Inventarisatierapport 2013
Vogels in en om Den Haag
Telgegevens van:
Vogelrustgebieden, overige groengebieden, nestkasten, MUS-project, ooievaarsring-project.
Activiteiten van anderen:
Weidevogelwerkgroep Solleveld, Nootdorp-Leidschendam, Vogelringstation Meijendel, Veenweidegebieden tussen Leiden en Den Haag.
Haagse Vogelbescherming
Inhoudsopgave
Voorwoord
Website:
Coördinator Veldwerk:
www. haagsevogels.nl
Boudewijn Schreiner
Email: [email protected]
Informatie:
Voor alle vragen over (wilde) vogels en vogelbe-
Contactpersoon inventarisatierapport:
scherming kunt u terecht op
Ruud van der Waard
[email protected]
Email: [email protected]
of bij onze telefonische informatiepost:
T: 06 - 46 42 68 09
Alarmnummer milieuzaken:
Frederik Hoogerhoud, M: 06 - 41 27 15 31
Correspondentieadres:
Email: [email protected]
Altingstraat 12, 2593 SX Den Haag
Ruud van der Waard, M: 06 - 47 46 01 59
Email: [email protected]
Contributie 2014:
Martin van de Reep, M: 06 - 55 78 10 30
leden: € 12,50 per jaar
Email: [email protected]
jeugdleden tot 16 jaar gratis
lidmaatschap voor het leven: eenmalig € 250,00
Vogelasiel De Wulp:
Heliotrooplaan 15, 2555 MA Den Haag
Ledenadministratie:
Tel: 070 - 323 15 68
Ingrid Megens
b.g.g. 06 - 46 42 68 09
Riouwstraat 206, 2585 HZ Den Haag
IBAN: NL83 INGB 0005 0926 75
Email: [email protected]
Email: [email protected]
Tel: 070 - 350 53 88
IBAN: NL49 INGB 0000 2752 00
Werving nieuwbouw/renovatie Vogelasiel:
IBAN: NL75 RABO 0160 2808 26
5
Methode van onderzoek en toelichting
ATV “Zonnegaarde”
28
Landgoed Overvoorde
29
Wilhelminapark
30
op de cijfers
6
Hoekpolder
30
Vogelrustgebieden*:
9
Eikelenburg
30
Dr. Abraham Schierbeektuin
9
Park Vreugd en Rust en Park ’t Loo
31
Eilandjes Meer en Bos
10
Landgoed Voorlinden*
31
Marlot
10
Groot Haesebroek
32
Ockenburgh
11
Backershagen / Wiltzanck / Hartenkamp
33
Gravin van Bylandtreservaat
11
De Paauw en Bos Ruys
33
Henk van Dongenreservaat
12
Park Rozenrust
33
Overvoorde
13
Duivenvoordse- en Veenzijdse Polder
34
André van der Laantuin
13
Eendenkooi Zuiderpark
14
Teloverzicht andere telgebieden
36
Paroussia
15
Nestkastenonderzoek
42
Teloverzicht vogelrustgebieden
16
Telgegevens nestkasten
43
Andere telgebieden:
18
MUS-project
44
Haagse Bos
18
Clingendael / Oosterbeek
19
Project Ooievaars
67
Arendsdorp / Oostduin
21
Ooievaarsringen
67
Vallei Meijendel
22
Wintertelling
68
St. Hubertuspark
22
Ooievaarsnesten
69
Park Sorghvliet*
23
Haagse Beek (middenloop)
24
Diverse activiteiten van anderen
70
Wapendal*
25
VWG Solleveld
70
Landgoed Meer en Bos
25
Vogelringstation Meijendel
70
Westduinpark (noordelijk deel)
26
Weidevogelwerkgroep Nootdorp-L’dam
72
Westduinpark (middendeel)
26
Veenweidegebieden Den Haag Leiden
75
Westduinpark (zuidelijk deel)
27
Crematorium Ockenburgh
27
Overzichtskaart
77
Hyacintenbos
27
Heempark H.J. Bos
27
De Heimanshof*
28
*Alleen toegang met vergunning of toegangskaart
Het inventarisatierapport is GRATIS VOOR LEDEN van de Haagse Vogelbescherming.
Niet-leden kunnen “Vogels in en om Den Haag” bestellen door overmaking van € 4,50 op giro 358 61 85
t.n.v. Haagse Vogelbescherming te Den Haag, onder vermelding van “Inventarisatierapport 2013”.
Instellingen en organisaties worden uitdrukkelijk verzocht volledige naam en adres te vermelden van
degene aan wie het rapport moet worden toegezonden.
2
Illustraties en tekening omslag :
uit Teixeira (1979), Atlas van de Nederlandse Broedvogels. Sovon (met toestemming)
Coördinator telgegevens: Ruud van der Waard
Eindredactie: Frank Kooper
Lay-out: Aletta de Ruiter
Statistiek: André Saanen
Final check:
André Saanen, Frank Kooper en Tom Loorij
3
Voorwoord
Dit jaar overtreft het Inventarisatierapport zichzelf
Veenzijdsepolder vanwege een verhuizing naar de
weer eens door een record aantal pagina’s. Het zijn
Veluwe. De HVB zal hem op afstand op de hoogte
er acht meer dan het vorig jaar en de oorzaak ligt
houden van het wel en wee van de vereniging.
vooral in het uitdeiende rapport van MUS.
IR-aartsvader Tom Loorij heeft alle stedelijke cijfers
Andere afzwaaiers uit het raport zijn Nicolette Rab
in de statistiek gezet en dat vraagt om ruimte. Er
en Ton Haase die dit jaar voor het eerst geen telling
komt vast een moment dat de MUS-rapportage een
hebben gedaan in de Nieuwe Scheveningse Bosjes.
eigen ringbandje nodig heeft, al was het maar omdat
het totaal aan resultaten niet meer in de pagina-
Verder is er nog een kleine wijziging het vermelden
tabellen van dit verslag zullen passen.
waard: in de kopjes van de telgebieden is expliciet
aangegeven hoe er is geteld en of de telgegevens
Maar ook de ooievaarsrapportage heeft uitbreiding
zijn doorgestuurd aan Sovon. Daar willen we in de
en dat betekent dat er intensief en enthousiast aan
toekomst meer aandacht aan gaan besteden.
dit betrekkelijk nieuwe HVB-onderzoek wordt ge-
Een weerkerend dilemma is de tenaamstelling van de
werkt. Hulde aan alle betrokkenen.
verschillende gebieden. Sommige vogelrustgebieden
hebben nog de oude benaming “tuin” of “reservaat”.
Bij de waarnemingen van de “Vogelrustgebieden”
Officieel zou het allemaal vogelrustgebied moeten
en de “Andere telgebieden” zien we een rustige
zijn, maar die consequente benoeming blijkt heel
dynamiek. Ik vind het zelf altijd verrassend dat de
statisch over te komen. Na lang wikken en wegen
beheerders en tellers elk jaar weer nieuwe details
hebben we er toch voor gekozen om alleen het
waarnemen. Verschillende anekdotes maken de
hoofdstuk “Vogelrustgebieden” te noemen en de
verslagen spannend en geven een goed beeld van
subkopjes de naam van het gebied te geven plus
persoonlijke betrokkenheid en voortschrijdende na-
eventueel de oude toevoeging. Ongeveer hetzelfde
tuurlijke processen in de verschillende gebieden.
dilemma betrof de benaming “landgoed”. Daar is per
Prettig is het om te mogen constateren dat ook
gebied een afweging gemaakt. Beslist niet conse-
Vogelwerkgroep Solleveld weer van de partij is. De
quent, maar wel herkenbaar.
telresultaten staan dit keer niet in een eigen tabel,
maar zijn verwerkt bij de “Andere telgebieden”.
Rest mij mijn medecommissieleden te bedanken voor
de zeer complete, snelle en plezierige samenwerking,
Als speciale vermelding wil ik Piet Post noemen, die
Dankzij de emailcommunicatie bleek het uitwisselen
dit jaar een lange periode van 19 jaar afsluit. Hij
van drukproeven weer een fluitje van een cent.
stopt met zijn telrondes in de Duivenvoordse- en
We wensen u veel leesplezier.
Aletta de Ruiter
namens de Commissie Inventarisatierapport
Ruigpootuil
PS: De gebruikte tekeningen zijn willekeurig door het rapport geplaatst en hebben geen relatie tot
4
de waarnemingen die op de betreffende pagina worden genoemd.
5
Methode van onderzoek en toelichting op de cijfers
De Voorden), met een veel hoger percentage bos en
In de waarnemingsoverzichten is een onderscheid
struikgewas, liggen deze veel hoger.
gemaakt tussen territoriumhoudende soorten en
Cie. Veldwerk
sen, plantsoenen en woonwijken. Deze gebieden zijn
De commissie Veldwerk is de commissie binnen de
door de gemeente in beheer gegeven aan de Haagse
Haagse Vogelbescherming die de tellingen coördi-
Vogelbescherming.
Nestkastenonderhoud
ritoriumhoudende vogels niet identiek behoeft te
neert. Zij leidt hiertoe de mensen op die de inventari-
Ze zijn 0,15 tot 5 hectare groot en niet toegankelijk
Om de broedgelegenheid voor holenbroeders te
zijn aan het aantal broedgevallen. Het is heel goed
saties uitvoeren, de zgn. veldwerkers.
voor publiek. Hoewel het onderscheid niet altijd even
vergroten worden in veel gebieden nestkasten opge-
mogelijk dat sommige wel het hele jaar of een deel
De commissie organiseert voor deze mensen ook
scherp is, kan gesteld worden dat “vogeltuinen” van-
hangen, vooral daar waar weinig natuurlijke holten
daarvan een territorium hebben verdedigd, maar
opleidingscursussen en zorgt voor begeleiding van
uit hun aanleg een kunstmatig karakter dragen en als
voorhanden zijn. Koolmees, pimpelmees, torenvalk,
hierin niet tot broeden zijn gekomen. Anderzijds is
beginnende tellers. Jaarlijks houdt de commissie de
het ware vanuit het niets zijn aangelegd ten behoeve
bosuil, grauwe vliegenvanger, ze hebben allemaal
het aantal territoria ook niet gelijk aan het aantal
gebieden bij die geteld moeten worden en probeert
van een optimale broeddichtheid. “Vogelreservaten”
hun eigen kastensoort. In totaal worden er nog 317
nesten bij die soorten die meer dan één broedsel per
de beschikbare tellers zo goed mogelijk over de
zijn gebieden, waar binnen een bestaande en te
nestkasten actief beheerd. Deze worden jaarlijks
jaar grootbrengen, zoals veel zangvogels.
gebieden te verdelen. Hierbij wordt waar mogelijk
handhaven begroeiing bijzondere voorzieningen voor
schoongemaakt, gerepareerd en zonodig vernieuwd.
Met tijdelijk verblijvende soorten worden die soorten
rekening gehouden met de gebieden die beleidsma-
de vogels zijn getroffen zonder het besloten karakter
Plaatsing en onderhoud geschiedt door de veldwer-
bedoeld die het terrein tijdelijk gebruiken als voed-
tig van belang zijn.
van het gebied aan te tasten.
ker, eventueel in overleg met de terreineigenaar en
selgebied, slaapplaats of anderszins.
Hoewel het tellen van de vogels natuurlijk voor een
In de loop der jaren is vastgesteld dat de broeddicht-
de Veldwerkcommissie. Zie verder het hoofdstuk
De tellingen van de vogels per soort zijn verwerkt in
belangrijk deel voor het plezier gebeurt, houdt de
heid in alle vogelrustgebieden veel hoger is dan in de
nestkastenonderzoek.
tellijsten. De veranderingen in het gebied zoals groot
commissie daarbij wel een beleidsdoel voor ogen. De
andere gebieden.
vogelstand moet behouden en zo mogelijk verbeterd
Het onderhoudswerk, vrijwilligerswerk, wordt
worden. Door jaarlijks dezelfde gebieden volgens
voornamelijk in de herfst- en wintermaanden ver-
Methode van onderzoek
dezelfde methode te onderzoeken, kan men zien of
richt. Dit werk houdt in: snoeien, bijplanten, rooien,
Alle inventarisaties zijn op vrijwillige basis verricht in
er wijziging optreedt in het aantal vogels per soort.
aanleg en onderhoud van takkenrillen en houtstapels
de vrije tijd van de waarnemers. Jong en oud beleeft
Als we veranderingen in aantallen ook nog kunnen
(voornamelijk in wigwamvorm en rillen) en onder-
hier plezier aan. De één is er intensiever mee bezig
verklaren, hebben we helemaal een goede basis voor
houd van de afrastering. Gedurende het gehele jaar
dan de ander. Daarbij werden er verschillende telsys-
vogelbescherming.
wordt gecontroleerd op vernielingen en op “inslui-
temen gehanteerd. Voorzover mogelijk is de gevolg-
pers”. Ook het nestkastenonderhoud en de inventa-
de methode steeds in de verslagen gemeld.
risatiewerkzaamheden behoren tot de normale taken
De laatste tijd brengen de tellers echter steeds meer
van de beheerder.
systematiek in hun telmethoden en verslaggeving. In
De vogelrustgebieden zijn alleen bij uitzondering en
de meeste gebieden wordt nu volgens de door Sovon
onder begeleiding van de beheerder toegankelijk.
uitgewerkte Broedvogel Monitoring Project (BMP)-
Dat zal overigens altijd buiten het broedseizoen zijn.
methode geïnventariseerd.
tijdelijk verblijvende soorten.
Kievit
Het is van belang op te merken, dat het aantal ter-
In veel inventarisatiegebieden zijn meerdere waarne-
Steltkluut
mers actief. In dit geval is er één contactpersoon en
6
Andere gebieden
coördinator die de gegevens verzamelt en bewerkt.
De andere gebieden die geïnventariseerd worden,
Steeds vaker worden de telgegevens, die volgens de
lopen in grootte en aard van het terrein sterk uiteen.
BMP-methode zijn verkregen, ook doorgestuurd naar
De duingebieden hebben een heel ander karakter
Sovon (Vogelonderzoek Nederland). Hierdoor wordt
onderhoud of ander menselijk ingrijpen, worden in
dan de stadsparken of landgoederen. Ook de open-
een belangrijke bijdrage geleverd aan de registratie
het verslag vermeld. Tellijst en verslag samen geven
bare toegankelijkheid verschilt. In de inhoudsopgave
van de landelijke trends onder de broedvogels.
een indicatie van de waarde van een gebied voor de
zijn met een * aangegeven die gebieden, die alleen
De meeste tellers registreren ook de waargenomen
vogels.
met een vergunning of toegangskaart door het pu-
soorten buiten het broedseizoen, maar zeker niet
Eventuele aanslagen op een groengebied doen het
bliek bezocht mogen worden.
allemaal intensief. Dit houdt in, dat in de waarne-
leefgebied van vogels afnemen. In dit inventarisa-
De vogelrustgebieden
De soortendichtheid in de parken wordt sterk beïn-
mingsoverzichten van een aantal parken zeer alge-
tierapport kan men zien om welke vogelsoorten en
De vogelrustgebieden (voorheen vogeltuinen en
vloed door de aan- of afwezigheid van grote water-
mene trekvogels en wintergasten kunnen ontbreken.
aantallen vogels het gaat.
-reservaten) hebben tot doel het creëren van kleine
partijen, gazons, speel- en ligweiden en weilanden.
Dit wil echter niet zeggen dat deze soorten niet in
centra in groengebieden. Door hun beveiliging en
Zo zijn de dichtheden in gebieden als Madestein en
deze parken waar te nemen zouden zijn, maar eer-
begroeiing zijn het productiecentra voor jonge vogels
De Uithof relatief laag. In meer parkachtige gebieden
der dat de bezoekintensiteit van de tellers te gering
Toelichting op de cijfers
en ze verrijken het vogelleven in de omringende bos-
(bijvoorbeeld Arendsdorp/Oostduin, Sorghvliet en
is geweest.
Welke soorten en hoeveel er jaarlijks in een gebied
7
worden vastgesteld is sterk afhankelijk van verschil-
nis en verschillen in werkwijze kunnen de uitkomsten
lende factoren:
van de inventarisatie sterk beïnvloeden;
Vogelrustgebieden
• Veranderingen in telmethode (aanbevolen wordt
1. Veranderingen veroorzaakt door externe factoren
zoveel mogelijk de gestandaardiseerde BMP-methode
Dr. Abraham Schierbeektuin (D-H)
eekhoorn (met een dun staartje en geen idee wat
• Fluctuaties die het landelijk beeld van vooruitgang
van Sovon toe te passen);
Oppervlakte:
0,75 ha
hij nu moest doen) op het pad voor de hut en een
of achteruitgang volgen;
• Veranderingen in telintensiteit, telperiode en teltijd-
Beheerders:
Hetty Mos, Hilde Küpfer
paartje goudvinken.
• Veranderingen in het gebied door natuurlijke suc-
stip.
Telling: Via regelmatige observaties
De boomvalk is weer in de Bosjes van Poot aanwezig
• Verandering in inrichting en gebruik van het gebied
Waar veranderingen zijn opgetreden is dit zo goed
De in het vorige verslag vermelde humes bladkoning
De Aldi had een wildcamera in de aanbieding. Ik heb
(nieuwe aanplant, recreatiedruk);
mogelijk in de verslagen van de desbetreffende
heeft zeker nog twee weken in de omgeving gebivak-
hem gekocht en bij de oude drinkbak geïnstalleerd.
• Verrichten van (al dan niet intensieve) onderhouds-
gebieden beschreven.
keerd. Er stonden rond de tuin een heleboel voge-
Het resultaat viel een beetje tegen, dus heb ik hem
werkzaamheden in de parkachtige gebieden;
Wie meer wil weten van een bepaald gebied of denkt
laars die graag naar binnen wilden, maar dat kan
eind augustus bij de ronde drinkbak opgehangen.
• Inrichtingswerkzaamheden in de vogelrustgebieden
relevante informatie hierover te hebben doet er goed
niet in een vogelrustgebied! Er zijn foto’s gemaakt,
Dat was heel wat anders. Het was een komen en
(aanbrengen van wigwams, ophangen van nestkas-
aan zich in verbinding te stellen met de erbij vermel-
waarop goed te zien is dat het inderdaad om een
gaan van vogels, eekhoorn, vos, drie katten uit de
ten, terugsnoeien natuurlijke begroeiing, enz.);
de contactpersoon. Adres en telefoonnummer zijn bij
humes bladkoning gaat.
buurt en een koolmees, die op de lens landde om de
2. Veranderingen veroorzaakt door het telsysteem
de commissie Veldwerk te verkrijgen. Voor gegevens
Op 13 januari viel de vorst in, twee dagen later
boel te inspecteren. Later kregen we nog een extra
• Verandering van waarnemer; wellicht een van de
zie colofon op pag 2.
gevolgd door een laag sneeuw, die varieerde van 17
verrassing, want begin oktober stond er ineens een
tot 30 cm. De vogels hadden grote behoefte aan het
(boom)marter op de foto! Zoon Martin twijfelde of
voer, want ze trokken zich niet veel van je aan wan-
het geen steenmarter was vanwege de grootte van
neer er wat te eten viel.
de borstvlek. Eind oktober zijn drie professionele
Op 22 februari zijn een dode buizerd (bleek later) en
wildcamera’s opgehangen. Die leverden mooie foto’s
een opgegeten houtsnip gevonden.
op, maar geen marter. Het blijft spannend.
Op de 24e zag ik - vlak voor mijn neus - drie staart-
Er was weer een enthousiaste groep geïnteresseer-
mezen op de kokosnoot met vet, drie staartmezen op
den voor de excursie op 12 oktober. Er hadden zich
de pindasilo, glanskoppen en een zwarte mees op de
zoveel mensen opgegeven dat er een wachtlijst van
voedersilo, evenals een rondstappende houtsnip. Ook
dertig personen is, die te zijner tijd een uitnodiging
zijn er door Ruud van der Waard drie houtsnippen
voor een volgende excursie zullen ontvangen. Er is
losgelaten.
veel animo voor bezoek aan een vogelrustgebied.
Op 8 maart zag ik één vuurgoudhaan bij het ronde
Op 2 en 23 november vonden vogelwachterswerk-
drinkbakje en een groepje sijzen in de bomen; deze
dagen in de tuin plaats, waarbij weer een hele hoop
laatste zijn tot eind maart in de vogeltuin te zien
werk verzet is.
geweest. Tevens vond ik een door een sperwer ge-
Het hek bleek weer kapot te zijn geknipt. Binnen een
plukte zanglijster.
dag na melding was het gerepareerd. Chapeau!
Half maart heb ik een rondje gelopen met Hans Krui-
De nestkasten waren slecht bezet, hetgeen waar-
derink (groenbeheerder van Segbroek).
schijnlijk toch te wijten was aan het koude voorjaar.
Eind maart heb ik heggenmussen waargenomen in
Tenslotte danken we Judith Baars en Ap Mos voor
de wigwam, rechts van de ingang bij de houtstapel
hun hulp.
cessie (van “jonge aanplant naar volwassen boom”);
belangrijkste factoren. Verschillen in ervaring en ken-
en komt regelmatig buurten.
naast het schuurtje en in de houtstapel bij de ronde
bak. Zo is goed te zien wat het nut van de houtstapels en wigwams is.
We tellen en voeren, bizar zo koud als het is. Het is
de koudste maart in meer dan zestig jaar.
Aan het einde van de maand maart is het hek (binnen en buiten) nog steeds kapot. Ik heb erover
8
maar hopen op een ongestoorde zomer. De bosuilenkast, die door Ap en Rogier Mos is opgehangen, is
door een paartje holenduif in bezit genomen.
Eindelijk werd het zomer en in juli zag ik een jonge
Zwartkop
Torenvalk
gebeld en binnen drie dagen was het gemaakt. Nu
9
Eilandjes Meer en Bos (Den Haag)
gemeente had hem al gevonden dus daar hoefde ik
uit het zicht te zetten. Tijdens het werken aan het
Oppervlakte:
ca. 1,5 ha
niets aan te doen, maar één van de andere op het
hutje werden we herhaaldelijk scherp in de gaten ge-
Beheerder:
Rogier Mos
grote eiland hing half in een andere boom en ik kon
houden door een geringde buizerd. Deze wintergast
Contactpers. gemeente:
Jan Gemmink
niet inschatten of -als hij zou vallen- hij het wandel-
ging rustig vlak bij onze werkzaamheden zitten eten
Telling: BMP-methode
Dat onze werkzaamheden gewaardeerd worden
Wouter van As voor heel Meer en Bos)
Dus de dag nadat ik het had gezien ben ik met pa en
merkten wij na het opstoppen van een houtstapel: er
zaag naar het eiland gegaan om hem plat te leggen,
kwam meteen een winterkoninkje op af.
Ook 2013 zijn mijn vader en ik weer fris begonnen!
zodat hij viel als er niemand liep; weer een houtsta-
Er is eenmalig een snelle vogelwaarneming gedaan
We hebben een paar houtstapels en een stammen-
pel erbij. De week erna hebben we de andere omge-
door Hetty Mos. De telresulaten zijn daarom inge-
muurtje opgezet. Net daarna begon het te vriezen,
vallen boom verwerkt en nestkasten schoongemaakt
vulkd als tijdelijke waarnemingen, helaas.
maar gelukkig niet heel hard en niet heel lang. Waar-
en daarbij kreeg ik buiten mijn vader en moeder ook
schijnlijk daarom is deze keer het hout wel gewoon
nog hulp van de familie Hoeing. Een mini vogelwach-
blijven liggen, of de ongenode bezoekers van 2012
ters- werkdag! Het was erg gezellig en we hebben
Ockenburgh (D-H)
hebben het nu minder koud gehad. Ik ben blij dat
een hoop gedaan.
Oppervlakte:
ca. 3,5 ha
najaar bleek in koolmeeskast nr. 29 een vleermuis
het werk nu niet voor niets was. Rond deze vorstpe-
Het grote werk was toen klaar en ik hoefde eigenlijk
Beheerders:
Rick en Marianne Hoeing
te wonen. Het diertje bewoog zich even, waarna we
riode kwam er ook een groep sijzen op en rond de
alleen nog maar te voeren, wat prachtframboos te
Telgegevens:
Hetty Mos
het kastje maar weer direct gesloten hebben om het
eilandjes voor, die vooral de elzenproppen erg lekker
trekken en wat kleine dingen te doen. En toen ging
Telling: BMP-methode (telgegevens naar
beestje zijn rust te gunnen. Ook hebben we in het
vonden. Af en toe kwam er ook nog een groepje put-
de gemeente dunnen om voor wat meer ‘licht en
Sovon gestuurd)
late najaar een wildcamera opgehangen en ondanks
ters langs voor de afwisseling.
lucht’ te zorgen……….. Daarbij zaagden ze ook een
Tijdens een van mijn telrondes kwam ik een paar
paar bomen om die over de sloot heen op het grote
Ockenburgh is samen met Hetty en Ap Mos beheerd,
nog een leuke bonus gekregen, te weten: een bad-
vechtende roodborsten tegen, net buiten mijn
eiland konden vallen. Ze zaagden de dikke stam weg
later ook met Rogier Mos. Wij hebben de gewone
derende bosuil in de nacht.
eilandjes, iets wat ik nog nooit in de broedperiode
en lieten een heleboel takken op het eiland liggen.
werkzaamheden verricht, zoals snoeien van de
heb gezien. En een spreeuw! Ook weer net naast het
Toen ik de silo’s ging bijvullen, zag ik een mooie
meidoorns en opvullen van houtstapels, rillen en
eiland, maar wel erg leuk. Hij of zij zat op het pad
ijsvogel langs vliegen. Maar toen ik keek waar hij
wigwams. Ap en Rick hebben erg veel esdoorn weg
lekker te zoeken naar iets te eten, toen ik aan kwam
op ging zitten, zag ik een lelijke rommel van dikke
kunnen zagen aan een van de slootkanten.
Gravin van Bylandtreservaat
(Wassenaar)
takken over de sloot. Dus wat doe je dan tussen
Door het koude voorjaar was alles laat, dus ook de
Oppervlakte:
0,6 ha
kerst en de jaarwisseling? Opruimen, een houtstapel
vogels.
Beheerders:
Boudewijn. Schreiner,
en een ril maken Je laat een hoge tak als uitkijkpost
Het aantal reigers is helaas teruggelopen naar vier.
Ingrid Megens
voor de ijsvogel boven de sloot hangen en zorgt dat
Hetty noteerde tijdens het tellen de volgende waar-
Telling: alles klaar is, zodat je het volgende jaar echt fris
nemingen:
begint... Met een schone lei.
Op 2 april vloog een baltsende houtsnip op (uit het
Een dik pak sneeuw en aanhoudende vorst brachten
meidoornbosje vlak bij het wandelpark). Nadien is
de HVB ertoe om op 22 januari een officiële winter-
die niet meer gehoord of gezien.
voedering te starten.
Marlot (Den Haag)
Op 27 maart heb ik een vink horen zingen.
Vijf dagen later viel de dooi in en kon de balans
Oppervlakte:
0.15 ha
Op 3 juni bleken in de oude uilenkast kauwen te
worden opgemaakt.
Beheerders:
Rick en Marianne Hoeing
huizen. Ze hebben duidelijk jongen.
Op een aantal vaste voederplekken in het vogelrust-
Telling: Op alternatieve wijze
Tijdens het werken in september en oktober hoorden
gebied moest dagelijks worden gevoerd om aan de
dat we hem niet helemaal goed gericht hadden, toch
Jaarrond in terrein
we overal om ons heen veel roepende boomklevers.
hongerige vraag tegemoet te komen.
Marlot is in 2013 erg in het zicht blijven liggen. De
Soms wel vijf tegelijk.
Door de zware sneeuwval had de struikbeplanting
nog wat, had wat en ging met een bek vol eten rich-
beplanting buiten het rustgebied is niet erg aangesla-
De oude eiken laten soms takken vallen, dit keer bo-
ernstig te lijden gehad. Een groot aantal prachtfram-
ting de huizen. Normaal zie ik ze echt nooit in deze
gen. Het broedresultaat in de nestkasten is dan ook
venop een lijsterbes. Begin september is er een dode
bozen was bezweken onder het gewicht en moest
tijd, zeker niet ‘nest indicerend’ (met voer in de bek).
flink gedaald, van 70% naar 40%.
eik van 20 cm doorsnee omgevallen (ook op een lijs-
worden afgezet.
Zo af en toe denk je dat alle val-gevaarlijke bomen
Wij doen de werkzaamheden in Marlot nu met Hetty,
terbes). Deze is begin oktober opgeruimd. Een grote
Op een vogelwachterswerkdag in februari werd een
onderhand wel platliggen. Dit najaar bleek niets
Ap en Rogier Mos samen.
tak met veel blad is afgebroken, vermoedelijk in de
begin gemaakt met de uitvoering van het beheer-
minder waar te zijn. Er vielen er twee op het grote
Het gereedschapsschuurtje, dat meer in het zicht
sinterklaastijd. Later waaiden er ook nog een dikke
plan, door het ‘vrijmaken’ van een segment-vormig
eiland en één boom op het kleine eiland brak op een
was komen te staan, bleek nu zelfs klachten op te
eik om en een dunne boom met veel klimop. De
deel van de zuidoever voor de aanleg van een na-
meter of zes hoog af, precies bij het nestgat van
leveren en is daarom afgebroken. We hebben een
stormen hebben dus flink huisgehouden. Tijdens de
tuurvriendelijke oever.
een halsbandparkiet en viel midden in de sloot. De
nieuw schuilhutje geplaatst en geprobeerd dit meer
schoonmaakronde van de vele nestkasten in het late
Omdat er nogal wat weerbarstige boomstronken
lopen. Hij vloog eerst naar het grote eiland, zocht
10
Wilde eend
en liet zich een aantal malen goed fotograferen.
je moet doen, juist! Net als vroeger... “Papa! Help!”
Matkop
pad zou halen. Dus wat doe je als je niet weet wat
(telgegevens niet naar Sovon: dat doet
11
moesten worden verwijderd en er veel grondverzet
alles weg. Voornamelijk bosvogels, maar ook rennen
Het broedseizoen verloopt zonder incidenten en de
ochtenden, waarop de vogels zich nauwelijks lieten
nodig was, moest er zwaarder materiaal worden
een paar waterhoentjes die met hun lange nek-
vogels maken dagelijks gebruik van de drink- en bad-
horen. We wachtten op betere tijden en die kwamen
ingezet.
ken tussen de spijlen van de silokooi een graantje
derpoel.
gelukkig. De eerste standvogels zoals pimpelmees,
Een klein graafmachientje klaarde dit klusje en reali-
proberen mee te pikken, weg in de richting van de
Enkele vuurgoudhaantjes verbleven ook dit najaar op
koolmees, roodborst en heggenmus lieten zich weer
seerde een mooie glooiende walkant met een flauw
bevroren tankgracht.
hun vaste plek bij de taxussen.
volop horen. De schuwe buizerd die we hier iedere
aflopende oever. Een deel van de oever werd steil
Nadat de lege silo’s zijn bijgevuld, verschuil ik mij
afgegraven met een knipoog naar de ijsvogel, die
nog even in het observatiehuisje om te zien wat er
zich af en toe laat zien.
zoal op het voer afkomt.
Overvoorde (Rijswijk)
gend boven de vogeltuin baltsen. Waar hij precies
Om de natuur een handje op weg te helpen werd
Na enkele minuten bungelen al twee staartmeesjes
Oppervlakte:
0,5 ha
broedt hebben we echter nooit kunnen vaststellen.
zowel het natte als het droge gedeelte van de oever
aan de verse bollen en zijn ook de meeste andere
Beheerders:
Conny de Bruijn, Eric Wisse
Van de staartmees hebben we in 2013 geen ter-
spaarzaam beplant.
vogels weer terug.
Telling: Jaarrond in terrein
ritorium kunnen ontdekken, ofschoon er in de tuin
telronde observeerden, bekeek ons op grote afstand
van uit een hoge boom. In juni hoorden we hem vlie-
voldoende coniferen staan. De grote bonte specht is
Het was leuk om te zien hoe diversen plantensoorten
Elk landschapstype kent zijn natuurlijke dynamiek
een succesvogel ín, maar ook even buiten de tuin.
Een wakend mannetje wilde eend had er al snel een
en dus zou je niet raar op moeten kijken wanneer er
Eigenlijk is er altijd wel een aanwezig. Helaas hebben
oogje op laten vallen.
iets verandert in je gebied. Desalniettemin kan zo’n
we de groene specht niet in de vogeltuin kunnen
Op andere vrijgekomen plaatsen in het vogelrustge-
verandering vanuit ons menselijk gezichtspunt als in-
waarnemen, ofschoon we de soort wel regelmatig
bied werden nieuwe bomen aangeplant.
grijpend worden ervaren. Zo ging een enorme, oude
hoorden kju-kju-kju-kju-en. Tot in april waren er nog
Het voorjaar verliep te koud en te nat voor de tijd
beuk in ons vogelrustgebied steeds schever staan,
vinken aanwezig, die op de laatste restjes zaad in de
van het jaar, zoals dat zo mooi heet, maar leidde niet
tot hij tijdens de laatste hevige storm omwaaide. Het
silo´s afkwamen.
tot noemenswaardige veranderingen in de broedre-
resultaat was een enorme ravage, een verandering
Omdat de grauwe vliegenvanger in oudere inventari-
sultaten.
in de indeling van het gebied en veel licht. Forse tak-
satierapporten soms als territoriumsoort voorkwam,
De inventarisatie heeft niet volgens de BMP –metho-
ken met klimop waren van andere bomen gewaaid.
