Download Analyse - België is geen eiland

Analyse van de week: Ook de fiscus is geen eiland
België is geen eiland. Daarom stelde 11.11.11 een verkiezingsmemorandum samen, waarin we aan
onze politici vragen om een internationale bril op te zetten en het lef te hebben om globale uitdagingen
aan te pakken. Na onze publieksactie - herinner je de Vlaamse partijvoorzitters in een Hawaïhemd - en het
geslaagde voorzittersdebat, zoomen we nu in op een paar beleidsthema’s die voor ons cruciaal zijn en
waarvoor we concrete beleidsmaatregelen willen zien, zowel voor, tijdens als na de verkiezingen van mei
2014. Hiervoor baseren we ons op een vragenlijst die we naar alle partijen stuurden, op de beschikbare visieen programmateksten en op publieke uitspraken. Deze week: rechtvaardige fiscaliteit.
Belastingen redden de wereld
“Hoe kun je meer geld voor hulp vragen, als je tegelijkertijd blind blijft voor multinationals en andere
spelers die de belastingbasis van ontwikkelingslanden ondermijnen?” Trevor Manuel, voormalig minister
van Financiën van Zuid-Afrika, stelt het probleem haarfijn. Ontwikkelingslanden hebben wel degelijk de
middelen om hun ontwikkeling te financieren, ze krijgen ze alleen niet te pakken. De cijfers doen duizelen:
in belastingparadijzen zou tussen 21.000 en 32.000 miljard dollar geparkeerd staan. Een recent rapport van
Oxfam concludeerde dat ontwikkelingslanden elk jaar 104 miljard dollar mislopen door belastingontwijking van
multinationals. Voor elke euro hulp, ‘lekken’ er 10 weg door ontwijking en ontduiking. Op de Kaaimaneilanden,
een exotisch Brits overzees gebied, hebben meer dan 18.000 bedrijven hun maatschappelijke zetel in een
onooglijk kantoortje. Het merendeel zijn brievenbusmaatschappijen die gebruikt worden om belastingen te
ontwijken.
Belastingen zijn niet altijd populair. De zogenaamde Tax Freedom Day - de dag ergens midden juni vanaf
wanneer we niet langer voor de staat werken, maar voor onszelf - brengt kapitaalkrachtigen in feeststemming.
Toch kunnen belastingen de wereld redden. Ze betalen onze pensioenen, scholen, ziekenhuizen en andere
diensten die je beter niet aan de vrije markt overlaat. In ontwikkelingslanden is dat niet anders. Ook daar
zijn goed werkende, progressieve belastingsystemen noodzakelijk om de inkomens te herverdelen en
noodzakelijke diensten aan te bieden. Daarom maakt 11.11.11 van rechtvaardige internationale fiscaliteit
een speerpunt voor deze verkiezingen.
Ook België is een ontwikkelingsland
“In zekere zijn we allemaal ontwikkelingslanden”, zei
staatssecretaris Crombez tijdens een denkdag van 11.11.11
gewijd aan belastingen. Iedereen kampt vandaag met een tekort
aan middelen voor pensioenen, klimaat, etc. Maar die middelen zijn
er wel, alleen innen we ze niet. Is het niet vreemd dat overheden
liever besparen dan ook een grote groep vermogensbezitters aan
te spreken?
“In zekere zin
zijn we allemaal
ontwikkelingslanden”
Staatssecretaris Crombez
Lange tijd was het argument dat vermogens niet belast konden worden omdat ze onzichtbaar en dus
ongrijpbaar waren. Dat argument gaat niet langer op. Transparantie lijkt de nieuwe norm. De Europese
Spaarrichtlijn verplicht lidstaten om gegevens over bankrekeningen van niet-inwoners uit te wisselen. De
druk op landen met bankgeheim, zoals Zwitserland en Luxemburg, wordt opgevoerd opdat ze het spel zouden
meespelen. De lang aangekondigde ‘tax shift’ die de lasten beter verdeelt en vermogens aanspreekt is dan
ook puur een kwestie van politieke wil. Tot die conclusie kwam ook een ‘gemengde parlementaire commissie
belast met de fiscale hervorming’ in haar recente eindverslag.
Alle schouders dragen mee
Samen met de organisaties van het Financieel Actie Netwerk (FAN) peilden we naar die politieke wil bij
de Vlaamse partijen. Hoe staan ze tegenover een vermogenskadaster, een vermogensbelasting en een meer
rechtvaardige vennootschapsbelasting die alle bedrijven verplicht hun ‘fair share’ te betalen? We zetten het
even op een rijtje:
Bron: Bevraging politieke partijen door de organisaties van FAN-RJF
Op NVA en Open Vld na willen alle partijen meegaan in een verhaal waarin de fiscus ook de vermogens
aanspreekt. Voor sp.a is dat onder de vorm van een vermogenswinstbelasting, voor PVDA+ duidelijk via een
belasting op grote vermogens en Groen zit daar ergens tussenin. Wat de vennootschapsbelasting betreft, zijn
de partijen creatiever. Ze willen allen een eenvoudig systeem, want het is net de wildgroei aan aftrekposten
en vrijstellingen die de weg opent voor misbruik. De grote verschillen zitten in de belastingdruk die de partijen
willen aanvaarden. Voor Groen, sp.a en PVDA+ mag die toenemen, CD&V wil stabiliteit, Open Vld en N-VA
willen bedrijven minder belasten.
Duidelijke regels met tanden
Zoals we al zeiden, zitten de middelen voor ontwikkeling ook en vooral in de ontwikkelingslanden zelf.
Het probleem is dat die landen te weinig inkomsten genereren uit de omzet en toegevoegde waarde die
er wordt gecreëerd. Deels omdat ze niet efficiënt belasten, maar ook omdat die waarde in handen is van
multinationals die de gaten in het systeem misbruiken om eraan te ontsnappen. Ze versluizen hun winsten
naar belastingparadijzen, waar die niet belast worden.
