ONCOLOGlE lN PERSPECTlEF FOCUS OP KWALlTElT

oncologie in PersPectief
focus oP KWaliteit
20ste symposium voor
verpleegkundigen en paramedici
Donderdag 5 juni 2014
Theater / Congrescentrum
de Meervaart Amsterdam
Beste collega’s,
Het Antoni van Leeuwenhoek nodigt u van harte uit voor het 20ste verpleegkundig en
paramedisch symposium “Oncologie in perspectief – Focus op kwaliteit” dat op donderdag
5 juni 2014 zal plaatsvinden in Theater / Congrescentrum de Meervaart in Amsterdam.
Het symposium kenmerkt zich door het multidisciplinaire karakter en richt zich op nieuwe
ontwikkelingen in de oncologie.
Kwaliteit heeft voor de verschillende partijen in de gezondheidszorg een andere betekenis.
De professional, de patiënt, de zorgverzekeraar, de overheid, de inspectie; een ieder handelt
vanuit een ander perspectief.
In de dagelijkse praktijk heeft iedere professional zijn/haar focus op kwaliteit. We hebben te
maken met protocollen, richtlijnen, het veiligheidsmanagementsysteem, prestatie indicatoren, HKZ, de SONCOS normen, etc. Allemaal methodieken en interventies om de kwaliteit
van zorg transparant, vergelijkbaar en toetsbaar te kunnen maken. Daarnaast heb je als professional de verantwoordelijkheid om deskundig en bekwaam te blijven en hier ook transparant in te zijn. Zorginstellingen, thuiszorgorganisaties en andere betrokken instanties worden
middels audits en registratie van indicatoren verwacht transparant te zijn over de kwaliteit
die geleverd wordt. Daarnaast zijn er vereisten vanuit de overheid, zorgverzekeraars en de
beroepsgroepen.
Wat is nu het effect van deze enorme registratie? Wanneer spreken we over kwaliteit? Als we
transparant zijn? Voldoende data verzamelen? Wanneer we voldoen aan de richtlijnen van
inspectie en normen vanuit de beroepsgroep? High volume en centralisatie? Wat is kwaliteit
van zorg voor de zorgvrager? Is kwaliteit van zorg niet vooral een persoonlijke beleving? Wie
bepaalt vanuit het perspectief van de zorgvrager wat kwaliteit van zorg is? Is dit uit te drukken
in de effecten van behandelingen, het aantal behandelingen, de overleving, in maanden of
jaren? Wat mag deze kwaliteit kosten? Kortom: veel gespreksstof rondom kwaliteit.
“Kwaliteit” is dan ook het thema van ons symposium dit jaar. In een groot aanbod aan
lezingen, sessies en workshops wordt ingegaan op de ontwikkelingen en de gevolgen voor
de oncologische zorg. Ook dit jaar treft u weer een multidisciplinaire invulling van het
programma. In het programma is er volop ruimte om uw eigen route te kiezen. De dag begint
en eindigt met een plenaire sessie. In de ochtend kunt u van sessie wisselen en in de middag is
er een grote keuze aan lezingen en workshops.
Naast deze brochure kunt u via Twitter en Facebook op de hoogte blijven van al het nieuws
rondom dit symposium.
We hopen weer veel collega’s uit het land op 5 juni a.s. te mogen begroeten. We wensen u
alvast een inspirerende dag met nieuwe kennis, uitwisseling van ervaringen en boeiende
ontmoetingen met collega’s.
Jacqueline Broekhuizen, voorzitter symposiumcommissie, Antoni van Leeuwenhoek
2
Programma Symposium
‘Oncologie in perspectief – Focus op kwaliteit’
09.00 uur
Ontvangst en registratie
12.45 uur
Lunchpauze
10.00 uur
13.50 uur
Jacqueline Broekhuizen, voorzitter
van de symposiumcommissie
Korte workshops en sessies
Eerste ronde van
13.50–14.35 uur
Pauze van
14.35 –14.50 uur
Tweede ronde van
14.50 –15.35 uur
Welkom en opening
10.05 uur
Plenaire ochtendsessie
WORKSHOPS EN SESSIES
Focus op kwaliteit: zorg verbeteren
door audit en feedback
Let op: behalve sessie 11 worden deze
presentaties slechts één keer gegeven.
U bepaalt zelf uw route.
dhr. dr. W.J.M.(Michel) Wouters,
chirurg, Antoni van Leeuwenhoek
15.45 uur
10.50 uur
Ethiek in de oncologie
Pauze
Gespreksleider Twan Huys
11.10 uur
16.30 uur
WORKSHOPS EN SESSIES
Eerste ronde van
Tweede ronde van
Plenaire middagsessie
Borrel
11.10–11.50 uur
12.00–12.40 uur
Let op: behalve workshop 10 worden
deze presentaties slechts één keer
gegeven. U bepaalt zelf uw route.
3
09.00 - 10.00 uur
Ontvangst en registratie
10.00 - 10.05 uur
Opening
10.05 - 10.45 uur
Plenaire Ochtendsessie
Focus op kwaliteit: zorg verbeteren door audit en feedback
Pauze
10.50 - 11.05 uur
Sessie 1
Hersenen
Sessie 2
Ethiek
Sessie 3
Urologie
Sessie 4
Mamma
Sessie 5
Hoofd-hals
11.10 - 11.50 uur
Advanced
De hippocampus
Chemotherapie,
wat weet u ervan?
Advanced
(Neo)adjuvante
behandeling bij
spierinvasief
urotheelcelcarcinoom van
de blaas. Wat
is/wordt de
standaard?
Bestraling van
de okselklieren
bij patiënten
met borstkanker
en een positieve
schildwachtklier: resultaten
van de AMAROS
Photodynamische
therapie bij
tumoren
hoofd-halsgebied
anno 2014
12.00 - 12.40 uur
Verlies van
hersenfuncties
door bestraling
van de hersenen
Participatie in
studies: waar ligt
de grens?
Advanced
Peniscarcinoom
in Nederland,
voorbeeld van
gecentraliseerde
zorg?
Mamma
reconstructie
en radiotherapie
Stem, spraak
& kwaliteit
van leven bij
patiënten met
hoofd-halskanker
Lunch
12.45 - 13.45 uur
13.50 - 14.35 uur
Sessie 1
SESSIE 3
Sessie 5
Sessie 7
Sessie 9
Advanced
Flattening Filter
Free bestraling Uitdagingen
voor de Treatment
Planning en in vivo
dosis verificatie
Aanbod-gerichte
geestelijke
verzorging:
een nieuwe kans
Advanced
Medicamenteuze
behandeling van
testiscarcinoom
Het gebruik van
genexpressie
profielen
(MammaPrint) bij
de risicoinschatting
en behandeling
van borstkanker
Beweeggedrag
van hoofdhalskankersurvivors
Pauze 15 minuten
14.35 - 14.50 uur
14.50 - 15.35 uur
SESSIE 2
WORKSHOP 4
Sessie 6
Sessie 8
Sessie 10
Protonen
radiotherapie
Regie in
eigen hand!
Ondersteunend en
creatief denken in
veranderende
zorgsamenleving
Advanced
Ervaringen met
de polikliniek
voor seksuele
disfuncties
bij mannen
Adjuvante
hormonale
therapie bij
mammacarcinoom: wie,
wat, wanneer en
hoe lang?
Kanker en roken:
een ongelukkige
combinatie
15.35 - 15.45 uur
Wissel
15.45 - 16.30 uur
Plenaire MIDDAGsessie
16.30 - 17.00 uur
Borrel
4
Ethiek in de oncologie
20ste Antoni van Leeuwenhoek Symposium
5 juni 2014
‘Oncologie in perspectief
Focus op kwaliteit’
Sessie 6
Diagnostiek
Sessie 7
Melanomen
Sessie 8
Therapie
Sessie 9
Preventie/
Voeding
Workshop 10
PET-scan met
radioactief
glucose
(FDG-PET) bij
blaaskanker en
andere tumoren:
een goede voor
bereiding is het
halve werk
Drie jaar zorgpad
lieskliertoilet,
de effecten
Behandeling van
maagkanker in
multidisciplinair
verband
(CRITICS studie)
Fabels en feiten
over goede voeding
Lastpakken
in de zorg
11.10 - 11.50 uur
De radioloog als
behandelaar
binnen
de oncologie
Targeted therapies
en immunotherapie bij melanoom:
stand van zaken en
toekomst
Chemo-immuno
therapie bij baarmoederhalskanker
Vermoeidheid
tijdens de kankerbehandeling:
wat te doen?
Lastpakken
in de zorg
12.00 - 12.40 uur
Sessie 11
Sessie 12
Sessie 14
WORKSHOP 16
Sessie 18
Skillsmarkt
Langer leven
door behandeling
met TKI’S,
maar ook beter?
De impact van
hormonale
therapie bij
het mamma
carcinoom
Mindfulness
en oncologie ‘Je bent NU hier’
Mijn AVL:
implementatie
van en
onderzoek
naar een
patiëntenportaal
Sessie 11
Sessie 13
WORKSHOP 15
WORKSHOP 17
Sessie 19
Skillsmarkt
Beweging tijdens
chemotherapie
Hoe help ik
problemen bij
het kind van
zieke ouders
voorkomen?
