downloaden - Stade Advies

Juryrapport
Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
Juni 2014
Tekst:
De Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling
De Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling, voorheen de Jan Brouwerprijs, is een
stimuleringsprijs voor initiatieven die tot doel hebben kindermishandeling te voorkomen. De
prijs wordt toegekend aan een of meerdere Nederlandse projecten of initiatieven die op een
vernieuwende manier bijdragen aan het voorkomen van kindermishandeling. Stichting
Kinderpostzegels Nederland reikt samen met Stichting Voorkoming van Kindermishandeling
(VKM) deze prijs uit. De afgelopen jaren was de Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling in
Nederland de enige stimuleringsprijs om kindermishandeling te voorkomen. Voor 2014 is een
bedrag van € 20.000,- beschikbaar gesteld (te verdelen over één of meerdere bekroonde
inzendingen). De besteding van de prijs moet ten goede komen aan het voorkomen van
kindermishandeling. Tijdens een bijeenkomst op woensdag 18 juni 2014 zal de jury de
genomineerden en de winnaar(s) bekend maken van deze prijs. In 2012 werd de prijs voor de
laatste keer uitgereikt.
De prijs is in 2000 in het leven geroepen door de Stichting Jan Brouwer Fonds, in
nagedachtenis van Jan Brouwer, bij leven president-directeur van de Koninklijke Shell. In
2009 is de prijs voor het laatst als Jan Brouwerprijs uitgereikt. VKM heeft in het jaar dat zij 40
jaar bestond (2010) Stichting Kinderpostzegels Nederland bereid gevonden om de prijs voort
te zetten onder de titel Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling. Stade Advies uit Utrecht
neemt op eigen kosten de organisatie voor haar rekening.
De Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling is in Nederland de enige
stimuleringsprijs ter voorkoming van kindermishandeling. De prijs is in 2014 voor
de achtste keer uitgereikt.
De criteria
Een onafhankelijke jury toetst de ingediende projecten aan de hand van een reeks van
tevoren opgestelde criteria:





het project richt zich -direct of indirect- op het voorkomen van kindermishandeling;
er is over het project gepubliceerd (de publicatie dient niet ouder te zijn dan drie jaar);
er is een beschrijving van het project gericht op overdraagbaarheid van het project;
het project is geëvalueerd/te evalueren;
het project is vernieuwend.
Op basis van deze toetsing nomineert de jury vervolgens een aantal inzendingen. Uit deze
nominaties komt de prijswinnaar voort. Het is mogelijk meer dan één winnaar aan te wijzen.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
1
De jury
De jury voor de Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014 is benoemd door Stichting
VKM. De voorzitter van Stichting VKM is tevens voorzitter van de jury.
De juryleden in 2014 zijn:





Dhr. Rudy Bonnet BAA (senior adviseur/trainer/coach Stade Advies en
voorzitter Stichting VKM, auteur van de Kleine gids kindermishandeling);
voorzitter van de jury
Mw. dr. Sietske Dijkstra (Bureau Dijkstra en lector huiselijk geweld en
hulpverlening in de keten Avans Hogeschool, voormalig lid van de commissie
Samson)
Mw. drs. Marjolein Knaap (afdelingshoofd Zorg voor jeugd NJI)
Dhr. drs. Ben Rensen (gepensioneerd jeugdarts)
Mw. Rolien Tolsma (Hoofd staf Bureau Jeugdzorg en voorzitter Multi
Disciplinair Centrum Kindermishandeling Friesland)
De juryleden hebben allen op persoonlijke titel deelgenomen.
De inzendingen
Binnen de gestelde termijn heeft de jury 20 inzendingen ontvangen voor de Innovatieprijs
Aanpak Kindermishandeling 2014. In algemene zin constateert de jury bij de inzendingen dat
er veel ontwikkelingen zijn welke direct of indirect bijdragen aan de maatschappelijke
aandacht voor kindermishandeling waarbij de jury wel vraagtekens plaatst ten aanzien van
het verbetereffect voor jeugdigen die zich in een -dreigende- situatie van kindermishandeling
bevinden.
Aan de andere kant blijft het publieke aandacht vragen voor kindermishandeling noodzakelijk
omdat kinderen en jongeren kwetsbaar zijn, kindermishandeling in Nederland op grote
schaal voorkomt en er grote verschuivingen plaatsvinden in het sociale domein waarbij de
specifieke lokale aandacht voor kindermishandeling niet vanzelfsprekend is. In die zin zijn de
inzenders pioniers waar de jury grote waardering voor heeft.
Dit pionieren heeft ook een keerzijde. Ook dit jaar constateert de jury dat op diverse plekken
min of meer hetzelfde wiel wordt uitgevonden. Soms is dit vanzelfsprekend omdat het een
lokaal initiatief is met een beperkte schaalgrootte maar in algemene zin is er te weinig
synergie en zouden krachten beter gebundeld kunnen worden. Dit zou –naar het oordeel
van de jury- de impact en effectiviteit doen toenemen. De jury is van mening dat het
meerwaarde heeft als inzenders contact met elkaar zouden hebben, zodat ze kennis en
ervaring kunnen delen, er synergie ontstaat en partijen wellicht ook verdergaand zouden
kunnen samenwerken. Stichting Kinderpostzegels Nederland en VKM zetten hierin een
eerste stap door alle inzenders tijdens een bijeenkomst voor de prijsuitreiking samen te laten
komen en gericht met elkaar uit te laten wisselen.
Dit jaar zijn er een aantal inzendingen die wat de jury betreft in een te vroeg stadium zijn
ingediend. De jury moedigt deze inzenders aan vooral door te gaan en eventueel in een later
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
2
stadium, wanneer er meer gezegd kan worden over effecten en overdraagbaarheid, opnieuw
hun project in te zenden.
