Kruiskerk en Kerkhof te Burgum 2014 - 2065 Rapport van de Projectgroep kerkhof (samenvatting) 28 juni 2014 / 23 augustus 2014 Inhoudso pgave 0 1 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 3 Opmerking vooraf .......................................................................................................................... 2 Opdracht van de projectgroep ..................................................................................................... 2 Werkwijze van de projectgroep .................................................................................................... 2 Oriëntatie op de opdracht ........................................................................................................................... 2 Conclusies van de oriëntatie ...................................................................................................................... 2 Visie op kerkhof en Kruiskerk ..................................................................................................................... 2 Program van eisen kerkhof......................................................................................................................... 3 Program van eisen Kruiskerk ..................................................................................................................... 3 Verbeelding (twee ontwerpen) ..................................................................................................... 4 Ontwerp van een foyer bij de Kruiskerk .................................................................................................................. 5 4 5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 6 7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9 8 8.1 8.2 9 9.1 9.2 Combinatie kerkhof en Kruiskerk ................................................................................................ 5 Het juridisch kader ........................................................................................................................ 6 Eigendom ................................................................................................................................................... 6 Gemeente Tytserksteradiel ........................................................................................................................ 6 Wetgeving aangaande het kerkhof en de Kruiskerk ................................................................................... 6 Beheer van Kerkhof en Kruiskerk ............................................................................................................... 6 Tarifering .................................................................................................................................................... 7 Eigen beheer of overdracht ........................................................................................................................ 7 Kerkelijke stichting ...................................................................................................................................... 7 De capaciteit van het kerkhof ....................................................................................................... 7 Exploitatie....................................................................................................................................... 7 Algemeen ................................................................................................................................................... 8 Ontwikkelingen ........................................................................................................................................... 8 Wetgeving .................................................................................................................................................. 8 Organisatie en personeel ........................................................................................................................... 8 Administratie............................................................................................................................................... 9 Capaciteit ................................................................................................................................................... 9 Prijsvergelijking met omliggende begraafplaatsen ..................................................................................... 9 Investering- en financieringsbegroting ........................................................................................................ 9 Fiscale zaken ........................................................................................................................................... 10 Beoordeling van de opties.......................................................................................................... 10 De verschillende opties ............................................................................................................................ 10 Beoordeling van de opties ........................................................................................................................ 10 Adviezen ....................................................................................................................................... 13 Oprichting van een Protestantse Stichting................................................................................................ 