Waterhoen
er zich spontaan vestigden.
de plaatsgevonden, maar is gebaseerd op frequente
observaties.
Op 11 september kwam ik bij binnenkomst een vos
want het hek was ongeveer gelijktijdig opengeknipt.
(Ook worden er nog steeds brandjes gesticht voor de
ingang.) Vlak voor hij zijn Gouden Wulp in ontvangst
tegen die opgejaagd werd door een hond. Het lukte
In zo’n koude januarimaand zijn er soms wel vijfen-
nam, kwam Peter Weenink mij helpen met de omge-
ken en over te dragen aan zijn wanhopig zoekende
twintig tot dertig merels tegelijkertijd op de voeder-
vallen reus.
baasje. Hoe ze allebei binnen zijn gekomen, is mij
plek.
Opmerkelijk was verder de ijsvogel die ons reservaat
nog steeds een raadsel.
In april werd tijdens een harde oostenwind een grote
weer bezocht, en een fazant die er zijn intrek heeft
Omgewaaide bomen die de inspectiepaden blokkeer-
es ontworteld. De afrastering vlak naast het toe-
genomen. Daarnaast nog steeds vrij veel…...ratten.
den, zijn opgeruimd en de afrastering bleef in 2013
gangshek raakte hierdoor beschadigd en moest met
De buizerd hangt steeds vaker rond en een sperwer
gespaard.
een noodreparatie worden hersteld.
heeft een vaste plukplaats op een houtstapel. Dit lijkt
De gemeente heeft enkele esdoorns langs de tank-
iets te zeggen over de plaatselijke vogeldichtheid, die
gracht verwijderd. Een groot exemplaar werd op mijn
als het zo doorgaat eveneens tijdelijk is.......
Henk van Dongenreservaat
(Wassenaar)
verzoek omgeduwd, zodat de achtergebleven wortel-
Tenslotte heb ik een enorm nest gevonden, maar wel
kluit broedgelegenheid voor de ijsvogel biedt. op nauwelijks drie meter hoogte, in een bosschage.
Oppervlakte:
0,32 ha
14 april: de weldaad van deze eerste lentedag met
Het was niet omlaag gevallen. Het leek op dat van
hebben we op de vogelwachterswerkdag in decem-
Beheerder:
Boudewijn Schreiner
21 graden waarop één citroenvlinder en één kleine
een kraai, maar blijft voor ons toch nog even een
ber 2012 een vliegenvangerkast geplaatst. Op die
Jaarrond in terrein
vos rondvlogen, werd een beetje overschaduwd door
vraagteken.
dag werd ook een bosuilenkast geplaatst, om het
Raaf
mij gelukkig om de hond aan zijn halsband te pak-
Telling: 12
Misschien dat ramptoeristen zich wilden verdringen,
de vondst van een dode vrouwtjeshavik. De vogel
voor deze fraaie nachtvogel aantrekkelijk te maken.
Het is half januari. Een mooie witte sneeuwdeken ligt
leek een rustige plek te hebben uitgekozen om te
Helaas hebben we de grauwe vliegenvanger niet
over het vogelrustgebied.
sterven.
André van der Laantuin (Den Haag)
kunnen waarnemen. Toch laten we ons niet ontmoe-
Een houtsnip maakt zich snel uit de voeten, wan-
De in haar nabijheid aangetroffen plukresten van een
Oppervlakte:
1,5 ha
digen en hebben besloten de kast op dezelfde plek
neer ik het toegangshek achter me dichtdoe. Ik kan
jonge bosuil zouden best wel eens tot galgenmaal
Beheerder:
Jan Gemmink
te laten hangen. De bosuilenkast werd al heel snel
de vogel goed volgen tijdens zijn loopje onder de
kunnen hebben gediend.
Telgegevens:
André en Muriel Kommer.
door een paar kauwen in gebruik genomen. Na het
besneeuwde kruinen van de prachtframboos. Zijn
Op 3 mei wordt een oranjetipje waargenomen en
Telling: Observatie in het terrein
broeden bleek de kast beschadigd: het voorpaneel
schutkleur laat hem lelijk in de steek.
een paartje krakeend inspecteert de oever langs de
Bij mijn aankomst bij de voederplek vliegt er van
tankgracht.
bleek los te zitten en is op de laatste werkdag weer
De inventarisatieperiode begon met een aantal koude
gerepareerd. We hebben een sterk vermoeden dat
13
de sperwer een regelmatige bezoeker moet zijn,
kan daar in. Van mijn broedkorven voor de eenden
rond mijn schuur. Meestal zag ik ze alleen ’s avonds
gezien de plukresten die we er regelmatig aantref-
waren er twee helemaal verrot en vielen bijna uit
laat. Het was nu een verrassing.
fen. Het paartje holenduiven liet in 2013 verstek
elkaar. Deze heb ik vervangen. Op 1 november 2013
Op 25 mei heb ik een wielewaal op visite gehad. Ik
gaan, maar we hebben goede hoop dat ze seizoen
heb ik met de groenbeheerder een ronde gelopen
heb gedurende vijf minuten zijn typisch jodelende
2014weer aanwezig zullen zijn. Bij de inventarisatie
door mijn reservaat. Daags daarvoor had er een
roep gehoord, vrij dichtbij, maar door het gebladerde
volgden we ook seizoen 2013 de richtlijnen van het
pittige storm gewoed en voor de nodige schade
en het tegenlicht, heb ik hem helaas niet kunnen
BMP en raadpleegden we regelmatig de Handleiding
gezorgd. Twee essen zijn omgegaan maar bleven
zien. Het was eindelijk eens een keer droog en wind-
Broedvogel Monitoring Project Sovon, 2004.
binnen de grenzen van het groengebied. Twee grote
stil, heerlijk weer voor een vroege telling.
zwarte aarden schijven laten de plekken des onheils
worden. Ze bieden weer schuilgelegenheid aan al-
Paroussia (Wassenaar)
lerlei levensvormen aldaar. Een forse boom is van
Oppervlakte:
1 ha
buiten mijn terrein over de sloot gevallen en vormde
Beheerder:
Frank Kooper
een brug. Deze is binnen een week verwijderd. Het
Telling: BMP-methode
Paapje
nog steeds zien, maar er hoeft niet opgeruimd te
hout daarvan is in een takkenril veranderd. Er is voor
Het extreme weer in 2013 heeft ook Paroussia
aanvang van het nieuwe seizoen. De oevers rond de
getroffen ondanks de beschutte ligging binnen de
vijver moeten allemaal weer vrijgesteld worden van
strook landgoederenbossen.
dikke struiken en overhangende begroeiing. Ook de
De schade begon met de voorjaarsstormen. Bij
licht als anti-inbraakmaatregel. Ik ben benieuwd of
schermen moeten weer allemaal recht gezet worden:
inspectie bleek de hangsilo in een taxus met het
het gebrek aan beschutting de broedvogelstand in
vijfentwintig palen waren alweer doorgerot.
hardplastic gebroken op de grond te liggen. Omdat
Paroussia zal beïnvloeden.
Toen ik op 2 maart weer een inventarisatie van de
het hangsysteem nog intact was, heb ik hem toch
Uiteraard is er ook geteld. Maar tengevolge van één
reigernesten deed, viel het me op dat er zoveel kau-
maar geplakt.
van de koudste lentes van de afgelopen honderd
wen en halsbandparkieten volop op zoek waren naar
De stormschade in het najaar was van een andere
jaar ben ik pas gaan monitoren vanaf eind maart, en
geschikte holten om als nestplaats te kunnen dienen.
orde. Paroussia wordt afgesloten door een stalen
wel tot en met begin juli. Ik heb in die periode een
Uiteindelijk heb ik maar twee holten gevonden,
toegangshek. Liever gezegd: wérd, want twee
zevental BMP-bezoeken aan Paroussia afgelegd. Het
waar de kauwen in nestelden en een holte voor een
omgewaaide woudreuzen pal er tegenover hebben
(broed)vogelleven gaat al jaren z’n gangetje, helaas
halsbandparkiet. Wat deze laatste betreft was ik op
dat grotendeels tot schroot vervormd. Het gebied
zonder spectaculaire nieuwe ‘gasten’. Eén waar-
zoek gegaan naar een nestplek door te zoeken naar
is nu redelijk eenvoudig binnen te klauteren, zodat
neming van een buizerd maakte volgens de BMP-
voormalige spechtengaten in de stammen. Ik vond
ik voor de derde maal binnen drie jaar contact met
Eendenkooi Zuiderpark (Den Haag)
normen nog geen broedgeval, en omdat een béétje
er een en heb een paar minuten staan wachten. Er
de gemeente Wassenaar heb opgenomen over de
ornitholoog niet aan ‘Diederik-Stapeltjes’ doet, heb ik
Oppervlakte: 1,2 ha
gebeurde niets. Ik heb toen maar een paar keer op
omheining.
de buizerd ‘slechts’ als tijdelijk verblijvende soort ge-
Beheerder:
Ruud van der Waard
de stam geklopt en ja hoor, een paar tellen later
Aan beheermaatregelen heb ik – vóór de najaars-
noteerd. Het totale aantal soorten bedroeg 19 (drie
Telling: Jaarrond in terrein
verscheen er het groene koppie van zo’n rakker. Dat
storm – twee dagen besteed. Die betroffen vooral
minder dan in 2012), en het totaal aantal territoria
was even een leuk experimentje.
het gebruikelijke uitroeien van de woekerende
35 (vier minder).
Wat mij echt opviel deze keer tijdens het reinigen
Het was een ‘pokken’-voorjaar, met langdurig aan-
prachtframboos. Ook heb ik twee dichtgegroeide
Op negen oktober heeft Arris Jan van Ekris de nest-
van de nestkastjes, was dat er nog zoveel achterge-
houdende koude, sneeuw en ijs, daarna lang droog
gedeelten van de inspectiepaden met elkaar verbon-
kasten geïnspecteerd, geïnventariseerd en gereinigd.
bleven was. Op drie na is in alle kastjes gebroed en
en daarna ineens weer aanhoudend nat. De natuur
den, zodat ik efficiënter mijn rondes kan doen.
Voor het eerst sinds hij daar de nestkasten inventa-
merkwaardig genoeg vond ik steeds in een te reini-
was van slag. Het loof liep weken later pas uit. Nor-
Bij de buren – Het Huis met het Blauwe Dak – zijn
riseert, betrof het bezettingspercentage maar 45%
gen kast een of soms meer niet uitgebroede eitjes
maal zit half april al het loof aan de bomen, waar-
de dichte hoge laurierstruiken gedecimeerd, wel-
voor de elf nestkasten.
en ook een aantal keer skeletjes van jonge vogeltjes.
door dus alles achter liep, ook de insecten dus: ‘the
De bosuilkast en een houtbeton koolmeeskast zijn als
main food source’ voor de meeste vogels. Maar toen
slaapkast gebruikt. De halfopen kast is nog nooit ge-
na een eerste en een tweede bui eindelijk het groen
bruikt. In de vleermuiskast trof ik twee keurig naast
ontlook, was het ook direct een groenexplosie. Al dat
elkaar gelegen nestjes aan van de pimpelmees. Het
groen leek verstopt in die eerst nog kale takken en
is een bijzonder gezicht als je ziet hoe zo’n meesje
was er gewoon ineens. Langzaam maar zeker kwam
door die smalle spleet aan de onderzijde van die kast
de natuur op gang. Eindelijk!
naar binnen kruipt. Maar de bescherming van dat
Op 4 mei, de zonsopkomst was om 6.05 uur, zag ik
nest is wel optimaal. Geen enkele andere predator
om 5.40 uur al / nog een dwergvleermuis fladderen
Putter
groenbeheer nog heel wat werk te doen voor de
14
15
16
tijd
2
3
1
1
2
1
3
6
-
Vrg Paroussia
tijd
27
1
tijd
1
4
2
1
1
3
tijd
tijd
2
7
1
1
1
1
1
5
tijd
2
8
-
Vrg Eendenkooi Zuiderpark
Vrg Paroussia
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
3
1
5
1
2
4
-
Vrg André van der Laantuin
Vrg Eendenkooi Zuiderpark
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
2
tijd
tijd
tijd
2
tijd
tijd
3
-
Vrg Overvoorde
Vrg André van der Laantuin
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
1
2
tijd
tijd
tijd
tijd
1
5
3
6
7
tijd
Vrg Henk van Dongen
Vrg Overvoorde
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
tijd
tijd
1
2
tijd
tijd
2
tijd
tijd
tijd
1
3
4
6
7
tijd
Vrg Gravin van Bylandt
Vrg Henk van Dongen
4
tijd
1
1
1
1
2
tijd
3
3
1
tijd
3
8
1
5
7
tijd
Vrg Ockenburgh
Vrg Gravin van Bylandt
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
-
Vrg Marlot
Vrg Ockenburgh
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
2
tijd
5
1
1
2
tijd
tijd
tijd
tijd
1
2
2
tijd
tijd
tijd
2
tijd
5
2
1
4
tijd
Vrg Eilandjes Meer en Bos
Vrg Marlot
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
2
tijd
tijd
1
5
4
3
7
tijd
(vervolg)
Vrg Dr. Abraham
Schierbeektuin
Vrg Eilandjes Meer en Bos
Dodaars
Fuut
Aalscholver
Blauwe Reiger
Knobbelzwaan
Canadese Gans
Nijlgans
Krakeend
Wintertaling
Wilde Eend
Slobeend
Kuifeend
Havik
Sperwer
Buizerd
Boomvalk
Fazant
Waterhoen
Meerkoet
Scholekster
Houtsnip
Kokmeeuw
Kleine Mantelmeeuw
Zilvermeeuw
Holenduif
Houtduif
Turkse Tortel
Halsbandparkiet
Bosuil
Gierzwaluw
IJsvogel
Groene Specht
Grote Bonte Specht
Gele Kwikstaart
Winterkoning
Heggenmus
Roodborst
Merel
Kramsvogel
Inventarisatie van Vogelrustgebieden in 2013
Vrg Dr. Abraham
Schierbeektuin
Inventarisatie van Vogelrustgebieden in 2013
Zanglijster
Koperwiek
Zwartkop
Tjiftjaf
Fitis
Goudhaantje
Vuurgoudhaantje
Staartmees
Glanskop
Zwarte Mees
Pimpelmees
Koolmees
Boomklever
Boomkruiper
Wielewaal
Gaai
Ekster
Kauw
Zwarte Kraai
Spreeuw
Vink
Keep
Groenling
Putter
Sijs
Goudvink
2
tijd
5
4
tijd
tijd
2
1
tijd
2
7
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
1
1
tijd
tijd
1
tijd
3
2
tijd
tijd
tijd
3
2
2
1
tijd
1
2
tijd
1
tijd
tijd
-
tijd
2
2
tijd
tijd
-
3
5
4
tijd
10
5
2
2
1
1
3
1
tijd
-
2
tijd
5
3
tijd
tijd
1
3
5
11
1
1
1
tijd
1
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
2
tijd
4
3
tijd
tijd
tijd
2
3
4
6
1
1
1
1
tijd
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
2
2
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
-
1
2
2
tijd
tijd
tijd
5
5
1
1
1
1
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
-
3
tijd
3
1
tijd
tijd
tijd
2
4
1
1
tijd
1
1
2
4
tijd
tijd
-
2
2
1
4
3
1
1
1
tijd
1
-
Totaal territoria
Totaal soorten
w.v. met territoria
w.v. tijd. verblijvend
50
36
17
19
49
49
24
25
4
12
2
10
78
31
25
6
63
49
21
28
57
50
21
29
13
29
7
22
36
31
16
15
92
41
29
12
35
19
17
2
-
-
-
-
Waargenomen, maar niet meegenomen in bovenstaande inventarisatie!
Humes Bladkoning
tijd
tijd = tijdelijk verblijvend
+ = wel territoria, aantal onbekend
- = niet waargenomen
17
Haagse Bos (Den Haag)
Ook tijdens de sneeuwrijke weken aan het begin van
Oppervlakte: het jaar werden er veel vinkachtigen gezien, die het
85 ha
Contactpersonen:Wim Kooij, Frederik Hoogerhoud
bos wat kleur gaven. Het meest fantastische wat je
Telling: kan overkomen is, dat je in de sneeuw een door de
Losse waarnemingen
zon beschenen mannetje goudvink in een boomtak
De buizerd hoort er al weer helemaal bij, ‘s winters
ziet zitten. Ik was zelf de gelukkige die dit mocht
en ‘s zomers. Tijdens de nestkastenronde in februari
meemaken. Goudvinken werden nog tot in april
2013 vloog een exemplaar met een grote witte pen
aangetroffen. In maart werd ook enkele malen een
rechts achter aan de staart ogenschijnlijk voortdu-
appelvink gesignaleerd.
rend met ons mee. Ook tijdens de controle van het
Op het water van de Bosvijver is het gedurende
afgelopen broedseizoen werd een (ander) exemplaar
het gehele jaar druk. Het was een goed jaar voor
enige malen gezien. Die zorgde voor veel com-
dodaarzen. Tijdens de vorstperiode werden in het
motie bij een groep van zestig houtduiven. Het zou
wak in de Bosvijver, aan de kant van - toen nog - het
me niet verbazen wanneer het totaal van de groep
paleis van de koningin, op de ijskoude 25ste januari
rond zonsondergang met eentje is afgenomen. Of
maar liefst negen exemplaren tegelijkertijd gezien.
zelfs met twee…..want ook de slechtvalk komt rond
Tot ver in mei vonden vervolgens ontmoetingen
zonsondergang nog vaak even kijken of er iets te
met solitaire exemplaren plaats. Volgens Sovon is
halen valt.
dat territorium indicerend, maar van daadwerkelijke
De laatste controle leverde bovendien mooie resul-
pogingen tot broeden ontbrak elk spoor.
taten op. Er zijn inmiddels minder dan zestig kasten
Iets soortgelijks geldt voor de ijsvogel. Alleen in de
over, maar daarvan was wel maar liefst 97% bezet.
maanden juni en juli zijn voor zover bekend geen
waarnemingen gedaan, wel nog in mei (op de 2e)
maar voor een broedgeval in of in de directe nabijheid van het bos ontbreekt een harde indicatie.
Wellicht vanwege het koele voorjaar werden er ook
grote gele kwikstaarten nog tot ver in de lente waargenomen. Een vermoedelijk laatste overwinteraar uit
de regio kruiste laag over de Bosvijver op 7 mei.
In de zomer liet de aalscholver zich meer dan ooit
Grote bonte specht
rond de Bosvijver zien, soms zelfs in aardige aantallen. Op 4 juli stond daar de teller pas stil na vaststelling van de aanwezigheid van achttien exemplaren.
Het was ook een periode dat een keur aan roofvogels zich presenteerde: buizerd, slechtvalk, sperwer
en later in de zomer ook enige malen wespendief
en boomvalk; dat zou een onwaarschijnlijke lijst zijn
18
Daar tussen bevond zich een schoolvoorbeeld van
geweest in pakweg de jaren zeventig.
een boomklevernest met eikenbladen als hoofdbe-
In oktober werd een bladkoning waargenomen door
standdeel en ook twee prachtig gevormde nesten
Herman van der Meer. Het was dezelfde periode dat
van de glanskop. Nestkasten controleren blijft altijd
ook de vuurgoudhaan haast traditioneel zijn opwach-
weer een avontuur, ook als je het al meer dan vijf-
ting maakte. Meestal verdwijnen ze daarna weer snel
endertig jaar doet. Opeens vliegt er een houtsnip op
van de radar, maar in 2013 werden vervolgens nog
of sta je op de ladder op ooghoogte met een brutale
losse exemplaren gesignaleerd tot aan de jaarwisse-
halsbandparkiet. Of een groep vinken zorgt voor een
ling.
rode gloed op het bruine bladertapijt en zodra ze
Op 24 december zwom een smient in de kleine Bos-
opvliegen, laat ten minste eentje ervan er geen mis-
vijver. Voor het Haagse Bos een vermeldenswaardige
verstand over bestaan eigenlijk een keep te zijn……..
soort, eigenlijk ondenkbaar wanneer je een half uur-
tje doorfietst naar de plas bij Starrevaart, daar waar
netje zong tussen 24 april en 29 april direct naast
ik er een dag eerder drieduizend bij elkaar zag……..
de entree van de ANWB. De bonte vliegenvanger
liet zich tussen 30 april en 2 juni enkele malen zien,
Clingendael/Oosterbeek (Wassenaar)
Oppervlakte:
55 ha
Contactpersoon: Wim Kooij
Telling: Losse waarnemingen
Clingendael
Grote paniek op 30 augustus. De woonboerderij
langs de oprijlaan werd deels verwoest door brand.
Bruine kiekedief
Andere telgebieden
In de naastgelegen schuur aan de Laan van Clingendael lagen zo’n 3500 hooibalen opgeslagen. Dat
wilde behoorlijk fikken, het blussen heeft daarom
lang geduurd. Gelukkig konden alle dieren van de
boerderij worden gered.
Niet in de afgebrande schuur maar iets verderop
broedden drie paartjes boerenzwaluw. Ook de witte
steeds op een andere plaats, in alle gevallen solitair
kwikstaart nestelde in de nabijheid van de boerderij.
en op basis van uiterlijke gegevens ook telkens een
De jongen liepen vervolgens de hele zomer tussen
ander exemplaar. Later bleef er één doorzingen
de ezels en geiten.
op de aangrenzende golfbaan Groenendaal, zoals
Om nog in de zomer te blijven: op een goede zo-
in de meeste jaren het geval is. Hier was duidelijk
merdag kun je meer dan vijftig soorten waarnemen
sprake van een territorium. Een spotvogel zong
in het park. Alle broedvogels natuurlijk, maar ook de
daar tijdens de eerste junidagen. Toen die net weg
in het centrum broedende slechtvalk komt volgaarne
was kon er enkele dagen genoten worden van een
aan de randen van de dag even langs. Om een prooi
mannetje wielewaal. Jan Bais meldt bovendien op
uit de lucht te plukken. Zoals de aalscholver dat in
11 juni balts te hebben waargenomen.
het water doet. En dan zijn er in het water ook nog
In oktober werd een nieuwe soort verwelkomd. Ge-
de eenden. Daarvan valt tegenwoordig zelfs hartje
durende enkele dagen was een jonge raaf te gast in
zomer een aardige lijst op te bouwen. Kuifeenden en
en rond het park.
slobeenden broeden niet, maar waren in alle maan-
Voor roofvogels spotten is het najaar ook een
den, ook in juli, te zien. En een rosse stekelstaart
goede tijd. Een buizerd had een vaste stek achter
was vrijwel de gehele zomer aanwezig.
de Hollandse tuin. En een sperwer maakte het Ster-
De krooneend was vooral in de tweede helft van het
renbos onveilig. Eind september verbleef, mogelijk
jaar te zien. Op 23 november zag ik voor het eerst in
even een wat langere tussenstop houdend onder-
mijn leven zowel een krooneend (mannetje) als twee
weg naar zuidelijker oorden, een mannetje boom-
witoog eenden (mannetje en vrouwtje). Beide in de
valk in de omgeving van de Grote Speelweide en hij
tankgracht vlakbij Oosterbeek, iets verderop zwom
werd al eerder genoemd: de Slechtvalk. De laatste
nog een mannetje tafeleend met twee vrouwtjes.
maanden van het jaar kreeg het park dagelijks kort
Een bijzonder tafereel, althans op een landgoed aan
voor zonsondergang bezoek, vaak in de buurt van
de rand van de stad.
de oprijlaan. Niet zelden zal zo’n bezoek gepaard
IJsvogels werden op verschillende plaatsen door
zijn gegaan met het einde van het aardse bestaan
verschillende waarnemers gemeld, in zowel de eerste
van een spreeuw of een houtduif. Op 4 december
vier als de laatste vier maanden van het jaar. Vooral
werd in ieder geval live aanschouwd dat na een
langs het deel van de tankgracht in de buurt van de
duizelingwekkende rake stootvlucht een exemplaar
Van Brienenlaan was de mogelijkheid tot een treffen
van laatstgenoemde soort roemloos aan zijn einde
kansrijk.
kwam.
Nachtegalen trokken door medio april en een man-
19
in de vijver. Maar doe het gefaseerd en haal de ba-
Arendsdorp / Oostduin (Den Haag)
anders betrek je elders weer een gebouw met als
Verbijstering alom toen de gemeente Den Haag in
lans niet weg uit het landgoed, omdat er nu toevallig
Oppervlakte:
gevolg blijvende leegstand wat verderop.
oktober een kapaanvraag deed voor 126 bomen in
geld is. Er zijn gelukkig inmiddels aanwijzingen dat
Contactpersoon: Wim Kooij
Helaas lijkt de gemeenteraad als zodanig niet erg
Oosterbeek. Het gaat om majestueuze eiken langs
de gemeente bereid is de plannen aan te passen.
Telling: warm te lopen voor de groenfunctie van het park.
drie prachtige laantjes die daar al meer dan 150 jaar
Laat ik vooral optimistisch blijven (maar dat was ik –
(!) staan. Ook een aantal beuken, esdoorns en an-
onterecht- ook met de beukenlaan van Oostduin…….)
Een akelig jaar voor landgoed Arendsdorp-Oostduin
king met 5 % werden gehonoreerd. En de bestaande
dere boomsoorten zouden moeten sneuvelen omdat
En dan toch maar even naar de vogels. Want uit-
ligt achter ons. Het traditierijke terrein gaat gaande-
in/uitweg kan gehandhaafd blijven waardoor de bo-
hun kroon veel licht wegneemt voor nieuw te planten
gerekend die oude eiken zijn verantwoordelijk voor
weg meer de gedaante aannemen van een spook-
menrij langs de Wassenaars weg onaangetast blijft.
eikenbomen.
een prachtige collectie holenbroeders. In het fraaie
dorp. Daarvan maken deel uit twee grote lege lelijke
Maar goed, dachten we die bomenrij te hebben
eikenlaantje dat langs het Van Dongenreservaat
kantoorgebouwen, een half leeg nog lelijker kan-
gered en dan wordt kort voor de jaarwisseling de
loopt broedt elk jaar zowel de glanskopmees als de
toorgebouw, twee rusthuizen met een lage bezetting
halve oprijlaan langs de Oostduinlaan neergehaald!
boomklever in een natuurlijke nestholte en zowel in
en een vleugel met aanleunwoningen dat nu voor
Er verkeerden daar inderdaad twee beuken in slechte
2012 als in 2013 de grote bonte specht.
antikraak door het leven gaat.
conditie, dat was reden genoeg om de andere onge-
Genieten deed ik ook van een prachtige groep barm-
Toch werd in februari 2013 door de gemeenteraad
veer 90 jarig oude beuken langs de eerste helft van
sijzen op 24 maart, een stuk of vijfentwintig vlakbij
het omstreden Bestemmingsplan Oostduin-Arends-
de oprijlaan ook maar neer te halen. Hiermee kon
het padvindershuisje. Het was dezelfde dag dat ik bij
dorp aangenomen. Dat bevat de toestemming om
dan het uniforme uiterlijk dat bij een oprijlaan past
het eiland mijn mooiste waarneming deed van een
in het park het licht op groen te zetten voor sloop/
gehandhaafd worden. Daarom zijn er nu wat spriet-
ijsvogel, die minuten lang roerloos op een tak bleef
nieuwbouw van serviceflat Arendsdorp.
jes neergezet, ja, wel allemaal op elkaar gelijkend.
20
17 ha
Losse waarnemingen
Enkele minimale aanpassingen zoals volumebeper-
zitten.
Heel akelig, net nu die, vrijwel allemaal kerngezonde,
De vogel van de lente was voor mij de fluiter. Niet
beuken hun mooiste decennia tegemoet zouden
gezien, maar ik kan euforisch worden van het geluid.
gaan.
Op Bevrijdingsdag dromerig ‘s-avonds op een bankje
En zeker is dat er meer beuken gaan sneuvelen.
gezeten en alleen maar luisteren. Op de achtergrond
Want de stammen van degene die nu de eerste
zong een nachtegaal en in de nabijheid verder me-
rij vormen missen de dekking tegen de zon die de
rels, veel merels. Oorstrelend lentegenot.
gesneuvelde exemplaren boden. En die gaan het dus
Bijzonder was verder, maar dan zijn we ruim een half
straks begeven, eind in zicht van ook de tweede helft
Grote gele kwikstaart
Kerkuil
Oosterbeek
Want dat is het plan, zogenoemde ‘revitalisering’
jaar later: de jonge raaf, die enige tijd in de omge-
van het landgoed. De aanleiding is ook wat bizar. Er
ving rondzwierf. Tenminste drie keer werd hij gezien
was nog ‘een potje’, zoals dat wel eens eufemistisch
begin oktober, door verschillende waarnemers.
wordt genoemd, een compensatiefonds van het aan-
Goudhaantjes en vuurgoudhaantjes lieten zich in
grenzende bouwterrein van de nieuwe Amerikaanse
het najaar niet onbetuigd en relatief veel vinkachti-
ambassade. Daar waar allemaal bomen zijn wegge-
gen hielden zich in de herfst in het oude eiken- en
haald is ter ‘compensatie geld beschikbaar gekomen
beukenbos op. Een witoogeend zat enige tijd in de
om nog meer bomen weg te halen. Terwijl de Ame-
tankgracht en begaf zich tenminste één keer nieuws-
De initiatiefnemers hadden brutaal ingezet op een
het najaar plaatsvonden. Eén van de vier boomkle-
rikanen zelf uiteindelijk weer geen geld hadden voor
gierig in het hart van het park.
volumevergroting van 55%, het objectieve feit
ver-territoria bevond zich de laatste vijf jaar tot drie-
die hele ambassade, maar dat ter zijde.
Op 9 december werd een schuwe (maar dat zijn ze - negerend dat er al zoveel leegstand is in hetzelfde
maal toe in een boom die nu is gesneuveld. Er zijn
Het karakter van het oude landgoed in de lanen
behalve wanneer het vriest dat het kraakt - eigenlijk
park en ook in de omliggende wijk Benoordenhout.
verder twee bomen verdwenen waar afgelopen jaar
zou met dat geld kunnen worden ‘teruggezet naar
altijd) waterral waargenomen, dat was een weerzien
Voor de hand had gelegen om over te gaan tot
een grote bonte specht zijn nest had, één waar een
de aanlegfase’. Na 150 jaar staan niet alle bomen
sinds zeer lange tijd. Waterhoentjes blijven een
teruggave aan het park van de veel te ver het groen
glanskopmees broedde, dat was dezelfde waar ook
meer strak naast elkaar en er is tussentijds wel eens
vertrouwde verschijning in de wintermaanden op het
in gebouwde stenen massa. Weldra had dan aan
een paartje holenduif besloot zich voort te planten.
eentje verdwenen, maar welke geldige reden is er te
grote grasveld, ook al lijken de aantallen met de ja-
het eerdaags vrij komende Shell/ Lummus-gebouw
Vermoedelijk heeft nog een ander paartje holenduif
bedenken om dergelijk schaars groen op te offeren
ren toch duidelijk af te nemen. In de druilerige regen
aan de Oostduinlaan, na enige verbouwingen, een
eveneens gebroed in een inmiddels gevelde boom.
voor een tekentafelplan? Dat bovendien niet gaat
op 27 december telde ik vijfenveertrig, dat was voor
zorgfunctie kunnen worden gegeven. Raar idee? Dat
We gaan het terugzien in de cijfers van 2014.
werken, omdat de kruinen van omringende bomen
mijn gevoel weer een hoger aantal dan ik de laatste
vonden veel wijkbewoners niet, bovendien is een
De forse ingrepen, die eerder in het jaar in het
die blijven staan zijwaarts zullen uitgroeien, waar-
jaren had gezien (achter het Grote Huis in Clingen-
dergelijke transformatie elders in Nederland aan de
struikgewas plaats hadden gevonden, manifesteer-
door er voor het jonge geboomte nooit genoeg licht
dael telde ik er dezelfde dag ongeveer zeventig).
van de oprijlaan.
Ik heb nog geen vogel genoemd, realiseer ik me.
Voor de holenbroeders was 2013 echter een heel
aardig jaar, maar vermoedelijk voorlopig het laatste.