Angst en kanker;
wanneer klopt er
iets niet?
OWise
borstkanker:
een mobiele app
die patiënt,
behandelaar en
wetenschapper
ondersteunt
13.50 - 14.35 uur
14.50 - 15.35 uur
5
Plenaire ochtendsessie
Focus op kwaliteit: zorg verbeteren door audit en feedback
Spreker: dhr. dr. W.J.M.(Michel) Wouters, chirurg, Antoni van Leeuwenhoek
Kwaliteit en patiëntveiligheid staan
hoog op de politieke agenda. De
inspectie, zorgverzekeraars en
patiëntenverenigingen vragen ons lijstjes
in te vullen over de kwaliteit van de door
ons geleverde zorg. Kwaliteitsindicatoren,
kwaliteitsnormen en checklists zijn over
ons uitgestort, maar wat doen we zelf
met die kwaliteitsinformatie? Echte
kwaliteitsverbetering is alleen mogelijk
als diegenen die de zorg verlenen, zelf
evalueren waar de knelpunten liggen en
verbeteracties inzetten. Chirurgen zijn
6
hier vijf jaar geleden mee begonnen en
krijgen nu continu feedback over hun
prestaties ten opzichte van collega’s
met een vergelijkbare patiëntengroep.
Landelijk heeft dit systeem van audit en
feedback opmerkelijke verbeteringen
in de kwaliteit en de kosten van de zorg
opgeleverd. Reden voor Gezondheidsraad
en KWF Kankerbestrijding om een
uitrol van ‘clinical audits’ over de
gehele gezondheidszorg aan te bevelen.
Transparantie en focus op kwaliteit staan
hierbij voorop!
Sessie 1 Hersenen
I De hippocampus
Advanced
Sprekers: mw. dr. J.S.A.(José) Belderbos, radiotherapeut, Antoni van Leeuwenhoek;
mw. E.A.(Emmy) Lamers, MSc, radiotherapeutisch laborant Treatment-Planning,
Antoni van Leeuwenhoek
Doelgroep
radiotherapeutisch laboranten
De hippocampus is een belangrijke
kleine structuur centraal in de hersenen
gelokaliseerd, waar na de geboorte
zenuwcellen zich blijven ontwikkelen.
De hippocampus is verantwoordelijk
voor vele functies (onder andere
het geheugen) en gevoelig voor de
schadelijke werking van bestraling. Het
is mogelijk de hippocampus tijdens de
bestraling af te blokken. De dosis op de
hippocampus blijft hierdoor tijdens een
profylactische hersenbestraling laag en
de neurocognitieve bijwerkingen zouden
verminderd kunnen worden. Moderne
bestralingstechnieken maken het mogelijk
om de volledige hersenen te bestralen
tot standaard doseringen, terwijl de
dosis in de hippocampus laag blijft. Deze
bescherming van de hippocampus is
bedoeld om de negatieve neurocognitieve
bijwerkingen te verminderen zonder een
belangrijke toename op het risico van
uitzaaiingen in deze gebieden. Momenteel
zijn er twee studies in het Antoni van
Leeuwenhoek geïnitieerd waarbij de
hippocampus wordt gespaard.
II Verlies van hersenfuncties door bestraling van de hersenen
Spreker: dhr. dr. W.(Willem) Boogerd, neuroloog, Antoni van Leeuwenhoek
Radiotherapie (RT) is essentieel voor behandeling van primaire hersentumoren en
hersenmetastasen, en wordt ook toegepast
ter voorkoming van (uitgroei van) hersenmetastasen (profylactische schedelbestraling). Daarbij treden tijdelijke, maar ook
blijvende en progressieve neurologische
complicaties op. Deze worden veroorzaakt
door vaatschade, door een ontstekingsreactie en door een direct effect op gliacellen en zenuwcellen. Door RT worden ook
deling en differentiatie van stamcellen in
de hippocampus verstoord met geheugenproblemen als gevolg. De RT-bijwerkingen
worden onderverdeeld in acuut, vroeg
(1-4 maanden) en laat (vanaf 6 maanden),
en zijn afhankelijk van fractiedosis, totale
RT-dosis en RT-volume. Acute bijwerkingen met toename van intracraniële druk
en neurologische uitval ontstaan door
oedeem ten gevolge van vaatschade en
zijn te behandelen met corticosteroïden.
Vroege bijwerkingen met tijdelijke moeheid, concentratiestoornissen en slapte
worden waarschijnlijk veroorzaakt door
reversibele witte stofschade. Late schade
met progressieve cognitieve achteruitgang
en loopstoornissen is onbehandelbaar en
treedt vooral op in de temporaalkwabben (‘geheugen en leren’) en de frontaal
kwabben (‘planning en uitvoering’). De
schade aan de hersenen door RT, preventieve en therapeutische aspecten worden
besproken.
7
Sessie 2 Ethiek
IChemotherapie, wat weet u er van?
Een nationaal onderzoek naar kennis, perceptie van bijwerkingen
en (onvervulde) informatiebehoeften bij chemotherapie
Spreker: mw. dr. J.(Julia) van Weert, universitair hoofddocent gezondheidscommunicatie,
afdeling Communicatiewetenschap, Universiteit van Amsterdam
Mensen die nog nooit chemotherapie
hebben ondergaan, schatten de
meeste bijwerkingen erger in dan
dat ze zijn ervaren door mensen die
daadwerkelijk chemotherapie hebben
gekregen. Haaruitval, vermoeidheid en
misselijkheid en braken zijn de meest
bekende bijwerkingen van chemotherapie.
Bloedingen, koorts en infecties zijn
minder bekende bijwerkingen die wel
veelvoorkomend zijn en waar tijdige actie
van de patiënt vereist is om complicaties
te voorkomen. In deze lezing worden
deze en andere resultaten uit het
nationale onderzoek “Chemotherapie,
wat weet u ervan?”, met meer dan 3000
respondenten, gepresenteerd. Zo wordt
bijvoorbeeld ingegaan op de onvervulde
informatie- en communicatiebehoeften
van patiënten die chemotherapie hebben
gehad. Er is vooral een duidelijke
noodzaak tot verbetering gevonden wat
betreft informatie over het omgaan met
de bijwerkingen in het dagelijks leven,
aandacht voor naasten en bespreken van
de prognose.
II Participatie in studies: waar ligt de grens?
Sprekers: dhr. prof.dr. E.(Evert) van Leeuwen, ethicus, UMC St. Radboud, Nijmegen;
mw. V.(Victoria) Skinner, MANP, verpleegkundig specialist mammachirurgie,
Antoni van Leeuwenhoek
Alleen wetenschappelijk onderzoek
bij patiënten kan aantonen of een
nieuwe behandeling daadwerkelijk een
verbetering is in vergelijking met de
standaard behandeling. Participatie van
patiënten in studies blijft essentieel om
vooruitgang te boeken. Uit onderzoek
blijkt dat patiënten die meedoen aan
een studie meer tevreden zijn over
hun dokter, het behandelplan, de
communicatie, informatie over hun
ziekte en de behandeling dan patiënten
8
die niet gevraagd zijn deel te nemen
aan een studie. Het is belangrijk
dat onderzoek gecontinueerd blijft.
Deelname van patiënten in meerdere
studies, die niet met elkaar interfereren,
zou wenselijk zijn. Is dit echter wel
haalbaar voor de praktijk? Is het juridisch
en ethisch verantwoord? Wat zijn de
patiëntenervaringen met betrekking tot
deelname? Gedurende deze lezing komen
deze vragen aan bod.
Sessie 3 Urologie
I(Neo)adjuvante behandeling bij spierinvasief urotheelcel-
carcinoom van de blaas. Wat is/wordt nu de standaard?
Advanced
Sprekers: dhr. W.(Willem) de Blok, MANP, verpleegkundig specialist urologie, Antoni van
Leeuwenhoek; mw. E.(Elsbeth) van der Laan, MANP, verpleegkundig specialist medische
oncologie, Antoni van Leeuwenhoek
Doelgroep
verpleegkundig specialisten en
oncologieverpleegkundigen
De standaard behandeling van spierinvasief blaascarcinoom is wereldwijd de
radicale cystoprostatectomie met aanleg
van een urine deviatie. Sinds 2012 wordt
in het Antoni van Leeuwenhoek neo-adjuvante chemotherapie gegeven afhankelijk
van stadiering. Vaak hebben patiënten met
deze aandoening veel comorbiditeit en
ziektegerelateerde complicaties. Het geven
van twee majeure behandelingen is geen
sinecure. Bovengenoemde vraagt veel zorg,
(psychosociale) begeleiding en aandacht
voor vroeg inzetten van revalidatie. Naast
de nieuwe inzichten over chemotherapie
en het urotheelcelcarcinoom, zijn er ook
studies en onderzoeken naar nieuwe
behandelingen gaande. Door gebruik te
maken van casuïstiek zullen de sprekers
ieder vanuit hun eigen deskundigheid de
(nieuwe) behandelingen de revue laten
passeren. In deze interactieve sessie worden de deelnemers geïnformeerd over wat
de patiënt met het urotheelcelcarcinoom
nu en in de toekomst te wachten staat.