13 Overgangsperiode .................................................................................................................................... 13 Projectorganisatie ....................................................................................................................................................... 13 Uitvoering van besluiten tot uitbreiding, herinrichting en aanbouw .............................................................................. 13 Aanpassingen van bestaande processen.................................................................................................................... 13 Afloop van de overgangsperiode ................................................................................................................................ 14 9.3 Besluitvormingsproces ............................................................................................................................. 14 10 11 Lijst van de bijlagen .................................................................................................................... 14 Afrondende opmerkingen ........................................................................................................... 14 Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 1 0 Opmerking vooraf Het rapport „Kruiskerk en kerkhof te Burgum 2015-2065‟ is zeer omvangrijk. Daarom vroeg het moderamen van de kerkenraad om een samenvatting ervan. Deze samenvatting moet gebruikt kunnen worden in de gesprekken over het omvangrijke rapport van de projectgroep, inclusief de besluitvorming daarover door de kerkenraad. De projectgroep voldoet graag aan dit verzoek. Zij tekent wel aan: het omvangrijke rapport is het officiële rapport. Daarom zullen wij in deze samenvatting zo nu en dan ook naar dit rapport verwijzen. We houden dezelfde nummering aan als in het grote rapport. Wanneer wel de titel wordt weergegeven maar geen tekst, dan betekent dit dat geen samenvatting van die paragraaf is opgenomen. Hoofdstuk 8 (Beoordeling opties) is een klein beetje ingedikt. Hoofdstuk 9 (Adviezen) is integraal overgenomen. Deze beide hoofdstukken bevatten uiteindelijk de antwoorden op de vragen die door de kerkenraad zijn gesteld. 1 Opdracht van de projectgroep In september 2011 heeft de kerkenraad een opdracht geformuleerd en in december de projectgroep samengesteld. 2 Werkwijze van de projectgroep 2.1 Oriëntatie op de opdracht De eerste vraag die we getracht hebben te beantwoorden was; waar hebben we het over als het over het kerkhof in Burgum en de Kruiskerk in Burgum gaat? De tweede vraag was: hoe is de feitelijke situatie? Hieruit is, na brede oriëntatie (zie de conclusies daarvan hieronder), gekomen een visie, een missie en een verbeelding (ontwerpen). 2.2 Conclusies van de oriëntatie o Wil er sprake zijn van een echte afweging van de verschillende opties die zijn voorgelegd (en dus van een goed advies met een goede keuze daarna), dan moet bekend zijn wat er met het kerkhof en de Kruiskerk gaat gebeuren in de komende decennia (plm. 30 – 50 jaar). o De Kruiskerk is goed onderhouden. In 2013 is er een nieuwe vloerverwarming aangelegd. Tegelijk zijn enkele onderdelen van de kerkruimte aangepast. o De Kruiskerk is heel goed geschikt voor erediensten en andere bijeenkomsten. Wel ontbreken er vrij essentiële onderdelen: genoeg toiletten, een garderobe, een kleedruimte, ruimte voor kindernevendiensten, bergruimte, ontvangst- en wachtruimte. o Er zijn momenteel geen kant en klare plannen voor veranderingen op het kerkhof, niet voor inrichting en niet voor herinrichting. o Er is geen kant en klaar beleid met betrekking tot de plaats van begraven; met betrekking tot het vrij maken van graven; met betrekking tot toekomstige ontwikkelingen. o Er is achterstallig onderhoud. o De gravenadministratie is gelukkig vernieuwd en gedigitaliseerd. o De financiële administratie moet vernieuwd worden. o De gravenadministratie en de financiële administratie moeten nog geïntegreerd worden. o De begroting en de jaarrekening worden niet integraal opgenomen in de begroting en de jaarrekening van de Protestantse gemeente te Burgum. 2.3 Visie op kerkhof en Kruiskerk Nodig is een visie op het kerkhof en (gebruik van) de Kruiskerk. De projectgroep ontwikkelt deze 1 samen met de kerkenraad. De kerkenraad stelt de visie vast en noemt deze een concept-visie : “Kruiskerk en kerkhof zijn sinds eeuwen de plek in Burgum waar mensen lief en leed delen samen met familie en andere naasten. Het is voor Burgum het belangrijkste religieuze, sociale en culturele erfgoed. Voor velen is het het hart van het dorp. Kruiskerk en kerkhof zijn er voor iedereen. De Kruiskerk is er – met blijvende ruimte voor de christelijke eredienst – als een ‟Huis van het dorp‟. Samen met het kerkhof is de Kruiskerk er 1 Concept-visie, omdat de tekst ervan later moet corresponderen met de totaal-visie die door een andere groep wordt voorbereid voor de kerkenraad. