Visie op toekomst gemeente Dongen

Van de redactie
Drs. M.F.A.( René) van Diessen is een ervaren bestuurder.
Hij was onder meer wethouder van Tilburg en lid van het college van
Gedeputeerde Staten van de provincies Gelderland en Flevoland.
Op 27 augustus 2013 maakte de Commissaris van de Koning in NoordBrabant, prof. dr. W.B.H.J. van de Donk, bekend dat René van Diessen
vanaf 2 september 2013 zou worden benoemd tot (waarnemend)
burgemeester van Dongen.
Aan die periode komt binnenkort een einde. Het was de Commissaris
van de Koning die bij het ophalen van de profielschets voor de nieuwe
burgemeester aan de gemeenteraad heeft gevraagd: Met welke blik
kijkt uw gemeente naar de toekomst?
In dit visiedocument biedt René van Diessen zijn visie aan op de toekomst van Dongen. Hij doet dat op de wijze die hem karakteriseert.
Scherp in de analyse. Duidelijk in aanpak. Fris van geest. Het is een
blik vooruit die zowel prikkelt als houvast geeft.
Hij beschouwt de Dongense samenleving op basis van 3 W’s: Wonen,
Werken en Welzijn. Hij schetst de ontwikkelingen, hij brengt perspectief aan en vooral: hij benoemt de kansen.
In zijn nawoord geeft hij zijn top-5 van Toegevoegde Waarde voor
de Toekomst. Ter inspiratie, ter debat, ter nadere uitwerking.
Of zoals hij het zelf zegt: “Ik nodig de nieuwe burgemeester en de
wethouders uit om onderdelen uit deze visie te adopteren en daarover voorstellen voor te leggen aan de gemeenteraad.’’
Als redactie hebben we ondersteuning verleend bij het opstellen van
deze visie. Wij vonden het inspirerend en uitdagend. We hopen op
een mooi vervolg.
Namens de gemeente Dongen,
Willem Vulto (griffie)
Mark van Rijen (communicatie)
November 2014
Dongen in 2025
Visie op
toekomst
gemeente
Dongen
Drs. M.F.A.( René) van Diessen
Voorwoord
Sinds mijn aantreden als burgemeester van Dongen in september 2013,
heb ik regelmatig van gedachten gewisseld met de fractievoorzitters uit
de gemeenteraad. Vaak op inspirerende wijze. Het is interessant om als
politiek bestuurders met elkaar de lokale samenleving uit te diepen.
Kort voor de zomervakantie is het begin gemaakt met de benoemingsprocedure voor een nieuwe burgemeester. Het is waarschijnlijk dat de
gemeente Dongen begin 2015 een door de kroon benoemde nieuwe
burgemeester heeft.
Vanuit die wetenschap heb ik als waarnemend burgemeester aan de
fractievoorzitters een vraag gesteld: Waarmee kan ik de gemeente
Dongen in mijn laatste half jaar nog het best van dienst zijn?
Anders geformuleerd: Waar heeft u als raad c.q. inwoners behoefte aan?
De fractievoorzitters waren duidelijk in hun antwoord. Dongen heeft
belangrijke vraagstukken op te lossen voor de toekomst. Samenwerking
is noodzakelijk om een breed scala aan ontwikkelingen het hoofd te
kunnen bieden. Maar op welke wijze? Met wie? En op basis van welke
thema’s moet Dongen de samenwerking zoeken? Dat zijn prikkelende
vragen.
Het was de Commissaris van de Koning die bij het ophalen van de profielschets aan de raad heeft gevraagd met welke blik Dongen naar de
toekomst kijkt.
Om als volksvertegenwoordiger een goede afweging te kunnen maken,
is het noodzakelijk om een heldere toekomstvisie te hebben. Een blik
vooruit die zowel prikkelt als houvast geeft. Hoe ziet Dongen er in
2025 uit? En wat zijn de opgaven waar Dongen dan voor staat?
Hierbij bied ik u een visie, mijn visie, op de toekomst van uw gemeente
aan.
Dongen, november 2014
René van Diessen
3
1 FOCUS
Wat maakt Dongen goed of zelfs de beste?
In de toekomst kijken en vervolgens daar ook nog eens verstandige
dingen over zeggen, dat is best lastig. Er zijn immers veel onzekerheden
en onze samenleving verandert snel. Niet op de laatste
plaats door de technologische vooruitgang.
Wie had 10 jaar geleden durven denken dat ruim de helft
van de werkende mensen zijn of haar werkzaamheden
met hetzelfde gemak vanuit huis kan verrichten? Simpelweg door een computer aan te zetten en in te loggen
op het bedrijfsnetwerk. Of wat te denken van het winkelen via internet?
Dat heeft een grotere vlucht genomen dan velen konden vermoeden.
Zelfs de dagelijkse boodschappen worden via internet gewoon aan huis
bezorgd. De voortgaande technologie wordt voor een deel gestimuleerd
door het zoeken naar efficiëntie en gemak, maar voor een groot deel
ook vanwege het opraken van natuurlijke bronnen en de zorg voor het
klimaat.
Daar waar de kabinetten na de Tweede Wereldoorlog steeds nadrukkelijker aanstuurden op een zorgzame overheid, is het beleid van de BV
Nederland er nu op gericht om onze maatschappij zich te laten ontwikkelen tot een zorgzame samenleving.
In deze nieuwe wijze van samenleven, is allereerst de inwoner zelf verantwoordelijk. Daarbij gaat de overheid er vanuit dat de inwoner primair
een beroep doet op zijn (sociale) netwerk. En pas daarna komt de overheid in beeld om ondersteuning te bieden.
1.1 Uitdaging
De gedachte van een zorgzame samenleving, vind ik haaks staan op
de toenemende individualisering van de maatschappij. Wellicht ligt hier
nog wel de grootste uitdaging voor de toekomst. In Dongen doen we
dingen samen. Maar ook in 2025?
De landelijke overheid zet de gemeenten extra aan het werk. De tendens
is dat zaken die lokaal geregeld kunnen worden, niet langer als taak van
de Rijksoverheid worden gezien. Niet alleen het takenpakket voor gemeenten wordt daarmee steeds groter. Oók de verantwoordelijkheid
4
neemt fors toe. De toename van
taken en verantwoordelijkheden,
vraagt nadrukkelijk om samenwerking.
Samenwerking omdat:
1. De landelijke overheid dat eist,
of;
2. D
e vraagstukken een specialistische/tijdsintensieve inzet nodig
hebben; zelfstandig uitvoeren
zou leiden tot onoverkomelijke
kosten en uitvoeringsproblemen.
Het steeds hogere tempo waarin
onze samenleving zich ontwikkelt,
in combinatie met de andere benadering van diezelfde samenleving
door de overheid, maakt dat een
gemeente als Dongen een blik op
de toekomst móet werpen. De gemeente heeft een scherpe inschatting van de toekomst nodig, als
ware het een meetlat waarlangs
toekomstige besluiten gelegd kunnen worden. Deze inschatting
moet een bepaalde mate van realiteit bevatten.
Waar gaat Dongen naar toe? Tegelijkertijd dient er ook vorm te worden gegeven aan het ideaalbeeld.
Wat zou Dongen voor gemeente
willen zijn?
Een te concrete visie, is niet lang
houdbaar. Een visie mag ook niet
te abstract zijn, want dan is deze
onbruikbaar. Een visie is goed zolang zij kan dienen als stip op de
horizon.
1.2 Focus
Mijn visie is gericht op het benoemen van een duidelijke focus. De
gemeente Dongen moet zichzelf
de vraag stellen op welke terreinen
zij zich wil bewegen. Waar wil (of
moet) Dongen actief zijn?
Van oudsher (onderwijs/zorg door
Broeders, Zusters, rijk verenigingsleven) weten we dat Dongen staat
voor een samenleving met veel
sociale cohesie. Dat is onze basis,
daar staan we voor. Maar als we
kijken naar de toekomst, waar
gaan we dan voor?
Wat maakt Dongen
de beste? Waarin
onderscheidt Dongen zich van andere
gemeenten?
Een goede focus, zorgt voor kwaliteit, onderscheidend vermogen en
dus voor toegevoegde waarde.
Daarmee behoudt Dongen zijn
bestaansrecht als zelfstandige gemeente en is / wordt / blijft het een
aantrekkelijke, krachtige gemeente
om mee samen te werken.
In de afgelopen decennia – of misschien wel eeuw – heeft een gemeente een fors takenpakket gekregen of zich toebedeeld. Het is
de vraag of de overheid zich niet
meer moet focussen op de ‘core
business’. De wettelijke taken uitvoeren en daarnaast een eigen
5
beleid gebaseerd
op duidelijke keuzes. De gemeente
moet zich de vraag
stellen of en zo ja
op welke gebieden
de gemeente leidend of juist volgend wil zijn. Volgt de gemeente
ontwikkelingen; of loopt de gemeente juist vooruit op te verwachten ontwikkelingen.
Voorbeeld
Het lijdt geen twijfel dat auto’s in
de toekomst op andere brandstoffen zullen rijden. De huidige ontwikkelingen roepen een beeld op
van elektrisch aangedreven auto’s,
maar het kan ook nog de kant op
gaan van auto’s die rijden op waterstof.
Elektrische auto’s vragen om proactief beleid van de overheid,
bijvoorbeeld het aanleggen van
oplaadpunten bij herinrichtingswerkzaamheden. In het geval van
waterstof is het juist de markt
die op veranderingen in zal gaan
spelen.
Hoe dan ook, de technologische
ontwikkelingen in de industrie,
maar ook in de medische sector en
zorg, zullen de overheid dwingen,
maar tevens in staat stellen, om te
innoveren.
6
Inwoner
Daar waar de overheid het beleid
inzet op de zorgzame samenleving, zal de inwoner zich daaraan
(moeten) aanpassen. De overheid
vraagt iets nieuws en anders van
de inwoner. Daardoor is het onvermijdelijk dat die inwoner ook anders naar de overheid zal kijken.
Dat leidt tot andere wensen en
vragen. Op haar beurt zal ook de
overheid zich moeten aanpassen
aan die veranderende omstandigheden.
1.3 Opdracht voor gemeente
Een gemeente, de ambtelijke
organisatie, moet daar op zijn
ingericht. Dat vraagt om:
1. Een stevige organisatie die staat
voor haar taken, handelend van
uit een algemeen belang;
2. Een flexibele organisatie die
in staat is om in te spelen op
vragen vanuit samenleving.
Gezien de snelheid waarmee
de samenleving beweegt mag
een gemeente niet vastgeroest
zitten.
Dongen moet in beweging zijn
en vooral ook in beweging blijven.
Het antwoord is door college en
raad zélf geformuleerd:
De gemeente Dongen zet zich samen met de inwoners van Dongen
in om het door hen gewenste
klimaat op een financieel verantwoorde wijze te creëren en in
stand te houden, zodat Dongen
een gemeente is waar het prettig
wonen, werken en leven is en waar
maatschappelijke participatie voor
iedereen zoveel mogelijk bereikbaar is.
1.5 Visie
Ik gebruik deze missie als vertrekpunt voor mijn visie. Ik kijk vooruit.
Wat is de toekomst van de gemeente Dongen? Wat zijn onze
intenties en ambities? Hoe ziet
Dongen er in 2025 uit? Dáár richt
ik me in dit visiedocument op.
3 W’s
De gemeente Dongen moet zich
concentreren op vitale taken. Aandachtsvelden die los van elkaar te
beschouwen zijn, maar ook elkaar
ontegenzeggelijk beïnvloeden en
soms raakvlakken en zelfs overlap
hebben. De drie terreinen waarop
wij ons als lokale overheid moeten
bewegen zijn:
1. Wonen
2. Werken
3. Welzijn
Samenvatting Focus
Prikkels voor debat
- Wat zijn de toekomstige vragen
en wensen van onze inwoners?
