Scriptie
Betere
kostenbewaking
met BIM
Versie
Auteur
Studentnummer
: 2.0 Definitief
: Niesten, Roland
: 1578296
2
Het is niet de sterkste van een soort die overleeft, ook niet de intelligentste.
Wel degene die zich het beste aan veranderingen kan aanpassen.
Charles Robert Darwin (1809-1892)
Bachelor thesis Civiele Techniek
Hogeschool Utrecht (HU)
Sectie B Civiele Techniek voor werkenden
In samenwerking met SAAone
Datum : 02-06-2014
Auteur : Roland Niesten
E-mail : [email protected]
Afstudeercommissie:
•
Dr. Ir. Jacques Stuifbergen (eerste afstudeerbegeleider)
•
Ir. Frans van Heerden (tweede afstudeerbegeleider)
•
Ir. Bas van Loenen (eerste bedrijfsbegeleider)
•
Ing. Eric van Wijland (tweede bedrijfsbegeleider)
3
Algemene informatie
Opsteller Bachelor Scriptie
Naam
Werkgever
Afstudeerbedrijf
Afstudeerrichting
Opleiding
Studentnummer
Contact
Telefoon
:
:
:
:
:
:
:
:
Roland Niesten
Boskalis / MNO Vervat NL
SAAone BV
BIM - Betere kostenbewaking met BIM
Civiele Techniek Duaal
1578296
[email protected]
06 - 50 52 67 91
Hogeschool Utrecht beoordelaar(s) Bachelor Scriptie
Naam
Werkgever
Functie
Contact
Telefoon
:
:
:
:
:
Dr. Ir. Jacques Stuifbergen
Hogeschool Utrecht
Docent - 1e afstudeerbegeleider
[email protected]
06 - 81 00 12 40
Naam
Werkgever
Functie
Contact
Telefoon
:
:
:
:
:
Ir. Frans van Heerden
Hogeschool Utrecht
2e afstudeerbegeleider
[email protected]
06 - 51 74 22 68
Bedrijfsbeoordelaar(s) Bachelor Scriptie
Naam
Werkgever
Functie
Contact
Telefoon
:
:
:
:
:
Ir. Bas van Loenen
Volker InfraDesign
Projectingenieur BIM – 1ᵉ afstudeerbegeleider
[email protected]
06 - 11 00 75 78
Naam
Werkgever
Functie
Contact
Telefoon
:
:
:
:
:
Ing. Eric van Wijland
Volker InfraDesign
Senior modelleur - 2e afstudeerbegeleider
[email protected]
06 - 31 63 29 78
4
Voorwoord
De scriptie die voor u ligt is de afronding van een persoonlijke mijlpaal binnen het
ontwikkelingsplan dat ik enkele jaren geleden heb opgesteld, om een goed fundament te leggen
voor een carrière binnen de GWW-sector.
De grondslag hiervoor is gelegd in september 2009 met de start van de Duale opleiding HTS
Civiele Techniek aan de Hogeschool Utrecht (HU). Binnen de organisatie van MNO Vervat - NL
vond ik in maart 2009 mijn plek om werken en leren te combineren.
In oktober 2013 ben ik gestart bij SAAone, een samenwerking tussen Boskalis, Hochtief,
VolkerWessels en DIF. Deze bedrijven realiseren in opdracht van Rijkswaterstaat de
capaciteitsvergroting van de wegverbinding Schiphol - Amsterdam - Almere (SAA). Binnen dit
project worden de bestaande rijkswegen A1, A6, A9 en A10 verbreed. Het consortium SAAone
voert dit DBFM-contract uit.
Bij mijn start in oktober als Calculator kwam ik in aanraking met het Calculatieproces en de
traditionele wijze van uitvoering hiervan. Dit bracht mij op het idee om de mogelijkheden te
onderzoeken om dit proces te verbeteren met de hedendaagse ondersteunende software.