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 2 „foar minsken underweis‟ die op zoek zijn naar rust, stilte, bezinning, barmhartigheid en waardigheid. Kerk en hof zijn dienstbaar aan en staan open voor de gemeenschap. Kruiskerk en kerkhof hebben een wezenlijke functie voor het dorp, met respect voor het christelijk erfgoed en gebruik voor de levensvragen van mensen van nu en straks”. Deze visie op kerkhof en Kruiskerk heeft de projectgroep voortdurend gehanteerd in haar onderzoek en in de gesprekken. Voor zowel het kerkhof als de Kruiskerk gelden twee aandachtspunten: een kerkelijk aandachtspunt en een maatschappelijk aandachtspunt. Beide aandachtspunten zijn in het rapport uitgewerkt, en steeds op elkaar betrokken. Bijvoorbeeld: kerkhof en Kruiskerk horen bij elkaar. De inrichting van het kerkhof houdt rekening met de Kruiskerk. Een foyer bij de Kruiskerk houdt rekening met de (inrichting van) het kerkhof. De exploitatie van kerkhof en Kruiskerk kan gedaan worden door leden van de protestantse gemeente samen met inwoners van Burgum. Het kerkhof en de Kruiskerk staan beide niet op zich zelf, maar horen thuis in het dorp. Lees verder door het omvangrijke rapport heen. 2.4 Program van eisen kerkhof Op grond van de visie wordt een program van eisen opgesteld voor het kerkhof. De kerkenraad stelt dit program vast. Missie Het kerkhof opnieuw inrichten en een nieuwe plaats geven in de dorpssamenleving van Burgum. De godsdienstige en maatschappelijke betekenis van dood, begraven, gedenken en herinneren gaan hand in hand. Doel Het kerkhof inrichten, zodat het is opgenomen in de Burgumer infrastructuur en zodat het genoeg mogelijkheden biedt in de komende 25 jaar2 voor mensen om hun geliefden te begraven, of hun as bij te zetten. De beleving van mensen op het hof is uitgangspunt voor de herinrichting. Maatregelen Openheid en beslotenheid. Historisch deel vooral rond de kerk Royale parkeerruimte Opslag begraafmaterieel Graftekens; eenheid in verscheidenheid Uitbreiding of toevoeging van capaciteit voor urnen Flexibele en dynamische inrichting Integreren met de omgeving 2.5 Program van eisen Kruiskerk Op grond van de visie wordt een program van eisen opgesteld voor de Kruiskerk. De kerkenraad stelt dit program vast. Missie De Kruiskerk maken tot een ontmoetingsplek voor alle inwoners van Burgum. Ontmoetingen waarvoor de Kruiskerk méérwaarde heeft ten opzichte van andere lokaliteiten. Doel. De Kruiskerk toegankelijk (fysiek en maatschappelijk) en geschikt maken/beheren voor breed kerkelijk en maatschappelijk gebruik. Maatregelen. Breed promoten van de mogelijkheden van de Kruiskerk Capaciteit: maximaal 300 zitplaatsen Benodigde faciliteiten voor breed kerkelijk en maatschappelijk gebruik Toiletten, Garderobe, Kleed/wachtruimte „artiesten‟ Ontvangstruimte voor bezoekers kerkhof/Kruiskerk Informatiecentrum ten behoeve van oriëntatie op het kerkhof, historie kerk/kerkhof Ruimte voor koffiedrinken, een hapje en een drankje en bijpassende catering/verzorging. 2 De kerkenraad heeft op advies van de projectgroep vastgelegd: “25 jaar”. Bij nader inzien was “in de komende decennia” beter geweest. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 3 3 Ruimte voor de kindernevendienst/zondagsschool Kantoorruimte „beheerder‟ Kruiskerk en/of kerkhof Passende verlichtingsmogelijkheden voor toneel/theater Beschikbare ruimten Ruimte onder het orgel. De ruimte in het noordelijke en zuidelijke deel van het kruis. Een bijgebouw, een voorzieningengebouw, een foyer informatiecentrum; - kantoorruimte beheerder kindernevendienst ontvangst- en wachtruimte kleed/wachtruimte voor „artiesten‟ 2e koffie/pauze-/nazit ruimte een kelder voor opslag attributen en toiletten Verbeelding (twee ontwerpen) Samen met twee klankbordgroepen en enkele deskundigen heeft de projectgroep met gebruik van de beide programs van eisen gezorgd voor twee ontwerpen: één voor de herinrichting van het kerkhof en één voor het meerdere gebruik van de Kruiskerk. Een ontwerp herinrichting kerkhof is gemaakt door de heren Kronemeijer en Niestijl. De projectgroep beschouwt dit ontwerp als een hard gegeven: zoiets zou het moeten zijn, zoiets moet het worden in de komende jaren. Dit is het schetsontwerp van de herinrichting. De ontwerpers hebben het wel meer uitgewerkt en dat ook in een presentatie voor de kerkenraad laten zien. Hun plan moet, mits aanvaard, nog en detail worden uitgewerkt. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 4 De projectgroep wijst op enkele elementen van dit ontwerp: o Het is ingebed in de infrastructuur van het dorp Burgum. De gemeente Tytsjerksteradiel moet dit nog verwoorden in de bestemmingswijziging van het gebied3 o De unieke historische waarde van de locatie wordt meer benadrukt o Er is een verbeterde aansluiting op de historische landschapsinrichting o Er is een verbeterde toegankelijkheid van het kerkhof van alle kanten: via een zuidelijke ingang langs de kerk en twee paden tussen de Kleasterloane en de Tsjerkeloane. o Er is gelegenheid om tot rust te komen op de kerkhof. o De beplanting en de verdeling in veldjes zorgt voor eenheid en verscheidenheid. o De complete herinrichting zal grotendeels in één keer worden uitgevoerd.. Ontwerp van een foyer bij de Kruiskerk Een ontwerp hiervoor is gemaakt door de heer E. Schippers. Hij heeft het zo gemaakt en zo‟n plaats gegeven dat het ook met het oog op het kerkhof goed past. Het gebouw vult aan wat in de Kruiskerk ontbreekt en tegelijk levert het een bijdrage aan een meer maatschappelijke verankering Dit is één van de dia‟s, eerder gepresenteerd aan de kerkenraad. Het geeft een idee van de vorm en de plaats van het bijgebouw, een foyer. Het plan moet, mits aanvaard, nog en detail worden uitgewerkt. De projectgroep tekent bij dit ontwerp aan: o Een foyer stoort niet, niet tegen de kerk aan en niet op het kerkhof o Het neemt een logische plaats in o Het ontneemt weinig ruimte aan het kerkhof o Het heeft wat de Kruiskerk zelf ontbeert: ontvangstruimte, toiletten, garderobe, kleedgelegenheid, ruimte voor kindernevendienst o De foyer biedt een goede gelegenheid voor informatievoorziening ten behoeve van de historie van dit deel van Burgum, en ook ten behoeve van de graven 4 Combinatie kerkhof en Kruiskerk Na de oriëntatie, het opstellen van een visie en een missie met een verbeelding daarbij heeft de projectgroep zich uitvoerig inhoudelijk bezig gehouden met het kerkhof en de Kruiskerk. Daarvan wordt verslag gedaan in het rapport in de hoofdstukken 4, 5, 6 en 7. 