- Op welke taakgebieden wil de
gemeente actief en leidend zijn?
- Wat maakt Dongen, ’s Gravenmoer, Klein-Dongen-Vaart in 2025
de beste? Waarin onderscheiden
we ons van andere gemeenten?
- Hoe behouden we een zorgzame
Dongense samenleving in een tijd
van individualisering?
FOCUS
1.4 Missie
Wat zijn onze taken? Waar staat
de gemeente Dongen voor?
Wat is ons bestaansrecht? Oftewel
wat is de missie van de gemeente
Dongen?
7
2 WONEN
Alternatieve en vernieuwende vormen
Zonder inwoners geen bestaansrecht voor een gemeente. Dat maakt dat
een gemeente een aantrekkelijke woongemeente moet zijn. Dat is geen
keuze, dat is een voldongen feit.
Waar en hoe wonen we in Dongen? Binnen de gemeente moet onderscheid worden gemaakt tussen de kernen Dongen, ’s Gravenmoer en
Klein-Dongen-Vaart. De keuze van (nieuwe) generaties om in één van
deze drie kernen te gaan of blijven wonen, hangt op de eerste plaats
nauw samen met het type woningen dat in onze gemeente wordt aangeboden. Hoogbouw, laagbouw. Oudbouw, nieuwbouw. Goedkoop, duurkoop. Een gemeente met een grote hoeveelheid sociale huurwoningen,
heeft een andere sfeer (intern) en een andere uitstraling (extern) dan
een gemeente met een grote hoeveelheid vrijstaande grote woningen.
Het woongenot wordt mede bepaald door de inrichting van de openbare ruimte. Is er veel groen? Zijn er veel speelvoorzieningen? Is er ruimte
voor recreatie in de vrije natuur? Is het er veilig? Enzovoort.
Kort samengevat: In wat voor een huis kun je wonen in de gemeente
Dongen, tegen welke prijs en wat is de toegevoegde waarde van de
locatie / woonomgeving?
Veiligheid speelt een belangrijke rol bij de waardering van woongenot.
Op dat gebied beschikken de kernen van Dongen over toegevoegde
waarde. Dat blijkt uit de feiten (criminaliteitscijfers van politie en Veiligheidsregio). Dat blijkt ook uit de gevoelens van de inwoners en hun gedrag. Jongeren fietsen hier ‘s avonds over straat (naar sportclub en uitgaansgelegenheid) en hun ouders hebben daar een goed gevoel bij.
Veiligheid en gevoel van veiligheid: Het belang daarvan neemt in de
toekomst alleen maar toe. Dat kan en moet steeds meer een kernkwaliteit worden van Wonen in Dongen. Dat kan
bijvoorbeeld zijn: 24-uurs aandacht voor
zorgbehoeftige ouderen die nog geen
verpleeghuisplek nodig hebben.
Collectief wonen voor 60+’ers: sociale
cohesie en veiligheidsstructuur.
8
2.1 Wonen & ontwikkelingen
- Vergrijzing
- Eenpersoonshuishoudens
- Jongeren
2.1.1 Vergrijzing
Onafwendbaar is de vergrijzing
die in Nederland plaatsheeft. Over
twee tot drie jaar is voor het eerst
in de lange geschiedenis van ons
land, meer dan de helft van de
Nederlanders 50 jaar of ouder.
Een stijgende gemiddelde leeftijd
doet iets met woonwensen. Woningen voor ouderen, hebben bijvoorbeeld zo min mogelijk hoogteverschillen in het huis en zijn
rollator en rolstoelvriendelijk. En
ook de aanwezigheid van dagelijkse zorg in de directe omgeving kan
wenselijk zijn. Dit wordt versterkt
door de opvatting van de overheid
dat thuis wonen zo lang als mogelijk moet. Het huidige verzorgingshuis verdwijnt. Alleen het verpleeghuis blijft bestaan.
In de visie van de overheid moeten
inwoners zo veel als mogelijk zelf
oplossingen zoeken voor problemen. Dat houdt in dat men een
beroep moet doen op het eigen
netwerk. Dit betekent iets voor de
opbouw van de samenleving. Als
de samenstelling van de bevolking
uit balans is, dan groeit de kans
dat het netwerk waarop een beroep moet worden gedaan, bestaat uit inwoners uit dezelfde
leeftijdscategorie, met wellicht
dezelfde hulpbehoefte, of uit
inwoners die (nog) niet klaar of
capabel zijn om hulp en zorg te
verlenen.
Balans
Het is belangrijk om een goede
balans te houden in de opbouw
van de bevolking. Dat draagt bij
aan de leefbaarheid van het dorp
en daarmee ook aan de aanwezigheid van voorzieningen. Gezinnen,
jongeren, mid-lifers en ouderen
moeten allemaal een plaats krijgen
in de samenleving. Daar waar deze
verdeling uit balans dreigt te gaan,
moet er actie worden ondernomen
om van buiten de gemeente aanwas te genereren. Voor aanwas is
een duidelijke woonvisie nodig.
Laat zien wat je als gemeente
letterlijk in huis hebt. Specifieke
woningen trekken specifieke
inwoners.
2.1.2 Eenpersoonshuishoudens
Naast de vergrijzing is ook een
trend: het toenemend aantal eenpersoonshuishoudens. Dat betekent: meer woningen voor evenveel mensen. Dat betekent: extra
aandacht voor modulair en flexibel
bouwen.
Daarnaast zullen ontwikkelingen
van nieuwe woonvoorzieningen
voor een belangrijk deel ook geënt
moeten zijn op betaalbare concep9
WONEN
ten, rekening houdend met de
inkomensopbouw van de Dongense bevolking. Ook dat is belangrijk
voor de balans.
2.1.3 Uitdaging
De wellicht grootste uitdaging is
om in de toekomst pas afgestudeerden alsmede jonge gezinnen
binnen de gemeente te houden of
juist te halen. Jaarlijks nemen we
afscheid van (grote) groepen jongeren die eindexamen hebben
gedaan op de middelbare school.
Ze verlaten hun ouderlijk huis om
te gaan studeren op een HBO of
aan de universiteit. Na een studie
is het de vraag of deze groep terug
komt naar Dongen, of juist elders
gaat wonen. Om deze jongeren
(die bouwen aan hun toekomst) te
kunnen bereiken, zal er in Dongen
en de regio voldoende werkgelegenheid moeten zijn.
2.1.4 Helpende hand
De woningmarkt zit mede op slot
omdat veel woningeigenaren in
een situatie zijn gekomen waarbij
de schuld hoger is dan de waarde
van de woning. Het is de moeite
waard na te gaan of de gemeente
de helpende hand zou kunnen
bieden door een hypothecaire
financiering aan te bieden voor
dit stuk restschuld, mits de kredietnemer rente en aflossing kan
betalen.
10
2.2 Wonen & Dongen
Voor de gehele gemeente Dongen
geldt, dat de verhuisbewegingen
van woningzoekenden buiten
onze gemeente naar één van onze
drie kernen, níet groot zijn. Dat is
afgezet tegen cijfers uit de regio.
Ofwel: er is klaarblijkelijk een
‘drempel’ voor ‘buitenstaanders’
om naar Dongen te verhuizen.
Dongen blijkt niet de eerste keuze
te zijn als externe woningzoekenden denken aan het kopen of huren van een huis in een gemeente
in Midden-Brabant.
Daar staat tegenover: Eenmaal
woonachtig in Dongen, blijven
inwoners ook veelal in Dongen.
Het aantal verhuisbewegingen
binnen Dongen is heel hoog
(wederom afgezet tegen cijfers
uit de regio).
Conclusies
Een directe verklaring is niet te
vinden, maar de volgende conclusies lijken gerechtvaardigd:
1. De inwoner is tevreden over
het leven in Dongen;
2. Niet-Dongenaren hebben een
beeld over Dongen dat niet
aansluit bij de werkelijkheid.
Advies
Ad 1: De gemeente Dongen moet
zuinig zijn op dat wat het heeft.
Ad 2: Het is verstandig te investeren in zogenaamde gebiedscom-
municatie. Gebiedscommunicatie is
erop gericht de gemeente zo goed
mogelijk voor het voetlicht te
brengen. Het wordt nu aangehaald bij het thema wonen, maar
gebiedscommunicatie gaat breder.
Het gaat over wonen, maar ook
over ondernemen, recreëren, winkelen, etc. Doel is om een zo aansprekend mogelijk beeld van de
gemeente weg te zetten.
Opvallend
Het is normaal dat in een dorpsgemeenschap het aantal grondgebonden woningen royaal meer is
dan het aantal woningen in hoogbouw. Zo ook in de gemeente
Dongen. Opvallend is echter dat
het aantal gestapelde wooneenheden in Dongen noemenswaardig
lager is dan gemiddeld in andere,
vergelijkbare dorpen.
Prognoses
Mijn verwachting is dat er de komende jaren in Dongen meer gestapeld gebouwd gaat worden,
al dan niet in de vorm van appartementen voor ouderen. Ik constateer dat daarbij sprake is van een
gebrek aan visie. We reageren op
de reguliere vraag
en bouwen voor de
reguliere markt, in
plaats van dat we
anticiperen op de
toenemende vergrijzing. Het gevaar dreigt van een mis-match: de
aangeboden kwaliteit van wonen
stemt niet overeen met de toekomstige vraag
van ouderen.
Woonvorm
Ik acht het niet uitgesloten dat
er in de toekomst een grotere behoefte aan huurwoningen komt.
Sinds eind jaren 90 zijn er veelvuldig aflossingsvrije hypotheken
afgesloten. In 2030 verloopt voor
het eerst de mogelijkheid van renteaftrek. Het is de vraag of mensen
blijven wonen in een woning met
een forse hypotheek, zonder aftrek van rente. Is dit betaalbaar,
willen mensen dit?
Of wordt huren relatief gezien
goedkoper en daarmee ook aantrekkelijker voor veel Dongenaren?
Ik voorzie alternatieve en vernieuwende vormen van wonen. Ik denk
hierbij aan bijvoorbeeld een verzameling van grondgebonden woningen, met een gezamenlijke tuin en
eventueel een andere ruimte voor
ontmoeting en recreatie. Of een
oplossing van kleinschalige gestapelde bouw – twee tot drie laags,
met een soort (binnen)tuin. De
beschikbaarheid van zorg, of ten-
11
minste de mogelijkheid tot het
verlenen van zorg, is daarbij van
belang.
Er is namelijk een omvangrijke
groep inwoners, in de vergrijzingsgolf, die een goede pensioenvoorziening heeft. Deze groep bezit
over het algemeen ook een koopwoning die grotendeels is afgelost.
Deze kapitaalkrachtigere groep
zal mettertijd gaan zoeken naar
creatieve oplossingen om het thuis
wonen mogelijk te (blijven) maken.
Bijvoorbeeld een vorm waarin
meerdere ouderen bijeen gaan
wonen en gezamenlijk ondersteuning en hulp inkopen. Community
Care of bijvoorbeeld een initiatief
à la het Thomashuis.
Wat betekent het voor de
gemeente?
Welke vorm ook wordt gekozen,
de gemeente zal bij de realisatie
van deze nieuwe woonbehoeften
nadrukkelijk in beeld komen. Hetzij om bestemmingsplantechnische
redenen, hetzij voor de benodigde
omgevingsvergunningen bij inbreidingslocaties, hetzij in de voorzieningen-sfeer.