Immers ook aan de Arendsdorp-zijde ondervonden
zij qua toekomstperspectief aanzienlijk meer hinder
van de kap dan van de drie stevige stormen die in
orde van de dag.
den zich al fors in de stand van de zangertjes. Van
ontstaat om te volgroeien.
Vrijwel uitgesloten bovendien dat uitgerekend in
de zwartkop werden nog maar twee paar geregis-
Er is best wat te zeggen voor aanpassingen, bijvoor-
de wijk met de grootse kantoorleegstand van heel
treerd, ook van de merel was sprake van naar schat-
beeld door het herstel van zichtlijnen bij het eilandje
Nederland (!) zich nog een nieuw bedrijf vestigt. En
ting een derde minder paartjes.
21
had zijn territorium net buiten het door mij getelde
genomen, zijn in 2013 niet aanwezig geweest.
een havik gehoord en gezien.
‘moestuin’, dat alle letterlijke en figuurlijke stormen
gebied.
Het aantal waargenomen soorten lijkt in de loop der
Op de 24e is de eerste vinkenslag waargenomen en
aan zich voorbij laat gaan. Hier werd in het najaar
De goudvink in de sneeuw in februari was een
jaren te verminderen.
op de 25e een goudvink en een kleine bonte specht.
meermaals een vuurgoudhaan waargenomen, had
zintuiglijk genot. Ook later in het voorjaar werden
Het bos heeft vooral een recreatieve waarde: het
4 maart hebben we de eerste fitis gehoord en op de
een houtsnip het in november duidelijk naar zijn zin
dient als gebied om honden uit te laten, leerlingen
5e heeft Wim Kooij een zwarte specht gemeld.
en liet een prachtig mannetje goudvink zich in de
van de naastgelegen Vrije School maken gebruik van
Eind maart werd een verzwakte buizerd vanuit Sor-
vroege ochtend van oudejaarsdag bewonderen.
het bos gedurende vrije uren en kantoorpersoneel
ghvliet bij De Wulp afgeleverd. Hij bleek het geel te
Zojuist, eind januari van het nieuwe jaar, zijn ook
maakt er zijn lunchwandeling. Het hoge uitzicht-
hebben en is uit zijn lijden verlost.
de nestkasten weer gecontroleerd. Het zijn er steeds
punt aan de zuidzijde biedt een mooi uitzicht op het
Door het koude voorjaar bleven veel trekvogels
minder, omdat er al jaren niets is bij gehangen. Op-
stadscentrum.
langer in Nederland. Op 4 april hoorden we tiental-
vallend is dat de laatste drie ‘nieuwe’ kasten alle zijn
Het Hubertuspark maakt deel uit van het parabool-
len zingende koperwieken! Ook vonden we een
verdwenen. Reden: die hingen in de oprijlaan en zijn
duin, zoals recent door de Algemene Vereniging voor
cadeautje van de vos dat we na veel moeite konden
tezamen met de gekapte beuken gesneuveld.
Natuurbescherming Den Haag e.o. is omschreven
determineren als de vleugel en schouder van een
(Haagwinde 03, september 2013, blz 4 en 5). De
canadese gans. Ria den Heijer zag op 7 april een
Kuifmees
Mooi blijft toch altijd de rustige zogenaamde
parabool loopt van het Van Stolkpark met als hoogste
paartje wintertaling in de beek.
punt het Belvedère naar de Nieuwe Scheveningse
Toen ik op 15 mei in de trekkerstalling het onderste
Bosjes met als hoogste punt het Parasolduin. De
laatje van een kastje open deed, kreeg ik bijna een
huidige grasvlakte van het Westbroekpark vormt de
koolmees die daar een nest aan het bouwen was, in
waarnemingen gedaan, waarmee bovendien aan de
laaggelegen windkuil van waaruit vroeger het zand
mijn gezicht.
criteria van een territorium werd voldaan. Aanwijzin-
tegen het paraboolduin werd opgeblazen. Het Huber-
In juni liet de bosuil zich weer in de holle beuk
Meer dan 80% van Meijendel is ook in 2013 weer
gen ontbreken echter dat het ook tot een daadwer-
tuspark ligt aan de luwe zijde van het paraboolduin
bewonderen. Wandelaars kwamen melden dat er
door de sinds de jaren vijftig actieve werkgroep
kelijk broedgeval is gekomen.
en daar ontstonden nieuwe toppen toen de wind op-
geteld. Zelf heb ik mijn kavel 54A in de vallei in 2013
In de vroege herfst werd twee maal de bladkoning
nieuw weer vat op het zand kreeg. Het Hubertuspark
na enige jaren pauze voor een jaar opgepakt. Dat
gemeld, helaas niet door mijzelf, dat is zo’n soort die
is een binnenduinpark, met een gevarieerde bomen-
leverde niet zo gek veel verrassingen op. Waar in
ik bijna altijd misloop. Ook al ben ik de laatste jaren
groei, waar nog een (oude) stuifvlakte in voorkomt.
Meijendel als geheel een voorzichtige neergaande
zeker begin oktober zeer gespitst op het geluid, want
trend is van het aantal broedvogels, is deze in de
jaarlijks passeren ze dan onze regio.
vallei tamelijk stabiel. Niet zo vreemd, de vegetatie is
Wel trof ik tijdens die fraaie nazomerdagen meerdere
Park Sorghvliet (Den Haag)
hier nauwelijks aan verandering onderhevig, hoewel
kruisbekken, ook in november volgden nog een paar
Oppervlakte:
al met al het geboomte wel gaandeweg wat ouder
ontmoetingen met deze liefhebber van naaldbos.
Contactpersonen: Erik Evers, Hetty Mos
wordt. Spechten doen het dan ook goed. In 2013
Anders dan tijdens de aanvang van het jaar ontbrak
Telling: mocht ook de kleine bonte specht weer als broed-
tijdens de laatste dagen elke aanwijzing voor een na-
vogel worden verwelkomd. Het nest bevond zich in
derende winter. Het verblijvende mannetje zwartkop,
Als het niet te extreem is, trekken de vogels zich
een afstervende berk. De jongen vlogen al vroeg uit
dat op zowel 24 als 28 december werd waargenomen
niets van de winter aan. Op 3 januari hoorden we
en tot ver in de zomer werden juvenielen waargeno-
was daarom ook nauwelijks een verrassing
de eerste zanglijster zingen en was een grote groep
Oppervlakte:
20 ha
Contactpersoon: Wim Kooij
Telling: Losse waarnemingen
BMP-methode
vinken aan het fourageren.
men. Dat was ook het geval in de naburige Oude Rijs
In week 3 werd het menens, met vorst en maandag-
een bloot vogeltje op het pad lag (merel?). Het bleek
nazaten van meerdere paartjes uit de omgeving, die
St. Hubertuspark (Den Haag)
middag sneeuw. Op dinsdag viel er 20/30 cm. Het
blauwe plekken te hebben en was waarschijnlijk uit
op broedsucces kunnen bogen.
Oppervlakte:
werd gelijk een stuk stiller in het bos.
de snavel van een nestrover gevallen. Het was te
Ook de kauw, met vijfentwintig paar de meest alge-
Contactpersoon: Henk Wardenaar
Op 25 januari werd een vrouwtjesmerel aangeval-
slecht om nog naar het asiel te brengen, dus is het
mene broedvogel van het door mij getelde deel, en
Telling: len door ekster. Toen we besloten hadden te hulp
op een rustig plekje overleden. Begin juni waren er
te schieten, was het nog een hele toer om haar te
jonge pimpelmezen bij huize Evers en op 10 juni
en op de Waalsdorpervlakte. Mogelijk betreft het de
17 ha
BMP-methode
de halsbandparkiet, nu met acht paar, bevestigen het
22
22,5 ha
Koolmees
Vallei Meijendel (Wassenaar)
feit dat bomen hier ouder worden en er voldoende
De aanplant bij de mond van de Hubertustunnel lijkt
vinden. Ze was weggekropen in een in de sneeuw
waren de koolmezen uit het laatje in de trekkerstal-
holen zijn om in te nestelen.
niet goed te zijn aangeslagen en dat gedeelte vormt
uitgehakt holletje. Je moet je er eigenlijk niet mee
ling net uitgevlogen. De hele familie was nog in de
Het terrein blijft een mezenparadijs met zes broe-
een relatief open plek in het bos. In de rest van het
bemoeien, want de verwondingen waren zodanig dat
buurt. In de beek kom je af en toe iets onverwachts
dende soorten, waaronder vijf glanskop-paartjes,
bos neemt de ondergroei toe.
ze is overleden in vogelasiel De Wulp.
tegen. Op 16 juni zijn drie man kuifduiker door een
drie paartjes staartmees én kuifmees en ook nog een
Van groenbeheer door de gemeente lijkt geen sprake
In februari vlogen twee donkere en één lichte
wandelaar gemeld.
paartje zwarte mees.
te zijn.
buizerd rond en op 9 februari was al een paartje ho-
De grote bonte specht nestelt in de populier naast
De wielewaal heb ik een paar keer gehoord, maar hij
De bosuil en sperwer die in vroegere jaren zijn waar-
lenduif in de dubbele beuk getrokken en op de 17e is
de trekkerstalling en we zien de jongen uit het gat
23
hangen. Altijd weer een schitterend gezicht. Twee
de duinen. Ik zie nog tien koperwieken op doorreis
de zwarte kraai jaagt een eend weg en er sprong
buiten mijn telgebied bij de Houtrustbrug heb ik een
dagen later krijgen we een show van drie winterko-
naar het hoge noorden. Leuk.
een enorme goudkleurige vis uit het water. Ik zie de
cetti’s zanger gehoord en het sperwernest van de
ningen op de luiken van Klein Domeinen. Ze hippen
Tijdens de tweede telling op 17 april was er een
meerkoet met vijf jongen.
laatste twee jaren is nu bezet door een boomvalk,
en rommelen minstens twee minuten rond en dat op
mooie zonsopgang om 7.03 uur . De zwartkop is
Tijdens telling 6 zie ik vier eksters schreeuwend in
die er zeker twee jongen groot heeft gebracht, en
zo’n 60 centimeter van je gezicht.
weer terug! De halsbandparkieten zijn nog reuze
een boom. Zijn dat volwassen vogels of vogels met
ik heb alles gelukkig mooi op de foto gezet. Deze
In augustus hoorden we de bedelroep van een juve-
bezig met nest zoeken of elkaar verjagen . Ik zie een
jongen, het is niet te zien. Een groene specht heb
vogels kan ik wel tellen bij de MUS telling.
niele roofvogel. Gedurende een week bleef die in de
boomkruiper bij een nestkast. Het was een gaaien-
ik wel gehoord maar niet kunnen vinden. Wel heb
Kortom het was weer een heerlijk jaar . Ik telde 31
buurt en later bleken het twee volwassen wespendie-
dag, ze kunnen zingen en roepen. Ik zie parende
ik een kleine karekiet gehoord en ik zag een kleine
soorten met territorium en 11 tijdelijke. Het totaal
ven met kind te zijn.
heggenmussen en koolmezen, fitis, tjiftjaf, winter-
mantelmeeuw, die een kreeft op at. Het was best
aantal territoria was 258, dat is een kleine achter-
Op 10 oktober vloog een grote zilverreiger op uit de
koning, merels, alles is bezig met nestbouw of met
wel een grote kreeft. Eindelijk hoor ik gierzwaluwen
uitgang ten opzichte van 2012 . Toen waren het er
beek.
de partner of indringer. De meerkoet heeft al zeker
overvliegen, wat een heerlijk geluid toch. Het is al 14
274. Minder deden het waterhoen, halsbandparkiet,
Tijdens de storm van 26 oktober is de bovenkant van
twee jongen, maar moeder zit er op dus het kunnen
mei. Er vliegt steeds een merelvrouw onder de brug,
grote bonte specht, vink en kauw. Maar winterko-
de ‘uilenbeuk’ afgebroken. We hopen dat het ‘dak’
er meer zijn. De buizerd zit weer te kijken en het
zou ze daar voeding vinden? Een houtduif zit boven
ning, heggenmus, gaai en groenling deden het beter.
niet lekt, zodat er in 2014 weer gebroed kan worden.
zwanenpaar uit vijver 1 is overgestoken. Ook hoor ik
in de boom te broeden, de zwarte kraai broedt zeker
Ik neem aan dat er wel veel legsels in het voorjaar
In september en november is een ijsvogel gemeld.
goudhaantjes zingen. Leuk.
en voor het huis van mijn moeder broedt een gaai,
zijn mislukt. Hoeveel een doorstart konden maken,
Vandaag 18 april zag ik een paartje zwartkoppen,
we kunnen het heel goed zien op oog- hoogte. En ik
weet ik niet. Voor 2014 hoop ik op vroegere warmere
meestal zie ik alleen het mannetje. Prachtig. De
hoor en zie voor het eerst een rietzanger in het hoge
dagen, en geen sneeuw graag in april!!!
Haagse Beek, middenloop (D-H)
zwarte kraaien zijn nu zeker aan het broeden, één
riet bij vijver 4.
Oppervlakte:
in mijn park en aan de overkant. Ik zag een winter-
Op 28 mei (telling 7) ligt een dode jonge gaai onder
Contactpersoon: Ineke Leyenaar
koning baltsen en al vijf nijlgansjongen op het oude
aan de boom. Het heeft zoveel geregend dat hij
Wapendal (Den Haag)
Telling: knobbelzwaannest. Ook zijn de vele verschillende
ca. 12,4 ha
waarschijnlijk verdronken is. Maar de gaaien begin-
Oppervlakte:
soorten bloemen een lust voor het oog. Het rood-
nen opnieuw. De buizerd jaag ik op. Hij zit op de
Contactpersoon: Dick Pescott
In 2013 kwam de lente niet op gang, het regende
borstje roept shier tjiet, nog nooit gehoord. En een
grond in het metershoge fluitenkruid. Hij heeft een
Telling: helemaal nooit. Het was zo koud dat ik zelfs de eer-
jonge zilvermeeuw probeert een zoetwatermossel,
jonge kraai geroofd of gevonden – in ieder geval zijn
ste twee vroege vogelwandelingen aan de Laan van
die hij heeft opgedoken – zo lijkt het - te kraken, wat
er vele kraaien geweldig aan het schreeuwen - ook
Wapendal is niet toegankelijk, derhalve kon alleen
Poot heb overgeslagen. Mijn eerste telling was pas
niet echt lukt. De tjiftjaffen zijn aan het baltsen, ze
de ouders die er boven broeden. Ik vind het heel
vanaf de weg worden geteld.
op 1 april, tweede paasdag, het was koud maar zon-
hebben inderdaad zwarte pootjes.
zielig om te zien, het jong leeft nog maar is erg be-
In 2013, evenals in voorgaande jaren, werd door drie
nig. En inderdaad de zwarte kraai is er al vroeg bij,
Bij de vierde wandeling vanaf 6.15 uur zie ik veel
schadigd. Er zijn nu overal naaktslakken en slakken
Shetland pony’s gegraasd in de wintermaanden. De
ik zie twee nesten en het lijkt er op dat ze bezet zijn
flessen in het water, het was Koningsnach! Het is een
met huisjes te zien, het zijn de eerste twee warme
gemeente heeft geen beheermaatregelen uitgevoerd
en er al gebroed wordt. Dat is ondanks de kale bo-
mooie dag, windstil, ik zie twee scholeksters over-
dagen, tot nu toe was het heel koud. Ik zie ook een
in 2013 waardoor de sleedoorn weer in opkomst is.
vliegen, misschien heb ik een grasmus gehoord en
boomkruiper bij een nestkast. Merels beginnen aan
Er is een nieuw hek geplaatst over ongeveer de helft
ik zie vier kauwen die van een balkon uit een kleedje
een tweede legsel lijkt het, ze foerageren en slepen
van de omtrek van het gebied.
paardenhaar of zoiets plukken. Een paartje bezet
met veertjes. De natuur ziet er prachtig uit en de
Wapendal maakt deel uit van het jachtgebied van de
een nestkast. De zwarte kraai wordt verjaagd door
bomen hebben nu eindelijk wat blad. Rode kastan-
buizerd, sperwer en bosuil die frequente bezoekers
een ekster en ik hoor nog tweemaal scholeksters.
jes, springkruid, smeerwortel, blauwe klokjes en roze
waren.
Vroeger had ik ze broedend op de daken, nu hoop
bloeiende bomen. Heerlijk is het buiten. Halsband-
In vergelijking met andere jaren zijn er geen grote
ik dat ze buiten mijn gebied toch nog jongen groot
parkieten ruziën met elkaar.
verschillen in soort of aantal territoria te noemen.
brengen.
18 juni is weer een avondtelling. De merels voeren
Telling 5 is een avondtelling, het is zonnig en de
hun jongen, ik zie gele lis en het hoge riet, gier-
meerkoet op het nest wordt gevoed door haar man.
zwaluwen boven het water en een gaai probeert
Landgoed Meer en Bos (Den Haag)
Er zijn nu heel veel muggen, het tweede knobbel-
Kleine karekiet
BMP methode
24
5 ha
Observatie in terrein
een blauwe reiger te verjagen bij de brug (4). De
Oppervlakte:
zwaanpaar kreeg zeker drie jongen en de zanglijster
meerkoet heeft weer nieuwe jongen, een heel hoog
Contactpersoon: Wouter van As
21 ha
zingt nog na 21 uur. Er zit weer een aalscholver
nest nu en het grote jong moet voor zichzelf zorgen.
Telling: in de boom en ik zie de nijlgans met vier jongen,
13 juli (telling 9): ik zie jonge eksters en een jonge
en de meerkoet ook met kroost. Ik vraag me af of
halsbandparkiet roept om voer. Nu zijn er veel libel-
Het gebied is gelegen tussen, aan de zuidzijde de
men toch nog moeilijk vast te stellen. Ook is er nog
die mooie platanen nog wel bladeren krijgen, het
len, heel weinig insecten , genoeg bloemen maar
Laan van Meerdervoort en aan de noordzijde de
een buizerd, die wordt erg lastig gevallen door de
ziet er raar uit. De beuk krijgt ook nu pas blaadjes.
geen bijen.
Machiel Vrijenhoeklaan en verder aan de oostzijde de
kraaien. Broeden doet de buizerd niet in dit gebied,
Leuk vandaag ook dat ik nu een wilde eend vrouw
14 juli (nog eens heel vroeg op om 5 uur): de
Muurbloemweg en aan de westzijde de Heliotroop-
ik denk dat ze naar de Scheveningse Bosjes gaan, of
onder de struiken zag gaan en zij kroop in een hol,
meerkoet heeft drie jongen van zijn derde nest. Net
laan waar ook het vogelasiel De Wulp ligt.
BMP-methode
25
December 2013 en januari 2014 begonnen met veel
ze werkelijk verdwenen zijn?” Het telgebied is flink
De buizerd heeft weer met succes gebroed. Mogelijk
Crematorium Ockenburgh (Den Haag)
lentegeluiden, natuurlijk door het zeer zachte weer.
veranderd: grote kaal geschoren vlaktes, voetpaden
door beheermaatregelen in het kader van Natura
Oppervlakte:
Eerst de mezen, daarna de houtduif, zanglijster,
in aanleg en een nieuw breed zwart geasfalteerd
2000, waardoor veel meer kale plekken zijn gecre-
Contactpersoon: Hetty Mos
roodborst en winterkoning, en tenslotte de heggen-
fietspad langs de zeereep. In deze vroege morgen
ëerd door het weghalen van rimpelroos en ander
Telling: BMP-methode
struikgewas langs de zeekant, waren er minder
Tengevolge van de zeer koude wintermaanden janu-
waarnemingen van territoria van de heggenmus en
Het was wederom een koud voorjaar (het koudste in
ari, februari en ook maart ben ik in 2013 pas laat in
grasmus.
62 jaar) Het is ook weer een gemiddeld jaar ge-
het seizoen begonnen met monitoren.
Sprinkhaanzanger en braamsluiper werden in 2013
weest, al kunnen we nu met zekerheid zeggen dat de
Op de eerste teldag van 6 april (2,7 °C) zag ik veel
evenals in 2012 niet door mij waargenomen. Wel
grote bonte specht een vaste broedvogel is gewor-
sneeuwklokjes.
weet de nachtegaal zich gelukkig staande te houden
den. Op 2 april zag ik nog een goudhaan(tje.) Ik krijg
Tijdens de tweede (16 april) – met 9 °C – was het
met tien territoria.
goudhaan niet uit mijn keel, met zo’n minivogeltje.
mooi weer, en stonden fluitenkruid en klokjes in
De uiteindelijke telgegevens zijn bijna gelijk aan die
Ik heb één dagtelling extra gedaan, omdat er ’s mor-
bloei.
van 2012, wat mijns inziens duidt op een redelijk
gens vroeg regen werd voorspeld (en is gevallen).
Op de derde en vierde teldag (27 april en 7 mei) –
stabiel leefgebied voor de er wonende vogels.
Op 3 juni kwam ik een vos tegen, die op bezoek was.
met 4 °C – stond er veel in bloei en was het even-
Tijdens een wandeling werd ik over een afstand van
Graspieper
mus.
eens prachtig weer.
Tijdens mijn vijfde en zesde bezoek op 16 en 27 mei
(9° C) stond alles in bloei, ook de rododendrons, en
ongeveer 200 meter gevolgd door een erg nieuwsgierige jonge vos. Het dier bleef op niet meer dan 15
Hyacintenbos (Den Haag)
meter afstand op het pad lopen.
Oppervlakte:
was de daslook goed te ruiken.
ca. 13 ha
Contactpersoon: D.G. Baks
Op 17 juni heb ik een avondtelling gedaan in aardig
Telling: BMP-methode
weer bij 18 °C, en mijn laatste (i.c. negende) telbe-
van 8 maart werden we verrast door TV-West, die
Westduinpark - zuidelijk deel (D-H)
zoek van seizoen 2013 vond plaats op 29 juni bij 14
een opname maakte op één van de eventuele gif-
Oppervlakte:
°C en in ‘het nog zeer donker’ met overal plassen.
belten in het duingebied. Bewoners in de omgeving
Contactpersoon: André Smit
Het bleef dus al met al een koud voorjaar tot ver in
zouden zich zorgen maken en raadslid Richard de
Telling: juni.
Mos vertegenwoordigt hen en men wil, nu men toch
De winterkoning kwam wat aantal broedgevallen
bezig is, dat er gekeken wordt naar deze eventuele
Na de grote renovatie in 2011-2012 ziet dit deel van
Oppervlakte:
betreft weer op de eerste plaats. De vink heeft zich
stortplaats, in verband met het milieu.
het Westduinpark er volkomen anders uit. Er is heel
Contactpersoon: Hetty Mos
definitief in Meer en Bos genesteld. De kuifeend deed
Zo rond 9 april lijkt het dan dat de winterse kou echt
veel begroeiing (duindoorns, rimpelroos, etc.) verwij-
Telling: BMP-methode (telgegevens naar
dat met twee broedparen. Ook de boomklever heeft
is afgelopen. We zien veel trekvogels in de lucht.
derd en de zuidwesthellingen van de duinen zijn in
Sovon gestuurd)
zich gemeld, deze had ik al gespot in de zomer van
Gaat de lente beginnen??
de originele staat teruggebracht. Ook de bijna geheel
2012. Verder heb ik meer tijdelijke gasten gemeld
De tjiftjaffen waren laat in 2013, pas 15 mei. En de
dichtgegroeide duinplas de Natte Pan is weer in de
Begin 2013 zijn het heempark en de kinderboerde-
dan vorige jaren, onder andere de krakeend.
nachtegalen eind april. We hebben echter in 2013
oorspronkelijke staat teruggebracht en er zijn nu vier
rij overgedragen aan Parnassia, die ook voor het
Het hoekje in het Noorden doet het wederom zeer
geen sprinkhaanzanger gehoord of gezien.
duinplassen ontstaan. Het aantal watervogels is hier
onderhoud zal gaan zorgen. Beheerder Frank van
goed. Ik moet nu toch werkelijk overwegen dit in
Op 9 mei hoorden we zingend en piepend een groep-
nog minimaal. In het zuidelijke en middendeel van
Veenendaal heeft een ‘straat’naambordje in het park
mijn route op te nemen.
je kleine vogeltjes in de struiken aan de rand van het
het Westduinpark is ongeveer 30 ha aangepakt. Het
gekregen, dat aan het eind van het telseizoen alweer
telgebied; namelijk aan de Nieuwboerweg. Het lukte
effect op de vogelstand valt wel mee. We hadden
verwijderd was, omdat het los aan de paal zat.
ons niet om ze te determineren. Zouden het mussen
gehoopt dat de oorspronkelijke duinvogels er weer
Westduinpark – noordelijk deel (D-H)
De eerste telronde had ik een wat later tijdstip
zijn geweest? Daar ik bleef twijfelen heb ik ze niet op
zouden nestelen. De tapuit en roodborsttapuit zijn
gekozen, zodat ik met de nieuwe beheerders kon
Oppervlakte:
de lijst gezet.
wel als trekker gesignaleerd, maar vooralsnog niet
kennismaken en gelijk het nestkastbeheer aan ze kon
Contactpersonen: Riekje Houweling, Elly de Munk
als broedgeval.
overdragen. Ik heb een bouwtekening achtergelaten
Telling: In de Natte Pan heeft, voor zover ik weet, voor het
Westduinpark – middendeel (D-H)
en nu maar hopen dat het aantal nestkasten op peil
eerst een gekraagde roodstaart een nest gebouwd.
en in goede staat zal blijven.
Tussen 8 maart en 17 juni hebben we elf keer geteld.
Oppervlakte:
De roerdomp en de ijsvogel zijn weer gesignaleerd
Door het koude voorjaar (het koudste sinds 1951)
Op die eerste dag, ’s ochtends vroeg om 6.30 uur,
Contactpersoon: Dick Pescott
in de winter bij een uitloper van de Haagse Beek
was in het begin weinig te tellen, maar gedurende
werden we weer helemaal welkom geheten door
Telling: (achter de Driedistellaan). De kleine karekiet was ook
het voorjaar trok het weer aardig bij.
weer terug in de Paddenpoel.
Het was een gemiddeld telseizoen, met als uitschie-
45 ha
BMP-methode
ca. 50 ha.
BMP-methode (6 rondes)
het gezang van de merels en de roodborsten. De
26
2,6 ha
ca. 45 ha
Geen verslag, wel telgegevens.
BMP methode
Heempark H.J. Bos (Den Haag)
3 ha
heggenmussen met hun hoge gepriegel lieten ook
Het middendeel van Westduinpark ligt tussen de
ter een rietgors (eenmalig) op 10 mei. Op 17 mei
van zich horen. Helaas hebben we het fazantenstel
Fuutlaan en een gedeelte ten westen van de De
heb ik twee mensen er op aangesproken dat ze hun
niet meer gehoord. In 2012 ook al niet: “Zouden
Savornin Lohmanlaan voorbij de Egelopvang.
honden, via de rietkraag in Madestein, in het meer
27
Zo heerlijk rustig. De kruitdampen zijn opgetrokken,
De stormen van 28 november en van 5 december
ik een heleboel geblaas, geschreeuw en gespetter en
het lawaai van vuurwerk is verstomd. Het enige wat
hebben wat schade aangericht aan vooral treurwil-
toen ik de boel ging inspecteren bleken twee knob-
opvalt is het lawaai van de nijlganzen. Een geringd
gen. Er werden diverse takken afgerukt. Het betrof
belzwanen aan het vechten te zijn, waarbij er een
paar zit boven in de boom hun territorium te verde-
hier oude exemplaren die aan het einde van de
het onderspit dreigde te delven. Hij lag al op zijn rug
digen (WD-G4 en BR-W6). Later verschijnt er nog
levensfase waren. Het Gemeentelijk Groenbedrijf
in de blubber en de ander deed alle moeite hem te
een paartje Canadese ganzen waarvan één met een
kwam snel in actie om de afgebroken takken af te
verdrinken. Ik heb eerst voorzichtig met mijn telmap
groene ring (CN/A).
zagen. De takken zijn vervolgens in de bosschage
tegen de bovenop staande zwaan aangeduwd. Toen
In 2013 is er veel gebeurd in De Heimanshof. Deze
verwerkt tot takkenrillen.
dat niet hielp, heb ik met dezelfde telmap zijn kop
zomer zijn nieuwe duurzame informatiebordjes bij de
In het natuurbericht van december was te lezen dat
opzij geduwd. Ik had er net zo goed niet kunnen
planten geplaatst en de hof werd een boom rijker: de
vogeltellers voor de nieuwe vogelatlas van Sovon
“Jan van der Slikkeboom” in de vorm van een Liba-
minder waterhoentjes tellen. Wij waren ook snel
nonceder. Als blijk van waardering voor het vele werk
uitgeteld. Eén paartje, dat net als in 2012 hun nest
dat Jan van der Slikke voor De Heimanshof heeft
in de eendenkorf bouwde.
verricht. Dit werk was zo belangrijk, dat wethouder
Eind januari werd een witkopstaartmees gezien en in
Baldewsingh zelf de boom kwam onthullen.
het najaar was de ijsvogel weer present.
De storm heeft ook in De Heimanshof enkele bomen
Het bezettingspercentage van de nestkasten was erg
het leven gekost. De takken zijn verwerkt in takken-
laag. Van de zeven kasten zijn er twee gebruikt.
Grauwe gors
lieten zwemmen. Tijdens de ronde van 3 juni hoorde
rillen. Gelukkig zijn er genoeg jonge bomen aangeplant en krijgt de kruidenlaag kans zich te ontwik-
Landgoed Overvoorde (Rijswijk)
Op 20 oktober zijn de nestkasten geïnventariseerd
Oppervlak:
en schoongemaakt. Hiermee hadden we beter nog
Contactpersoon: Theo Hortensius
even kunnen wachten, want - wat nog nooit eerder
Telling: BMP-methode (telgegevens naar
staan. Ten einde raad heb ik maar één voet in de
gebeurd was - onze armen zaten onder de vlooienbe-
Sovon gestuurd)
blubber gezet en ben met volle kracht aan de vleugel
ten. De nestkasten zijn nu weer klaar voor de vogels
van de bovenste zwaan gaan trekken. Zo gauw de
om in te schuilen voor de winter, als deze tenminste
Landgoed Overvoorde ligt op de grens van Den Haag
onderliggende een beetje lucht kreeg ging hij er van-
nog komt.
en Rijswijk en is onderdeel van de landgoederenzone
Fluiter
kelen.
door, met de ander er achteraan. Tot mijn verbijste-
van Rijswijk.
ring heeft geen van de twee zwanen mij aangevallen.
Er is in de periode van 8 maart tot 18 juni tien keer
Toen ik mijn telronde voortzette kwam ik bij het meer
ATV Zonnegaarde (Den Haag)
geteld. De gegevens zijn ingevuld in de database van
een familie zwaan met vijf jongen tegen. Pa was zich
Oppervlakte:
Sovon en na autoclustering doorgestuurd.
breeduit aan het wassen. Aan de andere kant van de
Contactpersonen: Yvonne Vermazen, Jaap Zoet
De landgoederen Steenvoorde en De Voorde zijn niet
krekenplaat zag ik een familie zwaan met zes jongen.
Telling: meegenomen in de inventarisatie met uitzondering
2,2 ha
Jaarrond
van de kolonie blauwe reigers.
Had ik verkeerd geteld? Na controle bleken er twee
28
27,9 ha
zwanenfamilies te zijn, vandaar het gevecht.
Omdat ik zelf een tuin op dit complex heb en er dus
De samenstelling van de broedvogelbevolking ver-
Op 29 juni lag er een opblaasboot in het riet. Dat is
regelmatig ben, werden er het hele jaar door waar-
toonde geen grote verschillen met 2012.
niet bevorderlijk voor de kleine karekieten.
nemingen gedaan.
De kolonie blauwe reigers is apart geteld. De kolonie
In november stond in de krant dat door vrijwilligers
Tijdens de barre winterperiode die veel te lang
is sterk verspreid over zowel Overvoorde als De
gehooid was.
duurde, hebben de cliënten van Sparring ook in 2013
Voorde en Steenvoorde. Daarbij zie je wel een zekere
voor de wintervoedering voor de vogels gezorgd. Di-
clustervorming optreden. Het is een lastige klus om
verse voedertafels op het complex werden regelma-
het aantal bezette nesten te tellen. Het aantal nesten
De Heimanshof (Den Haag)
tig voorzien van pindaslingers, zaden en vetbollen.
waarop reigers zijn waargenomen, lijkt behoorlijk ge-
Oppervlakte:
Sparring is een activiteitencentrum voor mensen met
daald te zijn ten opzichte van voorgaande jaren. De
Contactpersonen: Jaap Zoet, Yvonne Vermazen
een lichamelijke handicap en/of niet aangeboren her-
indruk bestaat dat de koude winters van de laatste
Telling: senletsel en heeft op ons complex een tuin gehuurd.
twee jaren hun tol hebben geëist
Eind februari is er in een gedeelte van de bosschage
Overvoorde is ideaal voor holenbroeders: heel veel
De Heimanshof, een pareltje van een tuin gelegen in
flink gesnoeid. Een dichtbegroeid bramenstruweel is
oude bomen. Een ‘stronghold’ voor grote bonte
het Zuiderpark. Traditiegetrouw is het eerste wat we
tot de grond toe weggehaald. Dit heeft zeker invloed
specht, halsbandparkieten en kauwen, maar ook
op 1 januari doen: het bezoeken van de Heimanshof.
gehad op de broedvogels van 2013.
groene specht, nijlgans en holenduif voelen zich
3,2 ha
BMP-methode
thuis.