3 De gemeente Tytsjerksteradiel bereidt deze wijziging momenteel voor en is van plan haar in 2014 vast te stellen. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 5 De Kruiskerk en het kerkhof zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het is één complex, onderling zeer nauw met elkaar verweven. Je moet ze niet uit elkaar willen spelen, en ook niet tegen elkaar uit willen spelen. Wanneer kerkhof en Kruiskerk als één complex worden beschouwd is het mogelijk om in het beleid beide aandachtspunten evenwichtig uit te werken: (1) het kerkelijk aandachtspunt vraagt om doordenking van de kerkelijke functie van het begraven van de doden en het houden van erediensten alsmede het missionaire, pastorale en diaconale aspect daarvan, en (2) het maatschappelijk aandachtspunt vraagt om versteviging van de maatschappelijke betrokkenheid bij kerkhof en Kruiskerk. Het dorp Burgum heeft (groot) belang bij het complex Kruiskerk en kerkhof, terwijl het complex zelf (groot) belang heeft bij de betrokkenheid van het dorp Burgum. De toekomst van kerkhof en Kruiskerk wordt in grote mate bepaald door de protestantse gemeente en het dorp Burgum samen, aldus een van de belangrijkste opmerkingen van de projectgroep. Het is deze samenwerking die een belangrijke pijler van de adviezen is geworden. Een vergrote maatschappelijke betrokkenheid is ook bij de exploitatie van belang. Wij wijzen op een verbreed gebruik van de kerk en op uitgebreidere mogelijkheden voor legaten en subsidies. Werk de samenhang van het kerkelijk en het maatschappelijk aandachtspunt beleidsmatig uit, in het beheer en in de exploitatie. De exploitatie, die kostendekkend moet zijn, zorgt voor de instandhouding van beide, uiteraard rekening houdend met de bijzondere regels voor de instandhouding van het monument de Kruiskerk en omgeving. 5 Het juridisch kader Van groot belang bij eigendom en exploitatie van een kerkhof en ook van de Kruiskerk is een groot aantal juridische zaken. We noemen ze hieronder kort. Uitvoerig is alles vermeld in het rapport. 5.1 Eigendom Het kerkhof is een zogenaamde bijzondere begraafplaats. Volgens het huidige reglement van de begraafplaats rust het beheer van het kerkhof bij het College van Kerkrentmeesters (CvK). In artikel 10 van het reglement staat dat voor elke begraving het verlof van het CvK vereist is. De eigendom van het kerkhof ligt bij de PGB. Daarom is het de PGB die het beleid maakt en toeziet op beheer en uitvoering daarvan door het CvK. Het is ook de PGB die kan beslissen tot een eventuele overdracht van kerkhof en Kruiskerk. 5.2 Gemeente Tytserksteradiel 5.3 Wetgeving aangaande het kerkhof en de Kruiskerk Diverse wetten en regelingen zijn van toepassing op het begraven, cremeren maar ook op het exploiteren van een kerkhof: 5.4 Beheer van Kerkhof en Kruiskerk Het beheer van zowel de Kruiskerk als het kerkhof berust thans bij het College van kerkrentmeesters. De komende jaren zal de zwaarte van de beheerstaak verder toenemen. Enerzijds door meer en complexere regelgeving en anderzijds door de in de toekomst benodigde investeringen welke gepleegd dienen te worden. Ook het vinden van voldoende vrijwilligers zal steeds lastiger worden. De exploitatie van het kerkhof in Burgum is een onderneming op zich en vergt wellicht een dagtaak. Het zou verstandig kunnen zijn om de uitvoering en exploitatie in ieder geval financieel af te scheiden van de gemeente en neer te leggen in een aparte entiteit waardoor enerzijds de gemeente nimmer financieel verantwoordelijk zal zijn en anderzijds ook in de toekomst het behoud van het kerkhof en de Kruiskerk kan worden gegarandeerd. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 6 5.5 Tarifering Het tarief van begraven, evenals de grafrechten wordt vastgesteld door het College van kerkrentmeesters. Mocht de exploitatie van het kerkhof een overschot vertonen kan er sprake zijn van winst. Aangezien voor kerken geen uitzondering geldt voor de vennootschapsbelasting en een groot deel van begravenen niet lid was van de protestantse gemeente moet dan de vraag gesteld worden of de Protestantse gemeente geen ondernemer is ten aanzien van de exploitatie van het kerkhof. Indien kerkhof en Kruiskerk in een aparte rechtsvorm zouden worden ondergebracht kunnen opbrengsten van het kerkhof aangewend worden tot instandhouding van de Kruiskerk. Hiermee kan mogelijke belastingheffing worden voorkomen. 5.6 Eigen beheer of overdracht Indien er twijfel is of op de lange termijn beheer en exploitatie bij de PGB kunnen blijven is het verstandig om te kijken naar andere mogelijkheden voor beheer en exploitatie. Een financiële- of risicoscheiding is alleen mogelijk als het kerkhof en de Kruiskerk niet direct onder het bestuur van de PGB staan. Het beheer (maar zeker voor subsidies ook de eigendom) kan worden ondergebracht in een aparte entiteit. Het lijkt de projectgroep niet wenselijk om kerkhof en/of kerk over te dragen aan een derde waardoor de zeggenschap van de Protestantse gemeente te Burgum verloren zou gaan. Een dergelijke overdracht past niet binnen de pastorale en missionaire taak van de Protestantse gemeente Burgum en is daardoor minder geschikt, zeker niet voor een kerkhof. 