IIPeniscarcinoom in Nederland,
voorbeeld van gecentraliseerde zorg?
Advanced
Spreker: dhr. prof.dr. S.(Simon) Horenblas, uroloog, Antoni van Leeuwenhoek
Doelgroep
verpleegkundig specialisten en
oncologieverpleegkundigen
Het peniscarcinoom is een zeldzame
uiting van het plaveiselcelcarcinoom van
de huid, een relatief veel voorkomende
vorm van huidkanker. Ontsteking en
afweer zijn belangrijke factoren voor het
ontstaan van deze tumor. Het betreft
aspecifieke als ook specifieke vormen van
ontsteking zoals het humane papilloma
virus (HPV). Dit geeft goede aanknopingspunten voor preventie, zoals goede
hygiëne, opheffen van een phimosis en
vaccinatie tegen HPV. De laatste jaren zijn
minder mutilerende behandelingen geïn-
troduceerd zonder nadelige effecten voor
de overleving. Zo wordt het merendeel
van de patiënten penissparend behandeld
en wordt een grote lymfeklierdissectie
voorkomen door de schildwachtklierprocedure. In Nederland is de behandeling meer gecentraliseerd dan waar ook.
Behalve bovengenoemde veranderingen,
die hier een gevolg van zijn, blijkt de overleving wereldwijd tot de beste te behoren.
Hiermee wordt de waarde van centralisatie nogmaals onderstreept. De preventie,
behandelingen en de effecten van een
gecentraliseerde behandeling komen aan
bod in deze sessie.
9
Sessie 4 Mamma
IBestraling van de okselklieren bij patiënten met borstkanker en
een positieve schildwachtklier: resultaten van de AMAROS-studie
Spreker: mw. M.(Mila) Donker, radiotherapeut-in-opleiding, Antoni van Leeuwenhoek
Bij patiënten met borstkanker die zich
voor de operatie presenteren zonder
aanwijzingen voor uitzaaiingen, wordt
behalve de tumor in de borst ook de
schildwachtklier operatief verwijderd. Als
in deze schildwachtklier een metastase
wordt gevonden, volgt er meestal
standaard een okselklierdissectie. Deze
ingreep kan gepaard gaan met veel
korte- en lange termijn complicaties. In
deze presentatie zullen de resultaten
van de AMAROS-studie (After Mapping
of the Axilla: Radiotherapy Or Surgery)
besproken worden. Uit deze studie
is gebleken dat wanneer er geen
okselklierdissectie wordt verricht, maar de
okselklieren worden bestraald, het risico
op een recidief in de oksel vergelijkbaar
laag is. De kans op korte- en lange termijn
complicaties is echter lager na bestraling
van de okselklieren ten opzichte van een
okselklierdissectie. Verder zal aan bod
komen wat deze uitkomsten voor effect
hebben op de kwaliteit van leven voor
borstkankerpatiënten.
II Mammareconstructie en radiotherapie
Spreker: mw. dr. L.A.E.(Leonie) Woerdeman, plastisch chirurg, Antoni van Leeuwenhoek
Mammareconstructie na behandeling
van het mammacarcinoom herstelt naast
de borstvorm vooral het lichaamsbeeld
en het gevoel van vrouwelijkheid van de
vrouw. Radiotherapie op de thoraxwand
heeft echter een negatief effect op de
mammareconstructie. Radiotherapie
geeft fibrosering en veroorzaakt daardoor
een grotere kans op kapselvorming
rondom een implantaat of vetnecrose
bij een reconstructie met eigen weefsel.
Dit heeft ertoe geleid dat er geen directe
reconstructie werd geadviseerd, indien
10
de kans op postoperatieve radiotherapie
groot was. Echter na analyse was
de kwaliteit van leven van deze
patiëntengroep, die toch is bestraald na
de reconstructie, opvallend beter dan
verwacht. In deze lezing zal getoond
worden wat de effecten van radiotherapie
kunnen zijn op een mammareconstructie
en dat, mits goed gewaarschuwd
en voorgelicht, de vrouwen met een
radiotherapiekans ≥ vijftig procent óók
in aanmerking kunnen komen voor een
directe mammareconstructie.
Sessie 5 Hoofd-hals
IPhotodynamische therapie bij tumoren hoofd-halsgebied anno 2014
Spreker: mw. H.(Hannah) Tefsen, MANP, verpleegkundig specialist hoofd-hals,
Antoni van Leeuwenhoek
Photodynamische therapie (PDT) is een
behandelingsmodaliteit die wordt toegepast in de oncologie. Bij deze techniek
wordt een lichtgevoelige stof ingespoten
en met een laser geactiveerd. De activatie
leidt tot celdood en uiteindelijk tot necrose
van het doelweefsel. In de hoofd-halsoncologie wordt PDT gebruikt ter palliatie van
incurabele carcinomen en bij de primaire
behandeling van kleine oppervlakkige T1
mondholtetumoren. Bij beperkte tumordiepte, wordt er gekozen voor oppervlakte
belichting. Bij tumoren, groter dan vijf mm
tumordiepte, is het implanteren van doorzichtige, flexibele buisjes in de tumor nodig
om het gewenste resultaat te behalen.
Deze techniek wordt interstitiële belichting
genoemd en is afgeleid van brachytherapie
en nog experimenteel. Naast de oppervlakte en de interstitiële belichting bestaat
er de interluminale belichting. Voor het
nasopharynx-carcinoom is dit een veelbelovende techniek. In deze lezing wordt het
werkingsmechanisme van PDT toegelicht
en enkele voorbeelden van een PDT
behandeling gegeven. De verpleegkundige
zorgaspecten zullen aan bod komen, alsook de multidisciplinaire samenwerking.
Tenslotte worden de resultaten van een
studie naar effecten van de behandeling
naar kwaliteit van leven gepresenteerd.
IIStem, spraak en kwaliteit van leven bij patiënten met hoofd-halskanker
Spreker: mw. dr. I.(Irene) Jacobi, foneticus Antoni van Leeuwenhoek
Stem en spraak zijn essentieel voor de dagelijkse communicatie en weerspiegelen
de persoonlijkheid en identiteit van een
spreker. Een slechte stem, onduidelijke
spraak, of veel moeite moeten doen om
verstaanbaar te blijven voor, na, of tijdens
de behandeling van hoofd-halskanker
kan een groot effect hebben op het sociale
leven van de patiënt. Voor het stemgeluid
en het articuleren zijn dezelfde structu-
ren in het hoofd-halsgebied bepalend
die ook bij het slikken worden gebruikt.
In deze lezing zal uitgelegd worden hoe
het stemgeluid ontstaat, wat spreken
inhoudt, en hoe je veranderingen in kaart
kan brengen. Naast aspecten en gevolgen
van verschillende behandelingen op de
articulatie en stem zal ook de relatie met
slikken aan bod komen en de kwaliteit
van leven.
11
Sessie 6 Diagnostiek
IPET-scan met radioactief glucose (FDG-PET) bij blaaskanker en
andere tumoren: een goede voorbereiding is het halve werk
Spreker: dhr. dr. E.(Erik) Vegt, nucleair geneeskundige, Antoni van Leeuwenhoek
Om kanker optimaal te kunnen
behandelen is het belangrijk om te weten
hoe uitgebreid de ziekte is: hoe groot
is de tumor? Zijn er uitzaaiingen in
lymfeklieren of in andere organen? Met
moderne beeldvorming, zoals MRI-, CTen PET-scans, kan de uitbreiding steeds
beter worden vastgesteld, waardoor
de behandeling optimaal kan worden
afgestemd op de individuele patiënt
(personalised medicine). Bij een FDG-PETscan krijgt de patiënt radioactief glucose
(FDG) toegediend, waardoor tumoren
en metastasen ‘oplichten’ op de scan. In
de afgelopen tien jaar is bewezen dat
FDG-PET/CT een grote impact heeft op
de behandeling van allerlei verschillende
tumoren. Omdat de opname van FDG sterk
wordt beïnvloed door de bloedspiegels van
suiker en insuline, is het zeer belangrijk
dat de patiënt goed wordt voorbereid; hij/
zij moet onder andere nuchter zijn. Het
afbeelden van blaaskanker vergt extra
voorbereidingen, omdat FDG via de urine
wordt uitgescheiden. Deze sessie geeft
een overzicht van de werking, het nut,
de patiëntenvoorbereiding en nieuwe
ontwikkelingen op het gebied van de
FDG-PET/CT-scan, in het bijzonder bij
blaaskanker.
