Geld lenen bij DUO

Geld lenen bij DUO
De vraag
Bij de DUO kunnen studenten met 0,6% rente geld lenen. Veel studenten in Nederland
doen dat. Mijn vraag is of het goed voor de Nederlandse economie is om geld te lenen bij
de DUO en het op de bank te zetten.
Ik zal de vraag iets verder uitleggen. De Nederlandse staat leent op dit moment voor een
negatieve rente op de internationale geldmarkt. In principe zou de Nederlandse staat dus
0,6% winst maken op het bedrag dat ze jou lenen. Verder pakt de student het rente verschil
tussen hetgeen wat ze betalen aan de DUO en hetgeen ze van de bank krijgen. Dit is al snel
1% die ze weer kunnen uitgeven. Daarnaast heb je ook nog het positieve effect van de
banken die meer kapitaal hebben en dus meer kan uitlenen aan bedrijven. Hier verdienen
de banken aan. Daarnaast heb je ook nog het bedrijfsleven die de mogelijkheid heeft geld te
lenen en dus investeringen kan doen en hieraan verdienen. Dit is niet alleen goed voor die
bedrijven, maar hierdoor is er meer werk en dus een grotere Nederlandse economie. Mijn
vraag is dus of het goed is voor de Nederlandse economie als studenten geld lenen bij de
DUO en op de bank zetten zonder dit uit te geven? En wat daarbij de effecten zijn voor de
verschillende partijen (studenten, overheid, DUO, bedrijfsleven, banken,
werkgelegenheid).
J. Eijkelhof, Groningen
Het antwoord
Ongeacht wat het voor de economie als geheel doet, is het in ieder geval een goede
investering van de student. Normaal kun je alleen meer rendement krijgen als je ook meer
risico loopt, maar in dit geval belegt ze het geleende geld zonder risico te lopen en boekt zo
'gratis' winst. Maar goed, de vraag is wat de bredere economische effecten zijn.
Om die vraag te beantwoorden moet we een aantal keuzes en aannames maken. Ten eerste:
welke twee situaties worden vergeleken? Om te weten of het goed is voor de economie,
moeten we immers weten wat de oude situatie is en dan analyseren of de nieuwe situatie
beter is. Mijn aanname wordt eerst dat alle studenten al maximaal lenen, maar dat ze in de
oude situatie al het geld uitgeven en in de nieuwe situatie al het geld op de bank zetten.
Deze aanname maakt het makkelijker, omdat er zo geen direct effect is op de overheid en
DUO: er wordt dezelfde hoeveelheid geld naar de studenten gesluisd in de oude en nieuwe
situatie (ik neem overigens ook de overheid en DUO samen als een partij, aangezien DUO
slechts een uitvoerende tak van de overheid is).
In dit geval is dus de vraag of het voor de economie beter is het geleende geld uit te geven
of om het op de bank te hebben staan. Of simpeler: wat gaat de bank met dat geld doen?
Wat je in de vraag al aangeeft: wil dit geld bijdragen aan de (Nederlandse) economie, zal
het moeten worden uitgeleend aan Nederlandse partijen. Een deel van het spaargeld zal de
bank in kas moeten houden als reserve; laten we ervan uitgaan dat de rest wordt
uitgeleend. Ongeveer 10 procent van de leningen van Nederlandse banken gaat naar het
buitenland en draagt dus niet bij aan de Nederlandse economie. Zo'n 5 procent wordt in
consumptieve leningen aan huishoudens verstrekt, maar ook dit doet niet zoveel: in de
oude situatie gaven studenten het geld zelf uit, in de nieuwe situatie geven andere
huishoudens dat geld uit. Bijna 45 procent komt in woninghypotheken terecht. Dit kan
meer economisch effect hebben, maar alleen voor zover die hypotheken worden gebruikt
voor nieuwbouw woningen: anders wordt het geld gebruikt om een bestaand kapitaalgoed
op te kopen, zonder direct extra economische activiteit. De laatste 40 procent komt bij
bedrijven terecht en die kunnen dat geld gebruiken om te investeren. Een deel van dat geld
zal echter in het buitenland terecht komen, als directe investeringen door Nederlandse
bedrijven.