5.7 Kerkelijke stichting Is er dan geen mogelijkheid om het risico buiten de Protestantse Gemeente Burgum te houden maar de zeggenschap daarbinnen? Het Burgerlijk Wetboek en de Ordinanties bij de kerkorde van de Protestantse kerk in Nederland geven de mogelijkheid tot een kerkelijke stichting. Een kerkelijke stichting valt eveneens onder het Burgerlijke recht. Echter er is een belangrijk verschil. Dit verschil zit in de generale regeling bij de ordinantie die van toepassing is op de kerkelijke stichting. De kerkelijke stichting heeft als voordeel dat het doel zeer precies kan worden omschreven. De wensen die er thans zijn kunnen op deze wijze worden geborgd. Ook kan het financiële risico van de Kruiskerk en het kerkhof buiten de Protestantse Gemeente worden geplaatst. Geborgd kan worden dat bij nalatigheid van de stichting of bij ontbinding de eigendommen terugkeren bij de Protestantse gemeente Burgum. De voordelen van een protestantse stichting ten opzichte van een reguliere stichting zit hem met name in het toezicht van de PGB of het CvK, dit afhankelijk van wie de oprichter zal zijn. Immers het kerkelijk lichaam dient toestemming te geven voor belangrijke zaken, keurt de begroting, benoemt de bestuursleden en kan zelfs tot opheffing van de stichting overgaan. Het bestuur van een Protestantse stichting hoeft niet uitsluitend uit leden van de PGB te bestaan. Sterker nog, de statuten laten vrijheid om juist te bepalen dat ook niet-protestanten deel uit kunnen maken van het bestuur. Dit is een mogelijkheid om de betrokkenheid van niet gemeenteleden bij de Kruiskerk en kerkhof te vergroten. 6 De capaciteit van het kerkhof De uitkomsten van dit hoofdstuk zijn verwerkt in Hoofdstuk 7 (Exploitatie) 7 Exploitatie Voor de keuze van eigendom en exploitatie in de komende decennia is van belang: Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 7 7.1 Algemeen Beschouw een begraafplaats als een onderneming. De bedrijfsvoering moet dan ook als onderneming plaatsvinden. Hierbij kan een lange termijnvisie niet ontbreken! Een begraafplaats voorziet in een belangrijke behoefte met grote immateriële en materiële belangen, gedurende een lange periode. Dus is het bij de exploitatie van een begraafplaats essentieel om over een goed uitgewerkt beleidsplan te beschikken. 7.2 Ontwikkelingen Voor het kerkhof in Burgum moet rekening worden gehouden met een aantal ontwikkelingen, die verwerkt moeten worden in een lange-termijnvisie. - toename aantal overledenen; - Toename aandeel crematies; - Bevolkingssamenstelling in Nederland wordt gevarieerder - Behoefte aan individuele invulling - Toenemende belangstelling voor natuurbegraafplaatsen of in een natuurlijke omgeving. 7.3 Wetgeving Voor begraafplaatsen is een breed scala aan wettelijke kaders relevant. 7.4 Organisatie en personeel Organisatie Voor Burgum is het kerkhof bij de Kruiskerk in gebruik. Deze valt onder beheer van de Protestantse Gemeente Burgum en daarmee onder verantwoordelijkheid van de Kerkenraad. Deze delegeert het beheer van de begraafplaats aan het College van Kerkrentmeesters. Het kerkhof in Burgum is in verhouding met andere bijzondere begraafplaatsen groot. Onderdelen van het beheer zijn: - Grafuitgifte - Informatievoorziening - Administratie - Regelgeving - Exploitatie - Begraven - Onderhoud Personeel De werkzaamheden op een begraafplaats zijn zeer divers. In grote lijnen vallen deze te verdelen in beheerstaken en uitvoerende taken. De beheerstaken richten zich met name op de volgende zaken: - Beheren en managen van de begraafplaats - Uitvoeren van financieel beheer en administratie - Contact hebben met nabestaanden en publiek - Aansturen medewerkers - Organiseren van de begrafenissen - Informatieverstrekking De uitvoerende taken richten zich met name op de volgende zaken: - Grafdelven en -dichten - Onderhoud terrein en gebouwen - Onderhoud grafmonumenten (afhankelijk van het reglement) - Onderhoud machines en hulpmiddelen Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 8 7.5 Administratie Naast de financiële administratie speelt de gravenadministratie een belangrijke rol bij begraafplaatsen. Het nauwkeurig bijhouden van een uitvoerig register is wettelijk verplicht. Het register moet ook openbaar zijn. Het is zeer aan te bevelen de gravenadministratie te integreren met de financiële administratie van het kerkhof. 7.6 Capaciteit Bij exploitatie en inrichting van begraafplaatsen is de capaciteit één van de belangrijkste factoren. De capaciteit is het totaal aantal graven op een begraafplaats, zowel leeg als in gebruik. Capaciteit gaat ook hand in hand met kwaliteit. Er moet evenwicht zijn tussen kwantiteit en kwaliteit. Dit was voor de projectgroep een zeer moeizame exercitie, omdat vooreerst duidelijk moest worden hoe de grafbezetting en de looptijden van de huidige graven is. Vervolgens moet ingeschat worden hoe de verwachtingen zijn voor de toekomst. Van belang voor de inschatting van de benodigde capaciteit zijn onder meer de volgende zaken: - Prognose van het aantal overledenen - Verhouding begraven en cremeren en ontwikkeling daarin - Aantal graven uitgegeven en beschikbaar - Aantal verlengingen en teruggave van rechten - Verwachte capaciteitsontwikkeling omliggende begraafplaatsen Over de bestaande grafcapaciteit op het kerkhof in Burgum is dit te zeggen: er is relatief nog maar een beperkt aantal graven vrij beschikbaar. Voor toekomstige vraag zal bij de huidige capaciteit meer geruimd moeten