De gemeente moet in de toekomst
veel soepeler omgaan met:
Vergunningen voor aanpassingen
van bestaande panden om die geschikt te maken voor bewoning
door meerder bewoners, collectie12
ve woonvormen of
zorgvormen.
Dat is niet alleen
klant- en omgevingsgericht denken en handelen.
Het kan ook zaakgericht en efficiënt werken zijn. Veranderingen
in een bestemmingsplan leveren
nu vaak tijdverlies op. Meer flexibiliteit bij de gemeente Dongen
(houding en gedrag) kan enorme
besparingen opleveren. Daar waar
mensen het zelf willen regelen,
moet dat ook worden gefaciliteerd.
Hoe dan ook: het vraagt om een
gemeente die deze creatieve en
andersoortige ideeën kan beantwoorden en kan stimuleren. We
moeten ons daar-bij realiseren dat
de tijd dringt.
In Dongen worden jaarlijks gemiddeld 100 woningen gebouwd,
terwijl de vergrijzing in een veel
rapper tempo toeslaat. Elk jaar dat
wordt ‘gewacht’, leidt tot extra
spanning op de Dongense woningmarkt. Immers: de woningvoorraad
is niet goed afgestemd op het toekomstige wensenpatroon aan
wonen.
2.3 Wonen & Zorg
Dongen kent vele vormen van zorg
binnen de gemeentegrenzen. Van
begeleid wonen voor lichamelijk
en geestelijk gehandicapten, tot
geestelijke gezondheidszorg, tot
ouderenzorg. Van oudsher heeft
Dongen op dit gebied ook een
traditie. Voornamelijk vanwege
de aanwezigheid van de Zusters
Franciscanessen en de Broeders
Glorieux binnen de gemeentegrenzen.
Wonen & zorg: Samenwerking
en partnerschap zijn in Dongen
duidelijk aanwezig. Dat biedt extra
kansen voor de toekomst. Dongen
kan zich naar buiten toe (Hart van
Brabant, provincie, ministerie VWS)
presenteren als een innoverende
gemeente op het gebied van zorg
(ook ouderenzorg).
2.3.1 Heden
De huidige zorgvoorzieningen liggen als een gordel door Dongen:
van de Beljaart, via de zusters aan
de Hoge Ham / Schoolstraat, door
het Dongepark, naar Glorieux, naar
de Heuvelstraat. Voor Glorieux
geldt dat het oude broederhuis op
dit moment leeg staat. Er wordt
gezocht naar een herbestemming.
2.3.2 Toekomst / Maria-oord
Voor de aanleunwoningen in de
Schoolstraat geldt dat stichting
Maria-oord zich bezint op ontwikkeling van het gebied, volgens de
vaste uitgangspunten van de stichting: kleinschalig anders, zorg van
hoge kwaliteit, met voldoende
aandacht voor de cliënt.
Als het ergens mogelijk is om te
‘experimenteren’ met nieuwe
zorg-woonvormen, dan is het hier
– op deze locatie, in deze gemeente, met deze natuurlijke partner.
De kansen liggen er in ruimtelijk
opzicht, qua omstandigheden,
maar zeker ook in ideologisch opzicht. Met de veranderde wet- en
regelgeving en ook de behoefte
van inwoners, moet de zorg er in
de toekomst anders uit zien. Neem
als gemeente een voortrekkersrol
en ontwikkel samen met partners
en betrokkenen een concept met
uitstraling. Participeer in een stuurof visiegroep en breng creativiteit
in.
VWS
In dit traject zijn er goede kansen
op ondersteuning, samenwerking
en financiering vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport (VWS).
De afgelopen tijd is er ook in De
Tweede Kamer een aantal moties
aangenomen die voor de komende
jaren onderzoek vragen naar betere samenwerking en financiering
op het gebied van de ouderenzorg. VWS is er
zich van bewust
dat 2015 slechts de
start is van de
transitie. Medio
2015 wordt een
project opgezet
13
WONEN
waarbij diverse nieuwe woonvormen en de financiering daarvan in
de vorm van pilots worden uitgewerkt.
Maria-oord kan als een van de
pilots in deze vernieuwingsagenda
worden opgenomen.
2.3.3 Heroriëntatie kernen
Voor de kleinere kernen is de uitdaging specifieker. Het lijkt erop
dat voor wonen met zorg in de
toekomst een concentratie van
vraag nodig is. Het lijdt twijfel of
de vraag in de kernen voldoende
groot is. Het is aan de gemeente
om in overleg met de zorgpartners
te kijken of het mogelijk is om in
de kernen een en ander te bewerkstelligen. Daar moeten we nu aan
gaan werken.
Een woonomgeving is dynamisch.
Wat is de nieuwe beleving (Wmo)
van een wijk/buurt? De gemeente
heeft een heroriëntatie nodig om
bijvoorbeeld in aanbestedingsprocedures te kunnen komen tot een
goede afstemming (maatwerk voor
de inwoners) met zorgaanbieders
en verzekeraars. Wat is de benodigde concentratie van zorg- en
hulpvragen? Bijvoorbeeld: West I,
een nieuwbouwwijk van Dongen
eind jaren zestig en nu een wijk
met relatief veel ouderen.
14
2.4 Wonen & openbare ruimte
De inrichting van de openbare
ruimte is cruciaal voor de woonbeleving. Een inwoner kan zijn
of haar huis geheel naar smaak
inrichten, maar wanneer de openbare ruimte eromheen niet aansluit of past, dan staat het juiste
huis op de verkeerde plaats voor
zijn of haar gevoel.
Openbare ruimte gaat over bereikbaarheid, over parkeergelegenheid, over groen,
over speelvoorzieningen, ontmoetingsplekken en
over veiligheid. De
inrichting van de
ruimte moet een
voldoende verlichtingsniveau hebben. Daarnaast moet het groen in
de ruimte zo zijn dat er een balans
is tussen begroeiing en openheid,
met tegelijkertijd voldoende overzicht: een aangename sfeer, zonder verborgen donkere stukken en
hoeken.
De openbare ruimte moet aansluiten bij de functie van de omgeving
of wijk. In een omgeving met veel
bedrijvigheid, is relatief meer behoefte aan parkeerplaatsen. In een
omgeving waar vooral gezinnen
wonen, is er behoefte aan speelvoorzieningen.
Voor ouderen geldt dat de openbare ruimte goed toegankelijk
moet zijn. De infrastructuur moet
functioneel zijn, bijvoorbeeld bij
de inrichting van het openbaar
gebied veel meer dan nu rekening
houden met scootmobielen.
Het aantal ZZP-ers is in de laatste
jaren flink toegenomen. Ik verwacht dat er in ieder geval niet
minder ZZP-ers zullen komen in
de komende jaren. ZZP-ers brengen
andere wensen met betrekking tot
wonen met zich mee. Zij werken
vaak vanuit huis en hebben daarmee behoefte aan kantoorruimte
of opslag bij het huis. Daar moet
bij herziening van bestemmingsplannen aandacht voor zijn.
2.5 Wonen & de kernen
De aantrekkelijkheid van de drie
kernen Dongen, ’s Gravenmoer en
Klein-Dongen-Vaart wordt mede
beïnvloed door de diensten die
direct beschikbaar zijn. Zijn er goede onderwijs- en sportvoorzieningen? Wat is het winkelaanbod?
Horeca? Een belangrijke rol speelt
ook het indirecte aanbod, de faciliteiten net buiten de gemeentegrenzen, in de nabije omgeving.
Over deze voorzieningen meer in
hoofdstuk 3, Welzijn.
2.5.1 De kern
Dongen
De kern Dongen
heeft de meeste
voorzieningen en
kent de grootste
diversiteit aan inwoners en woningen. In de afgelopen 40 jaar is veel
van de karakteristieke en historische bebouwing verloren gegaan.
Nu is het niet enkel de gemeente
die daar verantwoordelijk voor is,
maar de gemeente kan daar wel
degelijk een sturende rol in spelen.
Het is belangrijk om de komende
jaren met inrichting en bebouwing
een sfeer op te roepen die het
gevoel geeft van meerwaarde.
In de Dongense straten moeten
meer bomen komen. De openbare
ruimte in het centrum moet uitnodigen tot winkelen, maar ook tot
verblijf en / of ontmoeting. Op dit
moment zijn er met name op het
gebied van horeca maar weinig
trekkers. Het centrum nodigt niet
uit om in het weekend het winkelen te combineren met een terrasje. Er zijn onvoldoende prikkels
om gedurende de avond in het
centrum te verblijven. Kort door de
bocht geformuleerd: Het centrum
van Dongen leeft alleen wanneer
er een evenement of activiteit
plaatsheeft. Met andere woorden:
Het (laten) organiseren van activiteiten is van cruciaal belang.
Kansen
Ik zie voor de kern Dongen veel
kansen om daadwerkelijk aantrekkelijk te worden voor zowel de
eigen inwoners als voor bezoekers.
15
WONEN
In de nabije toekomst zijn er mogelijkheden om het centrum een
facelift te geven.
De gemeente kan dat doen door:
A. Herontwikkeling van de locatie
Cammeleur
B. Een upgrade van het Looiersplein
sen waar activiteiten en evenementen worden georganiseerd.
Ik adviseer daarom om Park Vredeoord en het Wilhelminaplein met
elkaar te koppelen.
En dat koppelen mag van mij zelfs
zo ver gaan dat de Nieuwstraat
daar wordt onderbroken.
A. Ontwikkeling van de locatie
Cammeleur
Hier zie ik mogelijkheden in de zin
dat horeca met terrasfunctie geplaatst kan worden. En wanneer
ik de locatie Cammeleur beschouw,
vind ik dat daar Park Vredeoord bij
hoort. Via de herontwikkeling van
de locatie moet ook het park toegankelijker worden. En dit bedoel
ik niet alleen in fysiek opzicht (toegankelijkheid), maar ook in visueel
opzicht (het park ligt vanaf de
Hoge Ham bezien redelijk besloten). Vanaf de Hoge Ham moeten
er uitnodigende doorbraken naar
het park worden gemaakt. En niet
alleen doorbraken voor voetgangers. Ik adviseer ook om het fietsverkeer door het
park te leiden, om
meer beweging in
het park
te krijgen.
Wanneer de Hoge Ham, het park
en het Wilhelminaplein met elkaar
worden verbonden, dan ontstaat
er een logische doorsteek van de
Hoge Ham naar de Tramstraat (en
omgekeerd). Er is dan sprake van
een aantrekkelijk rondje Dongen.
Dat nodigt inwoners en bezoekers
– veel meer dan nu – uit tot wandelen en winkelen in het centrum
van de kern Dongen.
Het park en het
Wilhelminaplein staan eigenlijk
symbool voor het bruisend hart
van de gemeente. Dit zijn de plaat16
Hoe ook gewend of gekeerd:
Horeca heeft een aantrekkende
en versterkende functie. Winkelen
met aansluitend een drankje, een
avondwandeling afsluiten op een
terrasje: dat wordt door velen als
prettig ervaren. Voorwaarde is wel
dat er sprake is van aantrekkelijke
horeca en voldoende beweging.
Het terras is er immers om ‘mensen
te kijken’.
B. Het Looiersplein
Het plein heeft beduidend meer
potentie als winkel- en horecagebied dan er nu uitkomt. Het plein
is direct verbonden met zowel de
Hoge Ham als de
Tramstraat. De aantrekkelijkheid en
daarmee het bezoek zal aanzienlijk
toenemen bij realisatie van het Rondje Dongen. Het
plein kan een upgrade gebruiken.
En het plein is uitermate geschikt
voor ontmoeting. Daar ligt een
grote meerwaarde voor de gemeente. Mijn advies is om het
plein aantrekkelijker te maken.
