Nieuwsbrief Boskalis de Roetwaarden met foto Heijnens

Nieuwsbrief
IJSSELuiterwaarden Olst
nummer 2 - Juni 2014
Feest valt - net niet - in
het water
23 April vond onder grote belangstelling
de feestelijke start van het project
IJsseluiterwaarden Olst plaats.
Fortmonders waren al vertrouwd met
allerlei voorbereidende handelingen.
Vooral het kappen van bomen en het
op ruggen zetten van grond voor het
inregelen van de grondpers zijn door
hen niet onopgemerkt gebleven.
De officiële start van het project
vond op 23 april plaats. Vanaf 13.00
begaf een grote groep bewoners
en belangstellenden zich vanaf het
Infocentrum IJssel naar het gebied.
De zon scheen en het was zelfs
behoorlijk warm. Voor velen was het
de eerste maal dat over de verstevigde
brug bij het Infocentrum werd gelopen.
Nerveuze grappen werden dan ook
her en der gehoord. Op de Zaaij
werd door Marloes en Evert Jan, onze
ecologische gidsen, een toelichting op
de ontwikkeling van het Hardhoutooibos
gegeven. Aan de hand van een foto
werd het verhaal van de sleedoornpage
verteld en de achtergrond van de
verplaatsing van de sleedoornhaag van
De Enk naar De Zaaij.
Op De Enk werd door de uitvoerder,
Niels, een toelichting gegeven op het
grondverzet en de werking van de
grondpers. De toekomstige natuur
die zich als gevolg van het project kan
ontwikkelen werden door Marloes
en Evert Jan aan de hand van foto’s
en geluiden van onder andere de
kwartelkoning geïllustreerd.
Tijdens de wandeling over de
Fortmonderweg ontsponnen
zich geanimeerde gesprekken
tussen de excursiegangers.
Verschillende medewerkers van
de aannemerscombinatie kregen
veel wetenswaardigheden over de
geschiedenis van het gebied van (oud)
bewoners te horen.
Bij de Roetwaard Noord werd door Peter,
de omgevingsmanager, een toelichting
gegeven op het pijpenstelsel en de
samenhang tussen het grondverzet en
de verondieping van de Roetwaard.
Aan de hand van o.a. de vraatsporen
van de bever werd door de ecologen een
toelichting gegeven op de geschiktheid
van de Roetwaard voor de ontwikkeling
van allerlei plant- en diersoorten.
Met stevige pas werd vervolgens
doorgelopen naar het terrein waar
de officiële starthandeling zou plaats
vinden. Gelukkig was aan een verfrissing
gedacht. Het wandelen in het warme
weer maakte dorstig. De cateraars van
Op Duur schonken dan ook heel wat
glazen fris vol.
De stuurgroep had ondertussen
Redactioneel:
Er is al weer veel water door de
IJssel gestroomd sinds onze laatste
nieuwsbrief. Was er in januari nog
sprake van hoog water sindsdien
is het waterpeil behoorlijk gezakt.
Al was er plotseling sprake van
overstroming van de Vecht. Water
stroomt ook door deze nieuwsbrief
als centraal thema: het water dat
de baas is, het water dat we naar
de zee brengen, water dat we
gebruiken voor het grondverzet,
het feestje dat net niet in het water
viel en de klankbordgroep in
rustiger water. Ik hoop dan ook dat
u het droog houdt tijdens het lezen.
Maar vooral dat u na het lezen van
deze nieuwsbrief bent voorzien van
nuttige en interessante informatie
over ons mooie project in dit fraaie
gebied.
hun vergadering afgerond en kwam
onder leiding van burgemeester
Strien aangewandeld. Burgemeester
Strien heette iedereen welkom en
introduceerde de sprekers die ieder
vanuit een andere invalshoek het
project belichtten: De heer Gosse, Regio
vertegenwoordiger van het ministerie
van EZ ging in op het belang van het
project voor natuurontwikkeling en
waterveiligheid. De wijze waarop
het project tot stand is gekomen en
de selectie van de aannemer werd
toegelicht door de heer Dijkman
van DLG. De heer van Beek van
Staatsbosbeheer ging vooral in op
de Duursche Waarde, het eerste
Natuur aan het water
Een van de doelstellingen van het
project IJsseluiterwaarden Olst is
natuurontwikkeling. Dit bevorderen we
met gerichte maatregelen, maar vaak is
dit ook een spontaan proces. Van beide
onderstaand een voorbeeld.