worden. Er wordt een behoorlijke stijging van het aantal sterfgevallen in de komende decennia verwacht. Op basis van capaciteitsberekeningen (hoofdstuk 6), gecombineerd met de startsituatie voor 2015, inzetbaarheid in 2017 van thans te ruimen graven en een gestileerde vrijval in 2025 van in het verleden voor onbepaalde tijd uitgegeven graven, is er over het capaciteitsverloop van het huidige kerkhof dit te zeggen: zonder aanvullende maatregelen kan de verwachte groei van het sterftecijfer en de daaruit voorvloeiende grafbehoefte al binnen enkele jaren niet meer worden opgevangen. In het ontwerp voor het kerkhof dat de projectgroep voorstelt zijn twee uitbreidingsopties meegenomen op grond die reeds in eigendom is van de Protestantse Gemeente Burgum. Het betreft een optie aan de noordzijde en een optie aan de oostzijde van het kerkhof. Er is ook een capaciteitsprojectie gemaakt voor een uitbreiding alleen aan de noordzijde en een met uitbreiding noord- en oostzijde. Hieruit valt af te leiden dat bij alleen uitbreiding aan de noordzijde er voldoende aanbodmogelijkheid is tot circa 2035. Bij een uitbreiding gecombineerd met de oostzijde is dat tot circa 2045. Hierbij is geen rekening gehouden met eventueel meerlaags begraven en dergelijke. 7.7 Prijsvergelijking met omliggende begraafplaatsen Het tarief voor grafhuur is in Burgum hoger dan bij de andere onderzochte begraafplaatsen, met uitzondering van Drachten. Met het tarief voor onderhoud is Burgum de laagste van de begraafplaatsen waar het in rekening wordt gebracht. 7.8 Investering- en financieringsbegroting Uitgaande van de noodzaak tot uitbreiding van de beschikbare capaciteit om in de toekomst aan de vraag te kunnen voldoen en op basis van het ontwerp zoals de projectgroep dat heeft laten uitwerken, kunnen een aantal investeringsopties worden begroot. Voor de berekeningen verwijzen we naar het officiële rapport, hoofdstuk 7. 8.9 Exploitatiebegrotingen Ook voor deze berekeningen verwijzen we naar het officiële rapport, hoofdstuk 7. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 9 Berekend zijn de opties: Herinrichting bestaand kerkhof Herinrichting bestaand kerkhof met uitbreiding noordzijde Herinrichting bestaand kerkhof met uitbreiding noord- en oostzijde Herinrichting bestaand kerkhof met volledige uitbreiding en nieuwbouw bij Kruiskerk In alle opties is sprake van een zeer fors liquiditeitsoverschot. Dit werpt de vraag op hoe te handelen met betrekking tot de tariefstelling. Naast dat dit maatschappelijk moeilijk te verantwoorden is, zal dit ook onvermijdelijk leiden tot belastingplicht voor de vennootschapsbelasting. Om de voorzieningen fiscaal geaccepteerd te krijgen, zal er een toekomstige in redelijkheid te verwachten uitgaaf tegenover moeten staan. Daarom ook is de combinatie kerkhof en Kruiskerk als een economische en fiscale eenheid van groot belang. Met betrekking tot de herinrichting en uitbreidingsopties adviseren wij dit zoveel mogelijk ineens uit te voeren. Naast efficiëncyvoordelen met betrekking tot de uitbreidingen en infrastructuur, ontstaat hierdoor ook de mogelijkheid dat aanplant zich gelijktijdig kan ontwikkelen, hetgeen het kwaliteitsbeeld van het geheel ten goede komt. 7.9 Fiscale zaken Bij de exploitatie van de begraafplaats eventueel in combinatie met het monument Kruiskerk al dan niet met aanbouw spelen ook diverse fiscale aandachtspunten. We noemen hier de voornaamste. In de huidige situatie worden beide geëxploiteerd door de Protestantse Gemeente Burgum. In de fiscale wetgeving valt deze onder kerkgenootschappen. Een kerkgenootschap is een privaatrechtelijke rechtspersoon. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt is er in de fiscale wetgeving geen uitzonderingspositie voor kerkgenootschappen, maar bestaan er diverse vrijstellingen. Voor een vrijstelling in de fiscale wetgeving moet aan voorwaarden worden voldaan. Is dat niet het geval, dan valt de rechtspersoon onder de reguliere heffing. 8 Beoordeling van de opties 8.1 De verschillende opties In de onderzoeksopdracht staan verschillende opties samengevat. De projectgroep heeft ze uiteengelegd en eraan toegevoegd de opties die in de loop van het onderzoek op een of andere manier naar voren zijn gekomen. Het zijn deze: Optie 1: het Kerkhof als een “afdeling” binnen de Protestantse Gemeente te Burgum: integraal onderdeel Optie 2: het Kerkhof als een “afdeling” binnen de Protestantse Gemeente te Burgum: op afstand Optie 3: het Kerkhof geheel verzelfstandigd Optie 4: het Kerkhof gedeeltelijk verzelfstandigd Optie 5: het Kerkhof volledig geprivatiseerd Optie 6: verzelfstandiging van Kerkhof en Kruiskerk als combinatie Optie 7: Verzelfstandiging van Kerkhof en Kruiskerk als combinatie in een kerkelijke stichting Optie 8: Geen wijziging aanbrengen Optie 9: het kerkhof overdragen aan de gemeente Tytsjerksteradiel 8.2 Beoordeling van de opties De projectgroep is er in haar onderzoek tegen aan gelopen, dat een ander criterium dan door de kerkenraad is bedoeld in 2011 veel belangrijker is, en in feite de criteria van de kerkenraad buiten Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 10 werking stelt. Het is dit criterium: waarborg voor de toekomst van het kerkhof in Burgum, met kerkelijke en maatschappelijke aspecten, in combinatie met waarborg voor de toekomst van de Kruiskerk, eveneens met kerkelijke en maatschappelijke aspecten. Daarmee stelt de projectgroep voor aan de kerkenraad om de onderzoeksvraag te veranderen als volgt: op welke manier kan gegarandeerd worden