Pagina 27-pagina 30

Meditatie in het kort (4)
Vorige maand zijn we geëindigd
bij de relatie van meditatie en
de hersenfuncties, bij de
gamma-golven in het EEG
(elektro-encefalogram). Het
(EEG) kan bij ziekteprocessen
inlichtingen geven over zowel
de aard als de plaats van een
afwijking.
Onderzoek naar de hersenactiviteit (EEG) van ervaren
beoefenaren van meditatie,
laat zien dat tijdens meditatie
regelmatig hoogfrequente
synchrone golven in het EEG,
de zogeheten gamma-golven
optreden. Gamma-golven
blijken te worden voortgebracht door specifieke
interneuronen in de cortex
cerebri die snel vuren en korte
verbindingen hebben met
andere zenuwcellen.
Er blijken vier hersencentra
betrokken bij meditatie:
1. Sulcus frontalis superior en
de sulcus intraparietalis voor
het richten van de aandacht;
2. Dorsolaterale prefrontale
cortex, registreert of de
aandacht verdwijnt
3. Ventrolaterale prefrontale
cortex, zorgt dat gedachten
niet achter elke prikkel
aangaat, en remt de angst- en
pijncentra;
4. Visuele cortex, verbindt de
aandacht met bijvoorbeeld een
beeld.
Meditatie en psychotherapie
Westerse therapie en oosterse
spiritualiteit
Er zijn therapeuten die een
integratie van westerse psychotherapie en oosterse spiritualiteit nastreven: de Diamond
Approach van A.H. Almaas, de
kwantumbewustzijnbenadering van Stephen
DOELTREFFEND juni 2014
Wolinsky, de zijnsoriëntatie van
Hans Knibbe, en verschillende
therapeuten die geen specifieke naam geven aan hun
benadering.
Medisch gebruik van
mindfulness
Meditatie-oefeningen worden
ook steeds meer gebruikt als
toevoeging aan psychotherapie.
Vooral in de vorm van
mindfulness based cognitive
therapy (MBCT), in het
Nederlands vertaald met
Aandachtgerichte Cognitieve
Therapie. Het effect van een
achtweekse training als terugvalpreventie voor mensen met
terugkerende depressie is goed.
Na het volgen van de training
blijkt bij een nameting na 60
weken dat de deelnemers aan
de cursus veel minder
depressies hadden (plm. 45%)
dan de controle-groep. Ook bij
andere psychische klachten
werkt MBCT, hoewel er nog veel
onderzoek moet plaatsvinden
om het nut ervan wetenschappelijk te onderbouwen.
Gevaren van meditatie
Voor psychisch kwetsbare
mensen zou "te diep" mediteren
riskant kunnen zijn. Wanneer
deze meditatiemethode in de
geestelijke gezondheidszorg
wordt gebruikt bij patiënten
die lijden aan angststoornissen,
depressies, stress of chronische
pijn, dan zou dat soms ook
averechts kunnen uitwerken
wanneer onderdrukte emoties
bovenkomen. Dan zou het
consulteren van een in
psychische schade gespecialiseerde traumatoloog een beter
alternatief zijn. Confrontatie
met trauma's en moeilijk te
ontwarren emotionele knopen
zou op zich helend zijn, "Maar
als dat niet op de juiste wijze
gebeurt, is het niet zonder
gevaar. In het slechtste geval
kan het iemand nog veel zieker
maken en zelfs in levensgevaar
brengen." Hans Wolfgang
Schumann waarschuwt dat de
meditatietechnieken van
concentratie en keuzeloos
gewaarzijn niet zonder gevaar
zijn: een teveel heeft een soort
"psychisch verdrinken" tot
gevolg en onvoorzichtige
toepassing kan tot geestelijke
ontsporing leiden.
Dalai Lama
Tot slot nog even de Dalai
Lama, die overigens in mei in
ons land is geweest en een
interessante performance heeft
gegeven in de Ahoy-hallen, over
meditatie. Hij ziet meditatie
als een spirituele discipline die
ons daadwerkelijk in staat stelt
een zekere controle over onze
gedachten en emoties te
verkrijgen. Hij stelt dat het
vinden van geluk alleen binnen
onszelf plaatvindt, terwijl veel
mensen geluk proberen elders
te zoeken. Vatbaarheid voor
stressvolle omgevingsfactoren
zorgen ervoor dat negatieve
emoties veel mensen beheersen, terwijl de mens juist deze
negatieve emoties zelf moet
leren beheersen. Veel ongeluk
in de wereld ontstaat dus door
die onbeheersbaarheid van de
eigen negatieve emoties!
De Dalai Lama wees zijn toehoorders verder nog even op de
ontdekkingen in de kwantumnatuurkunde en de parallellen
met de boeddhistische visie op
meditatie en in feite het leven.
Het is aan te raden zijn boekje
’The Dalai Lama’s little book of
wisdom’ te gaan lezen, want
bij de mens gaat het in feite
om alles ’tussen de twee
oren’.
27
emotionele processen (logisch redeneren, planning
en emotie) plaatsvinden. Daarnaast regelen de grote
hersenen de bewuste bewegingen. De rechter
hemisfeer ontvangt prikkels van de linkerkant van
het lichaam. En de linkerkant van de hemisfeer
ontvangt prikkels van de rechter kant van het
lichaam.
De vier hersenkwabben
De gemiddelde mens weet in beginsel weinig over de hersenen.
Men weet dat elke hand vijf vingers heeft, maar hoeveel
hersenkwabben de mens heeft, is in beginsel onbekend. Men kan
stellen dat de hersenen het meest onbekende gebied in het
gehele lichaam vormen. Dit is ook de reden dat de Doeltreffend
hier aandacht aan besteed, aangezien wij ervan uitgaan dat elk
mens recht heeft te mogen weten hoe het eigen lichaam is
opgebouwd. Elk mens heeft dus vier hersenkwabben. Het
patroon in de hersenen van bulten (gyri) en groeven (fissures)
van de grote hersenen is bij elk individu vergelijkbaar.
Dit patroon kan men onderverdelen in vier kwabben die elk hun
eigen functie hebben:
Frontale kwab
De frontale hersenkwab bevindt zich aan de voorkant van beide
hemisferen. Deze speelt een rol bij het aansturen van
willekeurige bewegingen. Ook is hij betrokken bij mentale
functies als beoordelingsvermogen, impulscontrole, sociaal
gedrag, geheugen, taal en probleemoplossing.
Temporale kwab
De temporale kwab zit aan de onderkant van de grote hersenen.
Hij speelt een rol bij het gehoor, visuele herkenning, verbale
geheugen en taalfuncties. De temporale kwab kan worden
aangetast door ziektes als Alzheimer, migraine en epilepsie
waardoor een gedeelte van het gezichtsveld kan wegvallen.
Pariëtale kwab
De pariëtale kwab zit achter de frontale kwab en boven de
temporale en occipitale kwab. Hij speelt een rol bij het
integreren van zintuiglijke informatie en ruimtelijk denken.
Occipitale kwab
De occipitale kwab zit aan de achterkant van de hersenen en is
verantwoordelijk voor het verwerken van visuele informatie.