1. Na afronding van het grondverzet
zaaien wij het terrein in met een
speciaal grasmengsel. Het te gebruiken
grasmengsel bestaat voor 50% uit grote
vossenstaart zaad. Grote vossenstaart
vormt namelijk snel een zode, is redelijk
bestand tegen overstromingen en
is een vroege groeier in het voorjaar
waardoor wilgen minder de kans
krijgen om zich te vestigen. Hierdoor
kan een vegetatie met kenmerkende
kruiden zich ontwikkelen. De overige
natuurontwikkelingsproject langs de
IJssel wat dit jaar 25 jaar geleden werd
gerealiseerd. De heer Verzijl sprak
namens de aannemerscombinatie zijn
waardering uit voor selectie van de
aannemer op basis van toegevoegde
waarde. De heer Dijkhof, bewoner van
Fortmond en lid klankbordgroep, sloot
de rij sprekers af met het uitspreken
van zijn waardering voor het betrekken
van bewoners en de wijze waarop deze
werden en worden geïnformeerd.
Burgemeester Strien nodigde vervolgens
de andere stuurgroep leden en
aanwezigen kinderen
uit om samen met hem
onder luid applaus een
informatiebord over het
project te onthullen.
Ondertussen kleurde de
lucht steeds grijzer en
vielen tijdens de terug
wandeling naar het
Infocentrum al enige
druppels. Men was dan
ook lichtelijk verbaasd dat
voor de Groene Dijk werd
gevraagd halt te houden.
Pas aan de andere zijde van de dijk
werd de reden duidelijk. Verschillende
leden van theatergroep Herman
Heijermans belichten met liedjes en
sketches onderdelen van het project. De
aanwezigen kregen zelfs nog chocolade
eitjes door de zeldzame kwartelkoningin
aangeboden. Net voor een hoosbui
losbarstte waren we op het nippertje
in het infocentrum aangekomen. Waar
onder het genot van een drankje en
een hapje, nog heel wat geanimeerde
gesprekken gevoerd werden en
contacten aangehaald.
50 % bestaat uit stroomdalflorazaad
die de ontwikkeling van het gewenste
vegetatietype versneld. Stroomdalflora
is de verzamelnaam van plantensoorten
die karakteristiek zijn voor het
een bijzonder exemplaar bewonderen.
2. Een fraai staaltje van hoe snel de
natuur zich aanpast heeft zich afgespeeld
in de Roetwaard. Een richel grond,
aangelegd voor het werk, die boven het
Kwartelkoningin
Kluut op Roetwaard (foto Frank Heijnen K3delta)
Cypreswolfsmelk
(foto Marcel Grunder)
stroomgebied van de grote rivieren.
Dit bloemrijke vegetatietype (zie
bijgaande foto van de cypreswolfsmelk)
biedt weer onderdak aan verschillende
bijzondere dieren. Een van die dieren, de
kwartelkoning, is tijdens de feestelijke
start (zie elders in de nieuwsbrief) al
gehoord en gezien. Op de foto kunt u
water uitsteekt, is gekoloniseerd door
onder andere visdiefje, scholekster, kleine
plevier en de kluut. Aangezien de kluut
een zeldzame broedvogel in deze delen
van het land is, volgens Staatsbosbeheer
het eerste broedgeval sinds decennia,
willen we u een foto van deze broedende
kluut niet onthouden.
Water naar de zee
brengen
Zoals toneelgroep Herman Heijermans
tijdens de feestelijke opening al zo ludiek
uitbeeldde is een doel van het project om
het water zo snel mogelijk naar de zee
te brengen. Om dat te bewerkstelligen
graven we onder andere een geul. De
grond uit De Enk brengen we naar
de Roetwaard, die in het kader van
de natuurontwikkeling moet worden
verondiept. In een eerdere nieuwsbrief
hebben wij de grondpers belicht. We gaan
nu verder in op het hele proces van het
grondverzet. Simpel gezegd halen we
water uit de Roetwaard, in tegenstelling
tot wat de meeste mensen denken
gebruiken we hier de dikke buis voor, en
persen een mengsel van water en grond
door de dunnere pijp de Roetwaard in. De
reden voor het gebruik van deze buisdikte
voor het water is dat we zo min mogelijk
leiding weerstand willen ondervinden.
Voor het verpersen van het grondmengsel
hebben we juist leidingdruk en snelheid
nodig, vandaar de dunnere buis.