Realiseer een overdekte (vers)
markt. Of een overdekte jeu de
boules baan in het midden van het
plein. Plaats daar omheen voldoende bankjes waarop toeschouwers
kunnen zitten, of mensen simpelweg een praatje kunnen maken.
En dan zijn er nog de – wat ik
noem – ruwe diamanten: De Kerkstraat en de linten Lage Ham-Hoge
Ham-Sint Josephstraat en de linten
Heuvelstraat-Gerardus Majellastraat-Tramstraat.
Dit zijn de oudste straten in de
kern Dongen , met daarin ook de
meest historische en karakteristieke bebouwing. Een gemeente
moet de waarde vanuit cultuur/
historisch perspectief steeds in acht
nemen. Vanuit dit perspectief is de
verkoop van de Muziekschool voor
mij een heroverweging waard. De
ligging aan een van de oudste stra-
ten en met de zandverstuiving
tussen de muziekschool en het
museum maakt de locatie uniek.
Er moet tenminste na worden gedacht over een herbestemming in
het belang van de cultuurhistorie
van Dongen: karakteristiek pand
op unieke locatie.
2.5.2 Kern ’s Gravenmoer
‘s Gravenmoer heeft een rustiek en
statig karakter. De historie is vele
malen beter bewaard gebleven
dan in de kern Dongen. In ‘s Gravenmoer staan relatief veel vrijstaande woningen in het hogere
prijssegment.
Voor ‘s Gravenmoer geldt dat het
vooral belangrijk is om te consolideren. De historische kern heeft
een plein voor activiteiten, een
supermarktvoorziening en een
paar winkels. Forse uitbreiding van
de middenstand is niet realistisch.
Het al goed wanneer de huidige
winkelvoorzieningen daar blijven.
In het oude deel van ‘s Gravenmoer is het moeilijk om speelvoorzieningen te realiseren. In het
nieuwe deel van ‘s Gravenmoer
zijn deze voldoende aanwezig.
‘s Gravenmoer heeft goede onderwijsvoorzieningen en een sociaal-cultureel centrum. Mogelijkheden voor recreëren in de vorm
van wandelen of fietsen zijn volop
aanwezig.
17
De verbondenheid van inwoners
met ’s Gravenmoer is zo groot, dat
het realistisch is om te kijken naar
het realiseren van woonvormen,
inclusief zorgvoorzieningen, voor
ouderen tot op zeer hoge leeftijd,
passend in de specifieke sfeer van
het dorp.
2.5.3 Kern Klein-Dongen-Vaart
Dongen-Vaart en Klein-Dongen
hebben de groene uitstraling van
plattelandsdorpen, met boerderijen en de daarbij behorende bedrijvigheid.
Klein-Dongen is van oudsher een
agrarisch lintdorp, aan een doorgaande weg. Voorzieningen zijn
niet aanwezig, maar er is wel
sprake van een grote mate van
diversiteit aan bedrijvigheid.
Dongen-Vaart is eveneens een
agrarisch lintdorp. Op de Vaart
heeft in de loop der jaren de nodige ontwikkeling plaatsgehad. Er
zijn voorzieningen gerealiseerd,
zoals een school, een sportzaal,
horeca en er is veel bedrijvigheid,
met name op agrarisch gebied.
lang voor de vitaliteit en leefbaarheid van het dorp. Behoud lijkt
beter haalbaar, als de school wordt
geclusterd met andere voorzieningen.
Samenvatting Wonen /
Prikkels voor debat
-W
at is in 2025 de toegevoegde
waarde van wonen in de gemeente Dongen?
-D
e vergrijzing biedt juist goede
kansen voor nieuwe woonvoorzieningen in onze gemeente
-D
ongen moet een doelgroepenbeleid formuleren voor collectieve of andere woonvormen, met
waar nodig zorg
-M
et partners moeten we gaan
voor een nieuwe hoogwaardige
woonvorm op locatie Maria-oord
- Bij dit traject moet nadrukkelijk
worden gekeken naar de mogelijkheden voor ondersteuning,
samenwerking en financiering
door het ministerie van VWS
(Vernieuwingsagenda)
- Hoe halen we in de toekomst pas
afgestudeerde jongeren (terug)
naar Dongen?
- Hoe houden we jonge gezinnen
binnen onze gemeente vast?
- Gebiedscommunicatie is hard
nodig om Dongen op de kaart
te zetten
- Muziekschool: niet verkopen,
maar behouden en gebied verder
ontwikkelen vanuit waarde cultuurhistorie
- Een doorsteek van Hoge Ham
naar Tramstraat is de belangrijkste toekomstige impuls voor het
centrum: inwoners/bezoeker
kunnen dan een rondje Dongen
lopen en dat nodigt uit tot wandelen, winkelen en recreëren
(horeca)
- Looiersplein: plaats van ontmoeting. Overdekte jeu de boules
baan met bankjes midden op
plein of een overdekte markt.
- Het (laten) organiseren van evenementen is van cruciaal belang
voor leefbaarheid van Dongen.
Voor zowel Dongen-Vaart als
Klein-Dongen geldt dat nieuwe
ontwikkelingen niet voor de hand
liggen. De ligging langs de Vaart
geeft de kern Dongen-Vaart een
eigen uitstraling. Het behoud van
de schoolvoorziening, is van be18
19
3 WERKEN
We laten ons beter zien
en we kijken beter om ons heen
Werk en bedrijvigheid – er zijn vele varianten. Tot circa 30 jaar geleden
werkten mensen over het algemeen in hun directe woonomgeving. De
sterk verbeterde mobiliteit veranderde dat flink. De technologische ontwikkelingen, en met name de komst van het internet, maken dat wonen
en werken verder van elkaar kunnen liggen. Er wordt vaker thuis gewerkt. Het is en wordt steeds minder een belemmering om verder te
reizen voor het werk. Bij dat laatste, het reizen voor het werk, blijft
het een gegeven dat het grootste deel van de Nederlanders binnen een
straal van 30 minuten van de woonplek werkt. Een andere tendens die
sinds 30 jaar sterk waarneembaar is, is het verschijnsel tweeverdieners.
Deze inleiding geef ik, om aan te geven dat wonen in relatie tot werken
voor onze inwoners niet ophoudt bij de grenzen
van de gemeente Dongen. Het is goed en mooi
om aansprekende bedrijven binnen de gemeentegrenzen te hebben. Maar de aanwezigheid van
de dergelijke bedrijven leidt niet automatisch tot
een toestroom van inwoners. Uiteraard is er wel
sprake van een positief effect, maar een groot
deel van de werknemers zal ook elders woonruimte zoeken en vinden.
3.1 Werken & Uitstraling
De aanwezigheid van bedrijven en ondernemingen doet veel goeds voor
de uitstraling van een gemeente. Zo moet de gemeente Dongen de aanwezigheid van Coca-Cola koesteren. En de vestiging van Ecco in Dongen
past helemaal in de traditie van de schoenindustrie. Maar ook bedrijven
als toonaangevend marktonderzoeker GfK, meubelontwerper Montis,
speelboerderij Pukkemuk, de prijswinnende slagerij Van Strien, publiekstrekker Van Cranenbroek en de internationaal opererende machinefabriek Van Uitert, zijn ambassadeurs voor de gemeente. Eerder noemde
ik al de term citymarketing / gebiedscommunicatie. Ook op het gebied
van werkgelegenheid en het aantrekken van nieuwe bedrijven is gebiedscommunicatie een waardevol middel.
20
3.2 Werken & Dongen
Een snelle analyse leert dat er in
Dongen 1.941 ondernemingen
staan geregistreerd, die samen
goed zijn voor 9.053 arbeidsplaatsen. De sectoren Industrie, Gezondheids- en Welzijnszorg en Grooten Detailhandel leveren een goede
55% van de 9.053 banen. Door de
jaren heen is het aantal banen min
of meer gelijk gebleven: in 2004
waren er 8.917 banen en in 2013
waren dat er 9.053 (+ 1,5%).
Opvallend is de stijging van het
aantal vestigingen van 1.228 in
2004, naar 1.941 in 2013 (+58%).
De verklaring hiervoor lijkt duidelijk. Het aantal ZZP-ers (nieuwe
ontwikkeling) is in die jaren in
hoog tempo toegenomen. Dat
wordt cijfermatig ook onderschreven. Het aantal vestigingen in het
centrum van Dongen stijgt ‘slechts’
met 41%. Op industrieterrein Tichelrijt is dat een kleine 25%, terwijl het aantal vestigingen in de
andere delen van de gemeente
stijgt met percentages van 60%.
Klein-Dongen-Vaart is een uitschieters met 124%.
De werkgelegenheid in de drie bovengenoemde sectoren wijkt niet
sterk af van de landelijke cijfers, uit-
gezonderd de werkgelegenheid
in de industrie. Landelijk werkt
ongeveer 10% in de industrie. In
Dongen is dat bijna het dubbele:
19,9%. Daar waar landelijk meer in
de zakelijke dienstverlening wordt
gewerkt, is dat in Dongen aanmerkelijk minder.
Belangrijk voor het aantrekken van
bedrijvigheid is het vestigingsklimaat. Bij het vestigingsklimaat
moet niet alleen worden gedacht
aan de faciliteiten die een gemeente biedt of de vestigingsvoorwaarden die binnen de gemeente
gelden. Het gaat ook om bereikbaarheid, beschikbaarheid van
werknemers, bedrijventerreinen,
een goed woonklimaat, nabijheid
van toeleveranciers. In het geval
van detailhandel geldt zeker ook:
afzetgebied.
Vragen van ondernemers en bedrijven moeten altijd serieus worden genomen. Ze kunnen leiden
tot succes, zelfs (of juist) als het om
sterk innoverende bedrijven gaat
en de kans van slagen in de beginfase niet of nauwelijks aanwezig
lijkt.
3.3 Werken & Trends
Er zijn twee trends zichtbaar daar
waar het gaat om het aantrekken
van bedrijven en bedrijvigheid.
1) Sommige steden en regio’s
focussen op één of een beperkt
21
3.4 Werken & Kansen
Welke trend biedt de beste kansen
voor Dongen? Gezien de ligging
van de gemeente Dongen – precies
op de grens van de regio’s Hart van
Brabant en West-Brabant en op
15 kilometer van zowel Tilburg als
Breda is het voor Dongen ideaal
om aan te sluiten bij de ‘the best
of these worlds’.
Waar liggen die kansen?
A. Zowel in Tilburg als Breda is de
transportsector sterk vertegenwoordigd, dit uiteraard vanwege de ligging van de steden.
B. De regio Hart van Brabant heeft
een sterk accent op zowel leisure als care. Het mooie van de
sectoren gezondheidszorg en
22
vrije tijd/ontspanning is dat het
van direct betrokkenen fysieke
aanwezigheid vraagt. Dat is een
belangrijk verschil met de meer
dienstverlenende sectoren, waar
internet en digitaal werken juist
de mogelijkheid bieden om op
afstand te functioneren.
C. Ook de aanwezigheid van veel
restwarmte op industrieterrein
De Wildert (Ardagh Glass Benelux), Coca-Cola) kan een gunstige vestigingsfactor voor bedrijven zijn. De Wildert biedt extra
kansen op duurzaam ondernemen. Niet voor niets volgt de
provincie de ontwikkelingen
op de voet.
3.4.1 Transport
De aanwezigheid van transportmogelijkheden via de weg, water en
spoor, op een geografische locatie
langs oost-west en noord-zuid verbindingen. Dat maakt dat Dongen
uitermate geschikt is voor producerende bedrijvigheid. Producten
(tussen/eind) kunnen makkelijk
hun weg naar de afnemer vinden.