Er zijn veel inzendingen rond primaire preventie. Dat is winst, wat de jury betreft. Het is goed om
te investeren in preventie en voorlichting. Er zijn mooie voorbeelden van jongerenparticipatie als
het gaat om kindermishandeling. De impact van eigen ervaringen vertelt het verhaal van
kindermishandeling het best. Op deze manier gaat het om het empoweren van jongeren als
doelgroep, maar ook van de jongere zelf. Nu heeft dit echter nog geen beleidsontwikkeling tot
effect. De jury pleit er dan ook voor dat bij dergelijke projecten een brug wordt geslagen van
ervaring naar beleidsimplementatie.
Een aantal projecten staat erg op zichzelf en is (nog) niet of onvoldoende ingebed in de
maatschappelijke context. Het project is dan eindig en wat gebeurt er daarna? De jury raadt
daarom aan van tevoren goed na te denken over verdere verbindingen. Door het gebrek aan
verbinding kun je erna weer makkelijk overgaan tot de orde van de dag. Dan is er sprake van een
kortstondig effect. De jury verwacht dat dwarsverbindingen binnen het sociale domein steeds
belangrijker zullen worden gezien de transities en de inzet van eigen kracht de komende tijd.
De jury ziet dat de burger steeds meer aan zet komt in de projecten. Professionals zagen tot
nu toe alleen een fragment van de problematiek bij moeilijke gezinnen, nu moet er een plan
gemaakt worden voor het hele gezin. Dit vraagt wat van professionals. Het paradigma 1
kind, 1 gezin, 1 plan heeft ook een keerzijde. Bij (dreigende) kindermishandeling staat het
belang van het kind centraal en blijft specifieke aandacht voor de situatie van kinderen
noodzakelijk.
De jury constateert dat het uitmaakt waar je woont hoe kindermishandeling wordt opgepakt.
Er is sprake van een versnipperd landschap met een diversiteit aan handelwijzen. Landelijk
beleid op het gebied van de aanpak van kindermishandeling ontbreekt. Veel succesvolle
projecten komen uit het buitenland waar programma’s de tijd krijgen om zich te bewijzen. De
jury signaleert dat dit in Nederland niet of nauwelijks gebeurt. Dat is geen goede
voedingsbodem voor een duurzame aanpak van kindermishandeling. Om die reden vindt de
jury het van groot belang dat inzendingen gericht zijn op duurzaamheid en verbinding en dat
er meer ruimte en inzet komt vanuit de betrokken overheden om dit te faciliteren en te
bestendigen. Binnen de huidige maatschappelijke ontwikkelingen wordt dit steeds meer een
verplichting voor gemeenten. Zij moeten er aan bijdragen dat jeugdigen gelukkig kunnen
opgroeien en dat ouders/opvoeders ondersteund kunnen worden in hun opvoedingstaak.
Het voorkomen en aanpakken van kindermishandeling moet voor iedere gemeente
speerpunt zijn van het jeugdbeleid. De inzenders laten zien dat er voldoende potentieel in
huis is om daar aan bij te dragen.
De 20 inzendingen zijn grofweg in te delen in een vijftal categorieën waar de jury in
algemene zin de volgende noties bij plaatst:
1. Categorie rechten van het kind
Aandacht vragen voor de rechten van het kind is op zichzelf niet innovatief maar wel van
belang. De inzendingen die hier aan verwant zijn, zetten kinderrechten op de kaart en
hebben de potentie om een breed publiek te bereiken.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
3
2. Instrumenteel gebruik
Met instrumenteel gebruik worden middelen bedoeld die op een gebruikersvriendelijke
manier kunnen worden ingezet om kindermishandeling bespreekbaar te maken.
Deze inzenders laten zien dat zij op een innovatieve manier aansluiten op de
belevingswereld van jeugdigen.
3. Aanpak specifiek gericht op kindermishandeling
De inzendingen die hier op gericht zijn hebben een grote relevantie ten aanzien van de
aanpak van kindermishandeling en zijn goed overdraagbaar. Daarnaast is het van belang
dat er ook specifieke effectmeting plaatsvindt of follow-up onderzoek wat de
overdraagbaarheid en verdere verspreiding ten goede komt.
4. (afgeleide) Methodiek en ouderbegeleiding
Bij deze inzendingen is de directe relatie met (voorkomen van) kindermishandeling niet altijd
zichtbaar omdat de aanpak zich onder meer richt op het stimuleren van een positief
opvoedingsklimaat. Deze inzendingen onderscheiden zich omdat er sprake is van een
doordachte aanpak welke zich richt op (gescheiden) ouders/opvoeders.
5. Voorlichting en preventie met en voor jeugdigen
Binnen deze categorie zijn de meeste inzendingen te vinden en de jury ziet dat hierbij veel
overeenkomstige initiatieven zijn waardoor het lastig is om dit als echte innovatie te
beschouwen. Desalniettemin is verdere bewustwording van groot belang en het feit dat
jeugdigen hier in steeds sterkere mate bij worden betrokken, is een zeer positieve
ontwikkeling.
Contactgegevens voor de ingezonden projecten vindt u in bijlage 1. In bijlage 2 vindt u een
korte omschrijving van de projecten die de voorgaande keren de Innovatieprijs Aanpak
Kindermishandeling hebben gewonnen (of de Jan Brouwerprijs).
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
4
De genomineerden
Uiteindelijk heeft de jury drie inzendingen genomineerd op basis van de eerder genoemde
criteria (zie pagina 1) en is de jury tot een unaniem oordeel gekomen.