De afgelopen vier maanden heb ik de kans gekregen met een gedreven team van professionals
binnen de werkgrenzen van SAAone te werken en mijzelf te verdiepen in een voor mij onbekend
maar groeiend onderdeel van de GWW-sector het 3D, 4D en 5D modelleren.
Gedurende de afgelopen periode zijn er verschillende personen binnen de SAAone organisatie
geweest die mij met hun kennis binnen hun eigen discipline dan wel bedrijfsbreed hebben
geholpen door het delen van hun vakkennis bij het tot stand brengen van mijn Bachelor Scriptie
waarvoor hen allen zeer dankbaar ben.
In het bijzonder gaat mijn dank uit naar de afstudeerbegeleiders:
Binnen de Hogeschool Utrecht: Dr. Ir. Jacques Stuifbergen en Ir. Frans van Heerden voor alle
sparringsmomenten en constructieve feedback.
Binnen SAAone: Ir. Bas van Loenen en Ing. Eric van Wijland voor de intensieve begeleiding
gedurende het afstudeertraject. En de projectorganisatie SAAone voor het bieden van de
mogelijkheid om als werknemer van de combinant binnen het consortium SAAone af te studeren.
Als laatste wil ik de organisatie MNO Vervat - NL bedanken voor de kans om deze HTS opleiding
aan de Hogeschool Utrecht in duale vorm te volbrengen.
Roland Niesten
Beverwijk, juni 2014.
5
Afkortingen en Definities
Afkortingen
AFKORTINGEN
SAA
VID
HU
DIF
PVA
QTO
VO
DO
UO
GWW
BIM
PDF
Stumico
WBS
D&C
DBFM
BETEKENIS
Schiphol, Amsterdam, Almere
Volker Infra Design
Hogeschool Utrecht
Dutch Infrastructure Fund
Plan Van Aanpak
Quantity Take Off
Voorlopig Ontwerp
Definitief Ontwerp
Uitvoering Ontwerp
Grond-, Weg-, en Waterbouw
Bouw Informatie Modellering
Portable Document Format
Studiegroep Micro Computers
Work Breakdown Structure
Design & Construct
Design, Build, Finance, Maintain
Definities
DEFINITIE
BETEKENIS
3D Model
Ontwerpen in 3 dimensies
4D Model
Koppeling van tijd aan het 3D model
5D Model
Quantification
Koppelen en uitlezen van kostenbepalende
hoeveelheden aan BIM
Kunstwerk dat veelvuldig in de GWW-sector
voorkomt
Een werkmethodiek waarbij in een 3D Bouw
Informatie Model integraal wordt samengewerkt
Vaststellen van hoeveelheden
Family
Groepering van gelijke objecten
Type
Onderverdeling binnen de Family. Bijv.
verschillende type heipalen of diameters
kolommen
Individueel toegekende parameter
Generiek kunstwerk
BIM
Instance
Parameter
Mapping
Search Sets
Parameters zijn de i in BIM en geeft de
benodigde informatie van het object
Het aanmaken van formules of het mappen van
Revit Parameters naar kostenbepalende
hoeveelheden bijvoorbeeld:
=Modelwitdth*ModelLength*ModelHeight
Zoekfunctie o.b.v. geprogrammeerde
objectinformatie bijvoorbeeld op BIM-code
6
Samenvatting (NL)
De bouwwereld staat bekend om zijn traditionele werkwijze. Maar is de bouwwereld van vandaag
de dag nog te vergelijken met die van de vorige eeuw, de werkwijze binnen de bouw is veelal
traditioneel. Op het gebied van innovatie heeft er de afgelopen jaren echter een flinke opmars
plaatsgevonden door de toepassing van hedendaagse (ondersteunende) software.
Het modelleren van betonconstructies binnen SAAone wordt gedaan met Revit, een
modelleerprogramma van Autodesk dat ook AutoCad op de markt heeft gebracht, evenals vele
andere bouw gerelateerde software programma’s. Een van die andere software programma’s is
Autodesk Quantification, dit is een programma dat hoeveelheden ramingen ondersteund.