II De radioloog als behandelaar binnen de oncologie
Spreker: dhr. drs. W.(Warner) Prevoo, interventieradioloog, Antoni van Leeuwenhoek
Vroeger bestond het werk van de
radioloog vooral uit het verslaan
van foto’s. Door de ontwikkeling van
nieuwe radiologische technieken
vindt steeds meer radiologisch werk
plaats buiten de verslagplek. Zo heeft
echografisch onderzoek gezorgd
voor een toename van contact met
patiënten (en familieleden). De intrede
van beeldgestuurde oncologische
interventies (Radiofrequente Ablatie
(RFA), embolisaties, vertebroplastiek)
heeft geleid tot een arts-patiënt relatie
die vergelijkbaar is met die van de
reguliere poortspecialisten. Patiënten
12
worden meestal na een multidisciplinair
overleg door de poortspecialist naar
de interventieradioloog verwezen
voor behandeling. Consequentie van
deze nieuw ontstane situatie is dat
er op de afdeling Radiologie een poli
is geopend om de patiënten voor de
ingreep te zien en ook na de ingreep
te vervolgen. Logistiek en ervaringen
zullen worden besproken, als ook welk
verbetertraject kan worden ingeslagen
om de radiologische poli nog beter af te
stemmen op de wensen van de patiënt en
verwijzers.
Sessie 7 Melanomen
I Drie jaar zorgpad lieskliertoilet, de effecten
Spreker: mw. S.(Sylvia) ter Meulen, MANP, verpleegkundig specialist dermato-oncologie,
Antoni van Leeuwenhoek
Het lieskliertoilet staat bekend als een
operatie waarbij veel wondproblematiek voorkomt. Deze problemen bestaan
vooral uit wondinfectie, seroomvorming,
wondnecrose en dehiscentie. Lange
termijn complicaties zijn met name
lymfoedeem en risico op erysipelas. Vanaf
1 maart 2011 wordt in het Antoni van
Leeuwenhoek gewerkt met het zorgpad
lieskliertoilet. Dit is een multidisciplinair
zorgpad, waarbij onder andere de fysio-
therapie, oncologie- en wondverpleegkundigen een belangrijke rol hebben.
Complicaties en data van alle melanoompatiënten die een lieskliertoilet ondergingen zijn prospectief geregistreerd. In deze
lezing worden de interventies binnen het
zorgpad besproken en toegelicht. Vervolgens wordt een overzicht gegeven van
de resultaten van de invoering van het
zorgpad en de gevolgen voor de kwaliteit
van zorg.
IITargeted therapies en immunotherapie bij melanoom:
stand van zaken en toekomst
Spreker: dhr. H.(Henk) Mallo, MANP, verpleegkundig specialist immunotherapie,
Antoni van Leeuwenhoek
De standaard behandeling van het melanoom was decennia lang dacarbazine
(DTIC): weinig bijwerkingen, maar ook
weinig werkzaam. De laatste jaren zijn de
behandelingsmogelijkheden uitgebreid
met Ipilimumab en de BRAF-remmers
Vemurafenib en recent Dabrafenib. Deze
remmers zijn zeer werkzaam bij melanomen met een BRAF-mutatie, maar
het effect houdt helaas niet zo lang aan.
Er wordt gezocht naar manieren om
een respons langer aan te houden en
hierbij zijn de toevoegingen van MEKremmers veelbelovend. De ‘believers’
in de immunotherapie als behandeling
van het melanoom zagen eindelijk hun
overtuigingen beloond met de komst van
Ipilimumab en in klinische trials werd bij
twintig procent een duidelijke verlenging
van overleving aangetoond. Ook bij deze
aanpak wordt gezocht naar verbetering
van resultaten en lijkt een tweede immunotherapeuticum, wat zich richt op PD-1,
veelbelovend. Er zijn klinische trials gaande waarin deze twee middelen worden
gecombineerd. Tijdens deze sessie wordt
aandacht besteed aan bovenstaande
middelen: hoe zij werken, de resultaten,
welke bijwerkingen staan op de voorgrond en hoe hier mee om te gaan. Er
wordt stil gestaan bij de consequenties
voor de verpleegkundige praktijk, maar
tevens komt het belang van een multidisciplinair team aan de orde.
13
Sessie 8 Therapie
IBehandeling van maagkanker in multidisciplinair verband
(CRITICS studie)
Spreker: mw. dr. J.W.(Johanna) van Sandick, chirurg, Antoni van Leeuwenhoek
De behandeling van maagkanker vraagt
om een multidisciplinair team waarin
tenminste de medische oncologie,
chirurgie, radiotherapie, MDL en diëtetiek
vertegenwoordigd zijn. Wanneer de
patiënt met een maagcarcinoom in
aanmerking komt voor een in-opzetcuratieve behandeling zal deze bij
voorkeur bestaan uit een multimodale
behandeling. Redenen om toch te kiezen
voor alleen een operatie zullen in de
presentatie worden genoemd. Volgens
de landelijke richtlijn is de standaard
behandeling van een patiënt met een
resectabel maagcarcinoom chirurgie,
met perioperatieve chemotherapie. Een
andere strategie is chirurgie gevolgd door
adjuvante chemoradiotherapie gebaseerd
op Amerikaans onderzoek. Deze twee
strategieën zijn de basis geweest voor
het ontwerp van de CRITIC studie
(ChemoRadiotherapy after Induction
chemoTherapy in Cancer of the Stomach).
In de presentatie zal ingegaan worden
op de achtergrond van deze studie,
aangevuld met actuele informatie over
inclusieverloop en kwaliteitscontroles.
II Chemo-immunotherapie bij baarmoederhalskanker
Sprekers: mw. prof.dr. G.(Gemma) Kenter, gynaecoloog en hoofd CGOA,
Antoni van Leeuwenhoek; mw. drs. S.(Sanne) Samuels, arts-onderzoeker heelkundige
oncologische discipline, Antoni van Leeuwenhoek
Het cervixcarcinoom is een gevolg van
een infectie met een oncogeen type van
het Humaan Papilloma Virus (HPV).
Infecties met HPV komen heel veel voor,
worden overgedragen door seksueel
contact en zijn meestal van voorbijgaande
aard. Bij een klein percentage van
vrouwen wordt de infectie niet herkend
door het immuunsysteem en kan deze
niet worden geklaard. In dat geval
kunnen (pre)maligne afwijkingen
aan de baarmoederhals ontstaan. Een
cervixcarcinoom wordt vaak in een vroeg
stadium ontdekt en kan dan goed worden
14
behandeld. Echter, in vijftien procent
van de vroege stadia en vaker bij hogere
stadia treden recidieven op. Het verder
gevorderd en recidief cervixcarcinoom
wordt behandeld met chemotherapie
met matig resultaat. Uit fase 1 en 2
studies evenals dierexperimentele studies
is gebleken dat toevoeging van HPVspecifieke immunotherapie een gunstig
bijkomend effect heeft op de overleving.
In deze lezing worden de stand van zaken
van lopende en toekomstige studies
toegelicht.
Sessie 9 Preventie / Voeding
I Fabels en feiten over goede voeding
Spreker: mw. prof.dr.ir. E.(Ellen) Kampman, hoogleraar voeding & kanker, Wageningen
Universiteit, VU Amsterdam, RadboudUMC Nijmegen
Dat gezonde voeding en meer lichaamsbeweging een belangrijke rol spelen
bij het verlagen van het kankerrisico is
duidelijk. Maar voor wie is dat duidelijk?
Is dat alleen zo voor de wetenschapper
die dagelijks met voeding en kanker bezig
is? Wat leeft bij de patiënt die kanker
heeft of heeft gehad? Wat leeft er onder
de bevolking als het gaat om voeding en
kanker? En wat leeft bij de hulpverlener
die kanker probeert te voorkomen of
behandelt?
Wat zijn fabels en wat zijn de feiten? Op
basis van meer dan 10.000 studies zijn
leefstijl richtlijnen opgesteld om het risico
op kanker te verlagen. Helaas zijn nog
te weinig goede studies uitgevoerd om
kankerpatiënten goed te kunnen adviseren. Het groeiend aantal kankerpatiënten
in onze vergrijzende samenleving en de
vragen die patiënten hebben, maakt dit
onderzoek extra urgent. In deze sessie
wordt ingegaan op de resultaten van de
studies: de fabels en de feiten!
IIVermoeidheid tijdens de kankerbehandeling: wat te doen?
Sprekers: mw. drs. W.(Wanda) de Kanter, longarts, Antoni van Leeuwenhoek;
dhr. dr. J.P.(Jan-Paul) van den Berg, revalidatiearts, Antoni van Leeuwenhoek en Reade
Bijna alle patiënten ervaren vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker.
Hiervoor zijn verschillende oorzaken aan
te wijzen, zoals de maligniteit zelf, de
oncologische behandeling en de gevolgen
hiervan en ook de spanning over de behandeling. Het verloop van de vermoeidheid is wisselend. Tijdens radiotherapie
lijkt er een ‘stapeling’ van vermoeidheid
op te treden en bij patiënten die met chemotherapie worden behandeld, ziet men
vaak een ‘snelle stijging’ in vermoeidheid.
Er werd altijd gedacht dat vermoeidheid
er bij hoorde en er werd niet veel aan
gedaan. Tegenwoordig weten we dat
vermoeidheid ‘behandeld’ kan worden.