De bosuil heeft zich in 2013 niet aan mij laten horen
maar hij/zij verraadt toch zijn aanwezigheid: in Overvoorde is een dood exemplaar gevonden.
In maart vloog een houtsnip vlak voor mijn voeten
op. Een leuke ervaring.
Ook de ijsvogel is in 2013 weer gesignaleerd door
regelmatige bezoekers en door de bewoners van
het landhuis. Ik heb dat genoegen nog niet mogen
smaken. Ook de vos is gesignaleerd.
Soms doen zich merkwaardige zaken voor: veel
consternatie met een hoop kauwen en kraaien
schreeuwend bij een kauwennest. Aan de voet van
de nestboom lag een jonge stervende kauw. Zou er
een marter actief zijn geweest?
In mei trof ik op de pas gemaaide speelweide het
paartje scholeksters aan, dat vroeger in het jaar
op het bloemenweitje bij de Guntersteinweg foerageerde. In het kort afgeschoren gras is het kennelijk
gemakkelijker voedsel zoeken!
Half juni vloog ineens een grote wolk gierzwaluwen
boven het bos. Een beetje vreemde ervaring in zo’n
oud bos. Na enkele minuten waren ze weer uit het
zicht verdwenen.
Ondanks de ligging in een dicht bebouwde regio is
het park redelijk schoon. Dit dankzij een aantal hondenbezitters die trouw iedere dag tijdens hun ronde
alle verspreid liggende troep verzamelen en de politie
informeren over vernield parkmeubilair en achtergelaten groot vuil.
29
Wilhelminapark (Rijswijk)
Oppervlakte:
70 ha
Contactpersoon: Danny Eijsackers
Telling: BMP-methode
Hoekpolder (Rijswijk)
jaar aangelegd vlak langs de rand van het gebied.
achteruitgang van twee soorten voor het park. Door
Oppervlakte:
Een deel van een oud Essenhakhoutbosje, dat eigen-
de zware storm van de afgelopen herfst zijn tot over-
Contactpersoon: Danny Eijsackers
lijk deel uitmaakte van het gebied, moest hiervoor
maat van ramp ook nog eens negen broedbomen
Telling: verdwijnen. In 2013 is de bouw echt begonnen, wat
omgewaaid of afgebroken, waardoor de concurrentie
ongetwijfeld de nodige verstoring met zich mee heeft
voor de holenbroeders in het nieuwe jaar behoorlijk
zal zijn. In 2014 zal Park ‘t-Loo bovendien opnieuw
70 ha
BMP-methode
Een vraag in het verslag van 2012 was, welke veran-
In de Hoekpolder blijft het redelijk goed gaan met de
gebracht.
deringen er in het Wilhelminapark in de vogelbevol-
vogels. Vóór het broedseizoen zijn de vijvers van de
Wat de effecten zijn geweest op de vogelbevolking is
ingericht gaan worden ten gunste van meer water-
king optreden als gevolg van de uitbreiding van het
moerasstrook in het zuidelijke deel van het gebied
moeilijk te zeggen. In het aangetaste hakhoutbosje
berging. Nu zitten in dat deel van het park overwe-
wateroppervlak en de aanleg van natuurvriendelijke
schoongemaakt en was alle moerasvegetatie hier
broeden in ieder geval weinig vogels meer. En enkele
gend broedvogels die zich makkelijk aan de verande-
oevers in 2010. Daarnaast is in die periode een deel
verwijderd. Ondanks dat bleven goede aantallen van
soorten die in 2012 nog als broedvogel aanwezig
rende situaties zullen aanpassen, maar een nieuwe
van de opgaande beplanting verwijderd om plaats te
soorten als kleine karekiet, bosrietzanger en rietzan-
waren in deze omgeving, zoals grauwe vliegenvanger
inrichting gaat over het algemeen wel gepaard met
maken voor het water.
ger het gebied opzoeken. In 2012 ontstond nog een
en kleine bonte specht, zijn in 2013 niet meer als
een tijdelijke verlaging van het aantal broedparen.
In 2013 was te zien dat nieuwe oeverbegroeiing zich
probleem voor deze soorten toen al half juni in het
zodanig aangetroffen.
Als laatste valt nog op te merken dat in Park Vreugd
nog steeds nauwelijks ontwikkelt en er zich geen
hele gebied ruige bermen, slootkanten en rietkragen
Verder, in de rest van het gebied, bleef eigenlijk
en Rust een bodemverbetering heeft plaatsgevon-
nieuwe soorten vestigen langs de oevers. De ver-
werden gemaaid. In 2013 gebeurde dat gelukkig niet
bijna alles bij het oude. De ringmussen brachten in
den. Blijkbaar heeft men toch ingezien dat niet de
schillende ganzensoorten bijven wel toenemen. Deze
meer.
nestkastjes weer hun jongen groot. De bosuil zat
blauwe reigers, maar de kwaliteit van de bodem de-
vogels zouden één van de oorzaken kunnen zijn van
Net als in het Wilhelminapark is ook in het noord-
op de begraafplaats, net als een territorium van de
bet is aan de achteruitgang van de houtopstanden.
het kaal blijven van de oeverzones. De soorten van
oostelijke deel van de Hoekpolder in 2010 een aantal
braamsluiper. De enige verandering was het verschij-
opgaande begroeiing zijn ondanks het verdwijnen
waterplassen gegraven. Hier broeden nog steeds
nen van een paar buizerds in de houtwal aan de rand
onder andere krakeend, kuifeend, kievit en scholek-
van de begraafplaats. Twee jaar geleden zaten deze
ster op het schiereilandje in de waterplas. De kleine
nog in het hakhoutbosje bij de in aanbouw zijnde
plevieren waren er niet meer, daarvoor is dit schierei-
woonwijk.
landje te zeer begroeid geraakt. Wel was er een paar
witte kwikstaarten met jongen. Een interessant idee
toegankelijk te maken (vooral voor honden). Dan zou
Park Vreugd en Rust
en Park ‘t Loo (Voorburg)
dit op de langere termijn een geschikte broedplaats
Oppervlakte:
voor een aantal soorten kunnen blijven.
Contactpersoon: Martin van de Reep
Heel bijzondere broedende soorten waren er, anders
Telling: BMP-methode (telgegevens naar
dan in voorgaande jaren (blauwborst, dodaars) niet
Sovon gestuurd)
Europese kanarie
in 2013, ook niet bij de waterberging in het zuidelijke
deel van de Hoekpolder. Hoewel het er even op leek
Ook in 2013 werden we weer verrast door een koud
dat ook de torenvalken het gebied hadden verla-
en streng voorjaar. Zelfs de blauwe reigers vonden
ten, bleek er laat in het voorjaar toch een paar met
het te bar en kozen voor lijfsbehoud en staakten het
jongen in de nestkast naast de Schaapweimolen te
broeden. Met het stijgen van de temperatuur werd
Landgoed Voorlinden (Wassenaar)
wonen.
de eileg wel weer hervat, maar de voedselschaarste
Oppervlakte:
39 ha
bleef en dit resulteerde in wederom een lager aantal
Tellers: Aenne Jaarsveld, Adri Remeeus
nesten van de blauwe reiger. In 2013 was de daling
Telling: BMP-methode
Eikelenburg (Rijswijk)
zelfs 32%. Ook de bosuil die nagenoeg geen jaar
(telgegevens naar Sovon gestuurd)
Bijzondere soorten waren er in 2013 eigenlijk niet.
Oppervlakte:
overslaat, is spaarzaam gezien of gehoord en heeft
Helaas liet wel een aantal soorten het afweten. Zo
Contactpersoon: Danny Eijsackers
geen jongen groot gebracht.
2013: het jaar, waarin Landgoed Voorlinden veran-
Telling: De grauwe gans, kuifeend, putter, sperwer en staart-
derde van een ‘natuurgebied’, met weliswaar achter-
weiland aan de achterzijde. Ook de slobeend was
mees zijn in 2013 niet als broedvogel waargenomen.
stallig onderhoud maar hoge natuurwaarden, in een
in het broedseizoen afwezig. Hetzelfde geldt voor
Binnen het gebied Eikelenburg zijn in de afgelopen
Nieuw zijn de zilvermeeuw, de kleine mantelmeeuw
aangeharkt en van veel onderbegroeiing ontdaan
de cetti’s zangers die vorig jaar met succes gebroed
jaren weinig veranderingen opgetreden. In de directe
en de krakeend hoewel deze laatste waarschijnlijk
‘stadspark’. Met al het daarbij behorende lawaai zoals
hebben. Leuk was het om voor het eerst sinds jaren
nabijheid van het gebied verandert echter wel het
niet in het park heeft gebroed, maar volgens de
zagen, versnipperen, afvoeren met groot materieel
weer enkele territoria van de bosrietzanger te vin-
één en ander. Aan de westzijde is begonnen met de
BMP-methode wel tot de broedvogels gerekend moet
en veel (zwaar bouw-) verkeer.
den. Deze geweldige zangers brachten wel wat leven
bouw van de nieuwe woonwijk Eikelenburg. Een toe-
worden.
Op 8 november ging de eerste – door een kunste-
in de brouwerij.
gangsweg voor het bouwverkeer is hiervoor al vorig
Ondanks de drie nieuwe broedvogelsoorten dus een
naar beschilderde – paal voor het nieuwe museum
van de stukken bos in de afgelopen jaren niet achteruitgegaan.
was er geen territorium meer van tureluur op het
30
39 ha.
Boomklever
zou zijn om het schiereiland kaal te houden en on-
55 ha
BMP-methode
31
feestelijk de grond in en het weiland werd een bak
- en later in juli een overvliegende wespendief en
genomen, maar wel twee territoria meer voor de
torium mogen noteren en ook een eerste territorium
met water en veel bouwactiviteiten. Helaas stond
in augustus een boomvalk.
meerkoet en een territorium voor de grote bonte
voor een koppel krooneend.
een aantal 150 jaar oude linden in het ‘Lindenlaantje’
- tijdens de wintertellingen komen er soms grote
specht. De bosuil liet zich veelal laat in de nacht
in de weg en werd gesloopt omwille van het gebouw.
groepen houtduiven voor (op 12 december een ‘inval’
horen. Er is een nieuw territorium voor de tuinfluiter.
Het gebied zelf werd steeds meer uitgesnoeid en
van wel 120), evenals vrij veel kauwen (50); tijdens
Op 28 februari en op 2 maart heb ik groepjes foera-
De Paauw en Bos Ruys (Wassenaar)
opgeruimd, ook tijdens het broedseizoen, ondanks
de herfst komen er ook veel pimpel- en koolmezen
gerende sijzen waargenomen. Er zijn ook weer meer
Oppervlakte:
de aanvankelijk gewekte indruk van medewerking en
voor: hun aantallen kunnen dan slechts geschat
merelterritoria ten opzichte van het jaar 2012 en het
Contactpersoon: Arris Jan van Ekris
communicatie met de dikwijls al jarenlang moni-
worden.
jaar 2011. Er is verteld van een vossenhol met een
Telling: torende vrijwilligers. Ook langs de vijverrand werd
- er zijn ook altijd veel krakeenden: op 14 novem-
koppel vos en juvenielen op het terrein. Tijdens een
sterk gedund bij de elzen en alle onderbegroeiing
ber 84 en op 12 december 76.
aantal bezoeken zijn weer waarnemingen gedaan
Van 2 maart tot en met 17 juni is er negen keer
weggehaald met het oog op het uitzicht vanuit het
- op 6 november zag ik 27 kramsvogels, 83 koper-
van reebokken en hindes. Alle goudhaanterritoria zijn
geteld. In verband met evenementen was de weide
toekomstige museum.
wieken en 1 kuifmees.
hetzelfde ten opzichte van het jaar 2012. Er staan
voor het Oude Raadhuis van 20 mei t/m 10 juni
Voor de nieuwe – en naar eigen zeggen trotse -
- ooievaars worden regelmatig foeragerend gezien
nogal wat naaldbomen in het terrein waar deze vo-
afgesloten. Met name voor het vaststellen van ter-
eigenaar heeft de bouw van zijn museum natuurlijk
Wat gaat 2014 brengen? Gaat de eertijds groene
geltjes veelal hun voedsel in vinden. Op 15 april heb
ritoria van broedvogels als de koolmees, de pim-
prioriteit, tuinlieden willen graag opruimen en geen
oase in deze omgeving op termijn geheel verloren of
ik zowel de havik als de buizerd waargenomen in het
pelmees, de merel, de zanglijster, de roodborst, de
natuur beheren en die eigenaar heeft misschien
kan een goed beheersplan nog uitkomst bieden? Het
terrein. Sindsdien zijn geen nijlganzen meer gezien,
tjiftjaf, de tuinfluiter en de boomkruiper zijn ook de
geen idee van een beheersplan voor zo’n waardevol
museum wordt – wanneer alles volgens plan verloopt
maar wel weer tijdelijk een koppel grote Canadese
waarnemingen van deze vogels in tuinen grenzend
gebied …………………
- in 2015 geopend. Hoe zal deze nieuwe situatie, ook
ganzen
aan De Paauw en Bos Ruys heel belangrijk. De
Misschien blijkt dit ook uit het feit, dat ‘sportvissers’
wat betreft de bezoekersaantallen, zich ontwikkelen?
nu in het riet mogen doen wat zij willen, zoals plat-
We wachten af.
BMP-methode
tuinen vormen een geheel met het landgoedpark. In
tegenstelling tot mijn (andersluidende) opmerking in
het Verslag over 2012 blijf ik de zangvogels in tuinen
Wat de vogelstand betreft: er is sprake van een lichte
Backershagen/ Hartenkamp/
Wiltzanck (Wassenaar)
achteruitgang bij een paar soorten, maar die is zeker
Oppervlakte:
De nestkast inspectie/inventarisatie vond plaats op 8
(nog?) niet dramatisch. Misschien hebben zij tijdens
Contactpersoon: Arris Jan van Ekris
oktober. Een aantal versleten nestkasten is vervan-
het broedseizoen nog niet te veel last gehad van de
Telling: gen door nieuwe kasten.
getrapte paadjes maken en vistenten opzetten.
24 ha
BMP-methode
grenzend aan het landgoed beslist wel meetellen.
De winterse onder-nul-koude van 2012/2013 begon
aantasting van het groen.
Van 6 maart tot 5 juni is er negen keer geteld. Buiten
tamelijk laat. Op de grote vijver lag van medio maart
met waarnemingen van Adri:
de broedperiode zijn de landgoederen een aantal
tot en met eind maart een laagje ijs. De goudhaan-
- scholeksters zijn in het begin van het seizoen re-
keren bezocht.
tjes heb ik in 2013 nergens gevonden, ook de glans-
gelmatig te zien, maar niet in de broedtijd; dan lijken
De goudhanen heb ik helaas niet meer waargeno-
koppen heb ik niet waargenomen. De boomkruipers
men. Ik zal bij een late koude winter deze vogel-
heb ik op veel meer plaatsen juist wel gesignaleerd.
soort met universeel voer proberen bij te voederen.
Op 6 april, even voorbij de grens van het landgoed-
Tijdens deze late winter was op 19 maart de eerste
park, is de huismus waargenomen. In 2013 heb ik
waarneming van de zwartkop. Op 6 maart heb ik
helaas geen bosuil gehoord en/of gezien. Buiten de
midden in het landgoedbos de grote lijster weer
broedvogel telperiode is het landgoedpark enkele
keren bezocht.
Bontbekplevier
Een paar vermeldenswaardige punten, aangevuld
zij de buren te prefereren.
- de witte kwikstaart laat zich na jaren als broedvogel - nog steeds - niet meer zien.
- de ijsvogel wordt nog wel eens gesignaleerd,
maar buiten het broedseizoen.
Groot Haesebroek
(Wassenaar)
horen zingen. Op 26 maart zijn drie koppels kuifeend
toch niet geschikt om te broeden.
- van nachtegaal en putter zijn er even twee gesig-
Oppervlakte:
men. Op 29 maart heb ik in de noordoostelijke weide
naleerd, maar waarschijnlijk was er van ieder slechts
Contactpersoon: Arris Jan van Ekris
38 krakeenden gezien. Er is één territorium tjiftjaf
Park Rozenrust (Leidschendam)
één broedgeval.
Telling: meer in het zuidwestelijke deel van het landgoed.
Oppervlakte:
Mogelijk staat het in verband met het rustiger weg-
Contactpersoon: Ria Hoogstraat
- dit geldt ook voor de fuut: het gebied is kennelijk
11 ha
BMP-methode
- op 16 maart zijn zeventig grauwe ganzen waar-
32
ca. 12 ha
en op 6 april is een kleine canadese gans waargeno-
ca. 2,1 ha
genomen.
Van 28 februari tot en met 17 juni is er tien keer
gedeelte van de Backershagenlaan tussen de Rust
Beheerder:
gemeente Leidschendam-Voorburg
- in april zijn één onvolwassen havik, een roepende
geteld. Buiten de broedvogeltelperiode is het land-
en Vreugdlaan en de Papegaaienlaan. Voorheen was
Telling: BMP-methode
kleine bonte specht en een overvliegende slechtvalk
goed een paar keer bezocht. Op 28 oktober vond
dit een primaire stadsweg. In Backershagen is ter
waargenomen.
de nestkasteninventarisatie en -inspectie plaats. Vijf
gelegenheid van de inhuldiging van koning Willem-
Het gebiedje is gelegen aan de Vliet en langs de
- ondanks de volledige kaalslag van het riet waren
versleten nestkasten zijn vervangen door nieuwe. Als
Alexander een linde als koningsboom geplant. Ik heb
Veursestraatweg ter hoogte van huisnummer 102 A
er toch nog vijf kleine karekieten.
gevolg van de late winter zijn pas tijdens de vijfde
op oudjaarsdag 2013 nog tamelijk veel vogels horen
te Leidschendam.
- op 3 juli zag ik een familie van ongeveer vijf
telronde vele broedvogel indicerende waarnemingen
zingen. En tenslotte heb ik voor de fitis voor het
Vanwege de extreme kou zijn we pas op 12 maart
grauwe vliegenvangers.
gedaan. De holenduif heb ik helaas niet meer waar
eerst sinds ik BMP broedvogeltellingen doe, één terri-
gaan tellen. Die kou had grote invloed op de resulta-
33
ten, en pas in april werden die beter.
avondtellingen gedaan.
Vanaf begin maart waren er werkzaamheden aan de
Buiten het broedseizoen zijn aan het park een paar
Vlietoever, deze was afgesloten met een hek, zodat
bezoeken gebracht. In februari hebben we veel
we daar niet konden tellen. Dit duurde het hele
mezen horen zingen, maar niet geteld, en daarna
telseizoen.
werd het stil vanwege de extreme kou. Bij de no-
Bij de buren waren er bouwactiviteiten, maar wij
vemberstorm is de wilg bij de zandbak gesneuveld
hadden niet de indruk dat de vogels er last van had-
en kort boven de grond afgezaagd. In de uilenkast
den.
is geen activiteit ontdekt. Wat betreft de koolmezen-
Rond de plaats van de voormalige opzichterswoning
kastjes: twee zijn gebruikt door koolmezen en van
naast de ingang aan de Veursestraatweg verscheen
de pimpelmezenkastjes bleef er één leeg, net zoals
eind maart een hek en vonden graafwerkzaamheden
in 2012, dus hebben we die op een andere plek in
plaats. Er is nu een soort vierkante vijver, waarin in
het park opgehangen; in december is ook één nieuw
de loop van het jaar de nodige planten zijn opgeko-
kastje opgehangen ter vervanging van het in 2012
men. Verder waren er geen bouwactiviteiten.
vernielde kastje.
In het slootje dat parallel loopt aan de Vlietoever zat
een geelwangschildpad te zonnen op een tak, wat ik
Er lopen één of twee katten in het park rond en ook
Duivenvoordse- en Veenzijdsepolder
(Leidschendam)
kippen en een haan (van het restaurant).
Oppervlakte:
Bezoekers laten regelmatig lege blikjes, flesjes en
Contactpersoon: Piet Post
ander afval achter tussen de begroeiing.
Telling: slechts een keer heb waargenomen.
100 ha (deels geteld)
BMP-methode
nog kaal waren.
Het was een redelijk jaar voor de weidevogels. Het
In de periode tussen 12 maart en 30 mei heb ik,
totaal aantal soorten is ongeveer gelijk gebleven, de
samen met Louise Ras, tien bezoeken aan het park
wulp was in 2013 weer met twee paar vertegenwoor-
gebracht, te weten: drie maal in de vroege ochtend
digd. Ook in 2013 waren weer weinig waarnemingen
in maart, vier maal in april en drie maal in mei.
van de watersnip, die ik anders altijd veel zie als
Op 2 april telden we de eerste tjiftjaf, en op 23 april
doortrekker. De zangvogels zijn in het algemeen wat
de eerste fitis. We hebben in 2013 geen vroege
aantal soorten betreft ongeveer gelijk gebleven. De
Watersnip
Ik heb de bomen gecontroleerd op nesten toen ze
rietvogels blijven het goed doen. De eenden blijven
redelijk op peil, alleen over de slobeend maak ik mij
zorgen. Ik heb jaren gehad met tien paar slobeenden, nu maar twee. In 2013 waren er ook bergeenden in het gebied, maar niet broedend. De ganzen
blijven het goed doen. Een hoogtepuntje in 2013 was
de waarneming van de roerdomp. Ik weet dat hij er
wel komt, maar je ziet hem eigenlijk nooit. Nu vloog
er echter eentje uit het riet, vlak voor mijn neus
langs!
Dit was mijn laatste teljaar in dit prachtige gebied.
Na negentien jaren stop ik er mee, omdat ik ga
verhuizen naar Epe. Ik heb vele honderden uren
doorgebracht in deze polder en kende er zo langzamerhand elke graspol. Maar ook in Epe zitten vogels
Grutto
en daar ga ik dus vrolijk verder. En natuurlijk blijf
34
ik lid van onze prachtige vereniging om het Haagse
vogelgebeuren te kunnen volgen!
35
36
Solleveld
tijd
tijd
1
tijd
1
1
-
3
4
94
1
4
5
4
5
8
18
1
2
7
1
4
20
1
-
Dodaars
Fuut
Aalscholver
Roerdomp
Grote Zilverreiger
Blauwe Reiger
Ooievaar
Lepelaar
Knobbelzwaan
Indische Gans
Grauwe Gans
Canadese Gans
Kleine Canadese Gans
Brandgans
Nijlgans
Mandarijneend
Bergeend
Smient
Krakeend
Wintertaling
Wilde Eend
Zomertaling
Slobeend
Krooneend
Witoogeend
Tafeleend
Kuifeend
Muskuseend
Wespendief
Bruine Kiekendief
Havik
Sperwer
Buizerd
Torenvalk
Boomvalk
Slechtvalk
Fazant
Waterral
Waterhoen
Meerkoet
Scholekster
Kleine Plevier
Kievit
Watersnip
Houtsnip
Grutto
Wulp
Tureluur
Witgatje
Oeverloper
Kokmeeuw
Stormmeeuw
Kleine Mantelmeeuw
Zilvermeeuw
Park Rozenrust
Hyacintenbos
tijd
tijd
tijd
-
Duivenvoordse en Veenzijdse
Polder
Crematorium Ockenburgh
1
tijd
1
tijd
6
tijd
2
2
4
tijd
-
Vallei Meijendel (kavel 54A)
Landgoed Meer en Bos
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
3
tijd
-
Landgoed De Paauw en Bos
Ruys
Westduinpark (zuidelijk deel)
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
1
tijd
tijd
tijd
Landgoed Backershagen,
Wiltzanck, Hartenkamp
Westduinpark (middendeel)
tijd
-
Landgoed Groot Haesebroek
Westduinpark (noordelijk deel)
tijd
tijd
-
Landgoed Voorlinden
Wapendal
tijd
tijd
tijd
2
1
4
17
tijd
4
15
tijd
tijd
tijd
tijd
Park Vreugd en Rust, Park 't Loo
Haagse Beek (middenloop)
tijd
tijd
tijd
2
tijd
2
tijd
tijd
tijd
1
tijd
2
tijd
-
Eikelenburg
Park Sorghvliet
tijd
-
Hoekpolder
St. Hubertuspark
tijd
2
tijd
tijd
1
tijd
1
tijd
tijd
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
3
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
Wilhelminapark
Arendsdorp, Oostduin
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
tijd
1
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
Landgoed Overvoorde
Oosterbeek
tijd
1
tijd
5
tijd
1
2
3
5
5
tijd
tijd
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
1
tijd
tijd
tijd
4
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
ATV Zonnegaarde
Clingendael
tijd
+
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
2
tijd
+
tijd
tijd
tijd
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
tijd
+
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
De Heimanshof
Haagse Bos
Dodaars
Fuut
Aalscholver
Roerdomp
Grote Zilverreiger
Blauwe Reiger
Ooievaar
Lepelaar
Knobbelzwaan
Indische Gans
Grauwe Gans
Canadese Gans
Kleine Canadese Gans
Brandgans
Nijlgans
Mandarijneend
Bergeend
Smient
Krakeend
Wintertaling
Wilde Eend
Zomertaling
Slobeend
Krooneend
Witoogeend
Tafeleend
Kuifeend
Muskuseend
Wespendief
Bruine Kiekendief
Havik
Sperwer
Buizerd
Torenvalk
Boomvalk
Slechtvalk
Fazant
Waterral
Waterhoen
Meerkoet
Scholekster
Kleine Plevier
Kievit
Watersnip
Houtsnip
Grutto
Wulp
Tureluur
Witgatje
Oeverloper
Kokmeeuw
Stormmeeuw
Kleine Mantelmeeuw
Zilvermeeuw
(vervolg)
Heempark H.J. Bos
Inventarisatie van Andere gebieden in 2013
Inventarisatie van Andere gebieden in 2013
2
tijd
tijd
1
tijd
1
1
tijd
1
1
2
8
tijd
tijd
tijd
1
1
1
2
tijd
tijd
1
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
4
tijd
tijd
1
2
tijd
tijd
-
tijd
tijd
38
tijd
4
14
tijd
1
tijd
tijd
3
5
10
1
tijd
tijd
tijd
tijd
9
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
18
22
tijd
tijd
12
tijd
tijd
13
tijd
17
tijd
tijd
9
tijd
1
1
tijd
tijd
tijd
9
9
21
2
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
2
9
3
tijd
4
tijd
8
tijd
17
tijd
4
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
6
tijd
8
18
3
tijd
7
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
2
1
8
1
1
tijd
tijd
tijd
5
4
7
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
21
tijd
1
tijd
5
2
59
tijd
tijd
tijd
11
38
2
tijd
tijd
1
2
tijd
tijd
tijd
tijd
4
2
3
tijd
2
tijd
6
tijd
1
tijd
1
tijd
tijd
tijd
6
tijd
tijd
tijd
tijd
-
tijd
tijd
1
1
tijd
tijd
2
tijd
-
tijd
tijd
tijd
tijd
1
1
1
tijd
1
tijd
12
tijd
1
tijd
3
tijd
4
1
-
1
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
8
tijd
tijd
tijd
tijd
1
3
-
tijd
tijd
tijd
1
tijd
1
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
7
5
3
tijd
tijd
7
1
13
tijd
2
tijd
4
tijd
1
tijd
1
10
3
15
tijd
4
2
4
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
-
37
38
3
17
23
3
8
37
5
2
1
1
29
1
77
74
51
54
1
5
17
98
18
4
4
7
41
14
72
5
52
51
82
3
Visdief
Holenduif
Houtduif
Turkse Tortel
Zomertortel
Halsbandparkiet
Koekoek
Bosuil
Ransuil
Gierzwaluw
IJsvogel
Groene Specht
Zwarte Specht
Grote Bonte Specht
Kleine Bonte Specht
Boomleeuwerik
Veldleeuwerik
Oeverzwaluw
Boerenzwaluw
Huiszwaluw
Boompieper
Graspieper
Gele Kwikstaart
Grote Gele Kwikstaart
Witte Kwikstaart
Winterkoning
Heggenmus
Roodborst
Nachtegaal
Zwarte Roodstaart
Gekraagde Roodstaart
Paapje
Roodborsttapuit
Tapuit
Beflijster
Merel
Kramsvogel
Zanglijster
Koperwiek
Grote Lijster
Sprinkhaanzanger
Rietzanger
Bosrietzanger
Kleine Karekiet
Spotvogel
Braamsluiper
Grasmus
Tuinfluiter
Zwartkop
Fluiter
Tjiftjaf
Fitis
Bladkoning
Goudhaantje
Park Rozenrust
2
3
3
tijd
4
1
5
2
5
5
2
4
1
1
-
Duivenvoordse en Veenzijdse
Polder
Solleveld
2
tijd
tijd
1
7
5
5
tijd
1
tijd
2
2
tijd
Vallei Meijendel (kavel 54A)
Hyacintenbos
16
tijd
7
1
7
39
tijd
23
23
10
tijd
1
18
14
-
Landgoed De Paauw en Bos
Ruys
Crematorium Ockenburgh
tijd
tijd
tijd
tijd
3
3
7
11
1
tijd
tijd
2
tijd
tijd
tijd
1
tijd
3
2
4
5
tijd
Landgoed Backershagen,
Wiltzanck, Hartenkamp
Landgoed Meer en Bos
3
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
7
3
3
10
4
tijd
1
tijd
4
1
3
4
tijd
Landgoed Groot Haesebroek
Westduinpark (zuidelijk deel)
3
tijd
tijd
4
4
3
5
5
2
3
2
4
4
-
Landgoed Voorlinden
Westduinpark (middendeel)
3
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
2
2
1
1
1
1
2
-
Park Vreugd en Rust, Park 't Loo
Westduinpark (noordelijk deel)
13
4
tijd
2
1
22
14
9
23
5
tijd
1
3
11
13
7
2
Eikelenburg
Wapendal
3
6
3
2
tijd
tijd
3
tijd
9
1
23
1
12
tijd
23
tijd
7
tijd
13
12
7
tijd
Hoekpolder
Haagse Beek (middenloop)
3
9
4
3
11
tijd
tijd
5
4
2
-
Wilhelminapark
Park Sorghvliet
4
+
tijd
+
1
tijd
1
4
tijd
tijd
tijd
tijd
+
+
+
tijd
+
tijd
+
tijd
tijd
2
+
tijd
tijd
Landgoed Overvoorde
St. Hubertuspark
tijd
2
+
1
8
tijd
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
+
+
+
tijd
+
tijd
+
tijd
tijd
tijd
+
tijd
+
1
1
ATV Zonnegaarde
Arendsdorp, Oostduin
tijd
+
+
1
16
2
tijd
2
+
5
tijd
tijd
1
+
+
+
1
+
tijd
+
tijd
tijd
tijd
tijd
1
+
+
2
3
De Heimanshof
Oosterbeek
tijd
4
+
tijd
18
2
tijd
1
+
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
+
+
+
tijd
+
tijd
+
tijd
tijd
1
+
+
1
tijd
1
(vervolg)
Heempark H.J. Bos
Clingendael
Visdief
Holenduif
Houtduif
Turkse Tortel
Zomertortel
Halsbandparkiet
Koekoek
Bosuil
Ransuil
Gierzwaluw
IJsvogel
Groene Specht
Zwarte Specht
Grote Bonte Specht
Kleine Bonte Specht
Boomleeuwerik
Veldleeuwerik
Oeverzwaluw
Boerenzwaluw
Huiszwaluw
Boompieper
Graspieper
Gele Kwikstaart
Grote Gele Kwikstaart
Witte Kwikstaart
Winterkoning
Heggenmus
Roodborst
Nachtegaal
Zwarte Roodstaart
Gekraagde Roodstaart
Paapje
Roodborsttapuit
Tapuit
Beflijster
Merel
Kramsvogel
Zanglijster
Koperwiek
Grote Lijster
Sprinkhaanzanger
Rietzanger
Bosrietzanger
Kleine Karekiet
Spotvogel
Braamsluiper
Grasmus
Tuinfluiter
Zwartkop
Fluiter
Tjiftjaf
Fitis
Bladkoning
Goudhaantje
Inventarisatie van Andere gebieden in 2013
(vervolg)
Haagse Bos
Inventarisatie van Andere gebieden in 2013
tijd
5
1
tijd
tijd
2
8
4
2
6
tijd
1
tijd
5
1
tijd
4
6
2
-
4
tijd
tijd
tijd
1
9
2
4
6
1
tijd
tijd
1
2
tijd
5
2
tijd
tijd
tijd
6
3
2
7
1
tijd
1
1
1
tijd
3
7
14
tijd
tijd
tijd
2
6
20
6
4
17
5
1
6
10
tijd
tijd
tijd
42
tijd
3
tijd
tijd
tijd
tijd
1
4
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
36
17
6
tijd
52
tijd
9
tijd
3
17
tijd
1
8
26
39
8
tijd
tijd
tijd
10
1
2
1
tijd
tijd
tijd
tijd
1
tijd
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
7
12
1
tijd
tijd
tijd
tijd
20
tijd
3
tijd
tijd
tijd
3
10
26
tijd
6
7
8
15
15
tijd
tijd
tijd
2
22
2
3
tijd
1
tijd
tijd
tijd
1
2
1
tijd
tijd
tijd
tijd
14
13
9
34
tijd
5
tijd
1
2
9
14
3
tijd
tijd
4
35
2
63
1
tijd
4
1
3
23
2
17
51
tijd
7
tijd
11
7
tijd
-
3
6
3
1
tijd
2
7
1
1
tijd
2
20
7
11
2
3
16
tijd
6
tijd
5
2
4
2
10
7
2
4
tijd
tijd
1
1
5
1
8
9
6
tijd
1
5
1
3
1
2
1
1
2
17
1
16
17
tijd
7
tijd
tijd
1
7
7
1
-
3
1
1
tijd
1
3
10
2
14
12
tijd
5
tijd
3
6
5
-
tijd
2
19
tijd
8
tijd
1
tijd
2
6
1
tijd
tijd
tijd
14
3
14
3
5
21
tijd
7
tijd
tijd
1
5
3
15
tijd
11
6
tijd
1
tijd
1
4
1
tijd
3
tijd
tijd
1
3
4
4
1
1
3
2
2
3
11
3
-
2
tijd
tijd
tijd
2
5
1
6
5
2
1
2
tijd
-
39
2
5
5
5
1
1
1
11
1
tijd
3
tijd
-
2
1
8
4
68
72
10
21
1
19
17
60
15
2
27
1
1
24
1
6
Totaal territoria
Totaal soorten
w.v. met territoria
w.v. tijd. verblijvend
+
86
37
49
+
87
46
41
+
77
32
45
+
73
32
41
54
16
13
3
190
48
28
20
258
41
31
10
21
24
12
12
47
19
14
5
57
42
20
22
49
43
15
28
231
33
25
8
40
24
15
9
76
32
26
6
1402
69
69
0
-
-
-
-
-
-
-
-
Waargenomen, maar niet meegenomen in bovenstaande inventarisatie!