De grond wordt met behulp van een
Het water is de baas
Nederland staat bekend om de wijze
waarop wij het water bedwingen. In
het buitenland kunnen ze nauwelijks
begrijpen dat een groot deel van
Nederland onder de zeespiegel ligt. De
oude wijsheid van de boeren die hun vee
weiden op de uiterwaarde luidt echter:
‘Het water is de baas’. Als we naar
de geschiedenis en de ordening van
Nederland kijken en de wijze waarop
we nu met hoog water om gaan dan
kunnen we stellen dat het water nog
steeds de baas is. Met de Ruimte voor
de rivier projecten zijn wij het water de
baas door het water de ruimte te geven!
De geschiedenis van Fortmond is nauw
verbonden met het water. De eerste
schriftelijke bewijzen voor bewoning
van Fortmond stammen uit de twaalfde
eeuw, het is echter waarschijnlijk dat
diffusor ingebracht. Een diffusor is te
vergelijken met een omgekeerde paraplu.
De diffusor, die hangt aan het poton, zorgt
ervoor dat het water in de Roetwaard
helder blijft doordat met deze wijze van
inbrenging en de daardoor lage snelheid
waarmee het mengsel de leiding verlaat
er nauwelijks vertroebeling optreedt. We
meten continue de diepte van de plas en
zorgen ervoor door het verplaatsen van
het poton dat in de plas de gewenste
dieptes worden bereikt.
Om dit totale grondverzet in goede
banen te leiden moeten de verschillende
onderdelen van het systeem goed op
elkaar aansluiten.
Registratie van de
werking van de
verschillende onderdelen
vindt continue plaats,
en omvat onder andere
de jetwaterpomp,
die grondpers van
proceswater voorziet,
de graafmachine die de
grondpers met grond
laadt, grondpers, booster
en sproeiponton. Op
deze verschillende
onderdelen zien we dan ook antennes
staan. De graafmachine machinist
registreert hoeveel grond wordt verplaatst.
Ook de dichtheid van het mengsel en
de leidingssnelheid kan hij volgen. In de
communicatie is de grondpers leidend.
Deze bepaalt de watervraag en geeft
deze door aan de jetwaterpomp. Tevens
geeft hij de eigenschappen (snelheid en
dichtheid, etc) van het grondmengsel
door aan de booster en het sproeiponton.
Hierdoor wordt tevens precies
geregistreerd hoeveel grond met welke
eigenschappen waar wordt toegepast.
Fortmond tussen 800 en 1200 ook al
bewoond is geweest. Deze bewoning
hangt nauw samen met de vorming van
de IJssel. Rond 500 heeft bij Zutphen,
bij een hoog water, een zijtak van de
rivier de Rijn een doorbraak geforceerd.
Tussen 500 en 800 liepen er tal van
smalle geulen en het duurde tot circa
de geschiedenis van Fortmond nauw
verweven met het water, nu als gevolg
van het winnen van de door de rivier
afgezette klei voor de in het gebied
gevestigde steenfabrieken: Fortmond
en ‘t Haasje. Het afgegraven vlakke
land werd weer gebruikt door de zich
vestigende boeren.
Het water, en de wisselwerking met het
land, is ook de basis voor de nieuwste
ontwikkeling in het rivierengebied van
de IJssel en Fortmond: de natuurwaarde
en de recreanten die het natuurschoon
trekt.
De geschiedenis herhaalt zich in die zin
dat Fortmond opnieuw wordt bedreigd
800 voordat de brede en diepe geul van
de IJssel ontstond.
Tussen Deventer en Zwolle waren tal van
doorwaadbare plekken waar de namen
nu nog naar verwijzen: Fortmond,
Hengforden, Wijnvoorden.
Vanaf 1200 steeg het peil van de IJssel
sterk. Men moest dijken bouwen om
zich tegen het wassende water te
beschermen. Fortmond dat buitendijks
lag is in deze periode ontvolkt.
Pas in de achttiende eeuw neemt de
bevolking van Fortmond weer toe. De
bevolking huist op de door rivierzand
opgestoven duinen. Ook dan blijft
door de gevolgen van hoog water. Het
programma Ruimte voor de Rivier moet
voorkomen dat Fortmond opnieuw als
gevolg van overstromingen ontvolkt.
Met dank aan J.D. Hilferink, lid Olster
Erfgoed en auteur van Geschiedenis van Olst
Klankbordgroep in
rustiger water
Het huis van de familie van de Wetering
heeft vanuit de in 2005 aangelegde erker
een riant uitzicht op De Enk, het huidige
werkgebied. Het grondverzet kan zij op
de voet volgen. Opvallend is de kijker
op statief. Deze gebruikt Anny van de
Wetering voor het bestuderen van vogels.