Kortom, er zal maar een deel van het spaargeld in de Nederlandse economie terecht
komen, vergeleken met de oude situatie waarin al het geld door de studenten (in
Nederland) wordt uitgegeven. Hierbij zijn we er ook nog vanuit gegaan dat als banken
meer geld in kas hebben, er meer aan bedrijven wordt uitgeleend. Dit kan, maar hoeft niet:
als de rente niet verandert en als bedrijven niet meer productieve investeringen
beschikbaar hebben, zal er niets veranderen in de investeringen. En het ligt voor de hand
dat de rente niet verandert: door het leen- en spaargedrag van de studenten komt er €2,3
miljard extra beschikbaar (650 000 studenten in het hoger onderwijs die elke maand de
maximale €300 lenen) terwijl er in totaal zo'n €800 miljard aan leningen uitstaat
(waarvan ±€300mld aan bedrijven). Het is ook goed mogelijk dat bedrijven voorzichtig
zijn met investeringen in deze tijd omdat ze bang zijn dat de investering te weinig oplevert,
in plaats van dat ze niet investeren omdat ze geen lening kunnen krijgen. Dus, als
studenten opeens hun hele geleende bedrag niet meer uitgeven maar op de bank zetten, zal
dit waarschijnlijk een negatief effect hebben op de Nederlandse economie.
Ik heb in deze redenering de rente-inkomsten van de studenten buiten beschouwing
gelaten, want dat gaat om een klein bedrag: 1% van €2,3mld is maar €23mln, ofwel
0,004% van het Nederlands BBP of €1.35 per Nederlander per jaar. De extra verdiensten
van banken zijn ook bescheiden vergeleken bij de omvang van de Nederlandse economie:
ook hier gaat het om niet meer dan een paar procent van €2,3mld.
Goed, weer terug naar de eerste aanname dat in de oude en de nieuwe situatie studenten
maximaal lenen. Wat als dat niet zo is? Om het ook weer gemakkelijk te maken, neem ik
aan dat studenten eerst niets lenen en daarna maximaal lenen en dat uitgeven. Gezien de
eerdere discussie geven we zo het lenen de grootste kans om een positief effect op de
Nederlandse economie te hebben. De Nederlandse overheid zal er voor moeten betalen om
het geld aan de studenten uit te kunnen lenen want in tegenstelling tot wat je in je vraag
stelt, leent de Nederlandse overheid nu niet tegen negatieve rente. Aangezien DUO rentes 5
jaar vast staan, is de vraag hoeveel de overheid moet betalen voor een obligatie waarvan de
rente 5-jaar vast staat: dat is nu ongeveer 1,1%. Ofwel, de Nederlandse staat (en dus de
belastingbetaler) subsidieert Nederlandse studenten die geld lenen voor hun studie. Door
het extra lenen van de studenten, wordt er meer uitgegeven, maar de volle €2,3mld komt
niet ten goede aan het Nederlandse BBP. Voor een deel zullen extra goederen en diensten
worden geïmporteerd. Ook zal de rentesubsidie betaald moeten worden, mogelijk via extra
belastingen. Maar ondanks dat, zal deze verandering waarschijnlijk wel positief uitwerken.
Dus concluderend: als je je eigen portemonnee wil helpen, is het prima om maximaal te
lenen en dit op de bank te zetten (zet het ook vooral voor langere tijd vast, dan verdien je er
nog meer op), maar de Nederlandse economie help je er niet mee. Daarvoor kun je het
geleende geld beter aan uitgeven aan een biertje of twee.
Met vriendelijke groet,
Dr. R.C. Inklaar
Fac. Economie en Bedrijfskunde
Rijksuniversiteit Groningen

Download Report