De genomineerde projecten zijn (in alfabetische volgorde):
Het FAS-project met het project ‘kinderen met foetal alcohol
syndrom’
NTR/Het Klokhuis met het project ‘kindermishandeling, je kunt er wat
aan doen’
Stichting STUK met het project ‘actie enter’
De genomineerde projecten onderscheiden zich ten opzichte van elkaar door de specifiek
verschillende aanpak ten aanzien van (het voorkomen van) kindermishandeling.
De genomineerden met het jury oordeel
Het FAS-project met het project ‘kinderen met foetal alcohol syndrom’
In Nederland worden elk jaar meer dan vijfhonderd kinderen geboren met het Foetaal
Alcohol Syndroom (FAS). Dit is het directe gevolg van alcoholgebruik tijdens de
zwangerschap. De lichamelijke en geestelijke problemen die bij deze aandoening horen,
zorgen er onder andere voor dat kinderen met FAS veel moeite hebben om een plek te
vinden in de maatschappij. Het FAS-project is een uitgebreide landelijke
bewustwordingscampagne waarbij participatie centraal staat. Het laat de gevaarlijke
gevolgen van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap zien en vraagt op een persoonlijke
manier aandacht voor een groot maar relatief onbekend maatschappelijk probleem. De
schadelijke gevolgen van alcohol tijdens de zwangerschap worden onderschat. Zelfs
professionals erkennen en herkennen FAS nog te vaak niet. Het FAS-project wil dit
veranderen. Het geeft daarnaast kinderen met FAS de mogelijkheid zichzelf te laten zien en
het publiek en betrokken professionals bewust te maken. De initiatiefnemers van dit project
komen van buiten de zorg. Fotograaf Allard de Witte en journalist Joost Bos hebben
geprobeerd om los van procedures en bureaucratie een verschil te maken. Als
verhalenvertellers geloven zij in de kracht van het menselijke verhaal. Op die manier komt
de boodschap veel beter over dan via de abstractie van getallen. Door de kinderen zelf hun
verhaal te laten vertellen, wordt duidelijk wat er écht aan de hand is zodat professionals en
publiek de ogen niet langer kunnen sluiten. Een belangrijk thema wordt op een eigentijdse
manier op de kaart gezet. Zo maken zij een taboe bespreekbaar dat doorgaans in
bureaucratie verzandt en zelfs door professionals vaak nog gebagatelliseerd wordt.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
5
Het juryoordeel
De jury vindt het een belangrijk onderwerp. Deze kinderen vormen een kwetsbare groep
welke door hun kenmerken - impulsief, spontaan, druk, en verslavingsgevoelig - vatbaar is
voor kindermishandeling. Het is een vorm van schade met een grote kans dat het de
volgende generatie ook weer opduikt en die door vergroting van het bewustzijn te
voorkomen is. Deze kinderen en hun opvang kosten de maatschappij veel geld, dus het is
maatschappelijk relevant. Het project kent veel verschillende manieren om het probleem
onder de aandacht te brengen en richt zich op jongeren, professionals en FAS-kinderen zelf.
De jury vindt het project zeer creatief hierin. Het ziet er goed uit met mooie publicaties,
gastlessen in opleidingen en een tentoonstelling. Het is mooi dat de FAS-kinderen zelf actief
betrokken zijn.
NTR/Het Klokhuis met het project ‘kindermishandeling, je kunt er wat
aan doen’
Campagnes rond kindermishandeling richten zich meestal op volwassenen, niet op kinderen.
Er zijn tot nu toe geen programma’s voor kinderen over dit thema. Spots over
kindermishandeling mogen alleen na 20.00 uur worden uitgezonden. Te confronterend
vinden sommigen, te beladen en lastig om te bespreken met kinderen. NTR Het Klokhuis
breekt met dit taboe door er openlijk met kinderen en volwassenen over te praten. Want het
is juist zo belangrijk dat slachtoffers van kindermishandeling weten dat ze niet alleen staan.
Daarom heeft het Klokhuis een speciale serie voor kinderen gemaakt, bestaande uit vier
afleveringen, te weten Verwaarlozing, Geweld, Wat kun je er aan doen? en Hulp; wat heb je
er aan?. In vier afleveringen gaat presentatrice Dolores op bezoek bij slachtoffers, ouders,
hulpverleners, leerkrachten en omstanders. Zij praten openhartig over dit veel verzwegen
leed . Want pas als het onderwerp bespreekbaar is, kan het uit de taboesfeer komen en kan
het worden opgelost. De slachtoffers geven aan het eind van iedere aflevering ook tips aan
de kijkers. Doel van deze speciale serie is kinderen en omstanders te stimuleren om in actie
te komen. Door beiden goed te informeren, duidelijk laten zien wat het is en wat ze er zelf
aan kunnen doen. De 4-delige serie is in april 2013 op televisie uitgezonden met daaraan
gekoppeld een uitgebreide website en een gratis lespakket voor alle basisscholen in
Nederland. In september zijn alle basisscholen nogmaals geïnformeerd en uitgenodigd deel
te nemen aan het project middels een reportage in het vakblad TKM Tijdschrift
Kindermishandeling. De serie zal in 2014/2015 nogmaals op televisie worden uitgezonden
en worden aangeboden aan de basisscholen.
Het juryoordeel
Aandacht voor kindermishandeling via televisiemakers op zichzelf is niet nieuw. De laatste
grootschalige en vergelijkbare campagne was in 1991. Nog niet eerder echter is op deze schaal
en op deze manier –met inbegrip van de social media- in Nederland aandacht besteed aan
kindermishandeling. De serie van NTR/Het Klokhuis had een bereik van meer dan 1 miljoen
kijkers en ging gepaard met de distributie van 8500 door basisscholen afgenomen lespakketten
en een uitgebreide website. Hierdoor is een uniek totaalpakket ontstaan. De jury vindt het feit dat
het project op televisie zich op zo’n brede schaal en op deze wijze op kinderen richt sympathiek
en zeer vernieuwend. De jury roept dan ook op om hier vooral mee door te gaan. De ingevoerde
wettelijke meldcode is ook van toepassing in het onderwijs en het is van groot belang dat juist zij
ook ondersteund worden in het bespreekbaar maken van kindermishandeling.