Soepeend
tijd
Soepgans
Stadsduif
Zwarte Zwaan
Rosse Stekelstaart
tijd
tijd
Kuifduiker
tijd
Witkopstaartmees
tijd = tijdelijk verblijvend
+ = wel territoria, aantal onbekend
- = niet waargenomen
40
Park Rozenrust
Solleveld
1
4
4
tijd
2
1
2
1
-
Duivenvoordse en Veenzijdse
Polder
Hyacintenbos
8
13
2
5
1
tijd
6
15
6
-
Vallei Meijendel (kavel 54A)
Crematorium Ockenburgh
tijd
tijd
tijd
tijd
1
2
1
tijd
tijd
-
Landgoed De Paauw en Bos
Ruys
Landgoed Meer en Bos
1
1
3
1
3
tijd
2
tijd
tijd
-
Landgoed Backershagen,
Wiltzanck, Hartenkamp
Westduinpark (zuidelijk deel)
tijd
4
tijd
2
2
-
Landgoed Groot Haesebroek
Westduinpark (middendeel)
tijd
1
3
tijd
2
2
tijd
tijd
tijd
-
Landgoed Voorlinden
Westduinpark (noordelijk deel)
7
12
20
7
6
5
16
4
2
6
-
Park Vreugd en Rust, Park 't Loo
Wapendal
tijd
2
tijd
19
16
3
10
1
tijd
2
2
3
tijd
-
Eikelenburg
Haagse Beek (middenloop)
2
5
1
2
3
-
Hoekpolder
Park Sorghvliet
tijd
tijd
1
5
tijd
tijd
+
+
4
+
+
+
+
+
+
tijd
+
tijd
1
tijd
tijd
tijd
tijd
-
Wilhelminapark
St. Hubertuspark
tijd
tijd
+
+
+
+
3
4
+
+
+
+
tijd
+
tijd
2
tijd
tijd
-
Landgoed Overvoorde
Arendsdorp, Oostduin
tijd
1
tijd
2
+
tijd
+
+
+
+
tijd
+
+
+
+
tijd
+
tijd
+
tijd
+
tijd
tijd
tijd
tijd
-
ATV Zonnegaarde
Oosterbeek
tijd
tijd
2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
tijd
+
tijd
+
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
-
De Heimanshof
Clingendael
Vuurgoudhaantje
Grauwe Vliegenvanger
Bonte Vliegenvanger
Staartmees
Glanskop
Kuifmees
Zwarte Mees
Pimpelmees
Koolmees
Boomklever
Boomkruiper
Wielewaal
Gaai
Ekster
Kauw
Zwarte Kraai
Raaf
Spreeuw
Huismus
Ringmus
Vink
Keep
Groenling
Putter
Sijs
Kneu
Barmsijs
Appelvink
Kruisbek
Goudvink
Rietgors
(vervolg)
Heempark H.J. Bos
Inventarisatie van Andere gebieden in 2013
(vervolg)
Haagse Bos
Inventarisatie van Andere gebieden in 2013
Vuurgoudhaantje
Grauwe Vliegenvanger
Bonte Vliegenvanger
Staartmees
Glanskop
Kuifmees
Zwarte Mees
Pimpelmees
Koolmees
Boomklever
Boomkruiper
Wielewaal
Gaai
Ekster
Kauw
Zwarte Kraai
Raaf
Spreeuw
Huismus
Ringmus
Vink
Keep
Groenling
Putter
Sijs
Kneu
Barmsijs
Appelvink
Kruisbek
Goudvink
Rietgors
1
4
4
4
1
1
tijd
1
tijd
1
1
tijd
4
4
1
1
1
1
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
-
1
3
7
1
1
3
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
-
11
13
1
8
1
3
25
5
5
-
tijd
4
13
20
4
3
17
tijd
7
tijd
2
tijd
4
3
tijd
tijd
tijd
2
4
7
1
2
6
tijd
2
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
6
2
tijd
1
3
tijd
tijd
2
7
19
4
2
8
1
3
tijd
1
3
1
tijd
5
1
tijd
tijd
-
tijd
5
15
4
1
1
10
43
6
7
2
3
tijd
tijd
-
1
1
2
2
tijd
19
16
5
13
3
17
3
tijd
10
2
2
tijd
-
1
8
5
2
3
tijd
1
2
tijd
-
2
1
16
8
8
10
1
1
1
1
5
tijd
-
1
10
7
4
7
tijd
1
6
2
3
tijd
-
tijd
tijd
tijd
3
5
3
1
18
24
2
8
tijd
4
3
25
2
14
tijd
tijd
8
tijd
1
tijd
tijd
tijd
tijd
tijd
1
-
4
5
1
1
2
tijd
3
tijd
1
2
tijd
4
5
tijd
tijd
tijd
1
tijd
1
-
Totaal territoria
Totaal soorten
w.v. met territoria
w.v. tijd. verblijvend
82
45
30
15
52
39
22
17
54
37
20
17
249
43
30
13
494
93
40
53
279
102
45
57
228
74
42
32
471
53
37
16
248
68
46
22
67
31
21
10
160
47
34
13
121
42
27
15
272
72
39
33
150
64
42
22
37
26
13
13
-
6
11
-
-
-
1
tijd
-
tijd
-
-
2
-
-
Waargenomen, maar niet meegenomen in bovenstaande inventarisatie!
Soepeend
tijd
Soepgans
Stadsduif
1
Zwarte Zwaan
tijd
Rosse Stekelstaart
Kuifduiker
Witkopstaartmees
tijd
tijd = tijdelijk verblijvend
+ = wel territoria, aantal onbekend
- = niet waargenomen
41
Nestkastenonderzoek
Vrg Ockenburgh
Vrg Gravin van Bylandt
Vrg Henk van Dongen
Vrg André van der Laantuin
Vrg Eendenkooi Zuiderpark
Vrg Paroussia
met de mussenkasten.
Vrg Marlot
is aangeslagen en dat nu veel Hagenaars bekend zijn
In een aantal vogelrustgebieden en de andere
Vrg Eilandjes Meer en Bos
Algemeen
Vrg Dr. Abraham Schierbeektuin
Inventarisatie van Nestkastgebieden in 2013
Totaal nestkasten
totaal bezet
w.v.
Holenduif
Winterkoning
Gekraagde Roodstaart
Glanskop
Pimpelmees
Koolmees
Boomklever
Boomkruiper
Kauw
Stadsduif
Anders dan vogel
25
12
7
4
10
4
38
28
20
9
12
10
18
8
11
9
11
5
1
1
1
2
7
-
1
2
1
-
2
2
-
13
14
1
1
3
5
1
4
1
1
3
5
-
1
4
3
-
4
4
1
-
3
2
-
*
**
Bezettings %
48
57,14
40
73,68
45
geïnventariseerde gebieden hangen nestkasten. Het
aantal hiervan kan per gebied sterk variëren. Dit
Voor meer informatie over diverse vogelnestkasten
wordt o.a. bepaald door de noodzaak om extra nest-
kunt u terecht op www.haagsevogels.nl. Via de ver-
gelegenheid te verschaffen, maar in mindere mate
enigingswebsite of via de informatietelefoon
ook door de instelling en inzet van de desbetreffende
06-46 42 68 09 kunt u werktekeningen verkrijgen of
contactpersonen.
kasten bestellen.
De nestkasten in het Haagse Bos waren oorspronkelijk van Staatsbosbeheer, maar in de loop der jaren zijn die tijdens de onderhoudsrondes vervangen door
kasten van de HVB. Alle kasten zijn in beheer van de
vereniging. Door de ouderdom van het bos onstaan
er nu meer natuurlijke nestholtes, waardoor de 20
kastjes langs het Filosofenpad niet meer vervangen
hoeven te worden.
De nestkasten worden door enkele enthousiaste
leden van de vereniging in eigen beheer vervaardigd.
Niet alle gemaakte kasten worden in de diverse
gebieden opgehangen. Een aantal werd via de winkel
aan particulieren verkocht.
83,33 44,44 81,82 45,45
* vleermuis
** bosmuis(2) / eekhoorn(2)
Voor de normale kasten wordt gebruikgemaakt van
houten en houtbetonkasten. De laatste zijn welis-
Inventarisatie van Nestkastgebieden in 2013
waar duurder, maar gaan ook langer mee. Om het
(vervolg)
Clingendael
Oosterbeek
Arendsdorp
Oostduin
Hyacintenbos
De Heimanshof
ATV Zonnegaarde
Landgoed Groot Haesebroek
Landgoed De Paauw en Bos
Ruys
Park Rozenrust
nagenoeg alleen gebruikt in afgesloten vogelrustge-
Haagse Bos
risico van vernieling te verminderen worden deze
56
54
24
22
6
5
6
6
10
9
5
5
17
11
7
2
21
17
9
7
4
2
2
17
34
1
-
9
13
-
1
4
-
3
3
-
3
5
1
-
3
2
-
5
5
1
-
1
1
-
8
8
1
-
5
2
-
2
-
100
90
100
Mussenstraat en mussenflat
bieden en daarnaast in een enkel goed afgeschermd
en bewaakt park.
Methode van onderzoek
Behalve deze kasten hangen er speciale kasten voor
De nestkasten worden in de broedtijd, bijzondere
vogelsoorten waarvoor niet altijd geschikte natuur-
omstandigheden daargelaten, uitsluitend van de
lijke broedgelegenheid voorhanden is. Zo zijn er
buitenkant op bewoning geïnventariseerd. Na de
torenvalkkasten, uilenkasten en vliegenvangerkasten.
broedtijd worden ze schoongemaakt en zo nodig gerepareerd of vervangen. Ook wordt de gelegenheid
Nestkasten voor huismussen
benut om aan de hand van de inhoud het broedre-
Speciaal om huismussen extra broedgelegenheid te
sultaat te bevestigen.
verschaffen zijn de mussenstraat en mussenflat ontwikkeld. Dit zijn twee typen meervoudige kasten die
Toelichting bij de cijfers
inspelen op het koloniegedrag van de huismus. Ze
In de overzichten is zowel de absolute bezetting
worden door Hetty Mos gemaakt. De kasten blijken
opgegeven als het bezettingspercentage. Van belang
erg gewild bij het publiek. In 2009 heeft het ontwerp
bij het bezettingspercentage is, dat rekening wordt
van de kast zelfs navolging gevonden in een project
gehouden met de onderhoudstoestand van de
van de gemeente Den Haag. Daarbij zijn 1100 mus-
kasten. Een groot aantal in verval verkerende kasten
senkasten met subsidie aan particulieren verkocht.
of niet schoongemaakte kasten kan het percentage
Op zo’n grote productie was de vereniging helaas
sterk verminderen.
niet berekend, maar het is aardig dat het idee goed
42
Totaal nestkasten
totaal bezet
w.v.
Holenduif
Winterkoning
Gekraagde Roodstaart
Glanskop
Pimpelmees
Koolmees
Boomklever
Boomkruiper
Kauw
Stadsduif
Anders dan vogel
Bezettings %
96,43 91,67 83,33
64,71 28,57 80,95 77,78
50
43
MUS-project 2013
In 2010 werd een grote actie gehouden onder de Haagse vogelaars om hen te enthousiasmeren
deel te nemen aan het MUS-project (Meetnet Urbane Soorten) dat Sovon in 2007 had gelanceerd.
Het project sloeg zo aan dat het aantal getelde postcodegebieden in de Haagse regio jaarlijks tussen de 35 en 50 bedroeg, terwijl in de jaren voor 2010 dit aantal slechts 10 was. Hoewel het aantal
deelnemers wel wat schommelt, worden tegenwoordig elk jaar in ongeveer de helft van alle betrokken 87 postcodegebieden alle stadsvogels geteld.
In onderstaand artikel worden de resultaten van het project in 2013 beschreven en waar mogelijk
met die uit de eerdere jaren vergeleken.
Door: Tom Loorij, coördinator Sovon Haagse regio
de loop van 2013 met MUS gestopt.
helft op een doordeweekse dag gelopen. Voor de
Van de 46 tellers zijn er 35 (70 %) lid van de HVB
3-de ronde die ’s avonds wordt gelopen, is het week-
en is er één een vrijwilliger uit het vogelasiel. Van de
end duidelijk minder in trek: 30 %. Evenals vorig
overige 10 zijn er 5 die al voor MUS telden voordat in
jaar werd een aanzienlijk deel van de derde ronde op
2010 de HVB actief in MUS betrokken werd.
maandag gelopen (23 %). Heel opvallend was dat
Van deze 46 tellers is 35 % vrouw, waarmee zij maar
er nauwelijks op donderdag geteld werd: van de 144
liefst 36 % van alle getelde gebieden voor hun reke-
tellingen in de drie rondes samen waren er maar drie
ning namen (in 2012 was dat nog maar 29 %).
op donderdag. Een sluitende verklaring hiervoor is er
niet.
Met de ervaring van de tellers zit het wel goed: 44
% geeft aan over veel ervaring te beschikken en dat
2. Resultaten algemeen (tabel 2a en 2b)
is zelfs 6 % meer dan in 2012. Het percentage met
In totaal werden er in 2013 ruim 16.000 vogels waar-
veningen, waar het aantal getelde postcodegebieden
weinig ervaring bleef gelijk op 17 %. De overigen
genomen, een nieuw record voor MUS in de Haagse
van 1 op 4 (van de 7) kwam en in Laak (van 1 op
(39%) hebben een gemiddelde ervaring. Degenen
regio. Toch betekent dit, rekening houdend met het
1. Respons en tellers (tabel 1)
2 van de 5) waren verheugend. En ook in Rijswijk
met veel ervaring zagen meer soorten dan die met
grotere aantal telgebieden, relatief 8% minder vogels
In 2013 is een record aantal postcodegebieden ge-
kwam er een gebied bij. Helaas viel in het stads-
weinig ervaring: de 10 meest soortenrijke postco-
dan in 2012. Voor een belangrijk deel vindt dit zijn
teld, 51 van de 87 (59 %) tegen 41 in 2012. Voor 12
deel Centrum, waar toch al slecht geteld wordt, er
degebieden werden alle geteld door tellers met veel
oorzaak in het feit dat er veel minder grote groepen
niet eerder getelde gebieden hebben zich nieuwe tel-
nog een postcodegebied af, maar kwam er ook één
ervaring, terwijl op één na alle tellers met weinig
van meer dan 100 exemplaren van dezelfde soort
lers aangemeld, terwijl één nieuwe teller een gebied
bij. Gelukkig heeft de teller hiervan voor 2014 zelfs
ervaring minder dan het gemiddeld aantal soorten
zijn waargenomen, slechts 3 tegen 10 in 2012. Zo
heeft overgenomen van een teller die ermee gestopt
nog een gebied in het Centrum voor zijn rekening
telden. Bij het aantal getelde exemplaren werden
was de groep kauwen die in 2012 in Vrederust werd
was. Daarentegen hebben in 2013 drie tellers om
genomen. Toch blijven, samen met Rijswijk en het
zelfs de 12 gebieden met de meeste vogels door
geteld (215 stuks), in 2013 nog maar 70 exemplaren
gezondheidsredenen hun MUS-activiteiten moeten
stadsdeel Escamp, de stadsdelen Centrum en Laak
ervaren tellers geteld.
groot. Een statistische oorzaak was ook dat in het
beëindigen. Drie tellers hadden zich wel enthousiast
de zwakke gebieden.
Ook het gehoor laat bij veruit de meeste tellers wei-
stadsdeel Centrum twee postcodegebieden uitvielen
aangemeld, maar hebben het helaas toch af laten
Dit in tegenstelling tot Voorburg waar nog steeds alle
nig te wensen over. Slechts 8 van de 46 tellers gaf
waar in 2012 resp. een groep van 195 stadsduiven
weten. In totaal deden 46 verschillende tellers mee
postcodegebieden worden geteld en Wassenaar waar
aan minder goed hoge tonen te horen. De overigen
en van 175 halsbandparkieten werd geturfd. En
omdat maar liefst vier tellers spontaan een extra ge-
4 van de 5 telgebieden bezet zijn. Haagse Hout en
(83 %) hadden een uitstekend gehoor. Moeilijk is
werden er in 2012 in de Bomenbuurt op één telronde
bied erbij hebben genomen. Mede hierdoor worden
Segbroek zijn de stadsdelen in Den Haag die met stip
vast te stellen of een minder gehoor wezenlijk van
nog 189 houtduiven gezien, in 2013 was het hoogste
maar liefst 17 postcodegebieden (34 %) geïnventa-
het best onderzocht worden en waar in elk maar in 2
invloed is op het aantal getelde soorten en de aantal-
aantal daarvan slechts 41.
riseerd voor MUS door personen die zelf niet in dat
gebieden niet geteld wordt.
len vogels. Wel nemen de tellers die minder hoge
gebied woonachtig zijn. Dat is een positieve ontwik-
Verheugend was dat vrijwel alle deelnemers alle drie
tonen horen in de regel wel wat minder exemplaren
keling.
de telronden gelopen hebben; slechts twee hebben
waar, maar niet significant minder soorten, zoals je
Positief was ook dat de nieuwe telgebieden vrijwel
een ronde moeten laten schieten en twee anderen
eerder zou verwachten.
allemaal lagen in stadsdelen of gemeenten die in
de laatste twee, één wegens gezondheidsreden,
Harde conclusies over de invloed van ervaring en
2012 zwak bezet waren. Vooral de toename in Sche-
maar deze is in 2014 weer van de partij en één is in
gehoor worden overigens bemoeilijkt doordat er
zowel vogel- en soortenarme als -rijke gebieden zijn
44
2011
31
2010
24
7
5
6
1
3
3
3
3
5
3
5
0
3
3
1
4
% deelname
2013
2012
56
43
45
45
54
38
71
57
40
20
57
43
60
60
57
14
67
67
en zelfs een ervaren teller met een goed gehoor zal
2011
51
64
38
86
20
43
60
43
50
2010
39
45
23
71
0
43
60
14
67
Wassenaar
Leidschendam
Voorburg
Rijswijk
5
7
5
9
4
4
5
4
3
4
5
3
2
3
5
4
2
3
4
2
80
57
100
44
60
57
100
33
40
43
100
44
40
43
80
22
Haagse regio totaal
87
51
41
45
35
59
47
52
40
in een arm gebied toch minder vogels traceren.
Hoewel naar keuze op minimaal 8 en maximaal 12
Knobbelzwaan
Tabel 1. Respons deelname MUS-project
Aantal PC-gebieden
totaal
2013
2012
Den Haag
61
34
26
Centrum
11
5
5
Escamp
13
7
5
Haagse Hout
7
5
4
Laak
5
2
1
Leidschenveen-Ypenburg
7
4
3
Loosduinen
5
3
3
Scheveningen
7
4
1
Segbroek
6
4
4
telpunten geteld mag worden, heeft het overgrote
deel (76 %) 10 of meer telpunten op zijn of haar
route opgenomen hetgeen de betrouwbaarheid van
de waarnemingen vergroot.
Het is voor de hand liggend dat veruit de meeste
tellingen werden uitgevoerd in het weekend, waarbij
Zoals gebruikelijk de laatste jaren werden er in de
de zondag iets meer favoriet was dan de zaterdag.
eerste telronde de meeste vogels geteld, gevolgd
Vooral in de 2-de telronde waarbij je het vroegst
door de tweede ronde en het kleinste aantal in de
uit bed moet, bleek het weekend veruit het meest
derde telronde. Vooral in de derde ronde werden
ideaal: 70 %. De eerste telronde werd slechts in de
aanzienlijk minder vogels geteld (15 % minder) dan
helft van de gevallen in het weekend en de andere
in 2012.
45
Tabel 2a. Totaal aantal waargenomen exemplaren per soort
(alleen soorten waarvan in totaal meer dan 10 stuks zijn waargenomen)
Aantal exem- Aantal exemplaren per PC-gebied
plaren 2013
2010
2011
2012
1 Kauw
2122
43,7
42,2
50,1
2 Houtduif
1170
34,2
27,2
32,3
3 Zilvermeeuw
1114
20,8
22,1
23,8
4 Gierzwaluw
1011
32,1
32,7
23,8
5 Merel
960
21,9
19,3
19,5
6 Kleine Mantelmeeuw
941
15,1
20,0
22,1
7 Koolmees
730
19,1
15,0
13,5
8 Halsbandparkiet
671
25,4
31,9
23,6
9 Wilde Eend
669
16,9
18,2
16,5
10 Zwarte Kraai
572
12,9
11,2
12,4
11 Ekster
497
9,9
9,4
9,3
12 Meerkoet
487
10,3
9,3
13,1
13 Stadsduif
473
20,4
27,4
20,6
14 Canadese Gans
355
12,0
15,4
23,3
15 Pimpelmees
354
7,5
9,2
7,1
16 Nijlgans
312
8,1
8,7
8,3
17 Winterkoning
292
7,9
7,3
7,0
18 Spreeuw
290
5,9
6,7
7,6
19 Huismus
270
12,0
12,2
8,5
20 Kokmeeuw
238
8,1
9,2
17,4
21 Tjiftjaf
225
5,9
6,1
5,4
22 Heggenmus
202
5,3
4,3
4,1
23 Roodborst
156
4,3
3,7
3,5
24 Waterhoen
136
4,6
4,1
4,4
25 Vink
126
3,0
4,3
2,9
26 Zwartkop
118
4,1
4,2
4,3
27 Gaai
115
2,2
3,1
3,5
28 Zanglijster
106
3,9
3,3
3,3
29 Groenling
106
3,9
2,7
3,9
30 Turkse Tortel
106
4,1
5,0
4,0
31 Knobbelzwaan
101
5,3
6,0
3,7
32 Scholekster
93
3,9
3,1
3,2
33 Visdief
92
2,8
2,8
4,1
34 Blauwe Reiger
90
3,3
3,3
3,0
35 Soepeend
84
4,6
5,0
5,0
36 Grote Bonte Specht
72
2,8
3,7
2,5
37 Staartmees
60
4,7
4,1
4,7
38 Boomkruiper
54
3,0
3,3
2,7
39 Fuut
53
2,9
2,6
3,8
40 Aalscholver
52
1,9
4,8
2,3
41 Putter
52
3,5
3,4
3,4
42 Boerenzwaluw
48
1,9
6,7
4,4
43 Kuifeend
48
5,3
4,7
8,2
44 Fitis
46
2,6
2,3
2,9
45 Huiszwaluw
34
3,0
1,0
10,8
46 Groene Specht
32
1,8
1,4
1,5
47 Grauwe Gans
28
7,5
10,0
4,5
48 Stormmeeuw
24
4,5
4,5
4,6
49 Nachtegaal
19
7,0
6,0
5,1
50 Kleine Karekiet
15
2,0
3,0
2,2
51 Boomklever
14
1,6
1,0
0,8
52 Fazant
13
2,0
2,0
2,6
53 Tuinfluiter
13
1,0
3,0
1,7
54 Krakeend
13
2,0
1,0
3,5
55 Holenduif
12
0,0
0,0
2,5
56 Grote Mantelmeeuw
11
3,8
18,5
1,5
57 Kievit
11
1,6
2,8
3,1
58 Sijs
10
6,0
0,0
1,0
59 Rietzanger
10
1,5
4,0
3,0
46
2013
41,6
22,9
24,2
26,6
18,8
25,4
14,6
14,6
14,9
11,4
9,8
10,4
16,9
16,9
7,9
7,4
7,5
8,8
10,8
9,9
5,9
5,3
4,2
4,5
3,9
4,2
3,4
3,8
3,2
4,6
5,9
3,5
8,3
2,7
4,7
2,3
4,6
3,0
2,9
2,6
3,7
9,6
3,7
2,7
16,8
2,2
5,5
4,1
3,9
2,1
1,7
2,1
1,3
3,2
1,6
5,6
5,4
2,6
3,2
Tabel 2b. Aantal PC-gebieden waarin waargenomen per soort
(alleen soorten waarvan in totaal meer dan 10 stuks zijn waargenomen)
Aantal PCDeel PC-gebieden waarin waargenomen
gebieden
2013
2010
2011
2012
2013
%
1 Kauw
51
100,0
100,0
100,0
100,0
51
94,3
97,8
100,0
100,0
2 Houtduif
46
91,4
95,6
95,1
90,2
3 Zilvermeeuw
38
85,7
77,8
75,6
74,5
4 Gierzwaluw
51
100,0
100,0
100,0
100,0
5 Merel
37
68,6
75,6
75,6
72,5
6 Kleine Mantelmeeuw
50
97,1
100,0
100,0
98,0
7 Koolmees
46
97,1
91,1
92,7
90,2
8 Halsbandparkiet
45
91,4
88,9
92,7
88,2
9 Wilde Eend
50
94,3
91,1
95,1
98,0
10 Zwarte Kraai
51
100,0
97,8
95,1
100,0
11 Ekster
47
88,6
91,1
92,7
92,2
12 Meerkoet
28
65,7
73,3
58,5
54,9
13 Stadsduif
21
37,1
42,2
48,8
41,2
14 Canadese Gans
45
94,3
75,6
87,8
88,2
15 Pimpelmees
42
80,0
86,7
82,9
82,4
16 Nijlgans
39
82,9
75,6
85,4
76,5
17 Winterkoning
33
71,4
84,4
63,4
64,7
18 Spreeuw
25
42,9
40,0
51,2
49,0
19 Huismus
24
42,9
33,3
29,3
47,1
20 Kokmeeuw
38
77,1
71,1
80,5
74,5
21 Tjiftjaf
38
80,0
77,8
82,9
74,5
22 Heggenmus
37
74,3
73,3
75,6
72,5
23 Roodborst
30
65,7
60,0
63,4
58,8
24 Waterhoen
32
51,4
48,9
70,7
62,7
25 Vink
28
62,9
64,4
63,4
54,9
26 Zwartkop
34
74,3
53,3
51,2
66,7
27 Gaai
28
62,9
53,3
70,7
54,9
28 Zanglijster
33
37,1
57,8
53,7
64,7
29 Groenling
23
51,4
48,9
58,5
45,1
30 Turkse Tortel
17
34,3
26,7
39,0
33,3
31 Knobbelzwaan
27
71,4
64,4
65,9
52,9
32 Scholekster
11
22,9
13,3
12,2
21,6
33 Visdief
34
65,7
62,2
65,9
66,7
34 Blauwe Reiger
18
25,7
26,7
41,5
35,3
35 Soepeend
31
60,0
42,2
58,5
60,8
36 Grote Bonte Specht
13
31,4
22,2
26,8
25,5
37 Staartmees
18
45,7
37,8
41,5
35,3
38 Boomkruiper
18
34,3
31,1
36,6
35,3
39 Fuut
20
34,3
13,3
39,0
39,2
40 Aalscholver
14
42,9
31,1
26,8
27,5
41 Putter
5
20,0
6,7
14,6
9,8
42 Boerenzwaluw
13
11,4
22,2
22,0
25,5
43 Kuifeend
17
34,3
35,6
39,0
33,3
44 Fitis
2
2,9
2,2
2,4
3,9
45 Huiszwaluw
15
14,3
22,2
19,5
29,4
46 Groene Specht
5
11,4
11,1
12,2
9,8
47 Grauwe Gans
6
5,7
4,4
7,3
11,8
48 Stormmeeuw
5
8,6
4,4
7,3
9,8
49 Nachtegaal
7
14,3
15,6
29,3
13,7
50 Kleine Karekiet
8
14,3
4,4
9,8
15,7
51 Boomklever
6
14,3
11,1
9,8
11,8
52 Fazant
10
17,1
11,1
24,4
19,6
53 Tuinfluiter
4
5,7
4,4
4,9
7,8
54 Krakeend
8
20,0
17,8
19,5
15,7
55 Holenduif
2
0,0
0,0
4,9
3,9
56 Grote Mantelmeeuw
2
11,4
8,9
4,9
3,9
57 Kievit
4
2,9
0,0
2,4
7,8
58 Sijs
3
5,7
4,4
4,9
5,9
59 Rietzanger
47
Er werden 90 verschillende soorten waargenomen,
plaats 4 en ging daarmee de merel voorbij. Er wer-
5 minder dan in 2012. Hiervan werd van 11 soorten
den ongeveer evenveel merels gezien, maar duidelijk
slechts één exemplaar gezien. In 2013 werden 10
wat meer gierzwaluwen. De meerkoet, in 2012 voor
soorten niet gezien die in 2012 wel werden geturfd,
het eerst doorgedrongen in de top-10, verdween
daarentegen waren er 15 nieuwe soorten t.o.v. 2012.
hieruit weer in 2013 om plaats te maken voor de
Onder deze soorten waren er zelfs 4 die sinds de
zwarte kraai.
start van het MUS-project geheel nieuw waren in
Er waren vier soorten die landelijk tot de top-10
de Haagse regio: dodaars, mandarijneend, havik en
behoorden, maar dat niet waren in de Haagse regio:
appelvink. Dit bracht het totaal aantal soorten sinds
huismus, spreeuw, kokmeeuw en Turkse tortel, lan-
2007 op 120. Andere leuke soorten waarvan slechts
delijk resp. op plaats 4, 7, 9 en 10, in Den Haag e.o.
resp. op plaats 19, 18, 20 en 30. Hiermee wordt opnieuw bevestigd dat het in Den Haag e.o. slechter is
gesteld met huismus en spreeuw dan landelijk. Ook
andere aan bebouwing gebonden soorten als huisen boerenzwaluw en zwarte roodstaart scoren in
het Haagse uiterst bescheiden in verhouding tot de
landelijke cijfers. Verder worden hier duidelijk relatief
minder Turkse tortels gezien. Dat kan niet worden
gezegd van die andere algemene duivensoort, de
houtduif. In Den Haag na de kauw op de 2-de plaats,
maar landelijk moet hij behalve de kauw op plaats
Grote karakiet
één, ook de merel voor laten gaan.