Kennis over het multifactoriële karakter
van vermoeidheid is van belang om een
patiënt tijdens de behandeling zo goed
mogelijk te kunnen adviseren om de vermoeidheid te doen verminderen. Tijdens
deze workshop krijgt u als deelnemer
inzicht in de oorzaken van vermoeidheid
tijdens kanker, hoe u deze klachten goed
kunt signaleren en welke behandelmogelijkheden er zijn. Met de kennis die u
vergaart, kunt u in uw eigen praktijk aan
de slag.
15
WORKSHOP 10
I & II Lastpakken in de zorg
Workshopleider: mw. drs. C.(Christien) de Jong, vrijgevestigd psychotherapeut en trainer,
Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatietherapie
Wie kent ze niet? Patiënten of naasten,
die moeilijk te benaderen, dwingend,
klagend, eisend, of zelfs bedreigend
zijn? In deze workshop worden een
aantal extreme reacties, die patiënten of
familieleden onder de druk van de ziekte
en de behandeling kunnen vertonen in
relatie met hun behandelteam gedeeld.
Vanuit het concept van het Window of
Tolerance en de hechtingstheorie kunnen
we deze reacties beter begrijpen. Vaak
zien we hoe dergelijke patiënten door hun
16
hechtingsachtergrond veel moeite hebben
met de noodgedwongen afhankelijkheid,
die de behandeling van kanker met zich
meebrengt. In deze workshop maakt u
op een interactieve wijze kennis met de
hechtingstheorie en worden een aantal
handvatten aangereikt, die – zonder dat
het behandelteam opgebrand raakt kunnen helpen om een voldoende veilige
omgeving te creëren, waarin deze mensen
de kankerbehandeling kunnen doorstaan.
workshops en sessies
IFlattening Filter Free bestraling – Uitdagingen voor de
Treatment Planning en in vivo dosis verificatie
Advanced
Sprekers: mw. dr. A.L.(Anne Lisa) Wolf, post-doc fysicus, Antoni van Leeuwenhoek;
dhr. R.A.(Roel) Rozendaal, MSc., post-doc fysicus, Antoni van Leeuwenhoek
Doelgroep
radiotherapeutisch laboranten
Bij uitwendige bestraling, worden
patiënten doorgaans behandeld met
bundels met een Flattening Filter. Dit
filter zorgt ervoor dat de bundels uit
de lineaire versneller een homogene
fluentie over het bundelprofiel hebben.
Met geavanceerde planningstechnieken
zoals IMRT en VMAT, is de noodzaak
voor deze homogene bundelprofielen
weggevallen. Het is daarom mogelijk om
een goede bestraling te leveren zonder
het Flattening Filter. Het verwijderen
van dit filter uit de bundel heeft het
grote voordeel dat de behandeling tot
vier keer sneller gegeven kan worden.
De verandering van het bundelprofiel en
de gewijzigde dose rate leveren echter
wel nieuwe uitdagingen op. In deze
lezing wordt de huidige stand van zaken
rondom het gebruik van “Flattening
Filter Free”-bundels behandeld, met
de nadruk op de uitdagingen en
oplossingen op het gebied van Treatment
Planning en in vivo dosis verificatie.
2 Protonen radiotherapie
Spreker: dhr. prof.dr. M. (Marcel) Verheij, radiotherapeut-oncoloog, Antoni van Leeuwenhoek
Protonen radiotherapie is een vorm
van bestraling waarbij gebruik wordt
gemaakt van positief geladen deeltjes
met massa. Door deze eigenschappen
gedragen protonen zich fundamenteel
anders in het lichaam dan fotonen
of elektronen. De energie die
protonen afgeven beperkt zich tot een
gedefinieerde plek in het lichaam, de
zogenaamde ‘Bragg piek’. Wanneer
we deze Bragg piek laten samenvallen
met de tumor, ontstaat voor een deel
van de patiënten een dosisverdeling
die gunstiger is dan met de huidige
technieken kan worden bereikt. Hierdoor
kunnen normale weefsels en kritieke
organen nog beter worden gespaard
en de kans op bijwerkingen verkleind.
Niet alle patiënten zullen evenveel baat
hebben van protonen radiotherapie;
vergelijkende planningstudies suggereren
een klinisch relevant voordeel bij 8-10%
van de bestralingspatiënten. Aangezien
protonen radiotherapie gepaard gaat
met hoge investeringskosten, heeft de
overheid gekozen voor een ‘begeleide
introductie’ van deze behandeling. In
deze lezing zal worden ingegaan op de
achtergrond en (toekomstige) rol van
protonen radiotherapie in Nederland.
17
workshops en sessies
3 Aanbodgerichte geestelijke verzorging: een nieuwe kans
Spreker: dhr. drs. F.M.B.T.(Francesco) Kortekaas, geestelijk verzorger, Antoni van Leeuwenhoek
Het signaleren van de behoefte aan geestelijke zorg bij de patiënt blijkt in de praktijk
altijd weer lastig. Dit komt omdat de patiënt
deze behoefte maar zelden zelf in een concrete hulpvraag uit. Ook voor de verpleegkundige is het complex. Hoe leg je de patiënt
uit wat je van een geestelijk verzorger kunt
verwachten en wat juist niet? Het gevolg
van dit alles kan zijn dat er een zekere mate
van onderzorg ontstaat. Hoe dit dilemma op
te lossen? In deze lezing wordt stil gestaan
bij een nieuw model van aanbod gerichte
geestelijke verzorging dat in het Antoni van
Leeuwenhoek is ontwikkeld. Hoe werkt het
in de praktijk? Welke belangrijke signalerende rol is er voor de verpleegkundige weg-
gelegd? Hoe wordt voorkomen dat voorbij
gegaan wordt aan de autonomie van de
patiënt? Welke criteria worden gehanteerd
om tot een selectie van patiënten te komen
die bezocht gaan worden? Hoe zit het met
de registratie van deze zorg in het EPD?
Naar aanleiding van praktijkvoorbeelden
wordt vervolgens inzichtelijk gemaakt wat
er gebeurt in het contact tussen de geestelijk
verzorger en de patiënt en naaste(n) en wat
de bijdrage van geestelijke verzorging aan
het zorgproces is. Als conclusie worden de
vruchten van dit model belicht aan de hand
van feedback van de verpleegkundige teams
en cijfers. Aansluitend zal er gelegenheid
zijn voor gesprek en vragen.
4Regie in eigen hand! Ondersteunend en creatief denken
in veranderende zorgsamenleving
Workshopleiders: mw. I.(Irma) Baars, transferverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek;
mw. N.(Nancy) Otte-Krijnen, transferverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek
Vanuit de overheid wordt steeds meer
verwacht ten aanzien van de eigen
verantwoordelijkheid van patiënten en
hun netwerk. Maar wat als patiënten
geen of nauwelijks een netwerk hebben
die hen kan helpen, of wanneer patiënten zich niet bewust zijn van hun eigen
verantwoordelijkheid in hun ziekteproces? Welke rol kun je als (huis)arts,
verpleegkundige of andere betrokken
hulpverlener hebben om de patiënt zich
bewust te laten worden wat een operatie
of behandeling voor gevolgen kan hebben
voor zijn zelfredzaamheid en zijn naaste
18
omgeving? Wat kan de patiënt hier in het
voortraject zelf al in doen? Bijvoorbeeld:
realiseert een patiënt zich wat de (on)
mogelijkheden zijn van zorg na een ziekenhuisopname en welke kosten hieraan
verbonden zijn? Wij willen tijdens deze
workshop samen met u creatieve ideeën
vormen door praktijkvoorbeelden uit te
werken. We kijken hoe wij in de veranderende samenleving de patiënt de weg
kunnen wijzen en zich bewust te laten
worden van zijn eigen kracht om naar
(gedeeltelijke) oplossingen te zoeken en
beslissingen te nemen.
5 Medicamenteuze behandeling van testiscarcinoom
Advanced
Spreker: dhr. dr. J.M.(Martijn) Kerst, internist, Antoni van Leeuwenhoek
Doelgroep
verpleegkundig specialisten en
oncologieverpleegkundigen
Testiscarcinomen zijn zeldzame tumoren. Ruim 600 maal per jaar wordt de
diagnose gesteld. De behandeling vindt in
centra, in een gespecialiseerd multidisciplinair team, plaats.
Er zijn grof gezegd twee subtypes, namelijk seminomen en non-seminomen, die
op verschillende wijze worden benaderd.
Wanneer er na radicale inguinale orchidectomie geen teken is van metastasering, wordt in de regel een afwachtende
houding aangenomen (stadium I ziekte;
6Ervaringen met de polikliniek voor
seksuele disfuncties bij mannen
active surveillance). In specifieke gevallen
wordt adjuvante behandeling overwogen.
Pas wanneer er in de loop van tijd ziekteactiviteit wordt waargenomen, is curatieve therapie geïndiceerd. Als de ziekte
zich presenteert in een gevorderd stadium
is curatieve platinum-bevattende chemotherapie aangewezen. Eventuele restlaesies worden op indicatie chirurgisch
verwijderd. In deze presentatie wordt aan
de hand van voorbeelden nader ingegaan
op prognostische factoren, acute- en late
toxiciteit van de behandeling en mogelijkheden voor salvage therapie.