Het feit dat de programmamakers heel veel deskundigen vanuit verschillende invalshoeken
hebben betrokken bij het ontwikkelen van deze programmareeks heeft bijgedragen aan de
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
6
kwaliteit en de aansluiting bij de doelgroep; kinderen, het onderwijs en televisiekijkers. Uiteraard
gaat een deel van de credits ook naar de Bernard van Leer Foundation die dit project heeft
mogelijk gemaakt. Inmiddels heeft ook een effectmeting plaatsgevonden maar deze was ten tijde
van het beoordelen van de inzendingen nog niet gereed.
Stichting STUK met het project ‘actie enter’
Leerkrachten, huisartsen, tandartsen, maatschappelijk werkers, politieagenten, pedagogen,
hulpverleners, verpleegkundigen, Eerste Hulp, personeel kinderopvang,
speeltuinmedewerkers. Allemaal beroepen waarbij je regelmatig geconfronteerd kan worden
met kindermishandeling. Hoe bereiden beroepsopleidingen je daar op voor? Het doel van
Actie ENTER is meer aandacht voor kindermishandeling en huiselijk geweld in relevante
beroepsopleidingen zodat toekomstige hulpverleners beter signaleren en adequater kunnen
handelen bij (een vermoeden van) kindermishandeling. Door het geven van STUKworkshops ontdekte men dat beginnende professionals erg vaak niet deskundig genoeg zijn
om de gevolgen van geweld, verwaarlozing, misbruik te signaleren en dus ook niet om goed
te handelen. Omdat zij dat niet leren in de opleidingen. In Actie ENTER heeft STUK zich
gericht op de domeinen ‘Maatschappij en Recht’ en ‘Gezondheid’ van de Hogeschool van
Amsterdam (HvA). Zij hebben gesproken met opleidingsmanagers en curriculumcommissies
van de opleidingen enin samenwerking met hen een passend lesprogramma ontwikkeld voor
de opleiding.
Het volgende is uitgevoerd:











Themaweek ‘Geweld in opvoeding en relaties’ MWD
Lesprogramma ‘Veiligheid’ bij SPH deeltijd en voltijd
STUK forumtheater of STUK quiz bij MWD, SPH en Fysiotherapie
Verdiepingsprogramma ‘geweld in opvoeding en relaties‘ Fysiotherapie
Ontwikkeling online lesmateriaal studenten fysiotherapie
Groot CMV-project Edutainment
Gastcollege HBO-Recht en SJD
Studenten in organisatie Actie ENTER
Onderzoek studenten psychologie Universiteit Leiden
Thema avond MWD-studievereniging Octavia
LOO-MWD in gesprek met Actie ENTER
Actie ENTER heeft plaatsgevonden op 6 relevante beroepsopleidingen van de Hogeschool
van Amsterdam (HvA). Er zijn op de HvA ruim 1250 studenten en 60 docenten op een of
andere manier betrokken geweest bij Actie ENTER. Landelijk is er serieuze belangstelling
ontstaan bij MWD-opleidingen en een aantal andere hogescholen.
Het juryoordeel
Stichting STUK is er wederom in geslaagd om op een activerende wijze met en door
jongeren een vinger op een zere plek te leggen; het curriculum van de opleidingen. Het
initiatief hiervoor kwam ook vanuit jongeren en past mooi binnen de traditie die STUK
inmiddels in Nederland heeft opgebouwd. Het project geeft aan dat er nog een wereld valt te
winnen daar waar de aandacht voor kindermishandeling standaard en structureel in het
curriculum van hogescholen moet worden opgenomen. De jury ondersteunt van harte de
inspanningen van STUK omdat het niet eenvoudig is om de uitkomsten van het project te
borgen en de leereffecten te meten. De jury adviseert om ook jonge docenten bij de
benaderde opleidingen aan het project te verbinden evenals opleidingscoördinatoren en het
management van de hogescholen. Daarnaast adviseert de jury om het project ook te richten
op de PABO.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
7
Eervolle vermelding
Naast de genomineerden vraagt de jury speciale aandacht voor één van de inzendingen
door deze een eervolle vermelding toe te kennen. Het gaat hierbij om:
Jeugdhulp Friesland: safer caring pleegzorg
Safer Caring wordt binnen Jeugdhulp Friesland geïntroduceerd binnen het Zorgprogramma
Pleegzorg en betreft alle pleegouders en pleegkinderen in de provincie Friesland. Dit zijn
1200 pleegouders in 670 tot 700 pleeggezinnen die een huis bieden aan 800 pleegkinderen
met een inzet van 100 pleegzorgmedewerkers. Na een succesvolle implementatie wil
Jeugdhulp Friesland de trainingsmodulen Safer Caring aanbieden aan alle andere
pleegzorginstellingen in Nederland. Safer Caring is een trainingsmodule voor pleegouders,
verzorgd door pleegzorgmedewerkers. Het daagt pleegouders en jeugdzorgprofessionals uit
de verantwoordelijkheid voor veilige pleegzorg te delen en – heel belangrijk – afstand te
nemen van een beleid op basis van totaalverboden en beperkingen. Op deze manier komen
de steeds veranderende behoeften en omstandigheden van individuele kinderen en
jongeren centraal te staan. Pleegouders die dagelijks te maken hebben met kinderen die
lijden onder de gevolgen van traumatiserende gebeurtenissen of omstandigheden, worden
geconfronteerd met situaties en getuigenissen die soms zo schokkend en beangstigend zijn
dat het moeilijk wordt zich ervan los te maken. Stressklachten, zoals slaapstoornissen,
prikkelbaarheid en vermoeidheid kunnen het gevolg zijn. Het trauma beïnvloedt het
slachtoffer direct en de pleegouders indirect. Het trainingsprogramma Safer Caring deel 2
biedt ondersteuning en handvatten om deze signalen vroegtijdig op te pakken en te
bespreken.