Hier liggen kansen. Zeker in het
licht van de ontwikkelingen van
Vossenberg, Tilburgs grootste bedrijventerrein met een oppervlakte
van bijna 300 hectare. Het nabijgelegen Tichelrijt 2 kan zomaar Vossenberg 3 worden, maar dan binnen de grenzen
van Dongen.
3.4.2 Care
Daar waar het gaat om care (gezondheidszorg) geldt nadrukkelijk
dat fysieke aanwezigheid nodig is.
In de regel wordt zorg ‘aan het
bed’ geleverd; of tenminste in de
nabijheid van de patiënt.
De technologische middelen in
deze sector zijn nog steeds ondersteunend en niet vervangend. En
in tegenstelling tot andere sectoren geldt voor de zorgsector dat
de werkgelegenheid veelal lokaal
en beperkt regionaal is. De onregelmatige diensten en oproepdiensten zorgen ervoor dat werknemers in deze sector woonruimte
dicht bij huis zoeken. De aanwezigheid van care-gerelateerde bedrijvigheid zorgt in de regel ook
voor woningzoekenden.
Wellicht liggen er ook kansen om
een opleider te interesseren voor
het bieden van onderwijs op het
gebied van zorg, in de vorm van
leer-werk bedrijven op MBO niveau. Het aantal jeugdigen en jongeren neemt in de toekomst af.
Dat heeft ontegenzeggelijk consequenties voor de onderwijshuisvesting in de gemeente. Het is de
vraag of de gemeente in de toekomst nog eenzelfde behoefte aan
schoolgebouwen heeft. Wanneer
deze gebouwen vrijvallen, liggen
daar mogelijkheden om (dependances van) andere onderwijsvoor-
zieningen naar Dongen te halen.
Ik praktijk zie ik de grootste mogelijkheid waar het gaat om care,
gezien de aanwezigheid van de
vele zorginstellingen in de gemeente. Wanneer het de gemeente lukt om op het gebied van wonen en zorg een vernieuwingsslag
te maken, dan geeft dat tegelijk
een impuls in eventuele gespreken
met onderwijsinstellingen. De onderwijsinstellingen en zorginstellingen participeren thans al in het
Zorgnetwerk Midden-Brabant.
Dongen kan op korte termijn met
deze samenwerkende partners in
gesprek gaan over het maken van
regionale afspraken op het gebied
van opleiden.
ERKE
aantal markten. Denk hierbij aan
Eindhoven dat zich meer en meer
richt op bedrijvigheid rondom of
voortvloeiend uit de Technische
Universiteit: Brainport. Of Rotterdam, waar de Haven van Rotterdam
de bron is waarop
bedrijvigheid is
gericht en Amsterdam waar veel financiële instellingen het hoofdkantoor huisvesten.
2) Een andere trend is dat wordt
gestreefd naar een meer gebalanceerd aanbod – of zo u wilt diversiteit – van bedrijvigheid.
3.4.3 Leisure
In de directe omgeving van
Dongen is sprake van een grote
diversiteit aan ontspanningsmogelijkheden. Van natuur (Loonse en
Drunense Duinen, Biesbosch) tot
aan pretpark (Efteling, Beekse Bergen), de regio heeft veel (top)kwaliteit te bieden.
Dongen zelf huisvest diverse kleinschaligere ontspanningsvoorzieningen. Gezien het aanbod in de regio, is het niet realistisch om te
proberen grootschalige voorzieningen te realiseren.
Wel liggen er kansen voor aangrenzende en aanvullende voorzieningen. In vergelijking met de
23
ERKE
regio, kent Dongen weinig aanbod
voor overnachting. Dit is opvallend
want Dongen is centraal gelegen in
een regio die genoeg te bieden
heeft op het gebied van toerisme.
Hetzelfde geldt in mindere mate
voor horecavoorzieningen. Het
aantal eetgelegenheden is beperkt.
Cafés zijn er talrijk, maar deze liggen verspreid door het dorp. Dat
komt de aantrekkingskracht op
bezoekers niet ten goede.
Dongen kan in de toekomst beduidend beter gaan profiteren van de
aanwezigheid van meerdaagse
recreatieve verblijven in de regio.
Er zijn in onze gemeente geen
dagvullende recreatieve voorzieningen, maar het moet zeker mogelijk zijn om toeristen te trekken
voor een dagdeel, of een kortdurend bezoek. Voor mij is daarbij
een voorwaarde dat toeristische
voorziening en horeca in elkaars
nabijheid zijn. Dat werkt versterkend. Het Toeristisch Recratief Actie Platform (TRAP) kan daarin een
stimulerende rol spelen.
Waar ik op het gebied van Leisure
nog kansen zie is recreatie en ontspanning voor ouderen. Er komen
nu eenmaal steeds meer ouderen.
En ook deze ouderen recreëren, of
worden door familie meegenomen
op een uitje. Anders dan bij jeugdigen en jongeren bestaat het recre-
24
ëren voor ouderen minder uit ‘zelf
doen’ en meer uit toekijken of
aanwezig zijn. Een dergelijke recreatieve voorziening vraagt wel
om een specifieke
inrichting, zoals
brede deuren,
drempelvrij en
aangepast sanitair.
Tenslotte mis ik in
de gemeente een Coca-Cola museum. Dongen heeft de enige productiefabriek van het bedrijf in
Nederland. Daar moet de gemeente trots op zijn en ik denk dat er
zeker aanloop zal zijn naar een
Coca-Cola museum. Coca-Cola is
immers één van de bekendste
merknamen ter wereld.
Bezoekers (uit binnen- en buitenland) die in Hart van Brabant een
paar dagen of een midweek doorbrengen (Efteling, Beekse Bergen),
krijgen met het Coca-Cola museum
een extra kans op besteding van
vrije tijd. Dongen profileert zich
hiermee.
3.5 Werken & Uitstraling
Het is van belang om als gemeente
een positieve, duidelijk herkenbare
uitstraling te hebben. Dit is een
basisvoorwaarde om bedrijven aan
te kunnen trekken c.q. te behouden. In de commerciële wereld telt
zwaar het antwoord op de vraag:
Hoe daadkrachtig is de gemeente?
Welke meerwaarde heeft de gemeente Dongen te bieden?
Uitstraling heeft ook te maken met
de inrichting van de bedrijventerreinen en het winkelgebied in het
centrum. Ondernemers willen niet
graag geassocieerd worden met
verloedering of verpaupering. Er
ligt mede voor de gemeente de
taak om het aanzicht van bedrijventerreinen en ook het winkelgebied zo in te richten en te onderhouden dat het aansprekende
locaties zijn voor ondernemers.
Wat Dongen als grote pre heeft:
Er is een aantal toonaangevende
bedrijven gevestigd (Coca-Cola,
GfK etc) die elke gemeente in
Nederland graag op zijn affiche
zou hebben staan.
3.6 Werken & Ontwikkelingen
Centrum
Er is in onze maatschappij een toenemende behoefte aan werken
aan huis, of tenminste kantoor/
opslag aan huis. Dat betekent in
ieder geval iets voor het centrum
van de gemeente. Kantoor en
dienstverlening zullen daar steeds
meer verdwijnen, waarmee voornamelijk detailhandel overblijft
in het centrum. Lang parkeren zal
in het centrum minder en minder
voorkomen. Er wordt vooral kort
geparkeerd. Wanneer we het cen-
trum van de kern Dongen beschouwen zijn daar nog slagen voor wat
betreft de aantrekkelijkheid te
maken. Daar heb ik reeds eerder
opmerkingen over gemaakt. Met
het winkelen via
internet zal de
detailhandel zich
steeds meer willen
onderscheiden ten
opzichte van internetwinkels; daarmee kunnen detaillisten klanten
blijven trekken. Daarmee leveren
ze een meerwaarde ten opzichte
van de internetshops. Ik denk dat
de ideeën die ondernemers zullen
hebben niet altijd passen binnen
het traditionele winkelconcept,
bijvoorbeeld een kledingwinkel,
die tijdens het winkelen en passen
de mogelijkheid biedt tot het kopen van een consumptie. De gemeente moet daar over nadenken
en open voor staan. Een centrum
met een goed gevuld winkelbestand leidt tot een levendig centrum, waar ontmoeting mogelijk
is. Ontmoeting is het sleutelwoord
voor de toekomst.
Samenwerking
Het bedrijfsleven ‘schreeuwt’ om
uniformiteit in regelgeving en een
betere samenwerking tussen gemeenten. Het lijkt dat ondernemers een oplossing zien in opschaling van gemeenten. Of dat terecht
25
Industrie
Op de industrieterreinen zal meer
behoefte komen aan bedrijfsverzamelgebouwen: Een gebouw waar
verschillende kleine ondernemers
kantoorruimte of juist opslag kunnen huren / kopen. Op zich kan
ook in het buitengebied dergelijke
opslag gerealiseerd worden, voor
met name ZZP-ers in de bouwnijverheid die behoefte hebben aan
opslag. Voor wat betreft de industrieterreinen, stel ik dat Dongen
daar voorlopig mee vooruit kan.
De uitstraling van de terreinen
is goed en verzorgd. Er zijn nog
voldoende percelen beschikbaar.
In het aanbieden van gronden kan
de gemeente zich actiever opstellen. De gemeente kan ook druk
uitoefenen op partijen die gronden in bezit hebben op de industrieterreinen, om deze te ontwikkelen. Waar de gemeente wel
beleid op moet ontwikkelen is
op leegstand. Ik adviseer om
26
het leegstandsbeleid te verbreden
naar beleid op schuren en stallen
in de landbouwsector.
Samenvatting Werken /
Prikkels voor debat
- Dongen zoekt aansluiting bij
de kracht van de regio (‘the best
of these worlds’)
- Dongen maakt werk van zijn
kansen op gebied van transport,
care, leisure
- Tichelrijt 2 kan zomaar Vossenberg 3 worden, maar dan binnen
de grenzen van Dongen
- De Wildert biedt extra kansen
op duurzaam ondernemen
- Dongen koestert zijn ambassadeurs (toonaangevende bedrijven)
- Leisure: In 2025 trekt Dongen
bezoekers uit binnen- en buitenland met een Coca-Cola-museum
- Care: In 2025 heeft Dongen leer/
werk bedrijven op MBO niveau
- Op korte termijn: Dongen gaat
in gesprek met Zorgnetwerk
Brabant om met onderwijsen zorginstellingen regionale
afspraken te maken over opleiden in de zorg
ERKE
is, is niet duidelijk. Een gezamenlijk initiatief om oplossingen te
bedenken voor de problemen waar
ondernemers tegenaan lopen, is
in ieder geval wel gewenst. Het
regionale samenwerkingsverband
Hart van Brabant
en in het verlengde
MidPoint kan daarin een belangrijke
rol spelen.
Logistiek
Zoals eerder genoemd kent Dongen een relatief grote werkgelegenheid in de industrie. Dat brengt
veel transportbewegingen met
zich mee. Het is daarom van belang om een goede ontsluiting van
de beide industrieterreinen te realiseren.
- Aan de zuidoostkant van Dongen
(richting Tilburg) is deze ontsluiting goed.
- Aan de zuidwestkant (richting
Oosterhout/Breda) is een nieuwe
ontsluiting voorzien.
Hoe het tracé exact aan de zuidwestkant gaat lopen en wanneer
een en ander daadwerkelijk
wordt aangelegd, is nog onduidelijk. Voor de herontwikkeling en
ligging van de N629 moet de gemeente onverminderd aandacht
hebben. Een goede ontsluiting
van de entrees met het meeste
verkeer, maakt Dongen tot een
aantrekkelijkere vestigingsplaats.