Advanced
Sprekers: mw. B.(Det) Jetten, verpleegkundige wond en stoma zorg, Antoni van Leeuwenhoek;
dhr. dr. W.(Wim) Meinhardt, uroloog, Antoni van Leeuwenhoek
Doelgroep
verpleegkundig specialisten,
oncologieverpleegkundigen en
maatschappelijk werkers
Sinds 15 jaar heeft het Antoni van
Leeuwenhoek een speciale polikliniek
voor seksuele disfuncties bij mannen, ten
gevolge van de tumor of de gevolgen van
de behandeling. De intake wordt gedaan
door een verpleegkundige en uroloog. Er
wordt op aangedrongen dat de partner
bij de intake aanwezig is. Wij hebben de
ambitie om praktische hulp te geven en
eventueel behulpzaam te zijn ten aanzien
van de coping door patiënt en de partner.
Indien wij menen dat er echt verandering
gewenst is, dan verwijzen wij naar een
seksuoloog of een relatietherapeut. De
eerste sessie met vier personen is ons
inziens van belang om een goed gesprek
op gang te krijgen, welke de partners
thuis kunnen voortzetten. Vijftig procent
van de patiënten is geholpen met een
hulpmiddel. Tien procent wordt verwezen en veertig procent accepteert de disfunctie, maar voelt zich veelal toch verder
geholpen door de communicatie over het
probleem en de exploratie van de opties.
Tijdens deze presentatie zullen we dieper
ingaan op bovenstaande.
19
workshops en sessies
7 Het gebruik van genexpressie profielen (MammaPrint)
bij de risico-inschatting en behandeling van borstkanker
Spreker: mw. C.A.(Caroline) Drukker, arts-onderzoeker, Antoni van Leeuwenhoek of
dhr. M.V.(Matthijs) Nijenhuis, arts-onderzoeker, Antoni van Leeuwenhoek
De overleving van patiënten met borstkanker is de afgelopen jaren sterk verbeterd, onder andere door invoering van de
borstkankerscreening en verbetering van
adjuvante chemotherapie en hormonale
therapie. Desondanks wordt op dit moment
een groep vrouwen met chemotherapie
behandeld, terwijl zij hier geen baat bij
hebben. Chirurgische behandeling zou
voor deze groep voldoende zijn. Op basis
van klinisch-pathologische factoren is deze
groep echter moeilijk te identificeren. Genexpressieprofielen kunnen helpen om een
betere risico-inschatting te maken en deze
groep wel te identificeren. Een genexpressieprofiel, zoals de MammaPrint, bepaalt
de activiteit van bepaalde genen en geeft op
basis daarvan een risico-inschatting voor het
ontwikkelen van uitzaaiingen. De MammaPrint wordt steeds meer in de dagelijkse
klinische praktijk gebruikt. Deze lezing
zal meer inzicht geven in genexpressie,
de wetenschappelijke achtergrond van de
MammaPrint en de groep patiënten bij wie
deze test kan worden ingezet.
8Adjuvante hormonale therapie bij mammacarcinoom:
wie, wat, wanneer en hoe lang?
Spreker: mw. dr. C.H.(Carolien) Smorenburg, internist-oncoloog, Antoni van Leeuwenhoek
Bij de behandeling van een hormoongevoelig mammacarcinoom is de toevoeging van hormonale therapie aan de
primaire locoregionale behandeling van
grote waarde gebleken in het voorkómen
van latere uitzaaiingen. Inmiddels is deze
behandeling een stuk complexer geworden dan de oude standaard van vijf jaar
elke dag een tablet tamoxifen. We hebben
nu de keuze uit verschillende aromataseremmers, de toevoeging van een LHRHagonist, verschillende behandelsequen-
20
ties en verlengde behandeling gedurende
meer dan vijf jaar. Factoren als pre- of
postmenopauzale status, comedicatie, bijwerkingen en therapietrouw spelen een
rol in de besluitvorming en hormonale
therapie wordt steeds meer een therapie
op maat. Om beter in te kunnen spelen
op vragen van de patiënt, gaan we in
deze lezing in op de verschillende studies
naar adjuvante hormonale therapie en
de diverse middelen met hun specifieke
bijwerkingen.
9 Beweeggedrag van hoofd-halskanker-survivors
Spreker: mw. drs. S.(Sophie) van der Werff, fysiotherapeut, fysiotherapiewetenschapper,
Fysiotherapie Boekestein, BovenIJ Ziekenhuis
Amerikaans onderzoek naar fysieke
activiteit onder overlevenden van
kanker toont een daling van het
activiteitenniveau na de diagnose. Het is
tot op heden onbekend maar aannemelijk
dat dit ook geldt voor overlevenden van
hoofd-halskanker in een Nederlandse
populatie. Fysieke activiteit verbetert
lichamelijke en psychische functies terwijl
bij ziekte en behandeling specifieke
symptomen afnemen. Het is daarom
van belang om potentieel succesvolle
beweegprogramma’s, begeleiding en
adviezen te ontwikkelen, met kennis over
beweegvoorkeuren van overlevenden
van hoofd-halskanker. In deze lezing zal
ingegaan worden op zelfgerapporteerde
activiteitenniveaus van overlevenden
van hoofd-halskanker in Nederland
en determinanten die van invloed zijn
op beweeggedrag. Daarnaast worden
beweegvoorkeuren en veranderingen in
activiteitenniveau uitgelicht.
10 Kanker en roken: een ongelukkige combinatie
Spreker: mw. drs. W.(Wanda) de Kanter, longarts, Antoni van Leeuwenhoek
In deze sessie staat centraal wat de
gevolgen kunnen zijn voor iemand die
blijft roken als hij eenmaal de diagnose
kanker heeft gekregen. Roken is niet
alleen mede oorzaak van zeventien
verschillende soorten kanker, maar draagt
ook bij aan meer complicaties tijdens de
behandeling zoals mucositis en cervicale
necrose bij bestraling, minder effectiviteit
van chemotherapie, borstreconstructie
en vaker complicaties na chirurgie. Als
iemand doorrookt na de behandeling
is er een verhoogd risico op vroegtijdig
overlijden aan hartinfarcten en beroertes,
een slechtere algehele kwaliteit van leven
en het risico op eerdere metastasering.
Bovendien bestaat er een verhoogd risico
op het ontstaan van een tweede primaire
tumor. Stoppen met roken hoort dan
ook deel uit te maken van de standaard
behandeling bij kanker. Zeker als er een
curatieve intentie bestaat. Maar hoe doe je
dat op de meest effectieve manier zonder
te moraliseren?
21
workshops en sessies
11 Skillsmarkt
Deskundigen: mw. M.(Marjette) Beije, wond- stoma- decubitus verpleegkundige,
Antoni van Leeuwenhoek; mw. M.(Marloes) Honig, territory manager, Applied Medical
Europe B.V.; mw. S.(Stephanie) van der Kleij, MANP, verpleegkundig specialist
dermato-oncologie, Antoni van Leeuwenhoek; mw. M.(Marieke) ten Tusscher, fysiotherapeut,
Antoni van Leeuwenhoek; mw. M.(Marissa) Uljee, deskundige infectiepreventie, Antoni van
Leeuwenhoek; mw. I.(Ingrid) Veldema, radiodiagnostisch laborant, Antoni van Leeuwenhoek;
dhr. D.(Dick) Visser, MANP, verpleegkundig specialist pijn, Antoni van Leeuwenhoek
Kijk mee en leer van collega’s, ervaar handson hoe andere disciplines werken. Op de
skillsmarkt kunt u terecht voor echogeleide
puncties op de Radiologie, pijnbestrijding,
molemapping, laparoscopie in de praktijk,
een fietstest, een handkrachtmeting, wonden stomaverpleging en hoe belangrijk handhygiëne is in de dagelijkse praktijk.
12 Langer leven door behandeling met TKI’s, maar ook beter?
Sprekers: dhr. dr. M.(Michel) van den Heuvel, longarts, Antoni van Leeuwenhoek;
mw M.(Marion) Zimmerman, MANP, verpleegkundig specialist thorax, Antoni van
Leeuwenhoek
Longkanker in de westerse wereld kent
een hoge mortaliteit met een vijfjaarsoverleving van 15 procent. In ons land
overlijden er jaarlijks zo’n 10.000 mensen
aan. Mogelijkheden voor behandelen van
stadium IV longkanker, het tumorstadium
met afstandsmetastasen, zijn in de laatste
jaren uitgebreid met Tyrosine Kinase remmers (TKI’s; Tyrosine Kinase Inhibitors).
Deze kunnen worden ingezet bij bewezen
mutaties en translocaties. Hierdoor is de
levensverwachting bij iemand die met
deze middelen kan worden behandeld
verlengd van weken/maanden in langer
dan een jaar en worden patiënten en
22
behandelaars steeds vaker geconfronteerd met nieuwe vragen over kwaliteit
van leven. Naarmate de patiënt langer
leeft, verschuift de aandacht van palliatie
en van hevige kortdurende klachten naar
optimale behandeling van milde bijwerkingen, die lang aanhouden. Dit vraagt
van professionals ook een andere focus
tijdens de follow up. In deze presentatie
wordt ingegaan op de werking van en
behandeling met TKI’s, de bijwerkingen
en de impact voor de patiënt. Over de
rol van de professional in de follow up
willen we van gedachten wisselen met de
aanwezige ervaringsdeskundigen.