Vier soorten kwamen in de Haagse regio wel in de
top-10 voor, maar haalden die plek bij lange na niet
landelijk in MUS. Dat waren zilvermeeuw (plaats 3
tegen 20 landelijk), kleine mantelmeeuw (6 tegen
één exemplaar werd gezien waren o.a. wespendief,
18), halsbandparkiet (8 tegen 26) en wilde eend (9
rietgors, goudvink en spotvogel. Vooral die laatste
tegen 12).
soort is wel bijzonder omdat de laatste jaren de spot-
In de lagere regionen valt op dat in Den Haag e.o.
vogel een uiterst zeldzame broedvogel in de Haagse
ook relatief wat minder vinkachtigen worden geteld,
regio is geworden. Van de in 2012 voor de Haagse
vink en groenling scoorden een 25-ste en 29-ste
regio nieuwe soorten gingen tafeleend, snor, tapuit
plaats tegen landelijk een 13-de en 21-ste plaats.
en ringmus in 2013 helaas niet meer op herhaling,
Watervogels deden het daarentegen beter: Canadese
alleen de wespendief was een blijvertje. Dit was dan
gans, nijlgans,waterhoen, knobbelzwaan en blauwe
ook één van de twee wespendieven die landelijk
reiger stonden op de Haagse lijst 13 tot maximaal 30
in het MUS-project werden gezien. Ook de Haagse
plaatsen hoger dan op de landelijke lijst van MUS.
Carolina-eenden en de grote gele kwikstaarten waren
Waar Den Haag e.o. duidelijk iets beter scoort is
(vrijwel) uniek in MUS.
bij aan bomen gebonden soorten als grote bonte
Kauw, houtduif en zilvermeeuw vormen evenals
specht, groene specht, holenduif, boomklever en
in 2012, onbetwist de top-drie van meest getelde
boomkruiper. Deze soorten staan alle, soms flink
soorten. Door het teruglopen van het aantal waarge-
hoger op de ranglijst dan landelijk.
nomen grote groepen moesten kauw en houtduif wel
48
een duidelijke veer laten; er werden er veel minder
3. Resultaten per telronde (tabel 3)
van geteld dan in 2012. De zilvermeeuw handhaafde
In de eerste telronde werden 10.700 vogels geteld
zich op ongeveer gelijk niveau. Grote verliezer was
waarmee voor het eerst de magische grens van
de halsbandparkiet die van plaats 4 naar plaats 8
10.000 werd gepasseerd. Dit was, gecorrigeerd voor
kelderde in 2013, voornamelijk omdat geen grote
het groter aantal getelde gebieden, overigens wel
groepen van deze soort werden gezien in de getelde
ongeveer evenveel als in 2012. In de 2-de ronde
gebieden. De gierzwaluw steeg nu van plaats 5 naar
gingen de tellers voor 9.423 exemplaren (gecorri-
Tabel 3. Totaal aantal waargenomen exemplaren per telronde, 2013
(alleen soorten waarvan in totaal meer dan 10 stuks zijn waargenomen)
Aantal exemplaren
Aantal PC-gebieden
Telronde
Telronde
1
2
3
1
2
1 Kauw
1410
1583
1127
50
47
2 Houtduif
1003
860
708
50
47
3 Zilvermeeuw
911
650
582
41
39
4 Gierzwaluw
23
233
930
3
19
5 Merel
699
747
706
51
47
6 Kleine Mantelmeeuw
647
383
593
33
28
7 Koolmees
696
468
211
49
46
8 Halsbandparkiet
410
396
419
40
35
9 Wilde Eend
441
366
439
40
38
10 Zwarte Kraai
418
396
289
48
43
11 Ekster
343
371
237
48
44
12 Meerkoet
360
287
339
42
43
13 Stadsduif
308
233
295
20
19
14 Canadese Gans
65
229
224
14
14
15 Pimpelmees
302
158
122
41
31
16 Nijlgans
220
212
137
39
34
17 Winterkoning
232
241
90
38
35
18 Spreeuw
180
145
33
25
17
19 Huismus
184
175
88
19
18
20 Kokmeeuw
114
35
151
15
10
21 Tjiftjaf
169
150
87
32
31
22 Heggenmus
188
93
54
36
26
23 Roodborst
131
93
51
34
27
24 Waterhoen
109
60
44
24
20
25 Vink
110
47
36
28
19
26 Zwartkop
53
104
40
17
22
27 Gaai
103
40
35
30
14
28 Zanglijster
72
59
29
22
18
29 Groenling
64
64
52
22
23
30 Turkse Tortel
88
52
25
19
16
31 Knobbelzwaan
40
67
47
11
11
32 Scholekster
53
59
48
18
19
33 Visdief
7
19
75
2
7
34 Blauwe Reiger
48
45
46
19
21
35 Soepeend
30
26
63
12
8
36 Grote Bonte Specht
59
34
32
23
16
37 Staartmees
36
4
26
8
2
38 Boomkruiper
41
37
24
15
13
39 Fuut
28
19
32
14
7
40 Aalscholver
36
14
24
15
8
41 Putter
36
24
14
12
7
42 Boerenzwaluw
3
18
35
2
2
43 Kuifeend
34
22
19
10
6
44 Fitis
22
28
8
10
12
45 Huiszwaluw
0
4
34
0
1
46 Groene Specht
24
8
9
12
8
47 Grauwe Gans
24
2
2
3
1
48 Stormmeeuw
18
9
3
3
3
49 Nachtegaal
17
12
0
3
5
50 Kleine Karekiet
2
10
10
2
5
51 Boomklever
13
3
2
7
3
52 Fazant
11
6
2
5
3
53 Tuinfluiter
3
10
5
2
8
54 Krakeend
12
3
0
4
1
55 Holenduif
5
5
7
5
2
56 Grote Mantelmeeuw
0
10
1
0
1
57 Kievit
0
5
11
0
1
58 Sijs
10
0
0
4
0
59 Rietzanger
5
5
1
1
2
3
43
47
38
35
45
30
39
37
39
40
44
38
23
11
22
23
24
9
14
19
26
19
17
14
19
12
12
12
20
9
9
21
6
25
10
14
7
11
10
6
6
4
3
4
2
4
1
2
0
5
2
1
4
0
4
1
2
0
1
49
geerd 8 % minder dan in 2012) en in de 3-de 8.601,
dan niet waarnemen van een grote groep van een
maar liefst 14 % minder dan in 2012. Vooral in deze
bepaalde soort de belangrijkste verklaring. Slechts
avondronde werd dit veroorzaakt door het ontbreken
een enkele keer komt dit door verandering van teller,
van grote groepen kauwen, houtduiven, halsband-
zoals bijvoorbeeld in het Bezuidenhout oost waar
parkieten en wilde eenden die allemaal een stevige
na een jaar van onderbreking in 2012 een andere
veer moesten laten ten opzichte van de 3-de ronde
teller is gaan tellen dan in 2011. Dit leidde tot een
in 2012. Daarnaast werden, zoals gebruikelijk, van
aanzienlijke groei in het aantal soorten en het aantal
alle kleine zangvogels er in de 3-de ronde veel min-
exemplaren.
der gezien en gehoord dan in de eerste twee ronden.
Een ander PC-gebied met een flinke toename is
In de eerste ronde werden een aantal soorten gezien
Bouwlust west, waar in 2013 maar liefst vier soorten
die niet tot onze broedvogels behoren zoals krams-
in aantallen werden gezien die hoger lagen dan de
vogel en sijs. Ook witte kwikstaart en brandgans
29 stuks van de kauw die in 2012 de meest waarge-
werden alleen in die ronde gezien, evenals bijna alle
nomen soort was.
krakeenden. Daarentegen werden typische zomer-
In Laakkwartier oost werden vooral meer meeuwen
vogels als zwaluwen vrijwel uitsluitend in de derde
en huismussen geturfd dan in 2012, in Duinoord ging
ronde waargenomen. Zwartkop en tuinfluiter hadden
het onder meer om een grote groep kokmeeuwen
duidelijk hun piek in de 2-de telronde. Een grote
die in 2012 niet gezien werd. In Oostdorp werden
groep visdieven vloog tijdens de 3de ronde boven de
veel meer gierzwaluwen en zilvermeeuwen geteld,
Scheveningse haven rond. De nachtegalen daarente-
in Voorburg oost werd een twee keer zo grote groep
gen waren, ondanks hun naam, in deze avondronde
kauwen geturfd en in Deyleroord was de toename
kennelijk uitgezongen want ze werden alleen in de
niet toe te rekenen aan een bepaalde soort, maar
eerste twee ronden gehoord.
waren de aantallen van heel veel soorten wat hoger.
Merkwaardig was dat staartmezen vrijwel alleen in
In Vrederust, Morgenstond west, Ypenburg noord,
de 1-ste en 3-de ronde (resp. 36 en 26) werden
het Regentessekwartier en in de Bomenbuurt werden
waargenomen maar nauwelijks in de 2-de (slechts 4
aanzienlijk kleinere aantallen gemeld, alle verklaar-
stuks).
baar doordat in tegenstelling tot 2012 van bepaalde
In de eerste telronde werden veruit de meeste
soorten geen grote groepen werden gezien.
soorten waargenomen, namelijk 78, maar hieronder zaten maar liefst 8 soorten waarvan het enige
exemplaar in de hele MUS-telling in de Haagse regio
van 2013 werd gezien: dodaars, mandarijneend,
torenvalk, tureluur, grote gele kwikstaart, glanskop,
sprinkhaanzanger en rietgors. In de 2-de en 3-de
werden resp. 71 en 69 verschillende soorten waargenomen. De eenlingen waren in de 2-de havik, spotGrauwe vliegenvanger
vogel en goudvink en die in de 3-de de wespendief.
4. Resultaten per PC-gebied (tabel 4a en 4b)
Sinds de start van het MUS-project in 2007 is nu in
61 van de in totaal 87 PC-gebieden (70 %) tenminste één telling verricht. Hiervan werden er vanaf het
opstarten van het MUS-project in de Haagse regio
in 2010 in totaal 25 gebieden alle vier jaar geteld.
In Duttendel werden de meeste exemplaren geteld
Zeven hiervan al sinds 2007 en 3 vanaf 2008. Verder
(628), gevolgd door de Vogelwijk (584) en Duinoord
zijn er 13 gebieden in drie jaren geteld, 10 in twee
(581). Ook De Put e.o. (Rijswijk), Oud Scheveningen
jaren en 13 in één jaar.
en de Molenwijk scoorden 500 of meer vogels.
In het Zeeheldenkwartier west werden de minste
50
Het aantal exemplaren kan per PC-gebied in de loop
vogels geteld (slechts 96). Verder waren er verspreid
van de jaren sterk variëren. Vrijwel altijd is het al
over het waarnemingsgebied nog 7 PC-gebieden
Tabel 4a. Aantal soorten en exemplaren per PC-gebied
Aantal soorten
2010
2011
DEN HAAG
Centrum
Centrum
15
Centrum-zuid
15
17
Zeeheldenkwartier oost
26
Willemspark
Stationsbuurt
26
27
Schilderswijk zuid
23
28
Zeeheldenkwartier west
17
15
Archipelbuurt
31
34
Escamp
Vrederust
Bouwlust oost
34
39
Bouwlust west
22
Morgenstond west
20
24
Leyenburg west
28
Leyenburg oost
Wateringse Veld
42
30
Oostbroek
Haagse Hout
Mariahoeve noord
24
27
Mariahoeve midden
26
31
Bezuidenhout oost
23
Marlot
30
23
Bezuidenhout midden/west
Benoordenhout
20
23
Duttendel
11
18
Laak
Molenwijk
Laakkwartier oost
27
Leidschenveen-Ypenburg
Leidschenveen
31
27
Leidschenveen Lanen
36
27
Ypenburg noord
49
49
Ypenburg Singels/Waterwijk
Loosduinen
Houtwijk
35
34
Kijkduin
29
31
Bohemen
30
32
Scheveningen
Duinoord
37
36
Duindorp
Oud-Scheveningen
Statenkwartier
12
Belgisch Park
32
Segbroek
Valkenboskwartier
25
Regentessekwartier
20
21
Vruchtenbuurt
Bomenbuurt
50
43
Vogelwijk
54
50
WASSENAAR
Deyleroord
31
23
Oostdorp
25
De Kievit e.o.
Kerkehout
28
LEIDSCHENDAM
De Zijde
32
31
De Heuvel
Prinsenhof
Raadhuiskwartier
27
26
De Rietvink
32
29
VOORBURG
Voorburg oost
40
39
Essesteijn/Damsigt
42
37
Voorburg noord/'t Loo
35
41
Voorburg oud
23
28
Voorburg west
27
RIJSWIJK
Cromwijk/Leeuwendael
40
33
Te Werve
20
De Put e.o.
26
De Strijp
Steenvoorde zuidwest
43
45
Aantal exemplaren
2010
2011
2012
2013
2012
2013
18
29
26
22
35
29
19
23
16
30
271
283
292
223
316
343
516
261
687
366
186
353
494
196
475
246
375
275
131
324
96
341
35
34
24
21
36
-
23
32
21
22
35
35
14
384
256
272
-
435
204
274
268
287
-
508
380
185
363
270
-
262
353
307
197
453
227
244
25
18
24
51
38
25
26
21
43
235
327
143
219
104
423
306
177
131
240
156
326
119
228
707
420
156
326
188
628
25
34
25
-
340
251
500
353
31
54
38
23
22
45
38
208
214
462
-
261
169
527
-
363
652
414
213
243
425
368
30
39
28
30
32
32
369
237
454
551
234
351
339
302
327
260
251
327
43
-
45
20
35
29
553
-
588
105
323
370
-
581
300
572
202
19
28
45
52
16
36
43
54
246
513
838
753
609
584
578
516
217
717
584
326
271
478
584
25
16
26
27
29
25
19
671
394
-
473
240
269
111
128
351
199
197
112
28
38
27
31
30
37
28
28
-
205
314
250
279
246
218
176
423
259
220
235
383
374
290
-
38
43
36
28
30
41
38
39
30
27
302
454
286
305
-
298
348
464
288
204
276
524
435
368
256
362
472
413
279
221
26
20
45
23
50
27
37
520
262
392
691
321
300
254
548
266
291
533
169
231
51
waarin minder dan 200 exemplaren werden gezien.
delijking is dus niet zonder meer aantoonbaar.
Opvallend is dat alle zes top-wijken geteld werden
staartmees (12-de tegen 20ste landelijk). Extreem
het rijkst met 29 %. Ook Escamp en dan vooral
goed doet de nachtegaal het: op de lijst van alle
soorten staat hij in de Haagse regio 49ste en lande-
Bouwlust-west, Morgenstond-west en het Wateringse
is er een duidelijke relatie met de ervaring van de
Veld, scoort goed met 24 %. Watervogelarme stads-
op het aantal getelde exemplaren. Anderzijds waren
tellers. Tellers met veel ervaring telden er gemiddeld
delen zijn Haagse Hout en Segbroek.
er bij de 8 gebieden met het minste aantal ook twee
34, die met een gemiddelde of met weinig ervaring
In totaal gaat het om 21 soorten w.v. 7 exoten
gebieden die door ervaren tellers zijn geteld. Van de
slechts resp. 27 en 28. Top-wijk is de Vogelwijk; hier
die samen 29 % van het totale aantal watervogels
overige hadden er twee weinig ervaring en vier een
nam de teller maar liefst 54 verschillende soorten
uitmaken. Wilde eend en meerkoet zijn veruit het
gemiddelde ervaring.
waar. De Put en omgeving in Rijswijk volgde met 50
meest waargenomen en maken samen 37 % van
Gemiddeld werden er 322 exemplaren per PC-gebied
soorten, Duinoord en Ypenburg noord met 45 en de
het totale aantal watervogels uit. Echte krenten in
geteld. Van de 22 ervaren tellers zaten er 16 boven
Bomenbuurt en Duttendel met 43 soorten.
de pap zijn mandarijneend en dodaars waarvan van
het gemiddelde en slechts 6 eronder. Van de 28
In sterk verstedelijkte gebieden werden gemiddeld
elk één exemplaar werd gezien. Van de 6 Carolina-
tellers met weinig of een gemiddelde evaring zaten
beduidend minder soorten geteld dan in andere ge-
eenden die landelijk in 2013 werden opgemerkt
er echter slechts 8 boven het gemiddelde en 20 er-
bieden: 12 gebieden scoorden onder het gemiddelde
stammen er maar liefst 4 uit het Haagse. Vrijwel alle
onder. Ook dit is een aanwijzing dat ervaring een rol
en slechts 5 erboven. De soortenarmste PC-gebieden
soorten watervogels scoren op de ranglijst van meest
kan spelen bij het aantal getelde exemplaren.
waren Oostbroek, Zeeheldenkwartier west en het
waargenomen soorten hoger dan op de landelijke
Een andere factor die van invloed kan zijn op het
Regentessekwartier met resp. 14, 16 en 16 soorten.
lijst. Wilde eend en meerkoet met hun 9-de en 12-
getelde aantal exemplaren is de mate van verstede-
Alle drie zijn sterk verstedelijkt. Gebieden met veel
de plaats slechts 3 plaatsen hoger, maar exoten als
lijking van het gebied. Hiertoe is er een onderverde-
telpunten in het groen waren het soortenrijkst: van
bijvoorbeeld Canadese gans en nijlgans staan in de
ling in drie typen postcodegebieden:
de zes top-wijken waren vijf wijken groen, terwijl 8
Haagse regio op resp. 14-de en 16-de plaats maar
a: gebieden zonder een enkel telpunt in het groen;
gebieden met veel groen bovengemiddeld qua aantal
vinden we landelijk pas op resp. de 42-ste en 33-ste
lijk slechts 76-ste. Zaadetende zangvogels doen het
soorten scoorden en slechts twee ondergemiddeld.
plaats terug.
echter slecht in de Haagse regio. Vink en groenling
b: gebieden met enkele telpunten in het groen (29);
Van de meeste watervogels lijkt de stand in de loop
vinden we op de lijst van zangvogels pas op de 8-ste c: gebieden met veel telpunten in het groen (17).
De kauw was in maar liefst 22 van de 50 onder-
van de jaren vrij stabiel. Aalscholver en krakeend
resp. 11-de plaats terug, maar ze staan landelijk
In het MUS-project is de eerste groep echter helaas
sterk verstedelijkt (41);
Huiszwaluw
Het gemiddeld aantal soorten bedroeg 30. Ook hier
trekken dat ervaring kennelijk van positieve invloed is
door ervaren tellers, waaruit je de conclusie kan
zochte gebieden de meest getelde soort (31 %).
worden wel steeds vaker gezien terwijl de blauwe
op de 3-de resp. 7-de plaats. Volledig ontbreken
sterk ondervertegenwoordigd (41 % geteld) en zijn
Opvallend is dat met name in de randgemeenten
reiger juist iets in aantal lijkt af te nemen.
zelfs ringmus en kneu, landelijk toch nog altijd goed
de twee groepen met meer groen oververtegenwoor-
het vaakst de kauw de meest dominante soort is.
voor een 63-ste en 64-ste plaats. De ene grote gele
ken er weliswaar vier duidelijk groene wijken te zijn,
de kauw op de eerste plaats, in Wassenaar (alle 4),
In 2013 zijn exemplaren van 38 soorten zangvogels
regio werd vastgesteld is één van de vier die in totaal
Voorburg (3 van de 5), Leidschendam (3 van de 4)
(excl. kraaiachtigen en gebouwbroeders, zie aldaar)
landelijk in MUS zijn wargenomen.
en Rijswijk (2 van de 4). In Den Haag zelf slechts in
in MUS waargenomen. Ze maken 24 % van het
In 2013 werden opvallend veel putters waargeno-
10 van de 33 PC-gebieden (30 %). Het aantal PC-
totaal aantal vogels uit. De stadsdelen Loosduinen
men. De zwartkop heeft sinds 2011 een duidelijk
gebieden waar een meeuwensoort het meest werd
en Segbroek zijn het rijkst gezegend met zangvogels.
dalende trend, de heggenmus doet het echter sinds
geteld, nam van 2012 op 2013 verder toe van 6 tot
Ook alle vier de rand(deel)gemeenten scoren aan-
2011 steeds beter. Voor het overige lijken de meeste
11. In de overige 17 gebieden werd een andere soort
zienlijk hoger dan het gemiddelde. De meeste wijken
soorten zangvogels in MUS redelijk stabiel, ook de
het meest geteld. In totaal ging het hierbij om 8
in Escamp, de Molenwijk en Duindorp zijn opvallend
winterkoning lijkt weinig hinder van de strengere
verschillende soorten, waarvan houtduif, wilde eend
arm aan zangvogels. Het zijn in de regel PC-gebieden
winters van de laatste jaren te hebben ondervonden.
en gierzwaluw samen meer dan de helft voor hun
met geen of heel weinig telpunten in het groen die
rekening namen.
een duidelijk lager percentage aan zangvogels tellen.
c
De top-twee soorten zijn merel en koolmees die op
De kraaiachtigen worden gedomineerd door de kauw
5. Resultaten per soortgroep
de 5-de en 7-de plaats op de ranglijst van meest
die 64% van het totaal aantal uitmaakt. Van het
waargenomen staan; zij maken 45 % van het totaal
totaal van alle soorten maakt de kauw 13,2 % uit,
wijken met het minste aantal exemplaren hadden er
aan zangvogels uit.
terwijl dit landelijk 11,8 % is; kennelijk zijn er dus
2 veel telpunten in het groen, drie enkele telpunten
a
Als we de ranglijst van alleen zangvogels bekijken
iets meer kauwen in de Haagse regio dan gemiddeld.
in het groen en waren er ook drie sterk verstedelijkt.
Kuifeendjes
In 12 van de 17 PC-gebieden (71 %) aldaar stond
b
(tabel 5a, 5b en 5c)
watervogels
zangvogels
kwikstaart die in 2013 tijdens MUS in de Haagse
digd (resp. 79 % en 59 %). Van de 6 top-wijken blij-
maar evenzeer twee sterk verstedelijkt. Van de 8
52
stadsdeel Leidschenveen/Ypenburg is in Den Haag
kraaiachtigen
Watervogels maken in de Haagse regio ongeveer
dan zien we dat veel van de meest algemene zang-
De zwarte kraai is goed voor 17 %, de ekster voor
Zes van de 10 groene wijken blijken bovengemid-
15 % van het totaal voor MUS getelde exemplaren
vogels de Haagse regio beduidend beter scoren dan
15 % en de gaai voor 3,5 %. Landelijk gezien doet
deld te scoren, vier niet. Van de sterk verstedelijkte
uit. Rijswijk is het meest gezegend met watervogels
landelijk. Voorbeelden zijn: winterkoning (4-de in het
ook de roek mee die dan op de 25-ste plaats staat
wijken waren er 9 bovengemiddeld en 8 ondergemid-
(22 % van het totaal) en Wassenaar is het armst
Haagse, 6-de landelijk), heggenmus (6-de tegen 8ste
en dat is nog hoger dan de gaai die daar pas de 33-
deld. Een duidelijke relatie met de mate van verste-
aan watervogels met slechts 9 % van het totaal. Het
landelijk), roodborst (7-de tegen 11-de landelijk) en
ste plaats inneemt. De roek is nog niet in de Haagse
53
MUS-tellingen gescoord.
op de 20-ste. In de Haagse regio steeg de zilver-
De aantallen kunnen van jaar op jaar flink fluctueren.
in Escamp met gierzwaluwen. Na een dip in 2012 is
Tussen 2010 en 2013 is de verhouding tussen zwarte
meeuw op deze ranglijst van de 6-de plaats in 2010
In 2013 werden er aanzienlijk minder geteld dan in
het aantal gierzwaluwen per PC-gebied in 2013 weer
kraai en ekster in het Haagse redelijk constant.
naar de 3-de in 2013 en de kleine mantelmeeuw van
2012.
gestegen.
Jaarlijks vinden we beide soorten tussen de 10de en
de 11-de naar de 6-de plaats. Beide soorten zijn dus
De huismus lijkt zich in 2013 te herstellen van de
uit. Sinds 2011 is de trend duidelijk negatief. Hij
dalende trend en laat een stabilisatie zien van de
overeenkomt met die op de landelijke ranglijst.
staat 13de op de ranglijst van meest waargenomen
aantallen. In alle PC-gebieden waar in 2012 een
Kraaiachtigen nemen circa 20 % van alle soorten in
soorten en dat is vergelijkbaar met de landelijke lijst
flinke (meer dan 10 exemplaren) groep werd gezien,
de Haagse regio voor hun rekening. Ze kennen ook
(14-de). Alleen in de stadsdelen Segbroek en Leid-
was die ook in 2013 aanwezig en soms zelfs werden
als een van de weinige soorten een verspreiding schenveen/Ypenburg worden bescheiden aantallen
er iets meer gezien. In Wassenaar werden in alle vier
over alle stadsdelen, wijken en (deel)gemeenten.
gemeld. In de randgemeenten wordt hij nauwelijks
de getelde gebieden huismussen gescoord, terwijl
Alleen de aantallen per PC-gebied lopen wat uit-
gezien.
in 2012 hier geen enkele huismus werd gezien.
een, Wassenaar scoort veruit het hoogst met 35 %,
De Turkse tortel is bepaald geen Haagse vogel,
Verheugend was ook dat in liefst vier gebieden die
hoofdzakelijk door het grote aantal kauwen aldaar.
hij is slechts in vier van de 16 PC-gebieden in de
voor het eerst geteld werden behoorlijke aantal-
In de stadsdelen Laak en Leidschenveen/Ypenburg
stadsdelen Centrum, Escamp, Laak, Scheveningen
len huismussen werden gesignaleerd. Hieronder de
en Loosduinen waargenomen. Beter doet hij het in
bekende kolonie in Duindorp (35 stuks in MUS), maar
Haagse Hout en Segbroek. De meeste Turkse tortels
ook Oud-Scheveningen (35), de Molenwijk (20) en
in Haagse wijken werden echter gezien in twee
Leyenburg oost (15) hadden een aardige populatie.
Kokmeeuw
De stadsduif maakt een kwart van het aantal duiven
12-de plaats op de ranglijst terug welke nagenoeg
worden wat minder kraaiachtigen gezien. De gaai
is typisch een vogel voor wat groenere wijken en
scoort vooral in Duttendel, Houtwijk, Leidschendam
en Rijswijk goed, maar is niet in Wassenaar gezien
wijken in Leidschenveen/Ypenburg met resp. 6 en
Hij steeg daarom 2 plaatsen op de ranglijst naar de
de laatste jaren uitgesproken Haagse soorten gewor-
7 stuks. Op drie PC-gebieden na werd zijn aanwe-
19-de plaats van meest waargenomen soorten. Ook
den in vergelijking tot de landelijke MUS-uitkomsten.
zigheid wel in alle gebieden in de randgemeenten
het gemiddeld aantal exemplaren per PC-gebied
De kokmeeuw doet het bij ons minder in MUS dan
vastgesteld. Het Raadhuiskwartier in Leidschendam
kwam met 11,0 weer aardig in de buurt van de top
Hoewel er vijf soorten meeuwen in het Haagse bij
landelijk: bij ons staat hij 20-ste, landelijk 9-de. In
telde de meeste: 13.
in 2010 (12,0).
MUS zijn waargenomen wordt het aantal meeuwen
veel stadsdelen wordt hij nauwelijks vastgesteld.
De holenduif is de zeldzaamste soort, met zijn 11
Ook de spreeuw deed het in 2013 niet slecht. Er
gedomineerd door drie soorten, zilvermeeuw, kleine
Veruit de meeste werden geteld in Leidschenveen/
waargenomen exemplaren staat hij pas op de 57-ste
werden net iets meer spreeuwen dan huismussen
mantelmeeuw en kokmeeuw. De stormmeeuw met
Ypenburg met ruim de helft van het totaal. Ook
plaats op de ranglijst van meest getelde soorten en
in MUS geteld, maar wel in beduidend meer PC-
23 en de grote mantelmeeuw met 11 exemplaren
Scheveningen scoort heel behoorlijk met vooral
dat is ook een flink stuk lager dan op de landelijke
gebieden (32 om 24). Dat betekent dus gemiddeld
nemen met hun 48-ste en 55-ste plaats een uiterst
kokmeeuwen in Duindorp en Duinoord. Verder is de
lijst, waar hij op de 46-ste plaats staat.
minder per gebied. Een top-wijk was Ypenburg
bescheiden plaats in op de ranglijst. Het aandeel aan
soort vooral een vogel van de randgemeenten waar
meeuwen in MUS is van 2010 tot 2013 opgelopen
met name in Voorburg en Leidschendam flinke aan-
f
van 10 % tot 14 %. Ze zijn in alle stadsdelen in ver-
tallen werden geteld.
De gebouwbroeders betreffen 4 soorten, gierzwaluw,
tijdens MUS.
d
meeuwen
gelijkbare mate gesignaleerd, alleen in Loosduinen
54
Waterwijk waar 56 exemplaren werden gezien en
gebouwbroeders
omdat ook in Leidschenveen een flink aantal van 29
huismus, spreeuw en zwarte roodstaart. De zwarte
wat minder. De minste meeuwen zitten in de randge-
e
meenten, hoewel het aandeel in Leidschendam in de
Er zijn vier soorten duiven geteld in de Haagse
blijft verder buiten beschouwing. De 5 getelde exem-
loop van de jaren wel is opgelopen van 5% tot 12 %.
regio, houtduif, holenduif, Turkse tortel en stadsduif.
plaren zetten hem op 70-ste plek van meest getelde
Het overgrote deel wordt gevormd door zilvermeeu-
Samen nemen ze ongeveer 11 % van het totaal
soorten neer (landelijk 57-ste). De spreeuw is niet
wen en kleine mantelmeeuwen, samen goed voor
aantal vogels voor hun rekening. Alleen in het stads-
voor 100 % een gebouwbroeder, want hij broedt ook
89% van het totaal. Van beide soorten is het aantal
deel Centrum is dit aandeel iets hoger (16 %) en in
in daarvoor geschikte oude bomen in groengebieden.
per postcodegebied van 2010 op 2013 fors toegeno-
Leidschenveen/Ypenburg duidelijk lager (5 %). De
Ca. 12 % van het totaal aantal waargenomen vogels
men. De zilvermeeuw ging van 20,8 exemplaren per
houtduif maakt qua aantal hiervan 67% uit en de
bestond in 2013 uit gebouwbroeders. Alle randge-
PC-gebied in 2010 naar 24,7 in 2013 en de kleine
stadsduif 26 %. De stadsduif is zeer waarschijnlijk
meenten zaten onder dit gemiddelde, evenals de
mantelmeeuw van 15,1 tot 25,5. De kleine mantel-
sterk onderteld in Den Haag omdat veel PC-gebieden
stadsdelen Escamp, Loosduinen en Segbroek.
meeuw is in MUS dan ook veel sterker toegenomen
in het stedelijk gebied niet geteld worden.
De gierzwaluw is de meest algemene soort met 64 %
in aantal dan de zilvermeeuw. Bedroeg de verhou-
De houtduif is na de kauw, de meest algemene soort
van het totaal. Hij staat op een keurige 4-de plaats in
spreeuwen werd geteld, deed de spreeuw het erg
ding tussen zilver- en kleine mantelmeeuw in 2010
in MUS. Landelijk moet hij de merel nog voor laten
de rangorde van meest waargenomen soorten en dat
goed in dit stadsdeel. Escamp is daarentegen erg
nog 1,8, in 2013 was die nog maar 1,2. Als deze
gaan en staat hij op plaats 3. Hij is in alle PC-gebie-
is zelfs één plaats hoger dan op de landelijke lijst.
arm aan spreeuwen. In het Centrum werd alleen
stijging doorzet is de kans groot dat de kleine man-
den waargenomen, vrijwel altijd in aantallen varië-
Een groot deel (37 %) van het totaal aantal gier-
in de Schilderswijk een groep van enige betekenis
telmeeuw de zilvermeeuw voorbij gaat. Dat zien wij
rend van 10 tot 50 exemplaren. Slechts in 7 van de
zwaluwen wordt gevormd door drie grote groepen:
gezien (26 stuks). Van de randgemeenten is Voor-
al bij de landelijke cijfers waarbij de kleine mantel-
51 gebieden haalt hij de 10 niet. In totaal maakt de
172 in Duttendel, 109 in Oud-Scheveningen en 86 in
burg de enige waar in alle PC-gebieden spreeuwen
meeuw op de 18-de plaats staat en de zilvermeeuw
houtduif tweederde van het totaal aantal duiven uit.