27
4 WELZIJN
Het sleutelwoord is ontmoeten
Welzijn zie ik in twee hoofdbestanddelen. Allereerst het deel dat gericht
is op zorg en gezondheid. Daarnaast is er een deel dat gericht is op de
welzijnsbeleving; heeft de Dongenaar het naar zijn zin in de gemeente?
Waarom wil ik in Dongen (blijven) wonen?
4.1 Zorg en gezondheid
Al eerder gaf ik aan dat de vergrijzing doorzet en dat over twee tot drie
jaar de helft van onze inwoners 50 jaar of ouder is. Los van het financiële
vraagstuk (een steeds kleiner deel van de bevolking, moet de kosten voor
de verzorging dragen), betekent dit ook dat een steeds kleinere groep
Dongenaren de zorgtaken in onze lokale samenleving op zich moet gaan
nemen.
Het overheidsbeleid is er de komende jaren immers op gericht dat
zorgvragen pas in het laatste stadium bij de overheid terecht komen.
Nog voordat een beroep gedaan kan worden op de overheid, komen
de eigen omgeving en het sociale netwerk van de zorgvrager in beeld.
4.1.1 Samenleving
Sinds mijn aantreden heb ik van dichtbij kunnen constateren dat Dongen een geweldig groot saamhorigheidsgevoel kent en een sterk vrijwilligersleven. De vele activiteiten en evenementen getuigen daarvan. Naar mijn mening is dat een
aspect waarmee Dongen zich in de regio nadrukkelijk kan profileren.
Dongen moet het saamhorigheidsgevoel / verenigingsleven koesteren en
met woord en daadkracht blijven stimuleren. Extra bijzonder is dat in de
regel de evenementen en activiteiten nagenoeg kosteloos zijn. De gemeenschapszin in Dongen is hoog. In basis moet
de samenleving van Dongen in staat zijn om de
zorg voor elkaar op te nemen. Het is echter de
vraag wat dit gaat betekenen voor het organiseren van andere activiteiten en evenementen. Een
mens kan immers zijn tijd maar eenmaal besteden. Het gevaar van overvragen ligt hier op de
loer. Hierover meer onder welzijnsbeleving.
28
4.1.2 Ontwikkelingen
De gemeente/overheid gaat zelf
minder diensten en voorzieningen
leveren. Daarvoor in de plaats zal
de overheid zorg en ondersteuning
voor vrijwilligers en mantelzorgers
moeten opzetten, inclusief de zogenaamde respijtzorg. Krijgen we
in Nederland te maken met de
terugkeer van de dienstplicht?
Maar dan een dienstplicht voor
zorg? De vrijwilligers maken de
gemeente Dongen tot wat het nu
is, maar in de toekomst zal op vrijwilligers en mantelzorgers een nog
een zwaarder beroep worden gedaan.
Er zullen nieuwe, wellicht vernieuwende ideeën opkomen. Ideeën
van inwoners over de inrichting
van hun leven. Mogelijk ontstaan
er een nieuwe sociale orde. Eerder
schreef ik al wat over nieuwe
woonvormen voor ouderen. Maar
ook inwoners die bereid zijn zorgtaken op zich te nemen, zullen met
ideeën komen, bijvoorbeeld voor
in- of bijwoning. En hoewel de
regels op dit gebied landelijk verruimd zijn per 1 november 2014,
moet de gemeente
zich hier zeer welwillend en coöperatief in opstellen.
van de toekomst, dan vraag ik
mij af of die direct in familiesfeer
moeten worden gevonden. Natuurlijk zullen kinderen voor hun
ouders willen zorgen. Maar zonder
te willen generaliseren, lijkt het
mij dat de kinderen van hulpbehoevende ouderen veelal vallen in
de categorie 45-60 jaar. En dat is
op dit moment juist een groep die
voornamelijk bestaat uit tweeverdieners (één full-time, één parttime) met dagelijkse zorg voor
kinderen. Kortom een druk leven.
Ik denk dat voor (mantel)zorgtaken in de toekomst nadrukkelijker
gekeken moet worden naar de
leeftijdsgroep net onder die van
de zorgvrager, dus de groep Dongenaren in de leeftijd van 60-75
jaar. Deze groep bestaat voor een
groot deel uit werkenden die al
een stapje terug doen en gepensioneerden. Het is de vraag of deze
twee generaties elkaar wel voldoende kennen.
In de toekomst is het samenbrengen van vraag en aanbod cruciaal
op zorggebied. De ervaring leert
dat mensen best bereid zijn wat
voor elkaar of een ander te doen,
maar dat daarvoor wel een hulpvraag moet worden gesteld.
Als ik nadenk over
de mantelzorgers
29
Ik zie twee uitdagingen.
1. Als eerste moeten potentiële
mantelzorgers in beeld worden
gebracht: welke vrijwilligers zijn
bereid ondersteuning te bieden?
2. De tweede uitdaging is om zorgvragen goed op tafel te krijgen.
Hulp vragen, ligt voor veel mensen
gevoelig. De vraag om hulp wordt
vaak gezien als een belasting voor
de ander. En sommige hulpvragers
zien de hulpvraag als eigen onvermogen, en stellen de hulpvraag
liever niet. Met een meer terugtredende overheid, zal de overheid
zorgbehoevenden minder in beeld
hebben. Zeker niet die zorgbehoevenden die slechts lichte ondersteuning nodig hebben. Ik denk
dat er behoefte zal zijn aan een
soort makelaarsfunctie: een plaats
waar vraag en aanbod bij elkaar
komt.
Bij uitstek ligt hier een rol voor de
ouderenorganisaties en verenigingen in de gemeente. Zij kennen
veel ouderen. Maar ook artsen en
verpleegkundigen kennen veel
ouderen en hebben inzicht in hun
problematiek. Ik zie voor gemeenten een rol in het organiseren van
(semi)professionele netwerken,
waarin praktijkdeskundigen ervaringen – en ook cases – met elkaar
bespreken. Ik besef dat op het
gebied van privacy issues kunnen
30
ontstaan. Daar moeten oplossingen voor worden gezocht.
4.2 Welzijnsbeleving
Wat maakt Dongen die fijne gemeente om te wonen? Voor een
heel groot deel gaat dit om een
gevoel. Het is moeilijk om een en
ander objectief te maken. Feit is
dat Dongen een rijk verenigingsleven heeft en er talloze evenementen worden georganiseerd. En
hoewel ik mij wel eens afvraag
of zoveel verenigingen en zoveel
evenementen niet ‘in elkaars vaarwater zitten’ (verenigingen en
evenementen bestaan bij de gratie
van inzet van vrijwilligers en donaties/sponsoring van derden) – het
lijkt allemaal levensvatbaar.
4.2.1 Ontmoeting / centrum
De kwaliteit van wonen en leven in
Dongen, wordt voor veel inwoners
in belangrijke mate bepaald door
de kansen op ontmoeting. Dat kan
zijn bij een vereniging, dat kan zijn
bij winkels. Het centrum van Dongen speelt daarbij een steeds crucialere rol (vergrijzing). Het aantrekkelijk maken van het centrum en
het investeren in centrale ontmoetingsplaatsen, is alleen effectief en
efficiënt als deze
voorzieningen ook
voor iedereen bereikbaar / laagdrempelig zijn.
WELZ
Pendelbus
Daar waar het vanuit delen van de
gemeente (voor ouderen) niet mogelijk is om te voet, met de scootmobiel of op de fiets naar het
centrum te gaan: laat vanaf daar
(‘s Gravenmoer, Klein-DongenVaart, West 1) bijvoorbeeld een
bus (bestuurd door vrijwilliger)
heen en weer rijden tussen woonwijk en centrum.
Dat bevordert de sociale cohesie
van Dongen en ook de collectieve
waarde van het centrum als ontmoetingsplaats neemt hiermee
enorm toe.
4.2.2 Ontmoeting / sport
Sport heeft voor mij twee functies.
Natuurlijk is sport er voor ontspanning, beweging en gezondheid.
Maar bij sport denk ik ook aan een
manier waarop mensen elkaar
ontmoeten.
Wanneer we naar de toekomst
kijken, zien we dat de bevolking
vergrijst en minder snel verjongt.
Voor sport voorzie ik dat sportverenigingen het in de toekomst
moeilijk kunnen krijgen. Hoewel
de aanwas van jeugd nog voorspoedig verloopt, loopt het ledenaantal onder de volwassenen
terug. Ouderen haken op een gegeven moment noodgedwongen
af; niet alle sporten zijn nu eenmaal op oudere leeftijd goed te
beoefenen. In de regel is een
jeugdlidmaatschap goedkoper
dan een volwassen lidmaatschap.
En ook de meer individuele sporten lijken aan leden in te boeten,
zoals bijvoorbeeld fitness.
Voor sporten voor ouderen is nog
weinig aandacht, maar dat zal in
de komende jaren enorm toenemen. Fysiek minder intensieve
sporten, zoals golf en jeu de boules, zullen aan populariteit gaan
winnen. Dat betekent voor de
gemeente: vooruitdenken en
faciliteren.
31
Sportlanes
De gebieden tussen de kernen
Dongen, ’s Gravenmoer en KleinDongen-Vaart bieden – in combinatie met de Ecologische Verbindingszone (EVZ) – de mogelijkheid
om zogenaamde ‘sportlanes’ te
maken. Aansluitend op de EVZ
kunnen eenvoudig paden worden
gerealiseerd waarop kan worden
gewandeld en hardgelopen. Deze
paden koppelen de kernen fysiek.
Het idee van de sportlanes sluit
eigenlijk naadloos aan bij een idee
van uw eigen raad om te komen
tot een recreatief pad langs de
rivier de Donge. Daarnaast kan in
voorkomende gevallen van renovatie of groot onderhoud aan accommodaties, de gemeente de optie
van clustering en het combineren
van sporten als serieuze optie meenemen. Daar zitten haken en ogen
aan. Dat besef ik, maar ik voorzie
voor de toekomst niet-gebruik of
inefficiënt gebruik van sportaccommodaties.
Ik pleit er overigens wel voor om
in de verschillende
kernen een sportvoorziening te huisvesten. Een
vereniging en verenigingsgebouw is
een natuurlijke
plaats om te ontmoeten. Zoals
boven aangehaald, zullen inwoners steeds meer moeten terugval32
WELZIJN
len op het sociale netwerk. Als de
overheid aanstuurt op een netwerkorganisatie, dan zal de overheid ook de randvoorwaarden
voor het ontstaan en onderhouden
van netwerken moeten faciliteren.
4.2.3 Ontmoeting / kernen
Eenzelfde opmerking maak ik voor
een ontmoetingsruimte in de kernen Dongen-Vaart, ‘s Gravenmoer
en Dongen. Ik acht het van belang
dat er in iedere kern zo een ruimte
aanwezig blijft . De opmerking die
ik bij sportverenigingen maakte,
geldt ook hier: in voorkomende
gevallen moet de gemeente kijken
naar geclusterd of multifunctioneel gebruik. Evenzo moet de gemeente kijken naar het eigendom
en beheer van zo een ruimte, daar
waar het gaat om een volwaardig
gebouw. Voor de kern Dongen
pleit ik er voor om mogelijkheden
voor ontmoeting in de wijk te organiseren. Dat maakt het mogelijk
om in de directe omgeving een
sociaal netwerk op te bouwen en
te onderhouden. Ook een carrousel op het Wilhelminaplein,
waar (muziek)verenigingen optredens kunnen verzorgen, kan bijdragen aan extra ontmoetingen
van de inwoners.