Het juryoordeel
De jury vindt pleegouders een belangrijke doelgroep die bovendien steeds belangrijker wordt
omdat deze vaker ingezet zal worden, bijvoorbeeld door plaatsingen binnen het eigen
netwerk van gezinnen. Gezien de toekomstige veranderingen door de transitie van de
jeugdzorg had dit project al op brede schaal ingevoerd moeten zijn, maar dat is de inzenders
uiteraard niet te verwijten. Integendeel; zij laten zien dat de veiligheid van kinderen binnen
pleegzorg en de pleegouders hierbij ondersteunen een uiterst relevant gegeven is. Het
project ziet er degelijk en veelbelovend uit en is goed overdraagbaar. Wat de jury betreft
komt de inzending van dit project net te vroeg. Er is nog geen publicatie en de effecten zijn
nog niet in beeld. De jury vraagt zich af of de sector er nu wel voldoende kwalitatief en
kwantitatief op is voorbereid, waardoor dit project de gewenste verbreding kan krijgen. De
jury moedigt aan om door te gaan en eventueel uit te breiden en ziet de resultaten graag in
een volgende inzending terug.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
8
De prijswinnaar
Uit de drie nominaties heeft de jury voor 2014 één prijswinnaar benoemd. Deze inzending
springt er in de ogen van de jury, ten opzichte van de andere inzendingen, uit.
Dit project:

Is vernieuwend omdat het zich op de kinderen zelf richt

Is preventief omdat het onderwerp bespreekbaar wordt gemaakt en er structureel en
op grote schaal aandacht aan wordt besteed
Heeft een opzet die er op gericht is om laagdrempelig, expliciet en met behulp van alle
beschikbare media aandacht te geven aan kindermishandeling en is daardoor taboe
doorbrekend
Is te verbreden doordat ook andere gerelateerde onderwerpen mogelijk zijn, denk aan
vechtscheidingen of pleegzorg
Heeft een groot bereik waarmee het kindermishandeling op de kaart zet en houdt
waardoor het een mijlpaal is in de Nederlandse aanpak van kindermishandeling



De jury beloont deze prijswinnaar met € 20.000,- in de hoop dat de extra financiële impuls en
de bijbehorende publiciteit leiden tot verdere ontwikkeling met nog meer resultaat.
De winnaar is :
NTR/Het Klokhuis met het project ‘kindermishandeling, je kunt er wat
aan doen’
Bekendmaking
De winnaar van de Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling is bekend gemaakt tijdens een
bijeenkomst met alle inzenders en genodigden op woensdag 18 juni 2014 te Leiden.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
9
Betrokken organisaties
Stichting Voorkoming van Kindermishandeling
De Stichting Voorkoming van Kindermishandeling (VKM) heeft als doel het beschermen van
kinderen tegen kindermishandeling. De stichting vindt onderzoek naar de oorzaken en
gevolgen van kindermishandeling belangrijk, evenals onderzoek naar de mogelijkheden om
mishandeling te voorkomen. Daarnaast vindt de stichting het belangrijk dat onderzoek
gedaan wordt naar effectieve interventies voor preventie van kindermishandeling en
effectieve interventies om kinderen en hun ouders te helpen de gevolgen te verkleinen of
verhelpen. De verworven kennis moet onder de aandacht komen van alle professionals die
met kinderen werken, van beleidsmakers, de politiek en het brede publiek. VKM financiert al
meer dan 25 jaar de bijzondere leerstoel preventie en hulpverlening inzake
kindermishandeling aan de VU in Amsterdam welke sinds 2013 plaats heeft gemaakt voor
de leerstoel kindermishandeling en interpersoonlijke relaties. Kijk voor meer informatie op
www.voorkomkindermishandeling.nl.
Stichting Kinderpostzegels Nederland
Stichting Kinderpostzegels Nederland steunt projecten waarin veiligheid en ontwikkeling van
kwetsbare kinderen centraal staan. Eén van haar thema´s is preventie van
kindermishandeling. De organisatie steunt al jarenlang initiatieven die variëren van training
van kinderartsen en jeugdwerkers tot actievoering, onderzoek en opvoedingsondersteuning.
Kinderpostzegels wil kinderen in Nederland en het buitenland beschermen tegen
verwaarlozing, misbruik of agressie. En als het toch misgaat, er dan voor zorgen dat
kinderen liefdevol worden opgevangen. Kijk voor meer informatie op
www.kinderpostzegels.nl.
Stade Advies
Stade Advies in Utrecht is een landelijk opererend adviesbureau voor maatschappelijke
ontwikkeling dat op een breed vlak een bijdrage wil leveren aan de kwaliteit van
samenleven. Stade Advies onderscheidt zich door grote veldkennis, realistische adviezen en
betrokken adviseurs. De aanpak is deskundig, klantgericht en professioneel. De adviseurs
werken onder andere mee aan verbetering van welzijnsbeleid, leefbaarheid en veiligheid,
subsidie- en inkoopbeleid, jeugdbeleid, stedelijke vernieuwing, openbaar bestuur, zorg en
maatschappelijk ondernemerschap. Zij doen dat door middel van advisering,
beleidsimplementatie, onderzoek, coaching, interim management, scholing en training. De
opdrachtgevers zijn overheden, maatschappelijke ondernemingen en
vrijwilligersorganisaties. Stade Advies is verantwoordelijk voor de acquisitie, logistiek en
organisatie van de Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling. Zij brengt voor deze
werkzaamheden geen kosten in rekening. Voor meer informatie: www.stade-advies.nl.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
10
Tot slot
Kindermishandeling en huiselijk geweld komen veel vaker voor dan de meeste mensen
denken. De jury hoopt dat de Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling evenals vorige jaren
bijdraagt aan een daadkrachtige aanpak op alle fronten van dit maatschappelijke probleem.