dat Kruiskerk en kerkhof in de komende decennia met een belangrijke functie in het dorp Burgum blijven functioneren? Hoe staat het er dan voor met de opties? Tijdens het onderzoek is het doel geworden: de instandhouding van het complex Kruiskerk en kerkhof voor Burgum, waarbij de exploitatie het hulpmiddel is. Uit de hoofdstukken 4 (Combinatie Kruiskerk en kerkhof), 5(Het Juridisch kader), 6(De capaciteit van het kerkhof), en 7 (Exploitatie) leiden wij af: Conclusie: de projectgroep stelt voor, dat de Kruiskerk en kerkhof samen eigendom zijn van één partij en ook door één partij worden geëxploiteerd. Daarmee vervallen alle opties die opteren voor een bijzondere positie van het kerkhof: optie 3, 4, 5 en 9. Optie 8 (“geen wijzigingen aanbrengen”, noch in eigendom noch in inrichting) vervalt eigenlijk ook, want verandering van de inrichting is noodzakelijk voor de toekomstbestendigheid. Optie 2 (kerkhof als een afdeling binnen de PGB, maar wel op afstand) houdt geen stand want de eenheid van beleid is niet op voorhand gegarandeerd. Blijven over als echte mogelijkheden: Optie 1: het Kerkhof als een “afdeling” binnen de onderdeel Protestantse Gemeente te Burgum: integraal Optie 6: verzelfstandiging van Kerkhof en Kruiskerk als combinatie Optie 7: Verzelfstandiging van Kerkhof en Kruiskerk als combinatie in een kerkelijke stichting Beoordeling hiervan: Optie 1 kent Kruiskerk en kerkhof samen als integraal onderdeel van de Protestantse gemeente te Burgum. Hierbij loopt de Protestantse gemeente alle risico van dat eigendom. Ontwikkeling van fiscale regels heeft de laatste jaren de tendens om eigendom dat winst maakt, ook wanneer het van een kerkelijke gemeenschap is, te belasten. Eventuele winst op het kerkhof kan alleen zonder gevaar gebruikt worden voor het kerkhof zelf mits goed voorbereid en in de begroting en de balans duidelijk voorbestemd daarvoor, passend binnen de fiscale kaders. Conclusie van de projectgroep: er zit een groot nadeel aan het integrale eigendom van Kruiskerk en kerkhof door de Protestantse gemeente te Burgum. Het moet juridisch en fiscaal en bedrijfsmatig als een zelfstandig onderdeel binnen de gemeente aangemerkt worden en dan nog is het niet zeker of de belastingdienst hier lang mee akkoord zal gaan, op grond van de huidige exploitatie en verantwoording. Bedenk hierbij wel, dat het kerkhof te Burgum één van de grootste kerkelijke begraafplaatsen in Fryslân is, zo niet in Nederland. Advies aan de kerkenraad: wijs deze optie af. De overblijvende opties (optie 6 en optie 7) lijken op elkaar, maar verschillen grandioos. Beide lijken op elkaar voor zover het gaat over de verzelfstandiging als combinatie, maar verschillen zeer in de wijze waarop dat gebeurt. Optie 6 gaat er van uit dat de verzelfstandiging plaats vindt door overdracht aan een andere partij: een uitvaartbedrijf, een algemene stichting, een privaat persoon of een privépersoon. Wanneer dat zou gebeuren is elk risico voor de Protestantse gemeente verdwenen. Dat is een voordeel. Maar de zekerheid voor gegarandeerd bestaan van Kruiskerk en kerkhof in Burgum en ten behoeve van de Burgumer maatschappij is ook verdwenen. Elke eigenaar is volledig eigenaar en Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 11 kan dus ook zijn eigendom op elk gewenst moment verzilveren. Dat moeten we niet willen. Dat risico moeten we niet willen lopen. Dat is een heel groot nadeel. Daarmee vervalt optie 6 feitelijk. In Optie 7 is sprake van een kerkelijke stichting. Dat is volgens de projectgroep de beste optie. In een kerkelijke stichting (zie daarvoor het hoofdstuk 5 het Juridisch kader) kan eigendom en exploitatie worden ondergebracht, terwijl de protestantse gemeente wel invloed kan blijven houden. Zij benoemt bestuursleden, en ontslaat ze, zij keurt begroting en jaarrekening goed. Zij krijgt daarmee de rol van toezichthouder. Op enige afstand keurt het Regionale College voor de Behandeling van Beheerszaken mee. Wanneer eigendom en exploitatie van de combinatie Kruiskerk en kerkhof in een kerkelijke stichting worden ondergebracht is het risico voor de Protestantse gemeente verdwenen, terwijl de kerkelijke binding op enige afstand wel zorgt voor de garantie van het langdurig gebruik van Kruiskerk en kerkhof, zowel voor kerkelijk als maatschappelijk gebruik. Dat laatste, het maatschappelijk gebruik, kan ook tot uiting komen in de samenstelling van het bestuur van de stichting. Het ligt in ieder geval voor de hand om er gemeenteleden in te benoemen, maar vanwege de functie in de Burgumer maatschappij ligt het ook voor de hand om enkele bestuursleden te zoeken in de Burgumer bevolking, of met een Raad van Advies te werken. Vanwege de overgang van huidig eigenaarschap naar het toekomstige stellen wij een overgangsperiode voor van maximaal 5 jaar. Deze periode heeft te maken met fiscale regels, maar ook met de administratieve praktijk. Eveneens vragen wij aandacht voor het dagelijkse beheer en de eenheid van bestuur en organisatie. Wij werken dit alles uit in het volgende hoofdstuk en verzamelen daarbij de adviezen die voortvloeien uit het geheel van dit rapport. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 12 9 Adviezen Zo concreet mogelijk schrijven we alle adviezen op. We tekenen hierbij aan: de volgorde van de adviezen hoeft geen volgorde in tijd bij de uitvoering te betekenen. 