4.2.4 Subsidies
Hoewel de gemeente Dongen in
2010 en 2011 veranderingen heeft
doorgevoerd in het subsidiebeleid
en subsidieprogramma, denk ik dat
het onvermijdelijk is om in de komende 10 jaar opnieuw de subsidies onder de loep te nemen. De
achterliggende gedachte van subsidieverstrekking komt uit een andere tijd. Een tijd waarin sport en
vrije tijdsbesteding niet voor iedereen financieel in te vullen was. En
hoewel er zeker nog sprake is van
armoede, ook in Dongen, zijn er
nu andere en betere mogelijkheden. Ik denk hiervoor bijvoorbeeld
aan het minimafonds en bijzondere
bijstand. Er worden
veel relatief kleine
subsidiebedragen
uitgekeerd. Dat kost in verhouding
veel ambtelijke inzet en daarmee
zijn deze subsidies relatief kostbaar. Gezien de hoogte van de
bedragen, is het ook maar de
vraag of de subsidie van de gemeente het verschil maakt tussen
een sluitende begroting of een
tekort op de begroting. Ik onderschrijf de waarderingsgedachte die
van dit soort subsidies uitgaat,
maar ik denk dat de gemeente ook
in staat zal zijn om de waardering
op een andere manier te uiten,
bijvoorbeeld in de voorwaarde
scheppende of faciliterende sfeer.
Dat sluit aan bij de sfeer van ontmoeten waar ik over spreek.
4.2.5 Recreatie
Op het gebied van recreatie zijn
er de laatste jaren ontwikkelingen
binnen de gemeentegrenzen. Met
enige voorzichtigheid ontstaan er
wat kleinere voorzieningen, met
een regionaal karakter.
Ik denk hierbij aan bijvoorbeeld
de IJzertijdboerderij, maar ook aan
Pukkemuk. Het ontstaan van dergelijke initiatieven vind ik een zaak
van de ondernemers of de stichtingen achter zulke initiatieven. Het is
niet aan de gemeente om daarin
te participeren. Uiteraard kan de
gemeente op faciliterend gebied
wel een rol spelen, maar dat is niet
anders dan voor ondernemers in
andere sectoren.
Het is overigens de vraag of dergelijke meer structurele recreatieve
voorzieningen bijdragen aan de
welzijnsbeleving van de inwoners
van onze gemeente. Dergelijke
voorzieningen zie ik eerder als economisch belang.
33
Samenvatting Welzijn /
Prikkels voor debat
- In 2025 heeft Dongen ‘sportlanes’
voor hardlopen, wandelen en
fietsen. Deze verbinden de kernen Dongen, ’s Gravenmoer en
Klein-Dongen-Vaart en sluiten
aan op de EVZ
- Andere impulsen voor ontmoeting: Carrousel op Wilhelminaplein, blijven investeren in verenigingsleven en daarmee het
saamhorigheidsgevoel
- Dongen moet zich in de regio
nadrukkelijker manifesteren (gebiedscommunicatie) met zijn welzijnskwaliteiten
- Relatief kleine subsidies moeten
onder de loep
- Voor (mantel)zorgtaken moet
in de toekomst nadrukkelijker
worden gekeken naar de leeftijdsgroep net onder die van
de zorgvrager, dus de groep
Dongenaren in de leeftijd van
60-75 jaar
- Sporten krijgt (voor ouderen)
steeds meer waarde als wijze van
ontmoeten. Dat betekent voor
de gemeente: vooruitdenken
en faciliteren
- De gemeente moet inzetten
op het organiseren van (semi-)
professionele welzijnsnetwerken
- De houding van de gemeente
naar de inwoners toe moet veel
coöperatiever
5 GEMEENTE
Flexibel, creatief en communicatief
Met deze visie komt ook de vraag op: Wat betekent dit nu voor de ambtelijke organisatie? Traditioneel is de gemeentelijke organisatie hiërarchisch en volgend. Een gemeente volgt landelijke of provinciale wet- en
regelgeving en houdt zich vast aan richtlijnen. De laatste jaren worden
taken tussen overheden opnieuw verdeeld, met ook wijzigingen in taken
en bevoegdheden. Voor gemeenten betekent dit dat zij op onderdelen
meer vrijheid krijgen. De gedachte achter deze ‘trend’ is dat beleid het
beste gemaakt kan worden door de overheid die het dichtste op de materie zit.
5.1 Houding en gedrag
Op zichzelf geloof ik wel in deze gedachte, maar dat vraagt wel iets van
de gemeente. De tijd dat de gemeente Dongen vanuit het gemeentehuis
aan de Hoge Ham voor ruim 25.000 inwoners beleid en uitvoeringsplannen ontwikkelde, ligt achter ons. De overheid vraagt van de samenleving
om zelf problemen op te lossen. De overheid
moet zich dan openstellen voor nieuwe en
andere oplossingen. Het denken en handelen
vanuit een vaste stramien en procedures geeft
weinig ruimte voor nieuwe oplossingen voor
nieuwe problemen. Creativiteit wordt gevraagd van de samenleving en het is dan ook
creativiteit en flexibiliteit wat de gemeente
moet bieden.
Van oudsher ontwikkelde de overheid op basis van scenario’s beleid. Dit beleid omvatte oplossingen voor maatschappelijke problemen of vraagstukken. In de nieuwe
beleidsgedachten gaat de overheid er eigenlijk vanuit dat
de samenleving zelf met oplossingen voor (individuele)
problemen komt. Zoals eerder gezegd, onderschrijf ik deze gedachte
wel. Ik denk echter dat zo een gedachte alleen kan slagen wanneer de
gemeente ook bereid is open te staan voor andere, nieuwe ideeën en
zelf de nodige creativiteit aan de dag brengt.
34
35
5.2 VNG
De Vereniging van Nederlandse
Gemeenten (VNG) voorziet drie
rollen voor de gemeente in 2020:
- De traditionele rol (toezicht,
handhaving, dienstverlening);
- De ondersteunende rol (sociaal
domein en het terrein van sport,
welzijn, cultuur etc.)
- De samenwerkingsrol (ondersteuning maatschappelijk initiatief,
medevormgever van beleid).
In de notitie ‘Gemeenten op weg
naar 2020’, stelt de VNG:
“Met de invoering van de Jeugdwet, de nieuwe WMO en de Participatiewet krijgen gemeenten er
vanaf 2015 een groot aantal taken
bij. Als de gemeente meer taken
heeft, krijgen meer inwoners te
maken met de lokale overheid. Of
ze nu afhankelijk zijn van jeugdzorg of voorzieningen of zelf activiteiten ondernemen die nu nog
door de gemeente worden gedaan, ze zullen de lokale overheid
vaker tegen het lijf lopen. Niet
alleen in het gemeentehuis, maar
juist ook daarbuiten, als de gemeente naar hen toekomt in plaats
van andersom. Of digitaal, via interactieve media waarmee de gemeente kan toetsen wat er leeft
en inwoners meer kan betrekken
bij het beleid.’’
36
“Maar zal meer contact automatisch leiden tot betrokkenheid van
meer inwoners bij hun gemeente?
Tot meer vertrouwen in het lokaal
bestuur? Tot een hogere opkomst
bij lokale verkiezingen? Tot de
bereidheid een kinderboerderij
over te nemen en buurtbewoners
te helpen? Ontstaat de ‘doedemocratie’ dan vanzelf? De voorbeelden die we nu al kennen, laten
zien dat het succes afhankelijk is
van de sociale structuur van een
dorp, buurt of wijk, de bereidheid
van maatschappelijke instituties en
betrokken inwoners én de rol die
de gemeente zelf speelt. De gemeente moet in staat zijn toegevoegde waarde te leveren aan het
maatschappelijk
initiatief.’’
Kansen
Ik zou daar aan
toe willen voegen:
Nieuwe taken,
nieuwe rollen en nieuwe verantwoordelijkheden, bieden ook nieuwe kansen (denk aan bijstand).
Jaarlijks wordt in Midden-Brabant
100 miljoen uitgeven aan jeugdzorg. Als we er straks zelf over
gaan, kunnen we met onze samenwerkende partners inzetten op een
beleid dat zoveel mogelijk gericht
is op preventie. Samen moeten we
er alles aan doen om te voorkomen dat onze jeugd hulp nodig
heeft. Dat is goed vanuit maatschappelijk oogpunt, dat is goed
vanuit bedrijfseconomisch perspectief.
5.3 Communicatie
Samenwerking wordt voor de gemeente Dongen steeds belangrijker. Omdat steeds meer actoren
actief zijn, is heldere communicatie
van toenemend belang. Het gaat
hier niet om zorgvuldige communicatie achteraf, maar juist om tijdige en brede communicatie gedurende het hele proces.
Ik adviseer om bij beleidsontwikkeling steeds op voorhand een strategisch communicatieplan te maken.
In dit plan moet zijn opgenomen
wie op welke momenten in beeld
is, maar het plan moet ook een
analyse bevatten van de impact.
Wanneer het speelveld goed in
beeld is (wie, wanneer) en er een
degelijke inschatting is van de impact die het beleid kan hebben
(wat), dan pas kan de hoe-vraag
goed worden beantwoord. De
wijze van communiceren wordt
dan afgestemd op de ontvanger en
het belang dat de ontvanger heeft.
De tijd is voorbij dat de overheid /
gemeente de samenleving kan
besturen op basis van regels en
wetgeving (APV, bestemmingsplannen, handhaving). De inwoner
vraagt niet meer
wat mag, accepteert ook geen
nee op basis van
hiërarchische verhoudingen, zoals
vroeger. De inwoner heeft een
vraag en wil (met maatwerk)
worden geholpen / gefaciliteerd.
De tijd is ook voorbij (aan het
gaan) dat de overheid / gemeente
de samenleving kan besturen op
basis van geld. De subsidies nemen
af, en daarmee ook BCF-contracten
en tegenprestaties die kunnen
worden vastgelegd.
Wat overblijft voor de gemeente
Dongen is de kracht van communicatie. De waarde van communicatie in gemeenteland neemt de
komende jaren alleen maar toe.
Door duidelijk en tijdig te communiceren kan de gemeente Dongen
een betrouwbare, waardevolle
verbinding maken met inwoners,
ondernemers en partners. Goede
communicatie zorgt voor betrokkenheid, inzicht, draagvlak en
daarmee een constructieve verstandhouding.
5.4 Signalen
De gemeente moet ogen en oren
in de samenleving hebben, weten
wat er in de samenleving speelt en
daarop anticiperen. Wanneer we
de gedachte volgen van het schei37
den van beleid (raad) en uitvoering
(college), dan is het de raad die de
achterban als raadgever heeft. Het
college en de ambtelijke organisatie moeten zich laten adviseren
door bijvoorbeeld adviesraden.
Het college inventariseert signalen
vanuit de samenleving en bereidt
op basis daarvan kaders voor. Deze
kaders worden vastgesteld door de
gemeenteraad en dat geeft het
college de ruimte om in uitvoerende zin te handelen.
5.5 Ambtenaren
Daar waar in het verleden de
meeste ambtenaren ook woonden
in de gemeente waar zij werkten,
komt nu het grootste deel van de
ambtenaren niet uit Dongen. Op
zich is dat geen probleem, mits de
voeling maar wordt georganiseerd.
Met een inkrimpend personeelsbestand bij de gemeente, is het de
uitdaging om tot hogere prestaties
te komen. De gemeente moet
daarvoor het personeel opleiden
en faciliteren. De gemeente is gebaat bij ambtenaren met een ‘ondernemers’ mentaliteit. Er gaat
veel veranderen in de komende
jaren. Dat biedt meteen ook kansen. Ambtenaren moeten deze
kansen zien en durven benutten.
Grondhouding: meedenken, nek
durven uitsteken, over grenzen
heen stappen.