De inzenders, genomineerden en prijswinnaar hebben in ieder geval laten zien dat zij geen
genoegen nemen met de constatering dat er veel mishandelde kinderen zijn. Zij pakken het
probleem aan, ieder op zijn eigen wijze. De stichting Voorkoming van Kindermishandeling
(VKM) moedigt een ieder die kinderen een warm hart toedraagt, aan hetzelfde te doen.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
11
Bijlage 1
Meer informatie over de ingezonden projecten
Amare Zorgcoaching b.v.
Project: Kwartet Schildje
Contactpersoon: Nicky Pasmans
Contactgegevens:
0416-383932
06-10712457
[email protected]
Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam
Project: Generiek Gezinsgericht Werken
Contactpersoon: Marc Dinkgreve
Contactgegevens:
06-48078574
[email protected]
Eigen Kracht Centrale
Project: Families zelf aan zet
Contactpersoon: Hilleke Crum
Contactgegevens:
06-23536044
[email protected]
Elker
Project: Hulp bij scheiding
Contactpersoon: Evelyn Spakman
Contactgegevens:
06-13717143
[email protected]
Project: FAS
Contactpersoon: Joost Bos
Contactgegevens:
06-25117600
[email protected]
FierFryslan
Project: Asja
Contactpersoon: Linda Terpstra/Annemarie van Rijn
Contactgegevens:
058-2157084
[email protected]
Forumtheater Amsterdam noord en Dock Jongerenwerk Amsterdam noord
Project: Forumstuk Amsterdam noord
Contactpersoon: Har Tortike
Contactgegevens:
06-55112523
[email protected]
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
12
Jeugdhulp Friesland
Project: Safer Caring Pleegzorg
Contactpersoon: Jeroen van Oijen/Gesina Blokzijl
Contactgegevens:
088-1424444
[email protected]
Kinder- en Jeugd Traumacentrum Haarlem
Project: Kinderen uit de knel
Contactpersoon: Tessa Reedijk
Contactgegevens:
023-5127777
[email protected]
KinderrechtenNu
Project: Methodiek Implementatie Kinderparticipatie en Kinderrechten
Contactpersoon: Willemijn Dupuis
Contactgegevens:
06-41426600
[email protected]
Mindfit, de Golfbreker e.a.
Project: Storm en spetters
Contactpersoon: Chris te Riele (Mindfit) of Clasien de Schipper (VU)
Contactgegevens:
088-6463348 (Chris te Riele/Mindfit)
070-8507676 (de Golfbreker)
020-5988890 (Clasien de Schipper)
[email protected]
[email protected]
NTR/Het Klokhuis
Project: Kindermishandeling: je kunt er wat aan doen
Contactpersoon: Stephanie de Beer
Contactgegevens:
035-6774795
[email protected]
Project: Jongeren Taskforce Kindermishandeling
Contactpersoon: Andre Damian en Ewout Boesaard
Contactgegevens:
06-27083200 (Andre Damian)
06-50458762 (Ewout Boesaard)
[email protected]
[email protected]
NoXqs Zorginnovatie
Project: App Client Vertrouwenspersoon
Contactpersoon: Marcel Hurkens/Sanne van der Hagen
Contactgegevens:
0481-769026
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
13
06-17632422
[email protected]
[email protected]
STERK
Project: Amsterdams Kinderrechtenhuis
Contactpersoon: Sjieka van Rooijen
Contactgegevens:
[email protected]
Stichting Alexander e.a.
Project: Ik wil je dit vertellen. Stem van kinderen in de aanpak van kindermishandeling
Contactpersoon: Kim van Laar
Contactgegevens:
06-52520056
[email protected]
Stichting PRAAT
Project: Integrale Wijkaanpak Kindermishandeling
Contactpersoon: Bas Zwiers/Ted Kloosterboer
Contactgegevens:
06-18642602
[email protected]
Stichting STUK
Project: Actie Enter
Contactpersoon: Daniëlle Loup/Har Tortike
Contactgegevens:
06-42111605 (Danielle Loup)
06-55112523 (Har Tortike)
[email protected]
[email protected]
Trias Pedagogica
Project: Leren zonder lijfstraf
Contactpersoon: Abdellah Mehraz
Contactgegevens:
06-14848730
[email protected]
Xonar Zuid-Limburg e.a.