Anny is dan ook een echte liefhebster,
met als specialisatie zangvogels. Voor het
IVN is ze al vele jaren gids. Het gesprek
wordt dan ook regelmatig opgeluisterd
met waarnemingen van vogels die Anny
aan de zang kan herkennen.
De familie Van de Wetering woont sinds
1980 in hun huidige huis op Fortmond.
De historie gaat echter langer terug.
Zowel de vader als de opa van de heer
van de heer Van de Wetering waren de
leidinggevenden op de steenfabriek en
woonden in het gebied. Het huidige huis
van de familie is gebouwd op de plaats
waar de vader van Anny vroeger een
boerderij bezat die in de jaren zestig is
afgebrand.
Vanaf het begin is Anny al betrokken bij
het project. Dat is een betrokkenheid die
al teruggaat op project Ooievaar. In het
begin waren alle bewoners van Fortmond
tegen het project. Er leefden twee grote
bezwaren: toename van de muggen en
meer bezoekers. Vooral was er onder
de bewoners onbegrip over waarom
een natuurontwikkelingsproject in een
gebied werd gesitueerd waar relatief veel
mensen wonen. Hoewel er inderdaad een
toename is van muggen en het gebied
meer mensen trekt zou mevrouw Van de
Wetering nu niet zo fel tegen het project
zijn. Ze trekt regelmatig het gebied in,
bijvoorbeeld naar de vogelobservatiehut
in de Duursche Waarde en geniet van de
natuur.
Vanaf het begin is Anny lid van
de klankbordgroep. Vanwege de
oorspronkelijke weerstand tegen het
project waren de discussies in de
Uitzicht op het grondwerk uit het huis van de familie van de Wetering
klankbordgroep verhit. Later heeft
de betrokkenheid ook tot begrip
geleid en zijn er als gevolg van de
bewonersparticipatie, waarin de
klankbordgroep een belangrijke plaats
inneemt, voor de bewoners belangrijke
wijzigingen doorgevoerd. Bijvoorbeeld:
het Ooibos dat eerst op de Enk was
gesitueerd is verplaatst naar de Zaaij
en er is bedongen dat de geulen niet
per boot toegankelijk zijn. Momenteel
vindt Anny de afstemming met de
aannemerscombinatie en de informatie
verstrekking naar de bewoners
uitstekend. De bewoners zijn dan ook
zeer content met het aanstellen van een
omgevingsmanager.
Anny verwacht dat de nieuwe geul voor
een toename van de natuurwaarde leidt.
Ze hoopt vooral dat het beheer zorgt voor
het openhouden van het gebied. Als het
open blijft kunnen zich er meer soorten
vestigen, een beetje strandjes zoals bij
de Vreugderijke Waard zou ze toejuichen.
Ze verwacht niet dat dit project veel
Vooruitblik
De combinatie hanteert momenteel de volgende planning:
Grondverzet De Enk
December 2014
Grondverzet landtong Roetwaard en Roetwaard zuid Augustus – November 2014
Aanpassing Fortmonderweg
Juni 2014
Fietsbrug aanvoeren funderingsmateriaal
Eind augustus
Fietsbrug funderen
Begin september
Fietsbrug aanvoer prefab elementen wegdek
Half september
Fietsbrug wegdek
Half september-Januari 2015
bijdraagt aan de bescherming tegen
hoog water. Saillant detail in dit verband
is dat de familie Van de Wetering bij
hoog water alleen per boot ‘de vaste wal’
kan bereiken. Hoogwaterbescherming
is dus wel belangrijk. Anny denkt
dat bypasses en dijkverlegging meer
bijdragen aan hoogwaterbestrijding.
Dit project ziet zij toch vooral als een
natuurontwikkelingsproject.
Colofon
Deze nieuwsbrief is een
uitgave van de combinatie
IJsseluiterwaarden Olst. De
combinatie bestaat uit de
bedrijven Boskalis en van
Hattum en Blankevoort.
Met deze nieuwsbrief
informeren wij bewoners,
belanghebbenden en
belangstellenden over het
project IJsseluiterwaarden
Olst. Deze nieuwsbrief
verschijnt driemaandelijks.
Redactie:
Peter Blaauw,
Omgevingsmanager
[email protected]
Realisatie en vormgeving:
www.artpollo.nl

Download Report