Bezuidenhout oost. Leyenburg oost is de enige wijk
werden opgemerkt. Zowel de index als het gemid-
roodstaart, toch een typische soort van bebouwing,
Nijlganzen
duiven
55
maar constant op ca. 2 % van het totaal aantal
6. Indexen (tabel 6)
beperkt toepasbaar. Het aantal van 25 gebieden die
2012 op 2013.
soorten. In totaal ging het in 2013 om 14 soorten
Het belangrijkste doel van het MUS-project is het
alle 4 jaren zijn geteld is statistisch gezien wel erg
Toch blijven huismus en spreeuw ver achter bij het
waarvan de helft roofvogels betreffen. Het aantal
onderzoeken van de aantalsontwikkelingen van zo-
weinig voor bindende uitspraken. Van 2010 op 2011
landelijk beeld van MUS. De 19-de plaats op de
exemplaren van deze 7 soorten bedraagt in alle
veel mogelijk soorten in het stedelijk gebied. Daartoe
werden daarnaast nog 8 andere postcodegebieden
ranglijst van de huismus staat in schril contrast met
gevallen echter minder dan 10. Het aantal waar-
worden trends berekend die gepresenteerd worden
in de index betrokken, maar van 2012 op 2013 10
de 4de landelijk en ook die van de spreeuw (18-de in
genomen soorten roofvogels is in de loop van de
in indexen, waarbij het beginjaar op 100 wordt
daarvan verschillende. Dat betekent dat de index
de Haagse regio tegen 7-de landelijk) geeft aan dat
jaren wel gegroeid van 4 in 2010 tot 7 in 2013. Nog
gesteld.
voor een belangrijk deel op verschillende groepen
ten opzichte van veel andere soorten beide soorten
sterker is de groei van het aantal getelde exemplaren
Hiervoor moeten de basisgegevens wel aan een
PC-gebieden betrekking heeft.
geweest: van 8 in 2010 tot maar liefst 26 in 2013.
drietal voorwaarden voldoen:
De buizerd werd het vaakst gezien (9 stuks), van de
1. Er moeten voldoende waarnemingen van de
Nu zijn er wel methoden waarbij de ontbrekende
wespendief, torenvalk en havik ieder één exemplaar.
gegevens van gebieden en jaren kunnen worden
Die ene wespendief was overigens wel één van de
2. De reeks van jaren moet voldoende groot zijn;
bijgeschat aan de hand van wel getelde. Daarmee
drie die landelijk in MUS werden gezien en de havik
3. Er moeten van een voldoende aantal postcode-
worden extreme verschillen wat afgezwakt, blijft
één van de 7. Deze volgorde komt vrijwel overeen
echter dat ook deze bijschattingen in feite gebaseerd
met die landelijk in MUS. Alleen werden in Den Haag
Landelijk zijn inmiddels voldoende soorten, PC-gebie-
zijn op de verschillen door de al dan niet aanwezig-
relatief wat meer slechtvalken en wat minder toren-
den en jaren beschikbaar om deze indexen nauwkeu-
heid van grote groepen. De nauwkeurigste indexen
valken geturfd.
rig te berekenen.
kunnen worden samengesteld bij soorten die in de
Tweederde van alle overige soorten bestond ech-
Voor de Haagse gegevens ligt dit lastiger.
regel niet in grote groepen opereren zoals de meeste
ter uit scholeksters en visdieven. In Duindorp werd
Wat betreft criterium 1 is arbitrair gesteld dat er ten-
zangvogels. Bij de conclusies kunnen we rekening
een groep van 62 visdieven geteld die 67% van alle
minste 50 exemplaren in totaal geturfd moeten zijn.
houden met de lagere aantallen in 2013 omdat in dat
Haagse visdieven uitmaakten. De visdief werd overi-
In de praktijk komt dat erop neer dat van ca. 40%
jaar minder grote groepen gezien zijn.
gens maar in slechts 10 andere gebieden gezien. De
van de soorten een index mogelijk is.
Het blijkt dat de index van maar heel weinig soorten
scholekster is in 27 postcodegebieden vastgesteld.
Het MUS- project startte landelijk al in 2007, zodat
op een echt duidelijke trend wijst. Bij veruit de mees-
Huismussen
delde aantal spreeuwen per PC-gebied nam toe van
bepaald zeldzaam zijn te noemen in het Haagse.
g
halsbandparkiet
betreffende soorten beschikbaar zijn;
gebieden gegevens zijn.
landelijk al een reeks van 7 jaren mogelijk is. In de
te soorten schommelt de index sterk zonder dat van
stuks. Grote aantallen werden ook gezien in Kijk-
Haagse regio begon het echter pas goed te lopen in
een toename of afname sprake is. Dit is trouwens
dalende tendens. Grote groepen worden steeds
duin, Bohemen en in het stadsdeel Leidschenveen/
2010. Een reeks van 4 jaren is wel het absolute mini-
een indicatie dat de stand van de meeste van de ca.
minder vaak waargenomen. Het totaal aantal waar-
Ypenburg, terwijl 5 van de 7 wijken in Escamp ook
mum, maar zelfs dan zijn fluctuaties zichtbaar die het
45 meest getelde soorten in MUS in de Haagse regio
genomen exemplaren is van 2011 op 2013 onge-
scholeksters hadden. Merendeels zal dit wel dakbroe-
redelijk stabiel is. Bij de zangvogels valt bijvoorbeeld
veer gehalveerd en hetzelfde geldt voor het aantal
dende exemplaren betreffen. Ze staan vlak bij elkaar
op dat de winterkoning niet erg te lijden heeft gehad
exemplaren per postcodegebied. Op de ranglijst van
op plaats 33 en 34 wat nagenoeg dezelfde plaats is
van de paar strengere winters de afgelopen jaren.
meest waargenomen soorten is hij gekelderd van
als landelijk in MUS.
Dit in tegenstelling tot de blauwe reiger waar een
de 2-de plaats in 2010 tot de 8-ste plaats in 2013.
Na scholekster en visdief neemt de grote bonte
lichte afname te bespeuren valt. Vanaf 2011 lijkt het
Desondanks blijft het een typisch Haagse soort, op
specht de derde plaats in bij de overige soorten. Er is
aantal zwartkoppen wat terug te lopen. Na een dip
de landelijke lijst vinden we hem immers pas op
een duidelijke correlatie met de hoeveelheid groen in
in 2011 zit de heggenmus daarentegen in de lift.
26ste plaats terug. Het aandeel in het totaal aantal
de wijk bij deze soort. In alle wijken met een uitge-
exemplaren per soortgroep is ook teruggelopen van
sproken groen karakter werd hij vastgesteld evenals
8 % in 2011 tot 4 % in 2013. De relatief grootste
in 7 % van de wijken met een aantal telpunten in het
aantallen zijn nog geteld in het stadsdeel Centrum en
groen. In echt stedelijke wijken was hij maar in 23 %
beeld vertekenen door het al dan niet waarnemen
plaren Ypenburg noord wel in 2012 maar niet in 2013
in Voorburg. Het verminderde aantal dat slaapt op de
van de gevallen present. Op de Archipelbuurt na ont-
van grote groepen vogels, zoals kauwen, duiven,
werd gezien. Uit de indexen wordt ook bevestigd dat
gemeenschappelijke slaapplaatsen rond de Hofvij-
breekt hij in alle getelde MUS-wijken in de stadsdelen
meeuwen en halsbandparkiet.
de huismus in 2013 uit het dal lijkt te kruipen en niet
ver is er waarschijnlijk de oorzaak van, evenals het
Centrum, Escamp en Laak.
Bij criterium 3 geldt dat indexen alleen berekend
verder afneemt in aantal. Over de veranderingen bij
ontstaan van meer kleinere slaapplaatsen. De indruk
De groene specht, waarvan de Haagse regio onge-
kunnen worden in vergelijkbare PC-gebieden. Het is
de meeuwensoorten en de halsbandparkiet werd al
bestaat niet dat het totaal aantal halsbandparkieten
veer 10 % van het landelijk totaal in MUS voor zijn
daarom van groot belang dat de gebieden zo continu
in de vorige paragraaf gesproken. in de Haagse regio is afgenomen. Ze worden onver-
rekening neemt, doet het opvallend goed in onze
mogelijk worden geteld. Hoewel er sinds de start van
anderd nog steeds in bijna alle postcodegebieden
regio, landelijk op de 62ste plaats, bij ons op de
het MUS-project in totaal in 60 gebieden tenminste
tijdens MUS waargenomen.
48-ste.
één keer is geteld, wordt er van jaar op jaar slechts
Nachtegaal
De Prinsenhof in Leidschendam was koploper met 10
De halsbandparkiet heeft al sinds 2011 in MUS een
De sterke opleving van de kuifeend gevolgd door de
sterke daling in 2013 kan geheel worden toegeschreven aan het feit dat een grote groep van 40 exem-
gemiddeld in 35 gebieden in beide jaren geteld.
h
overige soorten
Het aandeel aan overige soorten is sinds 2010 klein
56
Omdat ook nog eens deze 35 gebieden van jaar op
jaar verschillen, maakt dit de Haagse indexen slechts
57
58
84
41
59
31
84
25
80
86
41
71
29
172
95
62
33
33
44
56
33
36
42
78
80
109
50
72
36
58
94
DEN HAAG
11129
Totaal
Overige soorten
Duiven
Meeuwen
Kraaiachtigen
Zangvogels
60
32
20
38
48
Watervogels
aantal
Halsbandparkiet
Gebouwbroeders
1)
Tabel 5a. Percentage soortgroepen Den Haag per PC-gebied, 2013
Totaal
Tabel 4b. Aantal vogels en meest getelde soort per PC-gebied, 2013
Aantal
Aantal
Meest getelde soort
soorten
exemplaren naam
DEN HAAG
Centrum
Zeeheldenkwartier oost
29
275
Halsbandparkiet
Willemspark
19
131
Gierzwaluw
Schilderswijk zuid
23
324
Kauw
Zeeheldenkwartier west
16
96
Houtduif
Archipelbuurt
30
341
Kauw
Escamp
Vrederust
23
262
Kauw
Bouwlust oost
32
353
Zilvermeeuw
Bouwlust west
21
307
Canadese Gans
Morgenstond west
22
197
Wilde Eend
Leyenburg oost
35
453
Kleine Mantelmeeuw
Wateringse Veld
35
227
Wilde Eend
Oostbroek
14
244
Zilvermeeuw
Haagse Hout
Bezuidenhout oost
38
420
Gierzwaluw
Marlot
25
156
Stadsduif
Bezuidenhout midden/west
26
326
Kauw
Benoordenhout
21
188
Kauw
Duttendel
43
628
Gierzwaluw
Laak
Molenwijk
34
500
Kleine Mantelmeeuw
Laakkwartier oost
25
353
Zilvermeeuw
Leidschenveen-Ypenburg
Leidschenveen
23
213
Canadese Gans
Leidschenveen Lanen
22
243
Zilvermeeuw
Ypenburg noord
45
425
Kauw
Ypenburg Singels/Waterwijk
38
368
Spreeuw
Loosduinen
Houtwijk
30
260
Houtduif
Kijkduin
32
251
Zilvermeeuw
Bohemen
32
327
Kauw
Scheveningen
Duinoord
45
581
Wilde Eend
Duindorp
20
300
Zilvermeeuw
Oud-Scheveningen
35
572
Gierzwaluw
Belgisch Park
29
202
Kauw
Segbroek
Regentessekwartier
16
326
Kleine Mantelmeeuw
Vruchtenbuurt
36
271
Kauw
Bomenbuurt
43
478
Kleine Mantelmeeuw
Vogelwijk
54
584
Kauw
WASSENAAR
Deyleroord
27
351
Kauw
Oostdorp
29
199
Kauw
De Kievit e.o.
25
197
Merel
Kerkehout
19
112
Kauw
LEIDSCHENDAM
De Zijde
30
235
Kauw
De Heuvel
37
383
Houtduif
Prinsenhof
28
374
Kauw
Raadhuiskwartier
28
290
Houtduif
VOORBURG
Voorburg oost
41
362
Kauw
Essesteijn/Damsigt
38
472
Kauw
Voorburg noord/'t Loo
39
413
Kauw
Voorburg oud
30
279
Zilvermeeuw
Voorburg west
27
221
Merel
RIJSWIJK
Te Werve
23
291
Kauw
De Put e.o.
50
533
Kauw
De Strijp
27
169
Kauw
Steenvoorde zuidwest
37
231
Kauw
%_________________________________________________________
16
21
18
17
11
12
4
2
100
Centrum
Zeeheldenkwartier oost
Willemspark
Schilderswijk zuid
Zeeheldenkwartier west
Archipelbuurt
1168
275
131
324
96
341
15
17
21
8
5
19
18
14
8
30
17
13
20
10
11
20
31
28
10
11
6
0
14
18
16
24
24
13
19
11
12
2
30
19
11
7
9
22
0
10
3
2
1
0
1
0
0
2
100
100
100
100
100
100
Escamp
Vrederust
Bouwlust oost
Bouwlust west
Morgenstond west
Leyenburg oost
Wateringse Veld
Oostbroek
2017
262
353
307
197
427
227
244
24
25
26
37
40
7
37
1
15
19
20
8
9
16
22
11
19
38
12
18
13
21
15
20
22
9
23
23
22
24
15
33
11
6
9
12
13
13
7
18
5
0
0
0
0
12
2
15
3
2
8
2
1
5
0
2
1
1
2
0
2
2
2
0
100
100
100
100
100
100
100
100
Haagse Hout
Bezuidenhout oost
Marlot
Bezuidenhout midden/west
Benoordenhout
Duttendel
1691
420
156
326
188
628
8
5
18
7
6
8
21
22
21
22
23
22
18
17
21
29
22
10
15
15
3
24
14
14
13
13
31
12
13
9
19
23
0
2
14
30
5
4
2
4
6
6
1
1
4
0
2
1
100
100
100
100
100
100
853
500
353
9
9
8
14
9
22
15
17
14
27
29
26
13
15
9
17
15
19
4
5
2
1
1
0
100
100
100
1250
213
243
425
368
29
34
26
31
25
20
11
16
23
24
15
13
21
16
12
14
13
24
12
10
5
5
8
6
3
11
19
2
4
20
3
1
0
6
3
3
4
3
2
3
100
100
100
100
100
838
260
251
327
18
22
6
24
33
31
39
30
20
16
23
20
8
10
14
2
10
13
9
8
7
4
5
12
2
3
0
2
2
1
4
2
100
100
100
100
Laak
Molenwijk
Laakkwartier oost
Leidschenveen-Ypenburg
Leidschenveen
Leidschenveen Lanen
Ypenburg noord
Ypenburg Singels/Waterwijk
Loosduinen
Houtwijk
Kijkduin
Bohemen
55
75
47
65
Scheveningen
Duinoord
Duindorp
Oud-Scheveningen
Belgisch Park
1655
581
300
572
202
15
34
8
4
5
15
18
4
14
25
16
6
18
19
31
17
9
34
16
19
11
8
3
17
11
18
16
12
29
5
3
7
0
0
2
5
2
21
1
2
100
100
100
100
100
87
46
22
25
Segbroek
Regentessekwartier
Vruchtenbuurt
Bomenbuurt
Vogelwijk
1659
326
271
478
584
8
0
15
9
8
30
19
27
33
36
19
17
23
14
22
18
39
8
17
11
12
17
17
10
8
7
5
6
8
9
4
3
3
6
3
2
0
1
3
3
100
100
100
100
100
95
59
69
38
32
1) Gierzwaluw, Zwarte Roodstaart, Huismus en Spreeuw
127
57
52
20
59
859
351
199
197
112
%__ ______________________________________________________
9
32
35
3
11
7
2
1
14
22
38
3
12
6
4
1
2
29
31
5
12
18
1
2
4
50
38
2
4
1
0
1
14
40
25
0
19
1
0
1
100
100
100
100
100
LEIDSCHENDAM
De Zijde
De Heuvel
Prinsenhof
Raadhuiskwartier
1282
235
383
374
290
12
16
25
3
4
31
36
12
47
34
24
28
25
17
27
12
6
17
19
0
9
11
8
5
14
7
2
9
2
15
3
1
2
3
5
2
0
2
4
1
100
100
100
100
100
VOORBURG
Voorburg oost
Essesteijn/Damsigt
Voorburg noord/'t Loo
Voorburg oud
Voorburg west
1748
362
473
413
279
221
13
9
21
10
13
7
27
20
22
27
27
47
25
33
23
24
21
20
11
3
11
19
19
3
10
11
12
8
7
10
5
6
5
5
4
4
7
16
3
4
9
8
2
2
3
3
0
1
100
100
100
100
100
100
RIJSWIJK
Te Werve
De Put e.o
De Strijp
Steenvoorde zuidwest
1224
291
533
169
231
22
14
26
23
26
27
10
31
37
33
23
42
17
22
14
8
22
6
0
1
10
10
10
8
12
2
0
3
0
1
4
2
3
8
4
4
0
4
2
9
100
100
100
100
100
1) Gierzwaluw, Zwarte Roodstaart, Huismus en Spreeuw
Totaal
Overige soorten
Halsbandparkiet
Gebouwbroeders
1)
Duiven
Meeuwen
Kraaiachtigen
Zangvogels
Totaal
Totaal
Overige soorten
Halsbandparkiet
Gebouwbroeders
1)
Duiven
Meeuwen
Kraaiachtigen
Zangvogels
Watervogels
Totaal
WASSENAAR
Deyleroord
Oostdorp
De Kievit e.o.
Kerkehout
Watervogels
Tabel 5c. Percentage soortgroepen totaal
Tabel 5b. Percentage soortgroepen rand(deel)gemeenten per PC-gebied, 2013
%________________________________________________________
DEN HAAG
2010
2011
2012
2013
Centrum
2010
2011
2012
2013
Escamp
2010
2011
2012
2013
Haagse Hout
2010
2011
2012
2013
Laak
2010
2011
2012
2013
Leidschenveen/Ypenburg
2010
2011
2012
2013
Loosduinen
2010
2011
2012
2013
Scheveningen
2010
2011
2012
2013
Segbroek
2010
2011
2012
2013
WASSENAAR
2010
2011
2012
2013
LEIDSCHENDAM
2010
2011
2012
2013
VOORBURG
2010
2011
2012
2013
RIJSWIJK
2010
2011
2012
2013
TOTAAL
2010
2011
2012
2013
8189
10842
9924
11129
15
15
17
16
23
19
19
21
18
16
20
18
11
13
15
17
15
16
14
11
11
11
8
12
5
8
6
4
2
2
2
2
100
100
100
100
1385
2716
1786
1168
8
7
10
15
19
11
12
18
16
11
15
20
15
15
15
10
23
25
24
16
11
10
6
12
8
21
16
9
1
0
1
1
100
100
100
100
912
1468
1706
2017
30
25
22
24
19
15
14
15
13
17
31
19
10
18
15
22
19
13
13
11
2
6
2
5
5
4
3
3
3
2
1
1
100
100
100
100
1028
1434
1380
1691
15
17
12
8
23
21
22
21
28
30
21
18
10
10
14
15
13
11
10
13
6
6
12
19
3
5
7
5
1
1
1
1
100
100
100
100
340
251
853
14
6
9
12
26
14
13
14
15
16
18
27
18
9
13
21
19
17
6
6
4
1
2
1
100
100
100
884
958
1429
1250
30
26
37
29
23
23
16
20
18
17
13
15
13
11
17
14
4
8
3
5
5
7
10
11
2
4
2
3
5
4
3
3
100
100
100
100
1061
1136
968
838
17
23
15
18
24
24
26
33
17
18
22
20
12
10
8
8
10
11
10
10
14
13
13
7
5
1
5
2
2
1
2
2
100
100
100
100
553
1017
370
1655
19
13
25
15
21
22
24
15
18
17
27
16
7
11
4
17
10
12
12
11
14
20
2
18
9
4
4
3
2
2
2
5
100
100
100
100
2366
1773
2034
1659
7
6
7
8
27
29
23
30
16
13
16
19
9
12
18
18
18
16
19
12
15
17
11
7
5
4
4
4
2
2
2
2
100
100
100
100
1065
715
508
859
7
9
9
9
14
21
36
32
38
22
30
35
4
2
5
3
5
6
16
11
4
2
3
7
26
29
1
2
1
10
1
1
100
100
100
100
769
743
1078
1282
16
12
19
12
34
33
26
31
15
23
21
24
5
7
8
12
13
14
11
9
13
8
8
7
3
3
4
3
1
1
3
2
100
100
100
100
1347
1602
1859
1748
12
10
14
13
29
29
25
27
18
19
22
25
8
10
9
11
14
14
12
10
12
12
8
5
6
6
8
7
2
1
1
2
100
100
100
100
788
1707
1068
1224
10
22
29
22
24
16
18
27
20
26
20
23
8
10
8
8
14
11
14
10
13
8
2
2
9
6
7
4
2
1
1
4
100
100
100
100
12158
15609
14437
16242
14
15
17
15
24
21
21
24
19
18
21
20
10
11
13
14
14
14
13
11
11
11
8
10
7
8
6
4
2
2
2
2
100
100
100
100
1) Gierzwaluw, Zwarte Roodstaart, Huismus en Spreeuw
60
61
91
96
106
145
114
95
115
124
97
91
82
111
155
99
130
88
134
126
105
114
99
91
94
96
85
121
99
94
79
113
93
108
119
102
103
91
149
96
140
131
92
156
94
78
140
81
97
91
157
96
118
85
148
138
115
71
118
86
74
70
80
104
97
86
91
123
99
101
123
121
92
86
85
102
96
101
111
69
87
89
123
71
92
89
128
66
94
101
88
64
119
89
89
71
107
81
98
75
101
87
87
96
88
118
101
99
90
86
102
98
108
116
104
113
115
107
83
91
124
120
112
90
116
2) Alleen soorten met in 2013 40 of meer exemplaren
Laakkwartier oost
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Molenwijk
Aantal exemplaren per soort 2)
Fuut
Blauwe Reiger
Knobbelzwaan
Canadese Gans
Nijlgans
Wilde Eend
Soepeend
Kuifeend
Waterhoen
Meerkoet
Scholekster
Kokmeeuw
Kleine Mantelmeeuw
Zilvermeeuw
Stadsduif
Houtduif
Turkse Tortel
Halsbandparkiet
Gierzwaluw
Grote Bonte Specht
Winterkoning
Heggenmus
Roodborst
Merel
Zanglijster
Zwartkop
Tjiftjaf
Fitis
Staartmees
Pimpelmees
Koolmees
Boomkruiper
Gaai
Ekster
Kauw
Zwarte Kraai
Spreeuw
Huismus
Vink
Groenling
Putter
Fuut
Aalscholver
Blauwe Reiger
Knobbelzwaan
Grauwe Gans
Canadese Gans
Nijlgans
Krakeend
Wilde Eend
Soepeend
Kuifeend
Fazant
Waterhoen
Meerkoet
Scholekster
Kievit
Kokmeeuw
Stormmeeuw
Kleine Mantelmeeuw
Zilvermeeuw
Grote Mantelmeeuw
Visdief
Stadsduif
Holenduif
Houtduif
Turkse Tortel
Halsbandparkiet
Gierzwaluw
Groene Specht
Grote Bonte Specht
Boerenzwaluw
Huiszwaluw
Winterkoning
Heggenmus
Roodborst
Nachtegaal
Merel
Zanglijster
Rietzanger
Kleine Karekiet
Tuinfluiter
Zwartkop
Tjiftjaf
Fitis
Staartmees
Pimpelmees
Koolmees
Boomklever
Boomkruiper
Gaai
Ekster
Kauw
Zwarte Kraai
Spreeuw
Huismus
Vink
Groenling
Putter
Sijs
Oostbroek
101
95
101
108
96
66
59
76
Wateringse Veld
104
94
102
127
99
72
74
71
Leyenburg oost
103
99
101
118
103
109
126
94
Morgenstond west
100
100
100
100
100
100
100
100
Bouwlust west
Aantal exemplaren per groep
watervogels
zangvogels
kraaiachtigen
meeuwen
duiven
gebouwbroeders 1)
halsbandparkiet
overige vogelsoorten
Bouwlust oost
92
Vrederust
96
Archipelbuurt
105
Schilderswijk zuid
100
Laak
Zeeheldenkwartier west
2013
Willemspark
2012
Totaal aantal exemplaren
1) Gierzwaluw, Zwarte Roodstaart, Huismus en Spreeuw
62
2011
Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013
(alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen)
Den Haag
Centrum
Escamp
Zeeheldenkwartier oost
Tabel 6. Indexen van soortgroepen en soorten
(in vergelijkbare PC-gebieden)
2010
2
1
2
6
8
4
13
1
5
9
22
42
23
60
6
4
3
8
1
2
7
10
1
1
5
14
7
3
-
4
10
13
1
7
18
2
9
2
32
1
1
5
5
7
6
1
2
5
-
2
3
3
9
2
12
6
3
11
2
5
11
3
3
20
5
-
3
6
6
2
3
6
38
3
33
18
8
8
3
30
8
6
15
21
24
15
27
26
18
-
3
1
3
37
11
4
7
1
5
24
32
37
5
24
4
1
7
20
1
1
1
3
5
1
1
23
48
24
1
4
-
2
7
4
17
2
1
31
4
11
12
4
12
6
8
14
1
4
2
16
2
84
12
5
-
1
7
20
39
1
2
5
19
8
38
41
10
17
3
27
5
4
3
13
1
7
1
11
19
3
1
7
17
19
1
-
2
59
7
38
11
24
46
26
1
8
5
1
1
10
2
4
7
1
8
36
8
-
4
18
8
31
2
2
13
4
4
27
13
6
19
2
3
12
1
1
1
7
4
15
-
1
3
3
1
6
3
1
12
3
5
84
15
26
29
1
21
32
5
11
1
23
4
5
14
2
4
71
12
2
15
3
2
-
4
2
5
6
2
2
6
25
2
7
21
3
9
15
10
1
16
1
1
4
4
2
12
3
2
7
1
6
8
2
8
14
10
4
2
-
3
80
25
19
5
35
3
11
1
12
3
37
8
3
-
2
2
3
3
3
14
11
8
2
5
95
44
3
59
17
26
47
9
2
6
2
5
6
8
11
54
18
9
20
3
6
-
1
4
4
7
5
6
1
32
62
33
7
24
6
31
2
1
4
13
1
10
33
4
6
36
20
-
Soorten waarvan in totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen:
Zeeheldenkwartier oost: Grote Canadese Gans 5
Bouwlust oost: Muskuseend 1, Grasmus 1
Leyenburg oost: Slechtvalk 5, Zwarte Roodstaart 2
Molenwijk: Soepgans 3, Witte Kwikstaart 2, Zwarte Roodstaart 2
63
Prinsenhof
Raadhuiskwartier
Fuut
1
4
4
5
Aalscholver
1
2
1
3
5
2
1
Blauwe Reiger
2
2
3
2
1
4
Knobbelzwaan
2
6
4
2
10
3
Grauwe Gans
2
19
2
Canadese Gans
15
1
33
29
28
Nijlgans
4
5
7
1
8
11
Krakeend
4
Wilde Eend
5
16
16
25
26
17
7
12
Soepeend
4
1
1
2
2
Kuifeend
7
2
Fazant
2
Waterhoen
2
3
3
6
4
5
1
Meerkoet
7
13
9
9
15
38
17
7
Scholekster
2
2
4
5
5
4
1
Kievit
5
Kokmeeuw
3
2
7
25
12
18
Stormmeeuw
2
13
Kleine Mantelmeeuw
72
4
58
41
4
1
31
5
Zilvermeeuw
53
13
22
22
3
33
10
18
8
Grote Mantelmeeuw
Visdief
3
4
Stadsduif
5
10
4
5
4
2
Holenduif
1
Houtduif
50
32
41
34
9
12
17
8
23
Turkse Tortel
4
3
5
1
7
6
Halsbandparkiet
11
9
29
15
3
25
12
3
Gierzwaluw
15
31
47
11
6
5
Groene Specht
2
3
6
Grote Bonte Specht
1
8
7
1
Boerenzwaluw
1
27
16
Huiszwaluw
17
Winterkoning
5
18
21
5
2
8
Heggenmus
3
4
8
13
5
2
7
Roodborst
5
7
9
1
2
Nachtegaal
4
Merel
24
20
34
42
12
4
20
12
16
Zanglijster
1
8
12
4
4
Rietzanger
5
4
Kleine Karekiet
2
1
1
2
2
Tuinfluiter
1
Zwartkop
1
8
10
4
4
Tjiftjaf
2
10
17
12
1
11
Fitis
1
1
2
1
Staartmees
2
6
4
Pimpelmees
17
13
12
16
8
8
8
Koolmees
15
13
20
26
11
4
12
19
19
Boomklever
2
Boomkruiper
1
9
7
1
1
Gaai
2
3
6
2
1
Ekster
2
7
12
18
13
25
8
13
7
Kauw
41
36
41
94
9
27
44
13
55
Zwarte Kraai
12
19
11
12
4
13
19
4
Spreeuw
5
3
29
5
5
56
Huismus
17
1
11
12
Vink
4
2
3
1
1
3
Groenling
5
2
10
10
8
Putter
3
7
7
5
Sijs
Soorten waarvan in totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen:
Bomenbuurt: Witte Kwikstaart 1, Spotvogel 1, Braamsluiper 1, Goudhaan 1
Vogelwijk: Dodaars 1, Havik 1, Buizerd 1, Gekraagde Roodstaart 1, Braamsluiper 2, Grasmus 1,
Goudvink 1, Appelvink 2
Leidschenveen: Buizerd 1, Tureluur 1
Ypenburg noord: Zwarte Roodstaart 1, Goudhaan 1, Rietgors 1
Ypenburg Singels/Waterwijk: Ooievaar 1
De Zijde: Bosrietzanger 1
Prinsenhof: Buizerd 1
De Heuvel
Leidschendam
De Zijde
Ypenburg Singels/Waterwijk
Ypenburg noord
Leidschenveel Lanen
Leidschenveen
Vogelwijk
Bomenbuurt
1
1
2
7
38
8
14
3
3
2
1
2
2
2
1
11
2
3
1
4
16
1
5
50
7
2
5
2
2
-
Vruchtenbuurt
Belgisch Park
1
11
3
3
4
23
71
3
61
35
3
1
109
3
3
11
4
17
1
4
4
1
5
19
1
3
17
73
15
21
35
3
3
-
Regentessekwartier
Oud-Scheveningen
Duindorp
Duinoord
Fuut
5
4
Aalscholver
1
1
2
1
18
Blauwe Reiger
2
1
2
2
1
Knobbelzwaan
4
7
11
13
Grauwe Gans
Canadese Gans
2
2
15
16
Nijlgans
1
8
8
2
31
8
1
20
17
2
Krakeend
4
Wilde Eend
7
7
4
8
12
4
20
78
Soepeend
4
3
7
1
Kuifeend
1
4
Fazant
1
Waterhoen
2
3
1
8
1
3
19
Meerkoet
4
4
1
1
14
7
11
42
Scholekster
3
1
5
5
Kievit
Kokmeeuw
4
2
33
19
Stormmeeuw
2
Kleine Mantelmeeuw
39
1
26
10
54
9
14
Zilvermeeuw
20
3
51
17
31
18
36
6
7
80
Grote Mantelmeeuw
1
Visdief
1
62
Stadsduif
23
41
22
5
5
27
4
Holenduif
4
1
Houtduif
27
7
34
20
31
33
17
23
21
5
Turkse Tortel
3
5
1
Halsbandparkiet
15
3
12
11
40
8
1
8
41
Gierzwaluw
86
5
26
172
2
4
32
55
Groene Specht
1
1
2
1
Grote Bonte Specht
2
4
1
2
1
2
3
4
Boerenzwaluw
2
Huiszwaluw
Winterkoning
5
1
3
10
9
5
18
13
Heggenmus
10
5
6
9
4
2
7
Roodborst
11
3
1
6
1
4
2
5
Nachtegaal
1
12
Merel
17
13
15
23
20
13
23
18
17
7
Zanglijster
2
3
3
1
10
3
4
2
3
Rietzanger
Kleine Karekiet
Tuinfluiter
1
1
1
2
1
Zwartkop
2
1
7
4
2
5
5
Tjiftjaf
6
2
2
17
7
3
9
Fitis
1
5
5
Staartmees
10
8
1
Pimpelmees
8
5
4
4
19
9
8
14
9
Koolmees
19
4
36
12
17
13
18
21
16
Boomklever
1
3
Boomkruiper
2
6
2
7
Gaai
2
10
17
6
3
2
Ekster
11
1
9
6
8
7
18
14
6
11
Kauw
43
27
71
29
41
13
20
42
24
19
Zwarte Kraai
16
5
13
6
4
4
13
8
5
23
Spreeuw
3
2
23
1
2
6
26
1
Huismus
7
8
6
10
35
Vink
6
3
2
5
7
2
Groenling
6
4
3
3
3
Putter
2
Sijs
Soorten waarvan un totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen:
Bezuidenhout oost: Braamsluiper 1
Marlot: Ooievaar 3
Bezuidenhout midden/west: Soepgans 4
Duttendel: Brandgans 6, Wespendief 1, Buizerd 1, Gekraagde Roodstaart 1, Goudhaan 1, Glanskop 1
Kijkduin: Sperwer 1, Torenvalk 1
Duinoord: Sperwer 1, Buizerd 1, Boomvalk 4
Duindorp: Witte Kwikstaart 2, Braamsluiper 1
Oud Scheveningen: Sprinkhaanzanger 1, Glanskop 1
64
Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013 (vervolg)
(alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen)
Den Haag
Segbroek
Leidschenveen/ Ypenburg
Scheveningen
Bohemen
Kijkduin
Houtwijk
Duttendel
Benoordenhout
Bezuidenhout midden/west
Marlot
Bezuidenhout oost
Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013 (vervolg)
(alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen)
Den Haag
Haagse Hout
Loosduinen
2
3
8
20
36
3
7
16
2
16
31
20
3
7
21
2
6
26
1
1
1
4
12
1
2
4
2
7
8
3
17
75
4
7
1
3
1
-
8
2
4
1
10
20
45
5
17
12
3
3
27
5
8
47
1
11
14
23
29
7
17
26
13
3
10
-
1
2
1
2
29
13
14
44
1
1
7
7
2
24
1
8
1
7
23
2
7
65
5
2
6
6
-
65
Project ringen ooievaars
66
De Put e.o.