Binnen deze Bachelor scriptie is bekeken welke mogelijke ondersteunende rol deze software kan
bieden bij het ramen van kostenbepalende hoeveelheden. Bij aanvang van de scriptie is bekeken
of er een 5D koppeling binnen Revit mogelijk was, om wijzigingen in het ontwerp snel en
nauwkeurig inzichtelijk te maken. Middels parametrisch ontwerpen is het mogelijk een object te
modelleren, dat wanneer de parameters wijzigen, dit resulteert in gewijzigde hoeveelheden.
Hierdoor heeft een modelleur snel inzicht in de consequenties die hangen aan het wijzigen van het
ontwerp.
Na de realisatie van deze kostenkoppeling aan het model kwam aan het licht dat er binnen de
afdeling ontwerp weinig draagvlak was om andere disciplines binnen het 3D Revit model
hoeveelheden te laten bepalen t.b.v. kostenbepalingen. Er dient gezocht te worden naar een
verbeterde oplossing voor de afdeling Calculatie en Werkvoorbereiding die veelvuldig
hoeveelheden dienen te ramen tijdens tenders, voor het aanvragen van offertes en het aanstellen
van onderaannemers o.b.v. kostenbepalende hoeveelheden. Een mogelijke oplossing zit in het 5D
model.
In de huidige digitale werkwijze binnen SAAone is een 5D methode nog niet geïmplementeerd. Er
bestaat wel de mogelijkheid een 3D viewer te installeren, deze viewer stelt de medewerkers van
alle disciplines in staat om door het 3D model te lopen. In dit model staat heel het project SAAone
met ca. 20 kilometer snelweg en ca. 40 kunstwerken. Tijdens het bekijken kunnen er ook middels
de beschikbare meetgereedschappen in het programma lengten en oppervlakten bepaald worden.
Aan een viewer hangen echter beperkingen. Binnen de viewer zijn er mogelijkheden tot het meten
van afzonderlijke oppervlakten, maar niet om hoeveelheden op grote schaal te ramen. Omdat we
in een tijd leven dat we zoveel mogelijk geautomatiseerd willen werken is er gekeken naar een
softwarepakket dat ondersteuning biedt voor het ramen van hoeveelheden. De hoeveelheden zijn
vervolgens in een Workbook uit te lezen en/of te exporteren naar Calculatie programma’s.
Uit de softwarestal van Autodesk kwam Navisworks Manage naar voren. Deze versie stelt de
gebruiker in staat om hoeveelheden te bepalen, maar is toegespitst op de utiliteitsbouw. Dit
programma heeft standaard bibliotheken in de software geprogrammeerd voor het bepalen van
deuren, ramen, sanitair etc. Dit brengt direct een belangrijk punt aan de orde, namelijk dat
afmetingen binnen de Utiliteitsbouw vaak gestandaardiseerd zijn. Er zijn deuren en ramen in
diverse maten, voor binnen en buiten en deze zijn allemaal in de standaard bibliotheken verwerkt.
Voor de Civiele sector is het bijna niet mogelijk om dit te standaardiseren er zijn zoveel factoren
bepalend voor de inpassing van een kunstwerk in het landschap. Er dient dus gezocht te worden
naar een opzet om kostenbepalende hoeveelheden binnen de GWW-sector inzichtelijk te krijgen.
7
Na het vaststellen van de kostenbepalende hoeveelheden is gestart met het ontwikkelen van een
prototype voor snelle en nauwkeurige kostenramingen binnen de projectgrenzen van SAAone.
Om algemene kennis te ontwikkeling op het gebied van modelleren is in eerste instantie begonnen
met het opzetten van een parametrisch ontwerp van een standaard tussensteunpunt, om deze
vervolgens te exporteren naar de software met een Quantification module. Hier ontstond echter
het probleem dat deze ‘Shared Parameters’ nog niet met elkaar konden communiceren.