Een samenleving waar gemeente
en inwoners open staan voor
elkaars ideeën, komt het verst.
Als ik zie met welk
enthousiasme en
welke energie vrijwilligers binnen
deze gemeente
evenementen zoals
de Zomerspelen en het Oranjepark
Festival organiseren, dan wil ik dat
die bezieling en drive terug te vinden is bij de ambtenaren van de
gemeente. De gemeente moet
immers een verlengstuk zijn van
de gemeenschap. In het gemeentehuis moet veel aandacht zijn voor
coaching en motivering van personeel.
5.6 Politiek
Van de politiek mag worden verwacht dat de voeling met de lokale
samenleving er in ruime mate is.
Ik constateer ook dat politieke
verenigingen steeds minder leden
krijgen. De reikwijdte van de achterbannen, wordt daarmee smaller.
Ik kan mij voorstellen dat ter ondersteuning van een goed en toekomstgericht bestuur van de gemeente Dongen, een
intervisiegroep wordt opgezet.
Deze groep wordt gevormd door
inwoners die zowel een grote
mate van maatschappelijke betrokkenheid hebben met de gemeente
als ook voor wat betreft werk relevante ervaring en inbreng hebben.
Een club van wijze mannen en
vrouwen als het ware. Met zo’n
groep wordt jaarlijks of tweejaarlijks een sessie belegd over de ontwikkelingen van dat moment. Om
gedachten en ideeën te spiegelen.
De nieuwe zorgtaken die de gemeenten in Nederland vanaf januari 2015 krijgen, betekenen extra
maatschappelijke verantwoordelijkheid. Kenmerkend bij deze decentralisaties is dat het vooral gaat
om taken ter ondersteuning van
kwetsbare inwoners. De politieke
partijen zullen zich moeten realiseren dat de dossiers Wmo en Participatie en Jeugdzorg vragen om een
duidelijke visie van de gemeente
Dongen. De gemeente kan zich
daar nu ook onderscheiden van
andere gemeenten.
De (nieuwe) cliënt
is soms een tiental
jaren afhankelijk
van zorg en ondersteuning via de
gemeente. Daarvoor zijn nieuwe
sturingsmechanismen nodig.
Missie
In hoofdstuk 1 (1.4) heb ik aangegeven dat ik de huidige missie van
de gemeente Dongen heb gebruikt
als vertrekpunt voor dit visiedocument. Naar mijn mening is deze
missie nog onvoldoende onderscheidend van die van andere
gemeenten.
Ik adviseer de gemeenteraad, het
college en wellicht ook de organisatie om gezamenlijk een scherpe
eigentijdse missie te ontwikkelen.
In deze missie moet de doelstelling
van de gemeente goed en concreet
naar voren komen. Op basis van
die missie wordt een strategische
agenda ontwikkeld. De strategie
bepaalt op welke wijze het gestelde doel behaald moet worden.
Deze visie kan wellicht een opmaat
bieden voor de missie en strategische agenda.
GEMEENTE
38
5.7 Samenwerking
Het is realiteit dat een gemeente
met de omvang van Dongen toekomstige uitdagingen niet alleen
aan kan. Op welke wijze Dongen
de samenwerking zoekt, is nog
onderwerp van discussie. Evenals
de vraag wat er precies onder
samenwerking moet worden
verstaan.
39
Voor mij moet samenwerking gericht zijn op het wederzijds delen
van informatie, kennis en kunde
met partners in de omgeving.
De gemeentelijke organisatie is
compact en huurt, daar waar nodig, specialisten in (toegevoegde
waarde).
Welke keuze er ook wordt gemaakt: het is van belang om te
redeneren vanuit het perspectief
van de gemeente Dongen: Waar
is de gemeente Dongen het meest
bij gebaat?
Ik ben van mening dat de keuze
voor samenwerking er niet toe
mag leiden dat Dongen haar
eigenheid verliest. Zoals boven
geschetst: u heeft een gemeente
die klaar kan zijn voor de toekomst, met betrokken inwoners,
mooie gebieden om te wonen en
met een veelzijdig en aansprekend
bedrijfsleven.
40
Ik zie zelf het meest in een zelfstandige gemeente die daar waar
mogelijk diensten en producten
inkoopt bij derden. Zelfstandigheid is belangrijk omdat het inwoners de gelegenheid biedt op een
grotere schaal dan de wijk samen
dingen te doen, zonder dat ze
onderdeel worden van een groter
verband, zonder eigenheid. Als dit
minder efficiënt is dan het grotere
verband, moet dat een bewuste
keuze zijn, waar Dongen de consequenties (hogere lasten) van wil
en kan dragen. Daar is niets mis
mee.
Samenwerking met andere gemeenten moeten uitsluitend worden gezocht, daar waar de samenleving er om vraagt. Echter, naar
mijn mening wordt te snel geroepen dat de huidige schaal van
onze gemeente niet groot genoeg
is om aan de eisen van de globaliserende en netwerkende gemeenschap te voldoen.
Samenvatting Gemeente /
Prikkels voor debat
- Dongen moet komen tot een
nieuwe, aangescherpte, onderscheidende missie
- De strategische agenda
- Dongen moet keuzes maken:
Welke taken laten we de komende jaren achter ons?
- Samenwerken is belangrijk, maar
alleen als de samenleving erom
vraagt
- De gemeente moet veel meer
creativiteit en flexibiliteit gaan
bieden
- Communicatie wordt het belangrijkste sturingsmechanisme van
de gemeente
-Beleidsontwikkeling begint met
het maken van een strategisch
communicatieplan
- Ambtenaren hebben een ondernemersmentaliteit nodig
- Dongen heeft een intervisiegroep nodig die jaarlijks met
elkaar naar de toekomst kijkt
41
Ontmoeten en Verbinden: Binnen en Buiten Dongen
In de vorige hoofdstukken heeft u kennis genomen van mijn persoonlijke
visie. Ik heb geprobeerd een duidelijk beeld te geven van de toekomst
zoals ik die zie voor de gemeente Dongen. Hier en daar heb ik de visie
reeds voorzien van een mogelijk concrete invulling. Dat heb ik gedaan
ter verduidelijking en inspiratie; absoluut niet om op uw stoel te gaan
zitten.
U kunt uit mijn visie veel kansen halen. Ik ben van mening dat Dongen
ruim voldoende capaciteiten en mogelijkheden heeft om voor haar
inwoners ook in de toekomst als zelfstandige gemeente van toegevoegde waarde te kunnen zijn op het gebied van wonen, werken en welzijn.
Dat vraagt wel om flexibiliteit en daadkracht. Creativiteit en strategische
communicatie. Dat vraagt om een proactieve houding. Sluit onze visie
aan bij die van gemeenten en andere mogelijke partners in onze omgeving? Waar kunnen we samen een strategische verbinding maken, samen
investeren, samen ontwikkelen? Juist om ook in de toekomst maatwerk
(eigen gemeenteraad, college) te kunnen bieden aan onze 25.000 inwoners, is het belangrijk dat we doelgericht samenwerking zoeken.
We leven in een tijd van rolverandering. Onze lokale samenleving ontwikkelt zich in een steeds sneller tempo. De relatie tussen inwoner en
overheid verandert. Steeds vaker is er sprake van co-creatie. Het is niet
langer de overheid die de eerste zorg levert, maar juist de inwoner zelf.
We kijken met een andere blik, we digitaliseren, we netwerken, we verleggen onze grenzen. Dat alles vraagt om een andere denkwijze van het
gemeentebestuur. Ik zie dit zelfs als een cultuuromslag. Zoals gewoonlijk
duurt het even voor een omslag in cultuur zich heeft voltrokken. Het is
een uitdaging voor de gemeentelijke organisatie om die omslag in hetzelfde tempo te maken als de inwoners.
42
Dongen, ’s Gravenmoer en KleinDongen-Vaart zijn vitale kernen. Er
is sprake van grote sociale cohesie
en een groot samenlevingsgevoel.
Dat zijn voor mij basiselementen
om de andere wijze van denken
een goede kans van slagen te geven. Dongen heeft wat dat betreft
een natuurlijke voorsprong op veel
andere gemeenten waar de zorg
voor elkaar beduidend minder
aanwezig is.
Ik steek ook een waarschuwende
vinger op. We praten met zijn allen over een participerende samenleving, maar tegelijkertijd zie ik
een trend van individualisering,
met name bij de jongere generaties. Via het internet praten we
met iedereen. Maar we gaan
steeds minder naar buiten. Het
is steeds minder vanzelfsprekend
dat we elkaar opzoeken. Daarom
pleit ik voor ontmoeting.
In mijn visie zijn Ontmoeten &
Verbinding de sleutelwoorden
voor de toekomst. De stip op de
horizon. Het mechanisme waarop
we de lokale samenleving moeten
laten scharnieren.
Dat levert de kernvraag op: Hoe stimuleren en faciliteren we als gemeentebestuur dat Dongen voor
de toekomst dat prettige, aange-
ONTMOETING
NAWOORD
name dorp blijft waar het goed
wonen, werken, ondernemen en
verblijven is, een aantrekkelijke
plaats ook voor bezoekers en
samenwerkende partners?
Ik geef u mijn top-5;
ter inspiratie, ter debat,
ter nadere uitwerking:
1 Hoogwaardige woonconcepten
voor ouderen (Maria-oord)
2 Sportlanes tussen de drie
kernen
3 Rondje Dongen (Looiersplein,
Hoge Ham, Tramstraat)
4 Vossenberg 3
5 Coca-Cola Museum, pendelbus
naar centrum, Wilhelminaplein,
Looiersplein
Ik nodig de nieuwe burgemeester
en de wethouders uit om onderdelen uit deze visie te adopteren en
daarover voorstellen voor te leggen aan gemeenteraad.
43
Tenslotte
Met veel genoegen was ik uw burgemeester. Ik kijk terug op een
mooie periode als eerste burger
van Dongen. Vanaf het begin heb
ik mij welkom gevoeld. Ik was aangenaam verrast door het bruisende
(verenigings-)leven dwars door de
kernen Dongen, ‘s Gravenmoer,
Klein-Dongen-Vaart.
Ik wens de gemeenteraad van
Dongen en mijn opvolger veel succes en wijsheid. De toekomst zit
vol met uitdagingen en vraagstukken, maar biedt ook vele kansen.
Kansen om het eigene van uw gemeente te bewaren. Kansen om
Dongen beter op de kaart te zetten. Kansen om Dongen ook voor
de nieuwe, aanstormende generaties toekomstbestendig te maken.
René van Diessen
44
45
DANKWOORD
Bij het opstellen van dit visiedocument, heb ik me laten bijstaan door
een redactie bestaande uit twee medewerkers van de gemeente Dongen:
- Willem Vulto, griffie
- Mark van Rijen, communicatie
Toen de visie in conceptvorm gereed
was, heb ik deze voorgelegd aan drie
extern deskundigen op het gebied
van Wonen, Werken en Welzijn:
-R
ob Vinke, directeur van corporatie
TBV Wonen in Tilburg
-H
enk de Witt, directeur van onderzoeksbureau GfK Panelservices
Benelux
- Albert Vlemmix, directeur van zorginstelling Maria-oord in Dongen
Namens de gemeentelijke organisatie
van Dongen heeft gemeentesecretaris
Henk van Noort zijn reactie gegeven.
Dank iedereen voor het meedenken
en vooral voor jullie kritische blik.
De visie heeft daardoor gewonnen
aan helderheid, diepte en scherpte.
René van Diessen
Fotografie: Jan Stads/Pix4profs
Ontwerp: CASE, Kees Wagenaars
Uitgave november 2014
46

Download Report