De Strijp
Steenvoorde zuidwest
Fuut
3
1
4
Aalscholver
2
2
1
Blauwe Reiger
4
7
2
2
2
2
Knobbelzwaan
12
1
Grauwe Gans
Canadese Gans
22
Nijlgans
11
2
11
7
2
5
Krakeend
3
Wilde Eend
17
2
7
1
12
22
15
12
Soepeend
4
1
2
Kuifeend
3
5
Fazant
Waterhoen
1
16
2
7
Meerkoet
9
2
1
3
2
14
9
12
5
Scholekster
1
2
2
8
Kievit
Kokmeeuw
1
5
12
4
12
Stormmeeuw
3
Kleine Mantelmeeuw
1
2
3
33
47
3
Zilvermeeuw
11
10
3
2
27
38
6
Grote Mantelmeeuw
Visdief
2
8
Stadsduif
8
6
Holenduif
1
1
Houtduif
32
19
7
19
28
50
26
20
22
Turkse Tortel
9
4
3
5
6
1
1
1
Halsbandparkiet
15
1
57
13
16
24
18
4
Gierzwaluw
15
24
11
15
7
9
Groene Specht
1
1
1
Grote Bonte Specht
1
2
1
1
1
2
2
2
Boerenzwaluw
Huiszwaluw
17
Winterkoning
5
4
2
1
3
3
13
5
Heggenmus
1
3
2
7
7
12
5
6
Roodborst
4
2
12
3
5
5
3
4
Nachtegaal
1
Merel
29
21
24
19
21
35
23
24
32
Zanglijster
3
2
3
5
5
5
1
Rietzanger
1
Kleine Karekiet
Tuinfluiter
2
1
1
Zwartkop
4
2
3
5
5
1
Tjiftjaf
5
2
2
4
3
1
10
3
6
Fitis
4
4
12
Staartmees
7
3
7
Pimpelmees
8
2
7
3
5
7
12
6
Koolmees
21
4
20
7
10
36
18
12
10
Boomklever
2
1
1
Boomkruiper
2
1
3
1
Gaai
1
2
2
2
3
4
Ekster
7
3
10
4
13
22
11
15
1
Kauw
127
57
52
20
95
59
69
26
30
Zwarte Kraai
1
2
13
4
11
30
16
14
8
Spreeuw
4
4
3
10
8
2
6
Huismus
1
8
2
1
6
4
Vink
3
4
11
4
2
1
1
2
7
9
1
Groenling
1
Putter
1
2
5
Sijs
1
Soorten waarvan in totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen:
Voorburg oost: Sperwer 1
Essensteijn/Damsigt: Ooievaar 4
Voorburg noord/'t Loo: Grasmus 1
De Put e.o.: Sperwer 1, Buizerd 1, Slechtvalk 1, Kramsvogel 3, Bosrietzanger 1
De Strijp: Grote Gele Kwikstaart 1
Steenvoorde Zuidwest: Grote Canadese Gans 2, Muskuseend 5, Kramsvogel 2, Goudhaan 2
Te Werve
Voorburg west
Voorburg oud
Rijswijk
Voorburg noord/'t Loo
Essesteijn/Damsigt
Voorburg oost
Kerkehout
De Kievit e.o.
Oostdorp
Deyleroord
Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013 (vervolg)
(alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen)
Wassenaar
Voorburg
1
13
2
20
4
3
8
42
10
27
2
7
1
1
9
1
3
14
8
3
87
23
2
6
8
41
17
2
23
8
1
4
7
26
2
12
10
8
2
1
46
6
16
15
2
4
25
10
7
33
4
3
12
11
2
14
22
2
4
9
11
43
27
2
3
7
2
4
5
7
16
1
3
7
11
3
13
1
1
10
1
5
12
4
3
7
11
1
1
7
22
8
4
3
4
2
7
24
2
4
11
5
6
3
25
2
9
6
1
2
11
2
17
2
8
6
2
6
10
1
10
10
11
3
1
6
2
-
Door: Caroline Walta.
Om onderzoek te doen naar de Haagse ooievaarspopulatie startte de HVB in 2012 een ooievaarsringproject, gefinancierd en uitgevoerd vanuit de vereniging.
Doel is meer inzicht verkrijgen in o.a. de grootte van
de regionale ooievaarspopulatie, herkomst, broedsucces, foerageergebied, trekbewegingen en overleving.
Het ringen gebeurt bij jonge ooievaars op het nest.
Aangezien een ooievaar op grote(re) hoogte broedt
(zoals hoog gebouw of nestpaal), is een goede voorbereiding van belang:
- regelmatig inventariseren van de nesten, met als
doel de aanwezigheid en leeftijd van de jongen
De lente van 2013 bracht echter weinig jonge ooie-
bepalen (voor het ringen moeten de jongen minimaal
vaars voort. Mogelijke oorzaken zijn het aanhoudend
vier weken en maximaal zes weken oud zijn). Om de
koude en natte voorjaar en territoriumstrijd tussen
vogels zo min mogelijk te storen gebeurt dit vanaf de
diverse oudervogels. Op drie nesten konden wij
grond (met telescoop);
jongen ringen.
- bepalen of ringen mogelijk is (o.a. wordt gelet op
de conditie van de vogels en de veiligheid van de
Naast vogelaars die zich actief inzetten om ringen
ringer);
af te lezen, kan iedereen die een ring afleest deze
- verkrijgen toestemming van eigenaren/beheerders
melden via www.vogeltrekstation.nl. Deze informatie
van terreinen/gebouwen en desbetreffende gemeen-
is zeer welkom en waardevol voor de projecten.
ten en politiekorpsen;
- inschakelen van klimexpert voor het op een veilige
Voor de enthousiaste medewerking danken wij
en professionele wijze bereiken van de hooggelegen
Stichting Ooievaars Research en Knowhow (STORK,
nestlocaties,afstemmen met de gecertificeerde rin-
www.ooievaars.eu), klimexpert Peter Waenink (www.
gers van Vogelringstation Meijendel, informeren van
bomenkapper.nl) en ringers Vincent van der Spek en
eventuele overige betrokkenen
Maarten Verrips van VRS Meijendel.
Resultaat 2013
Nestlocatie (plaats)
Molen de Vlieger
(Voorburg)
Ringdatum
6 juni
Smaragdhorst
(Den Haag)
6 juni
Don Bosco
(Rijswijk)
14 juni
Totaal geringd
Aantal jongen
2 (en er lag nog 1
dood jong in het
nest)
2 (één jong was nog
te klein om te
ringen)
2
Vervolg
2 nov: 1 jong houdt zich
nog op in de regio
9 aug: jong voor het
laatst gezien in de regio
16 aug: 1 jong
overleden in Vogelasiel
De Wulp aan inwendige
bloedingen na botsing
met raam Spinetstraat
Rijswijk*
5
67
Ooievaarswintertelling
Ooievaarsnesten
Door: Caroline Walta.
Door: Caroline Walta.
Tijdens de landelijke ooievaarswintertelling (12-13
in het winterseizoen in groepen in en rond onze stad
januari 2013) zijn in de Haagse regio 37 ooievaars
naar voedsel zoeken. Belangrijke gebieden zijn veld
Hieronder geven wij u een overzicht van de in onze
waargenomen. In de winterperiode is tijd gestoken in
Reigersbergen (Benoordenhout) en de Duivenvoor-
regio bekende ooievaarsnesten en het broedresultaat
het aflezen van de ringen en is de herkomst van deze
dse-Veenzijdse polder (tussen Den Haag en Was-
van de afgelopen drie jaar.
ooievaars achterhaald. Het blijkt dat tevens ooievaars
senaar).
verder uit de omgeving zich in de winter in Den Haag
ophouden.
Meer informatie over o.a. de landelijke gegevens
Nestlocatie (plaats)
Bezetting nest
kunt u terugvinden op de website www.ooievaars.
In het broedseizoen hechten de Haagse ooievaarspa-
eu van Stichting Ooievaars Research en Knowhow
ren erg aan hun territorium en dulden ze rondom het
(STORK)
nest geen soortgenoten. We kunnen stellen dat zij
Ringgegevens overwinterende ooievaars Den Haag e.o.
Parelmoerhorst (Den Haag)
Smaragdhorst (Den Haag)
Suzannaland (Den Haag)
Marlot (Den Haag)
Britse School (Den Haag)
Koekamp (Den Haag)
Uithof (Den Haag)
Molen de Vlieger (Voorburg)
Oostvlietweg (Leidschendam)
Noortheylaan (Leidschendam)
Don Bosco (Rijswijk)
Kasteel (Wassenaar)
Acacialaan (Wassenaar)
Ringnummer
Ringjaar*
Ringplaats
Geslacht
M5909/074
M5839/0625
M5685/031
9000368
2004#
2006
2002#
2006#
man
vrouw
man
man
9165
2008
man
Smaragdhorst (Den Haag)
9163
2008
onbekend
onbekend
2050
1907
1536
1993
1993
1991
man
vrouw
man
Don Bosco (Rijswijk)
Marlot (Den Haag)
Kasteel (Wassenaar)
*) Toelichting:
1398
1991
man
't Geertje (Zoeterwoude)
2400
1994
onbekend
2E344
2012
België, Mechelen
België, Mechelen
België, Mechelen
Den Haag, Vogelasiel
De Wulp
Noord-Holland,
Heemstede
Noord-Holland,
Heemstede
Utrecht, Woerden
Gelderland, Herwijnen
Groot-Ammers,
Het Liesveld
Wassenaar,
Van Ommerenlaan
Wassenaar,
Dierenpark
Utrecht, Woerden
Broedvogel
(huidige nestplaats)
Molen de Vlieger (Voorburg)
Oostvlietweg (Leidschendam)
Hertenkamp (Delft)
Koekamp (Den Haag)
onbekend
2013
nee
ja
ja
nee
ja
nee
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
2012
ja
ja
ja
nee
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
2011
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
-
Aantal uitgevlogen
jongen
2013
2012
2011
0
3
3
2
2
3
1
1
0
0
0
2
0
0
2
0
1
2
1
2*
3*
2
2
0
2
0*
1
2*
2
4
0
0
2
0
0
-
- = nest(paal) was er nog niet
2013
Molen de Vlieger (Voorburg)
Algemeen: broedseizoen aanhoudend koud en nat;
- drie jongen na het uitvliegen verongelukt (geringde
veel territoriumstrijd.
vogel gevonden op: 5 en 24 juli 2012 in Voorburg; 15
Wijk bij Duurstede
Molen de Vlieger (Voorburg)
januari 2013 in Frankrijk).
- plotselinge dood van ooievaar-man, start bijvoeder-
Don Bosco (Rijswijk)
onbekend (nog jonge vogel)
actie vrouw, twee jongen gered;
- één jong na uitvliegen verzwakt opgevangen in Vo-
- bij het ringen één recent dood jong op het nest
gelasiel De Wulp, na vrijlating gezien in Oostvoorne
gevonden.
polders (ringgegevens: 22 april 2013).
*) alle vogels zijn als jong geringd op het nest, # deze vogels zijn later als 1e of 2e jaars vogel geringd.
Noortheylaan (Leidschendam)
- bij inventarisatie één dood jong op het nest gevonden.
De nesten zijn voornamelijk geïnventariseerd door
Don Bosco (Rijswijk)
Caroline Walta, met welkome aanvullingen van Martin
- één jong na het uitvliegen verongelukt (ringgege-
van de Reep.
vens: 16 augustus in Vogelasiel De Wulp).
De HVB dankt Stichting Ooievaars Research en
Knowhow (STORK, www.ooievaars.eu) voor advies
2012
en informatie.
Smaragdhorst (Den Haag)
- één jong na uitvliegen gezien in Frankrijk aan de
Weet u een nest in de regio dat nog niet op deze lijst
voet van de Pyreneeën (geringde vogel gezien op: 31
staat? Wij horen het graag ([email protected]).
oktober 2013).
68
69
Diverse activiteiten van anderen
In en rond het werkgebied van de Haagse Vogelbescherming zijn ook diverse andere groeperingen actief met het
inventariseren en beschermen van vogels. Hieronder een verslag van hun activiteiten. Op hun website is nadere
informatie daarover beschikbaar.
Vogelwerkgroep Solleveld
Oppervlakte:
ca. 350 ha
De weersomstandigheden waren in 2013 duidelijk
Contactpersoon: Ton van Schie
een handicap voor de tellers: het bleef lang onge-
Telling: BMP-methode (telgegevens naar
woon koud en guur weer tot diep in het voorjaar.
Sovon gestuurd)
In 2013 zijn er 69 soorten vastgesteld en 1402 ter-
www.vogelsinhetwestland.nl
ritoria tegen 67 soorten en 1579 territoria in 2012.
Website:
De aalscholverkolonie blijft flink groeien: van 59
Solleveld omvat de deelgebieden Ockenburgh, Hya-
paren naar 94 paren in 2013; de boomleeuwerik en
cintenbos/van Leijdenhof, Ockenrode/Dorestad, het
grauwe vliegenvanger waren eindelijk na vele jaren
waterwingebied van Dunea en de zeewering van het
weer present met ieder twee paren. De koekoek was
Hoogheemraadschap Delfland.
in 2013 voor het eerst afwezig.
Het gebied wordt jaarlijks door veertien vrijwilligers
De tellijst van Solleveld staat opgenomen in de tabel
geteld en de resultaten worden na autoclustering
“Andere gebieden” op de pagina’s 36 t/m 41.
digitaal doorgezonden naar Sovon.
Vogelringstation Meijendel
Contactpersoon: Vincent van der Spek
Jaaroverzicht aantallen: http://trektellen.nl/
totalen.asp?s=0&telpost=403&site=0&land=1&taal=
1&jaar=2013
Het vogelringstatio Meijendel levert een belangrijke
vinden. Het totaal aantal werkuren staat op 465, het-
bijdrage aan de wetenschappelijke gegevens van
geen overeenkomt met 58 volle werkdagen, waarvan
trekvogels langs de Nederlandse kust. De gegevens
vanzelfsprekend de meeste tijdens de trektijd in het
worden actueel bijgehouden op de website trektel-
ringstation werden doorgebracht. Waarbij het weer
len.nl. In de tabel hiernaast zijn de complete aantal-
opvalt dat specifiek januari kramsvogelmaand is en
len gevangen en geringde vogels op soort terug te
kleine karekieten zich evenals de zwartkop en masse
vanaf eind juli tot september in beweging zetten.
Dit jaar dus de hele tabel gepubliceerd. Met eenbeet-
Krooneenden
je passen en meten paste hij net op de pagina.
70
71
Weidevogelwerkgroep
Nootdorp-Leidschendam
de kraaien en een hermelijn behoorlijk huis hebben
gehouden. Deze predatie is vooral te wijten aan het
feit, dat er al vrij vroeg in het jaar een gebrek aan
muizen was. Waarschijnlijk is dit het gevolg geweest
Website: www.wgnl.nl
van het koude en natte voorjaar. Predatoren als vos
Contactpersoon: Martin van de Reep
en hermelijn gebruiken voor een groot deel muizen
Gegevens verzonden naar land-
als stapelvoedsel. Bij gebrek aan voldoende muizen
schapsbeheer Nederland
gaan ze dan snel over op predatie van grondbroeders zoals ‘onze’ weidevogels. In 2014 willen we dit
Het seizoen
met een Wildlife Camera proberen vast te leggen.
Het afgelopen seizoen kenmerkte zich door een heel
In 2013 scoren we dus heel slecht met een mini-
koud en droog voorjaar. Insecten en bodemdieren
maal uitkomstpercentage van 48,8%, een maximale
waren mondjesmaat beschikbaar. Hierdoor duurde
predatie van 34%, een maximaal verlies van 3,6%
het ‘opvetten’ van de teruggekeerde weidevogels
bij werkzaamheden (voornamelijk veroorzaakt door
aanmerkelijk langer en werd de eileg uitgesteld. De
predatie door kokmeeuwen) tijdens het bewerken
eerste broeders stopten zelfs met broeden. Ook de
van het land en een aantal onbekende verliezen van
grutto nam veel tijd om het broedterritorium te gaan
12%.
bezetten en toen het eerste grutto-ei al was gevon-
In het afgelopen jaar is Landschapsbeheer Zuid-
den liepen er nog steeds groepen van wel zeventig
Holland met het Erfgoedhuis en het Zuid-Hollands
grutto’s in de polder te foerageren. Veel grutto’s
Landschap gefuseerd tot één samenwerkingsverband
zochten naar voedsel in de haast drooggevallen slo-
om daarmee de wens van de provincie ten uitvoer te
ten. Jammer dat er door het Hoogheemraadschap zo
brengen om het vrijwilligerswerk te bundelen in ‘De
star wordt omgegaan met de peilniveaus.
Groene Motor’. Minder blij verrast werden we medio
Heel verheugend was ook weer te constateren, dat
2013 door de mededeling dat Landschapsbeheer
er ten minste drie paar zomertalingen in ons gebied
Zuid-Holland zich per 31 december 2013 zou ophef-
vertoefden en dat er zelfs een broedgeval is waarge-
fen. Gelukkig heeft de provincie, na veel protestre-
nomen.
acties van de Zuid-Hollandse groene clubs, Ed de
De oproep voor nieuwe vrijwilligers heeft in 2013 tot
Meijer en Hein Krantz, tot 1 maart 2014 de kans ge-
veel reacties geleid. Uiteindelijk zijn er drie vrijwil-
boden om als kwartiermakers, met de overgebleven
ligers geweest die zich helaas al weer vrij snel afge-
fusiepartners, er voor te zorgen dat de activiteiten
meld hebben, maar zijn er negen vrijwilligers actief
van Landschapsbeheer Zuid-Holland vrijwel naadloos
bezig geweest met het beschermingswerk. Geweldig!
kunnen worden overgenomen. Alle hulde dus voor
Het blijkt dat de predatie in de Drooggemaakte Grote
deze actieve natuurbeschermers!! Alle acties zijn tot
polder en de Nieuwe Driemanspolder erg hoog is
maart 2014 te volgen op http://www.startdegroene-
en grotendeels te wijten is aan de vos, hoewel ook
motor.nl
Kievit
Grutto
In het begin van 2012 zijn er veel slachtoffers onder
Na het dramatische jaar 2012 waarin maar weinig
de kieviten door de tweede koudegolf en de lang-
grutto’s tot broeden zijn gekomen, is er in 2013
durige sneeuwval. Er is in Frankrijk toen melding
enige verbetering opgetreden. Door de late maai-
gemaakt van de massale vondst van dode kieviten
data zijn er dus wel veel legsels uitgekomen, maar
langs de snelweg, waar de vogels op de door pekel
dit is tevens ook een nadeel. Omdat de gemiddelde
sneeuwvrije stukken nog enig voedsel probeerden te
maaidatum vrijwel gelijktijdig met de datum van het
vinden. Het is dan ook goed om te constateren, dat
uitgesteld maaien viel, was er op veel plekken weinig
het aantal kieviten per hectare vrijwel gelijk is aan
mozaïek en dus weinig voedsel voor de kuikens.
het aantal in 2012. Kwalijk is echter wel dat door de
De inzet van ‘last minute’ beheer heeft dit op veel
sterke achteruitgang van 2012 een haast onomkeer-
plaatsen nog enigszins kunnen compenseren. Dui-
bare daling van de aantallen is ingezet
delijk dus een aandachtspunt om in jaren met een
late maaidatum extra aandacht te besteden aan het
instellen van ‘last minute’ percelen. Bedrijven die dus
percelen met ‘last minute’ beheer hebben aangeboden verdienen een dikke pluim!
Scholekster
Tureluur
Hoewel het landelijk erg slecht gaat met de scholek-
De laatste drie jaar zien we een duidelijke afname
ster, zien we bij ons in het gebied een aardige stabi-
van het aantal gevonden tureluurnesten! Hiervoor is
lisatie. Mogelijk dat de toename van de oppervlakte
geen aanwijsbare oorzaak aan te geven. Maar prettig
maislandpercelen meer scholeksters naar de polder
is te constateren dat er toch redelijk wat jongen zijn
trekt? Feit is echter wel, dat er door de hoge predatie
gezien.
maar heel weinig vliegvlugge scholeksters worden
waargenomen. Leuk is in ieder geval te weten dat
uit het in 2013 ingestelde ringonderzoek is gebleken
dat ‘onze scholeksters’ hun winterverblijf rond de
Oosterschelde hebben.
Het koude voorjaar in relatie tot uitgesteld maaien
In 2012 was er voor de kievit en de tureluur nog geen waarneembaar effect te meten, maar het afgelopen jaar
werden de jongen drie weken later geboren. Voor de grutto en de scholekster liep dat zelfs op tot 24 dagen. Dit
betekent dat in 2013 het positieve effect van het uitgestelde maaien met ten minste drie weken is bekort. Omdat
het maaien dus op veel plaatsen samenviel met het maaien van de percelen met een uitgestelde maaidatum, was
er niet veel mozaïek meer over. De jonge weidevogels waren in 2013 dus uitsluitend op de percelen met ‘lastminute’ beheer en de enkele hooilandpercelen aangewezen. Als dit volgend seizoen dus weer aan de orde is, is
het van groot belang om zo veel mogelijk ‘last-minute’ beheer toe te passen.
72
73
Soort
Totaal
Bekend
Uit
Niet uit % uit
Pred.
Bew.
Werk.
Verl.
Ov.
Veenweidegebieden
Onb.
Canadese gans
Eend onbekend
Grutto
Kievit
Krakeend
Kuifeend
Meerkoet
5
1
61
258
3
8
15
4
1
53
236
3
7
15
4
1
20
127
1
3
8
0
0
33
109
2
4
7
100.00
100.00
37.74
53.81
33.33
42.86
53.33
0
0
31
55
2
4
7
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
10
0
0
0
0
0
0
5
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
39
0
0
0
Scholekster
Slobeend
Tureluur
Wilde eend
Zomertaling
Totaal
% van bekend
resultaat
71
8
23
7
1
63
8
20
7
1
27
1
10
2
0
36
7
10
5
1
42.86
12.50
50.00
28.57
0.00
25
4
9
5
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
8
2
1
0
0
461
418
204
48.8
214
51.2
48.80
142
33.97
0
0
15
3.59
7
1.67
0
0
50
11.96
tussen Leiden - Den Haag
maatregelen, zoals het beschermen van de nesten
en het instellen van een rustperiode, waarin percelen
niet bewerkt of gemaaid mogen worden, hoopt men
Door Adri Remeeus
ervoor te zorgen dat de weidevogels de tijd krijgen
om hun eieren uit te broeden en hun jongen groot te
In het voorjaar van 2013 werd een weidevogelin-
brengen. De pakketten worden voor een periode van
ventarisatie uitgevoerd in het werkgebied van de
zes jaar afgesloten. Tot nu toe had de subsidierege-
Agrarische Natuurvereniging Santvoorde. Dit gebied
ling vooral een individueel karakter. Inmiddels is bij
is gelegen tussen Den Haag, Katwijk en Leiden. De
Economische Zaken het inzicht ontstaan, dat deze
inventarisatie werd verricht in opdracht van de ANV
versnippering van het agrarisch natuurbeheer niet
Santvoorde. Deze vereniging is een gezamenlijk
heeft opgeleverd wat oorspronkelijk werd beoogd. Er
initiatief van lokale boeren, tuinders en natuurbe-
worden dan ook stappen gezet om in 2016 te komen
schermers. De uitgangspunten van de vereniging
tot een meer selectieve inzet van agrarisch natuur-
Tabel
Er zijn2 in 2013 461 nesten beschermd, wat overeen-
lage percentage wordt veroorzaakt door de enorm
zijn het gebied groen en onbebouwd te houden door
beheer. De kernpunten zijn: verbetering van de
komt
met het aantal in 2012.
hoge predatie van 34%; de hoogste predatie tot dit
landbouw en het beheer van natuur, het landschap
ecologische effectiviteit van agrarisch natuurbeheer,
Met een uitkomstpercentage van slechts 48,8% is
moment was in 2006 met 30%. Voorwaar een diep-
en milieu duurzaam te laten samengaan.
agrarisch natuurbeheer vooral in te zetten in gebie-
dit het slechtste jaar ooit. Duidelijk is te zien dat dit
tepunt in 2013.
Beschermingsactiviteit
Uit bovenstaande tabel blijkt, dat van de beschermde
Ringproject
nesten 78.36% is uitgekomen, terwijl het uitkomst-
Binnen enkele jaren zal de bestemming van de
percentage bij alle nesten (zie tabel 2) maar 48,8%
Nieuwe Driemanspolder veranderen van weidevogel-
is. Het is dus niet zo dat nestbescherming per defini-
gebied met akkerland tot waterberging en recreatie.
tie leidt tot een hogere predatie. Dit is ook gebleken
Omdat er nu nog veel weidevogels broeden, is het
bij percelen waarbij de ene helft werd beschermd en
interessant om na te gaan waar de weidevogels zich
de andere helft alleen met de verrekijker is geob-
zullen gaan vestigen wanneer de bestemmingswijzi-
serveerd. Het aantal nesten dat gepredeerd werd
ging daadwerkelijk wordt doorgevoerd. Als onderdeel
was nagenoeg gelijk. Het percentage predatie is dus
van dit project zijn in de Nieuwe Driemanspolder
veeleer afhankelijk van de predatiedruk.
achttien scholeksters van een kleurring-combinatie
den met goede omstandigheden en, mede om de
De inventarisatie had tot doel een beeld te verkrijgen
uitvoeringskosten te drukken, werken met collectie-
van de aanwezigheid en verspreiding van territori-
ven. Een belangrijk onderdeel daarbij is de professio-
umhoudende weidevogels op de agrarische gronden
nalisering van de huidige agrarische natuurverenigin-
binnen het werkgebied.
gen naar professionele collectieven. De inventarisatie
Zo’n gebiedsdekkende inventarisatie is noodzakelijk
werd uitgevoerd volgens de BMP-methode. BMP
om in aanmerking te komen voor de financiële ver-
staat voor Broedvogel Monitoring Project en is een
goedingen verbonden aan de Subsidiestelsel Natuur-
methodiek om vast te stellen hoeveel broedvogels er
en Landschapsbeheer. Door het nemen van gerichte
in een bepaald gebied voorkomen.
voorzien. De kleurringcombinatie komt overeen met
Wetenswaardigheden
het systeem dat door Sovon bij Wadertrack wordt
In de Bieslandsepolder bij het plas-dras gebiedje
toegepast. Wanneer er mensen zijn die een kleur-
heeft een kluut gebroed en hebben visdiefjes genes-
ringcombinatie aflezen, dan kan de combinatie inge-
teld op de vlotten die afgelopen winter zijn aange-
voerd worden in het programma dat te vinden is op
legd. Verder heeft er aan de rand van het gebied,
www.wadertrack.nl of per mail naar reepos@casema.
waar andere jaren reigers broeden, nu een lepelaar
nl Uiteraard is een waarneming met foto nog mooier.
drie jongen groot gebracht die dagelijks in de polder
Inmiddels zijn de eerste wintermeldingen binnen
zijn gezien. Super bijzonder was de waarneming op
van vijf gekleurringde scholeksters. Vier scholeksters
19 mei van een kortteenleeuwerik. Het vogeltje is
blijken in de Oosterschelde te overwinteren, terwijl
zo groot als een heggenmus en vermoedelijk een
een vijfde scholekster aan de Noordzeekust bij de
exemplaar uit noord/midden Afrika. In de literatuur
Haringvlietsluizen overwintert.
zijn geen vergelijkbare ondersoorten aangetroffen
met zo’n karakteristieke baardtekening.
74
75
Het onderzochte gebied bestaat uit zeven polders die
deel uit maken van het Hoogheemraadschap Rijnland
en uit twee gebieden die in het Hoogheemraadschap
Delfland liggen, namelijk de weilanden bij landgoed
Rust & Vreugd en de weilanden tussen het Haagsche
Bosch, Reigersbergen en Marlot. De totale oppervlakte aan weilanden inclusief sloten en vaarten bedraagt ruim 1051 hectare. In de weilanden van ANV
Santvoorde werden in totaal dertien doelsoorten en
Sovon weidevogelsoorten als broedvogel vastgesteld.
Wintertaling
Van deze soorten staan er zes op de Rode Lijst van
bedreigde en/of kwetsbare vogelsoorten. Te weten:
Slobeend, Zomertaling, Wintertaling, Grutto, Tureluur en Visdief. Daarnaast werden nog zeven andere
broedsoorten in het onderzoeksgebied aangetroffen,
namelijk Krakeend, Kuifeend, Bergeend, Knobbelzwaan, Scholekster, Kievit en Wulp. Hieronder volgt
als in 2010 is ook in 2013 de Krakeend hier wel een
een overzicht van de aantallen vastgestelde territoria
bepalende soort.
per polder.
Opvallend is ook de hoge weidevogeldichtheid in de
De Kievit was met 272 territoria de talrijkste broed-
Oranjepolder tussen de Horstlaan en Rosenburgh.
vogel, gevolgd door Krakeend (144 territoria) en
Deze kleinschalige polder (27 hectare) voldoet met
Scholekster (121 territoria).
107,4 “kritische” weidevogelparen per 100 hectare
De vraag is hoe het werkgebied van Santvoorde zich
aan de zwaarste instapeis. De Grutto heeft hier
kwalificeert als weidevogelgebied. Dat wordt duidelijk
een bolwerkje met tien paren. De Duivenvoordse-
door de broedpaardichtheden in Santvoorde te
Veenzijdse Polder, van oudsher een bastion voor
vergelijken met de vereiste broedpaardichtheden (de
weidevogels, had de afgelopen jaren stevig ingele-
‘instapeisen’) in de SAN/SNL-pakketten.
verd, herstelde zich plaatselijk in 2010 en hield dat
Met name de Krakeend heeft een hoge dichtheid in
niveau ongeveer vast. De gemiddelde dichtheid van
vergelijking met de gemiddelde dichtheid in de wei-
kritische weidevogelparen ligt met 40 broedparen per
degebieden van Natuurlijk Platteland West in 2006,
100 hectare op een prima niveau, namelijk dat van
hoewel de dichtheden daar inmiddels ook zullen zijn
soortenrijk weidevogelgebied.
Het volledige rapport is in te zien op de site van de
reluur scoren inmiddels lager. Ook de Slobeend blijft
Haagse Vogelbescherming.
duidelijk wat achter bij de gemiddelde dichtheid.
Voor de overige soorten is het voorkomen te gering
om een betekenisvolle vergelijking te kunnen maken.
Bij een vergelijking tussen de verschillende polders
valt op, dat de Papenwegse polder, de Zuidwijkse
polder en de Oranjepolder een hoge weidevogeldichtheid kennen. Ook het noordelijke deel van de
Duivenvoordse-Veenzijdse Polder (DVP3) valt in
positieve zin op. Daarentegen heeft met name de
Raaphorstpolder (RHP), een stevige veer moeten
Vogelrustgebieden
laten. Met 36,5 kritische soorten per 100 ha voldoet
deze polder niet meer aan de instapeis van zeer
soortenrijk weidevogelgebied, maar nog wel net aan
76
de instapeis van soortenrijk weidevogelgebied. Net
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
qua dichtheid eveneens hoger. Kievit, Grutto en Tu-
Vogelrustgebied “Dr. Abraham Schierbeektuin”
Vogelrustgebied “Eilandjes Meer en Bos”
Vogelrustgebied Marlot
Vogelrustgebied Ockenburgh
“Gravin van Bylandt” Vogelrustgebied
“Henk van Dongen” Vogelrustgebied
Vogelrustgebied Vredenoord
Vogelrustgebied Overvoorde
Vogelrustgebied “André van der Laantuin”
Vogelrustgebied “Moerasje Ockenburgh”
Eendenkooi Zuiderpark
Vogelrustgebied De Uithof
Vogelrustgebied “Paroussia”
Vogelrustgebied “De Uithofwal”
Vogelrustgebied “Witte Vlek Madestein”
Vogelrustgebied “Eiland Den Burgh”
toegenomen. De Kuifeend en de Scholekster scoren
77
78

Deelnemerslijst congres Co-creating urban sustainable

Persbericht Kinderboekenmarkt 2014

Gastenlijst Benoordenhout

RIS270600 Contante betaling inschrijfgeld

Diefstal Goudvinken en Putters in Angeren.

2014-05-07 Besluitenlijst van het college van bestuur van DHS 7

Uitnodiging - NME Den Haag

Resultaten%Platform%#1%Binckhorst

QUALIFIED PERSON/ QUALITY ASSURANCE OFFICER