De Vlaamse partijen spreken zich bijna unaniem uit voor een internationaal bindend juridisch kader
dat de multinationals verplicht correct belastingen te betalen.
“Ontwikkelingslanden
Alleen Open VLD twijfelt nog en vraagt zich af wat ‘rechtvaardige
belastingen’ zijn. Voor 11.11.11 hebben rechtvaardige
hebben de middelen om
belastingen zowel met de inning (wie betaalt hoeveel) als met
hun ontwikkeling te
de besteding te maken. Rechtvaardige belastingen verdelen de
over alle soorten inkomens en wegen het zwaarst op de
financieren. Ze krijgen druk
sterkste schouders. Bovendien belonen ze maatschappelijk
ze alleen niet te pakken wenselijk gedrag (bv. meer openbaar vervoer) en bestraffen ze
ongewenst gedrag (bv. vervuiling). Rechtvaardige belastingen
mogen zwakkere groepen niet harder treffen en moeten efficiënt geïnd worden, zodat niemand onrechtmatig
zijn belastingen kan ontlopen.
Wat betekent dit ‘juridisch kader’ dan praktisch? Wel, daar lopen de meningen uiteen. Alle partijen zijn
voor een verbod op het doorsluizen van winsten naar belastingparadijzen (‘transfer pricing’), maar over
de uitbouw van een wereldwijd systeem van automatische uitwisseling van financiële gegevens bestaat
onenigheid. Groen en sp.a zijn daar helemaal voor te vinden. CD&V blijft op de vlakte en pleit voor ‘efficiënte
gegevensuitwisseling’ in het kader van de bilaterale akkoorden waarover België met andere landen
onderhandelt. Daarmee riskeren we echter een wildgroei en een neerwaartse spiraal. Open Vld twijfelt.
‘In principe’ is de partij voorstander, maar ze vindt dat er momenteel onvoldoende garanties zijn voor de
privacy van de belastingplichtige. N-VA valt vooral op door inconsequentie. De partij is voor automatische
uitwisseling van gegevens, maar vindt dat België mag weigeren informatie te delen. Die tegenstelling valt
moeilijk te rijmen.
Partijen als Open Vld en N-VA lijken te vergeten dat automatische gegevensuitwisseling op Europees
niveau al bestaat. De lidstaten moeten elkaar informatie doorspelen als een buitenlander in hun land renteinkomsten opstrijkt. Vandaag wordt er discussie gevoerd om dat uit te breiden naar inkomsten uit dividenden,
verzekeringsproducten, etc. Het argument van de privacy lijkt daarom achterhaald. Ook het argument
van technische en administratieve haalbaarheid doet het goed bij de tegenstanders van automatische
gegevensuitwisseling. Maar dat is evenzeer een drogreden. Automatische gegevensuitwisseling bestaat al.
Wanneer je het vliegtuig neemt, wordt de informatie op je paspoort met douaneambtenaren van over de hele
wereld uitgewisseld, helemaal automatisch.
Wie mag mee aan tafel?
Op heel wat fronten wordt vooruitgang geboekt, maar wat vinden de ontwikkelingslanden daarvan? Wel,
het antwoord is dat we het niet weten. Het forum waar vandaag over de strijd tegen belastingontduiking
en -ontwijking wordt gepraat is de OESO, een club van de 34 meest
“Wat vinden de
ontwikkelde economieën ter wereld. De grootste slachtoffers van
ontwikkelingslanden belastingontduiking en -ontwijking zijn dus te weinig betrokken bij
de gesprekken. Daarom zou het een goed idee zijn om het debat ook
van de geboekte
te voeren bij de VN, waar de ontwikkelingslanden wel mee rond de
tafel zitten. Niet alle partijen zijn het hiermee eens. Enkel Groen en
vooruitgang?
PVDA+ stellen het regulerende monopolie van de OESO in vraag. Sp.a
apprecieert de recente koerswijziging van de OESO, die haar aanpak
We weten het niet
met fluwelen handschoenen heeft laten varen, maar wil ook andere fora
een kans geven. CD&V en N-VA zien geen probleem in de huidige situatie. De vraagt blijft dan hoe zij de
ontwikkelingslanden een stem willen geven in dit voor hen levensbelangrijke debat.
Financiële transactietaks: kleur bekennen
11.11.11 pleit al bijna 20 jaar voor een financiële transactietaks (FTT). Het idee erachter is simpel: door
een minimale heffing op transacties ontmoedig je destabiliserende speculatie en verkrijg je middelen die zeer
bruikbaar zijn voor de aanpak van mondiale problemen als klimaatverandering en armoede. Binnen Europa
wordt vandaag druk onderhandeld over de invoering van zo’n taks. Vorige week verwierp het Europees Hof de
bezwaren van het Verenigd Koninkrijk (en de London City) tegen de taks. De volgende regering moet dan ook
kleur bekennen in het eindspel rond de FTT. Opvallend is dat alle Vlaamse partijen zich er voorstander van
verklaren, al ziet N-VA hem enkel zitten op mondiaal niveau. Wat de besteding van de opbrengsten betreft,
zien we een magische coalitie tussen sp.a, groen en PVDA+. Zij willen de inkomsten toch deels behouden voor
duurzame investeringen, sociaal beleid en internationale ontwikkeling. Tot slot pleiten alle partijen voor een
brede taks die vooral stabiliteit moet brengen op de financiële markten. Na 20 jaar hard werken is iedereen er
dus van overtuigd dat de FTT er moet komen. Dat laat ons het beste hopen voor het regeerakkoord na 25 mei.

Download Report