werkbezoeken geeft Dirk de nodige aanwijzingen, zoals clustergewijs schonen van de heide. Hij vertelt
over wel en wee van SBB, maaibeheer, excursies en vrijwilligerswerk elders. Wel bezuiniging maar gelukkig geen
Died
Pagina 2
9-2-2014
Jaarverslag SBB project Heidenhoek 2013
gedwongen ontslagen, toegenomen verantwoordelijkheden en meer zelfstandigheid. Recreatief beheer krijgt steeds
meer aandacht bij SBB. De kledingverstrekking is wat versoberd en het vergoedingssysteem wordt vereenvoudigd.
We hebben dit jaar op grond van de gewerkte mensdagen een contractueel vastgestelde kostenvergoeding van
Staatsbosbeheer ontvangen. De autokostenvergoedingen en vergoeding voor administratie en verzorging alsmede
het gereedschapsgeld voor de werkdag van Landschapsbeheer in september jl. zijn uit de kostenvergoeding SBB
betaald. Het overblijvende geld van SBB is over de vrijwilligs verdeeld op grond van hun gewerkte dagen.
Verder gebruiken we van Staatsbosbeheer al veertien jaar een verwarmde keetwagen, alsmede goed onderhouden
passend gereedschap. Via SBB hebben wij warme en waterdichte werkkleding en krijgen diverse malen hun blad
Buitenleven en Vrijwilligers Nieuws.
 Infobordje Boelekeerlsstichting:
Half juni is het door ons gesponseerde bordje klaar en ziet er met kleurenfoto’s fraai uit. Tonnie Klein Lebbink van ve
Boelekeerlsstichting plaatst met behulp van vrijwilligers van onze projectgroep het wind- en weersbestendige bordje
tegenover het bankje bij het orchideeenveld langs het boelekeerlspad. De oproep op het bordje werkt, want na de
zomerstop ligt er veel verwijderde opslag onder en is een groot deel van de heide opslagvrij. Dank zij de wervende
tekst hebben wij er twee nieuwe vrijwilligsters bij.
Wervingsaspecten:
Het werk is naast gepensioneerden en anders actieven ook bedoeld voor hen die soms tijdelijk geen volledige baan of
veel vrijwilligerswerk hebben. We werken één dag per week en maximaal één zaterdag per jaar. Staatsbosbeheer
stelt dat hun vrijwilligers tenminste 4 maal per jaar een dag werken. Anders zijn de kosten voor Staatsbosbeheer (lectuur, kleding, onkostenvergoeding, verzekering en beschikbaarheid beroepskracht) hoger dan het bespaarde onderhoudswerk. De gebogen houding en het uitspitten van stevige wortelstronken of langdurig harken in een ruw stoppelveld en boomopslag afknippen vragen flink wat spierbelasting. Daarom pauzeren we geregeld. We zorgen bij koud en
regenachtig weer voor warm drinken en een warme schuilgelegenheid. Vrijwilligerswerk is niet vrijblijvend, dus altijd
aan– en afmelden, maar later komen of vroeger weggaan is geen probleem. Stelregel: vele handen maken licht werk
en geven extra gezelligheid. We hebben een redelijk tot goede werkvoldoening in de Heidenhoek. Maar de successie
in dit fraaie gebied gaat door! Dunning en maaibeheer door medewerkers van SBB en derden helpen niet afdoende.
We hebben in deze tijd van toegenomen bezuinigingen vele nijvere handen nodig om dit pareltje van de achterhoek
mooi te houden. Maak dus reclame voor dit nuttige werk in een mooi natuurgebied. Tot ziens of horens op onze werklocatie.
Died de Bruijn (0314-382714).
Died
Pagina 3
9-2-2014

Download Report