Na de lancering van vernieuwde software die de ‘Mapping’ functie ondersteund, is het mogelijk
‘Shared Parameters’ uit te lezen zoals deze zijn gemodelleerd. Het is nu mogelijk om op basis van
de vastgestelde kostenbepalende hoeveelheden vanuit de 5D werkgroep, in een WBS (Work
Breakdown Structure) op te nemen en een standaardisering te realiseren voor het ramen van
hoeveelheden binnen de GWW-sector.
Middels deze stap in automatisering is het mogelijk snel en nauwkeurig hoeveelheden in ontwerp
wijzigingen vast te stellen en in beeld te krijgen. De kostenbepalende hoeveelheden van het
project zijn nu eenvoudig binnen handbereik voor Calculatie.
Het 5D modelleren heeft de potentie om de standaard te worden voor toekomstige GWW werken
gedurende Tender- Ontwerp- Realisatie- en Beheer en Onderhoudsfase. Middels een Case is
aangetoond dat de tijdsinvestering met betrekking tot het ramen van hoeveelheden met 75%
wordt teruggebracht. Deze tijdsbesparing leidt direct tot een verlaging van de personeelskosten.
Voordat deze tijdsbesparing gerealiseerd kan worden moet er eerst een investering gedaan
worden in het softwarepakket Navisworks Manage 2015 en hardware waarop deze software kan
draaien. De investering bedraagt €9.000,- en heeft een ‘break even point’ bij 23 kunstwerken
gelijk aan ‘Viaduct Papelaan’. De bouwkosten van KW42 zijn geraamd op € 10.992.800,-.
Hieronder worden de meest voorkomende voordelen van het gebruik van het 5D model benoemd
die binnen de kaders van deze Bachelor scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’ tegen zijn
gekomen.
De 5 hoofd redenen om 5D te modelleren binnen SAAone
1.
2.
3.
4.
5.
Tijdsbesparing bij het ramen van kostenbepalende hoeveelheden;
Veranderingen in het ontwerp snel en nauwkeurig in beeld brengen;
Traceerbaarheid van wijzigingen binnen het ontwerp waarborgen;
Het in beeld brengen van raakvlakken en conflicten;
Meer inzicht in constructies en de samenhang tussen disciplines.
8
Summary (GB)
The construction industry is known for its traditional building methods, but is the construction
industry of today similar to those of the last century. Within the construction industry traditional
methods often return, but in the field of innovation found in recent years a considerable advance
by applying contemporary (supporting) software.
For the modeling that is done SAAone uses Revit. This is modeling software from Autodesk that
also brought AutoCad on the market, as well as many other construction related software
programs. One of those other software programs is Autodesk Quantification this program supports
volume estimates.
Within this Bachelor thesis has been searched for the possible supportive role this software can
assist in estimating costs defining quantities. At the start of the thesis is looked whether there is a
possible link within Revit for 5D modeling to imaging design changes quick- and accurately. Trough
parametric design it’s possible to create a model that shows new quantities when changing the
parameters. Now the modeler quickly understands the consequences of changing and making
choices about the design.
After the realization of these costs link to the model there was little support within the design
department to determine serving cost provisions for different disciplines within the 3D Revit model.
There must be a improved solution for the Calculation and Work preparation department who
frequently defining costs quantities during tenders and for selecting subcontractors using
quantities from the 5D model.
With the current digital method within SAAone is thid 5D method not yet implemented. It is
possible to install a 3D viewer. This viewer enables employees of all disciplines to walk true the 3D
model. This model contains the entire SAAone project with about 20 kilometer highway and 40
bridges/viaducts. Using the viewer objects can be measured with the available program tools, such
as Area and Length.
But using a viewer has it limits. It has de ability to measure separate areas, but not in order to
determine quantities on a large scale. Because we live in a time that we want to work with
automated software that offer support for estimation of quantities and then continue in a
Workbook to read and export to calculation programs the search continues.