Project: Carefree (app)
Contactpersoon: Naomy Rojnik
Contactgegevens:
06-52559790
[email protected]
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
14
Bijlage 2
Eerdere winnaars van de Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling
2012
Trias Pedagogica: Opvoeddebatten met Marokkaanse vaders
Dit project richt zich op Marokkaanse vaders van de eerste en tweede generatie die, onder
leiding van een getrainde debatleider, met elkaar in gesprek gaan over de opvoeding van
hun kinderen. Hierbij komen allerlei onderwerpen aan bod, zoals disciplinering en
(lijf)straffen, de cognitieve, motorische en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen, de
machtsverhouding en rolverdeling tussen partners in de opvoeding. Aanleiding voor het
project waren de resultaten van een veldonderzoek, uitgevoerd door Trias Pedagogica. Uit
dit onderzoek bleek dat meer dan 75% van de allochtone ouders, met name vaders, lijfstraf
(lichamelijke mishandeling) -hetgeen in Nederland niet geoorloofd is- ziet als het enige
middel om kinderen goed en adequaat op te voeden. Zij zien gehoorzaamheid, respect van
de kinderen ten opzicht van ouders, godsdienst, loyaliteit en het voorkomen van eerverlies
en eerschande als belangrijke aspecten in de opvoeding van hun kinderen. Veel allochtone
ouders, dus ook de doelgroep van dit project, vinden de aanpak van Nederlandse ouders, de
scholen en de politie te soft, omdat ze geen lijfstraf hanteren. De ouders hebben het idee dat
deze softe aanpak er de oorzaak van is dat de kinderen geen respect tonen voor
onderwijzers, politie en soms ook hun ouders.
2009
STUKYOUTOO
Jongeren die mishandeld of misbruikt worden of hierover een mening hebben, kunnen hun
ervaringen in de vorm van een filmpje op YouTube plaatsen. Via deze weg moedigen zij
andere jongeren aan om over hun problemen te praten. Het idee is dat geweld door
volwassenen niet normaal is en dat jongeren op deze manier zien dat ze niet alleen staan en
elkaar kunnen steunen. In het project STUKYOUTOO maken jongeren filmpjes tegen
kindermishandeling, misbruik en huiselijk geweld. De jongeren maken de filmpjes zelf, op
basis van eigen ervaringen en meningen. Deze filmpjes worden op de speciale site
www.stukyoutoo.com en op YouTube gezet. Jongeren communiceren veel via Hyves en
MySpace en gebruiken daarbij vaak YouTube-filmpjes. Tot voor kort waren er geen filmpjes
op YouTube te vinden over kindermishandeling. Nu is dat anders. Jongeren worden
gestimuleerd om te praten over hun situatie. De jongeren gebruiken in hun filmpjes teksten
als "Ik heb dit meegemaakt en vind het niet normaal. Maak jij dit ook mee? Dan mag je het
ook niet normaal vinden. Zoek hulp. En help elkaar.". Na elk filmpje wordt de url van de
website www.stukyoutoo.com vermeld. Hierop staan de filmpjes, tips en hulpadressen. Ook
is er een speciale www.stukyoutoo.hyves.nl pagina en komt er een MySpace pagina voor
Vlaanderen. Jongeren die aan het project hebben meegedaan leiden daarna met de filmpjes
discussies met leeftijdgenoten op scholen over opvoeding en geweld.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
15
VoorZorg – Verpleegkundige ondersteuning bij zwangerschap en
opvoeding
VoorZorg is een intensief programma van (gestructureerde) huisbezoeken door ervaren
verpleegkundigen uit de jeugdgezondheidszorg aan zwangere vrouwen uit risicogezinnen of
in een omgeving met meerder risicofactoren. Hierbij valt te denken aan vrouwen die uit een
omgeving komen of zelf te maken hebben met problemen rondom werk en inkomen,
verslavingsproblemen, schuldenproblematiek of relatieproblemen. De huisbezoeken
beginnen vanaf de 16e week van de zwangerschap en gaan door tot het kind 24 maanden
oud is. Gemiddeld vinden twee bezoeken (van 1 à 1,5 uur) per maand plaats. Doelstellingen
zijn 1) de verbetering van zwangerschaps- en geboorteresultaten voor moeder en kind 2) de
verbetering van de gezondheid en ontwikkeling van het kind en 3) de verbetering van de
persoonlijke ontwikkeling en mogelijkheden voor opleiding en werk van de moeder, zodat zij
meer kan betekenen voor haar kind. Dit programma wordt reeds langer in de Verenigde
Staten uitgevoerd (al circa 30 jaar) onder de naam Nurse-Family Partnership (NFP). Het
programma is daar vanaf het begin wetenschappelijk onderzocht. Hieruit is de effectiviteit
van de interventie duidelijk bewezen. Er blijkt onder andere dat er een sterke afname is van
kindermishandeling, met name bij gezinnen met meerdere risicofactoren, van circa 80% ten
opzichte van gezinnen in de controlegroep. Ook leidt het programma tot significante
verschillen wat minder vroeggeboortes, minder bezoeken aan eerstehulpposten wegens
ongelukken en minder ernstige lichamelijke trauma's en betere cognitieve ontwikkeling
betreft. Op latere leeftijd zijn er minder arrestaties en veroordelingen bij kinderen en is er
sprake van minder riskant seksueel gedrag. VoorZorg is het eerste NFP-programma dat met
toestemming en ondersteuning van de Amerikaanse programma-eigenaren buiten de
Verenigde Staten is gestart. Het is inmiddels aangepast aan de Nederlandse situatie en
context, bijvoorbeeld aan de hier bestaande materialen en werkwijzen in de
gezondheidszorg voor zwangeren en voor ouders met jonge kinderen. Voor de uitvoering
van het programma zijn handleidingen gemaakt, waarin elk huisbezoek is uitgeschreven. Het
programma besteedt aandacht aan domeinen als de eigen gezondheid van de moeder, haar
persoonlijke ontwikkeling, de interactie met haar kind, haar relatie met familie en vrienden en
hoe zij gebruik kan maken van andere voorzieningen.
2006
De methodiek Als het misgaat… bel ik jou
Kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld zijn een indirecte vorm van
kindermishandeling. Het bedreigt de basale veiligheid van kinderen om evenwichtig op te
groeien.
Het project geeft aan dat de aandacht voor het kind binnen huiselijk geweld dreigt te
verslappen als er geen concrete methodiek ligt die zich daar op richt.