9.1 Oprichting van een Protestantse Stichting Breng eigendom en exploitatie van Kruiskerk en kerkhof samen onder in een protestantse stichting “Kruiskerk en kerkhof”. Hanteer bij de voorbereiding van deze stichting en bij de oprichting ervan de regels van de „Generale Regeling voor stichtingen en besloten vennootschappen‟ van de Protestantse kerk in Nederland. Benoem zowel leden van de Protestantse gemeente te Burgum als inwoners van Burgum in het bestuur van deze kerkelijke stichting (of werk met een Raad van Advies met daarin kundige en maatschappelijk betrokken inwoners van Burgum). Gebruik een overgangsperiode voor de oprichting van de protestantse stichting van maximaal 5 jaar. 9.2 Overgangsperiode Projectorganisatie Zorg voor de overgangsperiode van maximaal 5 jaar voor een projectorganisatie, waarin vertegenwoordigd zijn: het College van kerkrentmeesters, de kerkenraad, aangevuld met enkele vertegenwoordigers uit de Burgumer maatschappij en eventuele adviseurs. De taak van deze projectorganisatie is: zorg dragen voor de uitbreiding van het kerkhof, zorg dragen voor de herinrichting van het kerkhof, zorg dragen voor de bouw van de foyer, zorg dragen voor de oprichting van de protestantse stichting “Kruiskerk en kerkhof”, en zorg dragen voor de overheveling van taken van de Protestantse gemeenten te Burgum aan de stichting. De kerkenraad en het college van kerkrentmeesters behouden gedurende deze vijf jaar hun kerkordelijke rol, maar dragen bevoegdheden over aan de projectorganisatie. Professioneel beheer in de periode van maximaal vijf jaar tot aan de oprichting van de stichting: benoem één persoon (100% fte) tot beheerder van Kruiskerk en kerkhof en één persoon (100%fte) tot medewerker onderhoud. Uitvoering van besluiten tot uitbreiding, herinrichting en aanbouw Besluit tot ogenblikkelijke uitbreiding van het kerkhof uit met uitbreiding Noord (nodig vanaf 2017) en uitbreiding Oost (nodig in 2025, maar de uitbreiding moet ongeveer 10 jaar rusten). Meld de uitbreiding en de herinrichting ogenblikkelijk aan bij de gemeente Tytsjerksteradiel voor opname in de wijziging van het bestemmingsplan in voorbereiding: Burgum-Oost. Nadat de kerkenraad heeft besloten tot uitbreiding, herinrichting en aanbouw moeten de ontwerpen uitgewerkt worden, waarna de uitvoering ter hand moet worden genomen. In de overgangsperiode moeten de berekeningen die in dit rapport zijn opgenomen nauwkeurig worden uitgewerkt en eventueel aangepast. Zij vormen een integraal bestanddeel van de overdracht van Kerkhof en Kruiskerk aan de protestantse stichting. De kosten van de herinrichting en van de bouw van de foyer worden zoveel mogelijk gedekt uit het vermogen van het kerkhof en uit de vooruitontvangen bedragen voor grafrechten en grafhuur. Aanpassingen van bestaande processen Het reglement van het kerkhof moet worden aangepast aan een nieuw beleidsplan en de vigerende juridische kaders. Breng zo spoedig mogelijk de gravenadministratie geheel in orde. Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 13 Breng zo spoedig mogelijk de financiële administratie geheel in orde volgens richtlijnen van een accountant. Integreer de gravenadministratie en de financiële administratie. Handhaaf voorlopig de bestaande tarieven. Draag er zorg voor dat de tarieven voor graven en begrafenissen op het kerkhof kostendekkend zijn en dat dit elke twee jaar wordt gecontroleerd. Afloop van de overgangsperiode Breng eigendom en exploitatie van Kruiskerk en kerkhof pas onder in een protestantse stichting “Kruiskerk en kerkhof”, nadat de uitbreiding is gerealiseerd, de herinrichting voor een zeer groot deel is gerealiseerd, en de foyer is gebouwd. (Er is fiscale belangstelling voor de oprichting van een stichting, waarbij overdracht van economische goederen en wellicht ook vermogens een rol spelen). Nadat de Protestantse stichting “Kruiskerk en kerkhof” eigendom en exploitatie van de Kruiskerk en het kerkhof heeft overgenomen, voert de stichting de gemaakte plannen verder uit. 9.3 Besluitvormingsproces We maken hiervoor enkele opmerkingen: Het is de bestuurlijke taak van de kerkenraad van de Protestantse gemeente te Burgum om over de adviezen van de projectgroep te besluiten. Hij doet dat na een toelichting erop van de projectgroep en met adviezen van het College van kerkrentmeesters, en na interne bespreking en afweging. Inbreng van de gemeente(leden) kan hierbij ingebouwd worden. Als de kerkenraad besluit tot de oprichting van een kerkelijke stichting, dan legt hij het besluit daartoe voor aan het Regionaal College voor de Behandeling van Beheerszaken om medewerking voor dat plan te verkrijgen. Als de kerkenraad ook besluit tot een overgangsperiode van maximaal 5 jaar, dan benoemt hij zo snel mogelijk een projectorganisatie, die de uitvoering van de voorgenomen plannen ter hand neemt. Deze projectorganisatie krijgt een omvangrijke taak. Zij kan gebruik maken van de kennis die de thans rapporterende projectgroep heeft opgedaan. Daarmee kan veel dubbel werk worden voorkomen. Hierbij is van het grootste belang dat over enkele onderdelen zo snel mogelijk contact wordt opgenomen met de gemeente Tytsjerksteradiel om vertraging van de uitvoering te voorkomen. De kerkenraad hoort ook de Burgumer dorpsgemeenschap te informeren over de plannen. 10 Lijst van de bijlagen 11 Afrondende opmerkingen De projectgroep is alle personen en instanties die (allemaal belangeloos) hun tijd en inzet hebben gegeven om de totstandkoming van dit rapport mogelijk te maken zeer erkentelijk. Burgum, december 2011- juni 2014, en augustus 2014 (voor de samenvatting) Rapport projectgroep kerkhof (samenvatting) Protestantse gemeente te Burgum pg. 14
© Copyright 2024 ExpyDoc