13 Beweging tijdens chemotherapie
Spreker: mw. drs. H.(Hanna) van Waart, bewegingswetenschapper, Antoni van Leeuwenhoek
Tijdens de behandeling van kanker
gaat de conditie van veel patiënten
flink achteruit en ervaren ze veel
vermoeidheid. Voor velen houdt dit tot
lang na de behandeling aan. Het idee is
dat een bewegingsprogramma tijdens de
chemotherapie de conditie kan behouden
en de vermoeidheid kan verminderen.
In het PACES onderzoek hebben we 253
patiënten die chemotherapie krijgen voor
hun mamma- of coloncarcinoom, geloot
in een fysiotherapeutische interventie,
een verpleegkundige interventie in
de thuissituatie of gebruikelijke zorg.
Het blijkt dat deelnemers aan de
fysiotherapeutische interventie het meeste
baat hebben tijdens de chemotherapie.
Indien dit niet haalbaar of wenselijk is,
is de verpleegkundige interventie een
goede tweede keuze. In deze lezing wordt
ingegaan op de resultaten van de PACES
studie.
14 De impact van hormonale therapie bij het mammacarcinoom
Sprekers: mw. M.(Marjo) Holtkamp, MANP, verpleegkundig specialist mamma interne,
Antoni van Leeuwenhoek; mw. A.(Annette) Stutterheim, maatschappelijk werker,
Antoni van Leeuwenhoek
Hormonale therapie is een belangrijk
onderdeel in de adjuvante behandeling
van het mammacarcinoom. Afhankelijk
van de uitgebreidheid van het
mammacarcinoom is de duur van de
hormoontherapie tegenwoordig vijf tot
tien jaar. De impact van deze behandeling
op lichamelijk, psychisch en sociaal
functioneren, kan enorm zijn, maar de
voorlichting over hormoontherapie en
de aandacht tijdens de behandeling
voor deze bijwerkingen schieten vaak
te tekort. In deze sessie richten wij ons
kort op de werking en bijwerkingen
van de hormoontherapie. Vervolgens
zullen we verder ingaan op de
psychische en emotionele problemen
die vrouwen in hun dagelijks leven door
de hormoontherapie kunnen ervaren.
Daarnaast zullen handvatten worden
gegeven die tot mogelijke verlichting van
de bijverschijnselen kunnen leiden.
23
workshops en sessies
15 Hoe help ik problemen bij het kind van zieke ouders voorkomen?
Workshopleider: dhr. dr. D.S.(Dominik) Sieh, eigenaar van Sieh Advies & Training
Een chronisch somatische aandoening bij
de ouder, zoals kanker, heeft gevolgen voor
het hele gezin. De dagelijkse confrontatie
met gevolgen van de aandoening blijkt
kinderen kwetsbaar te maken voor angst,
somberheid, lichamelijke klachten en
teruggetrokken gedrag. In deze workshop
doet u kennis op over de totstandkoming en
het gebruik van het Screeningsinstrument
voor Adolescenten met een Chronisch Zieke
Ouder (SACZO). Het SACZO heeft drie
doelen: (1) signaleren van toekomstige
problemen, (2) aanknopen van een
gesprek en (3) inventariseren van de
hulpbehoefte. Middels een presentatie,
filmfragmenten en een rollenspel leert u een
preventief hulpmiddel gebruiken om op de
hulpbehoefte van kinderen in te spelen. De
workshop is geschikt voor professionals van
diverse disciplines met zorgtaken, vooral
ook verpleegkundigen en maatschappelijk
werkers.
16 Mindfulness en oncologie – ‘Je bent NU hier’
Workshopleiders: mw. E.(Elly) Kaats, maatschappelijk werker, mindfulnesstrainer,
Antoni van Leeuwenhoek; mw. Y.(Yvette) van Luyn, opleidingsadviseur i.o.,
mindfulnesstrainer, Antoni van Leeuwenhoek
In deze workshop maak je kennis met de
basisprincipes van mindfulness door te
ervaren; we doen oefeningen waardoor je
zelf meteen een idee krijgt waar mindfulness over gaat:
met milde aandacht aanwezig zijn, in het
hier en nu, zonder te oordelen.
Dat klinkt zo eenvoudig. Maar in de hectiek van de dagelijkse praktijk raakt die
aandacht snel afgeleid. Door mindfulness
te oefenen, train je jezelf om telkens
opnieuw de aandacht te richten op wat er
24
NU is. Door dit met milde vriendelijkheid
te doen, leer je om beter voor jezelf te
zorgen. We laten zien hoe je mindfulness
kunt toepassen, voor jezelf, in je dagelijks
werk en daarmee ook voor de patiënten.
In de afgelopen maanden hebben er
mindfulness trainingen plaatsgevonden
in het Antoni van Leeuwenhoek, zowel
voor hulpverleners als voor patiënten in
de herstelfase. Tijdens deze workshop
vertellen wij graag over de resultaten van
deze trainingen.
17 Angst en kanker; wanneer klopt er iets niet?
Workshopleider: mw. dr. A.C.(Christine) Brouwer-Dudok de Wit, klinisch psycholoog/
psychotherapeut, medisch psychologe De BOSgroep, praktijk voor psychotherapie onderzoek
en coaching, Badhoevedorp
Het klinkt zo logisch dat, wanneer
je de diagnose kanker krijgt, je dan
angstig wordt en soms zelfs somber.
Maar wanneer is er meer aan de hand,
meer dan alleen een logische reactie?
Eigenlijk is de patiënt de enige die dat
kan vertellen. Herkent hij/zij zichzelf, is
deze reactie voor hem/haar bekend of
buitensporig? Heeft hij/zij er last van,
minder goed slapen, een kort lontje,
onrustig? Heeft zijn of haar omgeving
last van de reactie, de angstklachten na
de diagnose kanker? En wat zijn dan de
mogelijkheden? Wanneer denk je aan
een verwijzing en wat heeft die dan te
bieden? Op deze vragen zullen we tijdens
deze workshop een antwoord proberen
te geven aan de hand van theorie en
voorbeelden uit de praktijk. Er wordt
nader ingegaan op de behandelvormen:
cognitieve gedragstherapie, EMDR
(Eye Movement Desensitization and
Reprocessing) en de mogelijkheden voor
partner gesprekken.
18 MijnAVL: implementatie van en onderzoek naar een patiëntenportaal
Sprekers: mw. drs. L.(Laura) Kooij, projectleider MijnAVL/stafmedewerker, Antoni van
Leeuwenhoek; mw. drs. W.(Wilma) Kuijpers, onderzoeker, Antoni van Leeuwenhoek
De vraag van patiënten naar online
dienstverlening neemt toe. Ook willen
patiënten steeds meer controle over
hun gezondheid en besluitvorming
(patient empowerment). Mede daarom
is in het Antoni van Leeuwenhoek het
patiëntenportaal ‘MijnAVL’ ontwikkeld en
geïmplementeerd. Via MijnAVL kunnen
alle patiënten informatie over hun
behandeltraject en afspraken inzien. Ook
kunnen patiënten vragenlijsten digitaal
invullen. In het kader van het KWF/Alpe
d’Huzes project A-Care2Move wordt
MijnAVL, wat mogelijkheden betreft, in
onderzoeksverband verder uitgebreid
voor borst- en longkankerpatiënten.
Deze uitgebreide versie van MijnAVL
bevat ook inzage in medische gegevens.
Daarnaast krijgen patiënten, op basis van
vragenlijsten, inzicht in en informatie
over kwaliteit van leven en beweegadvies.
In dit onderzoek worden de ervaringen
van zowel patiënten als behandelaars
met het gebruik van MijnAVL in kaart
gebracht. Ook worden de mogelijke
effecten van het gebruik van MijnAVL
gemeten. In deze lezing krijgt u, naast
achtergrondinformatie over online
dienstverlening en patient empowerment,
uitgebreide informatie over MijnAVL en
het onderzoek dat wordt uitgevoerd.
25
workshops en sessies
19 OWise borstkanker: een mobiele app die patiënt,
behandelaar en wetenschapper ondersteunt
Spreker: mw. dr. A.T.(Anne) Bruinvels, Initiatiefnemer OWise en Founder, Px HealthCare B.V.
OWise borstkanker biedt een
borstkankerpatiënt op verschillende
manieren ondersteuning tijdens de
behandeling die vaak als belastend wordt
ervaren. De mobiele app en website voorziet
de patiënt niet alleen van een op maat
gemaakt behandelrapport (samengesteld
volgens de richtlijn van de behandeling van
mammacarcinoom), maar stelt de patiënt
ook in staat om bij te houden hoe zij of hij
zich voelt. Deze informatie kan worden
gedeeld met behandelaars zodat die tussen
spreekuren door op de hoogte zijn van het
26
welzijn van de patiënt. Tijdens de sessie
worden de resultaten besproken van een
recente pilotstudie, uitgevoerd door het
UMC Utrecht, die erop wijzen dat patiënten
die OWise gebruiken beter geïnformeerd
zijn en zich ook meer op hun gemak voelen
tijdens de behandeling. Ook wordt in de
lezing toegelicht hoe de geanonimiseerde
klinische data geanalyseerd kunnen
worden om een beter inzicht te krijgen
in de effectiviteit en neveneffecten van
behandelingen bij kanker.