Het uiteindelijke doel van dit project is dat kraamverzorgenden, consultatiebureauartsen en
wijkverpleegkundigen ouders informeren over de manieren waarop ze het huilen van hun
baby kunnen verminderen. Daaraan gerelateerd krijgen ouders informatie over de gevaren
van het schudden en slaan van een baby. Dat kan namelijk tot hersenbeschadiging leiden.
Volgens het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht, indiener van dit project, is er bewijs dat
het geven van informatie op het juiste moment aan de juiste persoon effectief is en
beschadiging door geweld kan voorkomen. Meer informatie: www.jso.nl.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
16
De theatervoorstelling STUK
STUK is een idee van een scholier uit Amsterdam-West. Het is een voorstelling voor jongeren én
voor volwassenen met na afloop een debat. De makers verwerken de voorstelling, aangevuld met
interviews, tot een dvd die moet dienen als lesmateriaal voor middelbare scholieren. In STUK
brengen jongeren zélf kindermishandeling in de vorm van een theatervoorstelling onder de eigen
doelgroep onder de aandacht. STUK slaat echter ook aan bij volwassenen die met jongeren te
maken hebben. STUK daagt mensen uit om na te denken over kindermishandeling en stuurt aan
op een indringende dialoog. Meer informatie: www.stuktheater.nl.
2004/2005
Oké-project
Het project OKé (Ouder- en Kindzorg extra) richt zich op vroegtijdige preventie van
opvoedingsproblemen, waaronder kindermishandeling. Gezinnen, die door middel van een
vragenlijst zijn geselecteerd, krijgen 6 extra huisbezoeken gedurende 18 maanden. De
huisbezoeken zijn gedeeltelijk geprotocolleerd, maar daarnaast is er veel ruimte om flexibel
en vraaggericht te werken. In het algemeen vindt in de huisbezoeken een combinatie plaats
van informatie, voorlichting, advies op diverse terreinen, vergroting van zelfvertrouwen,
oefening van opvoedingsvaardigheden, zonodig praktische steun of verwijzing, versterken
van het sociaal netwerk en sociale steun. Meer informatie: www.merian.nl/oke.
Jepie Pikin
Het project Jepie Pikin draagt bij aan het verbeteren van de situatie van minderbedeelde
kinderen in Amsterdam Zuidoost. Jepie Pikin helpt kinderen door hen warme maaltijden aan
te bieden. Dit geeft ook een ingang om met de ouders van deze kinderen in contact te
komen en risico's en problemen in te schatten. Jepie Pikin is een particuliere stichting die
wordt gerund door vrijwilligers. De naam 'Jepie Pikin' is Surinaams voor 'Help kinderen'.
Meer informatie: www.jepiepikin.nl.
2003
Bemoeizorg in de JGZ 0-19 jaar
Jeugdgezondheidsmedewerkers van de GGD en de Thuiszorg in West-Brabant hebben
begin 2003 in drie gebieden in de gemeente Roosendaal een proef met bemoeizorg
uitgevoerd. Het gaat bij bemoeizorg in de JGZ 0-19 jaar om jeugdigen waarvan de
gezondheid wordt bedreigd en die de dupe dreigen te worden omdat hun ouders of zijzelf
ondersteuning of hulpverlening afwijzen, ook na enkele motiverende gesprekken. Het doel is
gedeelde zorg met de ouders te bereiken, zonder dat gedwongen hulpverlening nodig is.
Meer informatie: mevrouw H.T. Kroesbergen, GGD West-Brabant, telefoon (076) 5282000.
2002
Actiegroep RAAK in de persoon van Andries van Dantzig
De actiegroep RAAK stimuleert de maatschappelijke en politieke discussie over en actie
voor de aanpak van kindermishandeling. Basis voor het werk van RAAK is het Verdrag
inzake de rechten van het kind van de Verenigde Naties.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
17
Op initiatief van RAAK zijn een aantal proefregio’s gestart met het doel de werkwijze van
instellingen die werken met ouders en kinderen zo aan te passen, te verbeteren en aan te
vullen dat gedemonstreerd kan worden dat een effectieve aanpak van kindermishandeling
mogelijk is. Andries van Dantzig is een van de initiatiefnemers van RAAK. Hij is op 8
november 2005 overleden. Meer informatie: www.raak.org.
2000
Kinder- en Jeugdtrauma Centrum
Het Kinder- en Jeugdtraumacentrum biedt hulp aan kinderen en jongeren die traumatische
ervaringen hebben meegemaakt of hier getuige van zijn geweest. Het geeft advies,
consultatie en voorlichting bij calamiteiten, rampen en zedenzaken waarbij meerdere
kinderen zijn betrokken. Verder verzorgt het Kinder- en Jeugdtraumacentrum scholing aan
deskundigen. De hulpverlening van het Kinder- en Jeugdtraumacentrum is bedoeld voor
kinderen en jongeren die ten gevolge van een of meerdere gewelddadige gebeurtenissen
ernstige klachten hebben. Meer informatie: www.jeugdriagg.nl.
Weerbaarheidsprogramma Rots en Water
Rots en water is een weerbaarheidprogramma waarin de ontwikkeling van de fysieke
weerbaarheid niet alleen doel op zich is maar vooral ook een middel om mentale en sociale
vaardigheden te ontwikkelen. Het mensbeeld dat in Rots en water wordt geschetst omvat de
sociale identiteit, de psychologische identiteit en de spirituele identiteit. Het programma
bedient zich van een psycho-fysieke didactiek wat wil zeggen dat, startend vanuit een
fysieke invalshoek, mentale en sociale vaardigheden worden aangereikt en verworven. Meer
informatie: www.rotsenwater.nl.
Juryrapport Innovatieprijs Aanpak Kindermishandeling 2014
18