Plenaire middagsessie
Ethiek in de oncologie
Gespreksleider middagsessie: dhr. Twan Huys, journalist en presentator
Ten tijde van de productie van deze folder
waren de gasten nog niet bekend. Via de
website www.oncologieinperspectief.avl.nl,
Twitter en Facebook maken wij bekend met
wie Twan Huys het gesprek tijdens de afsluitende plenaire bijeenkomst zal voeren.
Houd daarom onze website en social media
in de gaten.
Twan Huys zal middels een interview
de gast(en) vragen naar de ervaring en
opvatting rondom dit thema.
Het interview komt mede tot stand door
interactie met het publiek. Deelnemers
kunnen een vraag betreffende het thema
aan de gast(en) stellen.
27
Aanvullende informatie
Locatie
Inschrijven
Theater/Congrescentrum De Meervaart
Meer en Vaart 300, 1068 LE Amsterdam,
telefoonnummer 020 – 410 7700
Voor routebeschrijving zie: www.
meervaart.nl
Voor vragen over uw inschrijving of
informatie over het symposium kunt u
zich wenden tot:
Antoni van Leeuwenhoek,
Claudia Veen (coördinator symposium),
e-mailadres: [email protected],
telefoonnummer: 020 - 512 2923,
faxnummer: 020 – 512 2934
www.oncologieinperspectief.avl.nl
U kunt zich uitsluitend inschrijven via
het digitale inschrijfformulier op
www.oncologieinperspectief.avl.nl. Wij
verzoeken u zich uiterlijk vóór 31 mei
a.s. in te schrijven. De indeling in de
sessies, lezingen en workshops vindt
plaats op volgorde van binnenkomst van
de inschrijvingen. Bij een aantal lezingen
en workshops is een grens aan het aantal
deelnemers, dus schrijf u tijdig in om
teleurstelling te voorkomen.
Bij schriftelijke annulering tot 17 mei
2014 wordt € 20,- administratiekosten in
rekening gebracht. Na deze datum vindt
geen restitutie meer plaats, maar is de
inschrijving wel overdraagbaar.
Kosten
Betaling
Het inschrijfgeld bedraagt € 165,-, indien
u zich vóór 30 april 2014 inschrijft.
Na deze datum bedraagt het inschrijfgeld
€ 175,-. Dit bedrag is inclusief koffie/
thee, lunchbuffet, symposiumtas en een
afscheidsdrankje.
Voor leden van de volgende beroeps
verenigingen geldt 15 procent korting
(indien lidnummer is ingevuld):
€ 140,25,- (€ 148,75 indien de
inschrijving ná 30 april 2014 plaatsvindt):
≈(Oncologie)verpleegkundigen (V&VN)
≈Maatschappelijk werkers (NVMW)
≈Diëtisten (NVD en DCN)
≈Lymfoedeemtherapeuten (NVFL)
≈Radiodiagnostische en radio
therapeutische laboranten (NVMBR)
≈Hulpverleners, onderzoekers en
beleidsmedewerkers binnen de
psychosociale oncologie (NVPO)
≈Geestelijk verzorgers in
zorginstellingen (VGVZ)
≈Datamanagers (NVvOD)
≈Huidtherapeuten (NVH)
De betaling is uitsluitend online mogelijk
via iDEAL, VISA of MasterCard. U
kunt na het invullen van het digitale
inschrijfformulier op het betaallogo
klikken en u doorloopt vervolgens een
aantal stappen bij de online betaling. De
laatste stap kunt u als bewijs van betaling
uitprinten indien u deze kosten vergoed
krijgt van uw werkgever. U ontvangt dus
geen factuur.
Informatie
28
U ontvangt na aanmelding een digitale
bevestiging van uw inschrijving,
evenals de indeling in de gekozen
sessies, lezingen en workshops en
een routebeschrijving. Indien u deze
bevestiging binnen twee weken na
inschrijving niet ontvangt, neemt u dan
s.v.p. contact met ons op.
Werkvormen en niveaus
Accreditatiepunten
Lezingen en sessies: een mondelinge
overdracht van kennis over een bepaald
onderwerp aan toehoorders met de
mogelijkheid tot het stellen van vragen.
Workshop: interactieve werkvorm waarbij
actieve participatie van de deelnemers
wordt verwacht.
Bij de ‘advanced’ sessies of workshops
is een ruime mate van kennis van het
onderwerp gewenst.
Accreditatie is aangevraagd:
≈bij de Accreditatiecommissie van het
Kwaliteitsregister Verpleegkundigen
& Verzorgenden en Register
Zorgprofessionals;
≈bij het Accreditatiebureau
Verpleegkundig Specialisten Register
(VSR);
≈bij de Stichting Accreditatie
Deskundigheidsbevorderende
Activiteiten Paramedici (StADAP);
≈bij het Beroepsregister van Agogisch en
Maatschappelijk Werkers;
≈bij de Accreditatiecommissie van het
Koninklijk Nederlands Genootschap
voor Fysiotherapie;
≈bij de Stichting Kwaliteitsregister
Geestelijk Verzorgers;
≈bij de Scholingscommissie
Nederlandse Vereniging van Oncologie
Datamanagers;
≈bij de Commissie Accreditering
Deskundigheidsbevordering
Praktijkassistenten (CADP).
Advanced zijn:
≈Lezing 1 van sessie 1 (ochtend)
≈Lezing 1 en 2 van sessie 3 (ochtend)
≈Sessie 1 (middag)
≈Sessie 5 (middag)
≈Sessie 6 (middag)
Specifiek voor radiotherapeutische
laboranten:
≈Lezing 1 van sessie 1 (ochtend)
≈Sessie 1 (middag)
Specifiek voor verpleegkundig specialisten en oncologieverpleegkundigen:
≈Lezing 1 en 2 van sessie 3 (ochtend)
≈Sessie 5 (middag)
Specifiek voor verpleegkundig
specialisten, oncologieverpleegkundigen
en maatschappelijk werkers:
≈Workshop 6 (middag)
De indicaties zijn niet bindend, maar
bedoeld om het maken van een keuze te
vergemakkelijken.
Presentaties
Op www.oncologieinperspectief.avl.nl
vindt u vanaf 10 juni 2014 een overzicht
van alle presentaties en een terugblik met
foto’s van het symposium.
Volg ons op social media
Via Twitter en ons Facebook event kunt u
op de hoogte blijven van het symposium.
Regelmatig plaatsen we hier updates
over het symposium en de verschillende
presentaties en sprekers. Ook leggen
wij stellingen en vragen voor over de
verschillende onderwerpen om zo met
elkaar in gesprek te gaan. Het biedt een
mooie gelegenheid om uw kennis en
ervaring te delen. Bovendien kunnen we
zo ook alvast met elkaar kennis maken.
@AVLsymposium
(#AVLsymposium)
Het Antoni van Leeuwenhoek
29
Organisatie van het symposium
Mw. Jacqueline Broekhuizen
hoofd verpleegetage chirurgische oncologie
Mw. Paulien van Dijen
fysiotherapeut
Dhr. Steven de Heer
communicatieadviseur online media, PR & Communicatie
Mw. Jessica de Heij-v.d. Tweel
oncologieverpleegkundige chirurgische oncologie
Mw. Esther Heijkoop
diëtist
Mw. Marjo Holtkamp
verpleegkundig specialist medische oncologie
Mw. Judith Kunst
maatschappelijk werker
Mw. Petra Laan
leidinggevende verpleegetage chirurgische oncologie
Dhr. Theo van Ooij
paramedisch hoofd radiologie
Mw. Ellen van der Pan
oncologieverpleegkundige dagbehandeling
Mw. Karin van Rooij
opleidingsadviseur
Mw. Claudia Veen-v.d. Ploeg
coördinator symposium
Dhr. Herman Vijlbrief
leidinggevende radiotherapie
Mw. Marit van de Water
oncologieverpleegkundige chirurgische oncologie
30
20ste symPosium voor
verPleegKundigen en Paramedici
In samenwerking met
Beroepsvereniging van zorgprofessionals
Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, Oncologie (V&VN)
Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD)
Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers (NVMW)
Platform en netwerk voor social professionals,
www.twitter.com/nvmw
Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie
(NVFL)
Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming
en Radiotherapie (NVMBR)
Nederlandse Vereniging voor Psychosociale Oncologie (NVPO)
Vereniging voor Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen (VGVZ)
Nederlandse Vereniging van Oncologie Datamanagers (NVvOD)
Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten (NVH)
Diëtisten Coöperatie Nederland (DCN)
31
Antoni van Leeuwenhoek
Plesmanlaan 121
1066 CX Amsterdam
t 020 512 9111
www.avl.nl

Download Report