Navisworks Manage emerged from the stable of Autodesk software, this version allows the user to
determine quantities but mainly focuses on commercial buildings and standard libraries
programmed into the software for the determination of doors, windows, plumbing etc. This
immediately brings an important point on the agenda that measurements in non-residential
construction are often standardized. There are doors and windows in various sizes, for indoors and
outdoors and these are all included in the standard libraries. For the Civil Sector it is almost
impossible to standardize this, there are so many factors determine the incorporation of viaducts
and bridges in the landscape or the road connection to the existing road network. There should be
a set-up standard for transparent cost-determine quantities within the Civil engineering sector.
After determining the costs determined quantities has started the developing of a prototype for
fast and accurate cost estimates within the project boundaries of SAAone.
9
Through the development of knowledge in the field of modeling is initially started with a standard
parametric design of a standard intermediate support in the modeling program Revit to export the
software with a Quantification module. Then however the problem arose that this Shared
Parameters could nog communicate with each other.
After the launch of new software that supports the mapping feature it was possible to read the
Parameters as they are modeled. It is now possible to realize and standardized a project on the
base of cost-determining quantities from the 5D workgroup a WBS (Work Breakdown Structure)
for estimating quantities within the Civil engineering sector.
Through this step it is possible to quick- and accurately determine volume changes in design.
Determining image the cost of project amounts are now easily within reach for the Calculation
department.
The 5D model has the potential to become the standard for future Civil engineering during Tender,
Design and Realization management and Maintenance phase. By means of a case is shown that
the time investment is reduced with regard to the estimation of quantities of 75%. These time
savings leads directly to a reduction in staff coasts. Before this time savings can be achieved there
first must be made an investment in the software Navisworks Manage 2015 and hardware on
which the software van run. The investment costs €9.000,- and has a ‘breakeven point’ with 23
bridges/viaducts equals ‘Viaduct Papelaan’. The construction costs are estimated at KW42 of
€10.992.800,-.
Listed below are the most common pros of using the 5D model named within the frameworks of
this Bachelor thesis “Improved cost control using BIM’.
The 5 main reasons for 5D modeling within SAAone
1.
2.
3.
4.
5.
Time savings in estimating cost-determing quantities;
Quickly and accurately portrayed gain Changes in design;
To ensure traceability of changes in the design;
The observation of similarities and conflicts;
More insight into the relationship between structures and diciplines.
10
Inhoudsopgave
ALGEMENE INFORMATIE .............................................................................................. 4
OPSTELLER BACHELOR SCRIPTIE ............................................................................................ 4
HOGESCHOOL UTRECHT BEOORDELAAR(S) BACHELOR SCRIPTIE ......................................................... 4
BEDRIJFSBEOORDELAAR(S) BACHELOR SCRIPTIE .......................................................................... 4
VOORWOORD .............................................................................................................. 5
AFKORTINGEN EN DEFINITIES ..................................................................................... 6
AFKORTINGEN ................................................................................................................ 6
DEFINITIES ................................................................................................................... 6
SAMENVATTING (NL) ................................................................................................... 7
De 5 hoofd redenen om 5D te modelleren binnen SAAone ............................................... 8
SUMMARY (GB) ............................................................................................................ 9
The 5 main reasons for 5D modeling within SAAone ...................................................... 10
1
INLEIDING .......................................................................................................... 13
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
2
KOSTEN BINNEN HET BIM PROCES....................................................................... 15
2.1
2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.3
2.3.1
2.4
2.4.1
2.4.2
2.5
3
CENTRALE VRAAGSTELLING ....................................................................................... 13
RELEVANTIE VAN HET ONDERZOEK EN HUIDIGE STAND VAN ZAKEN ............................................ 13
BIM IN DE PRAKTIJK BIJ INFRAPROJECTEN ....................................................................... 13
ONDERWERP AFBAKENEN ......................................................................................... 13
ONDERZOEKSCHEMA .............................................................................................. 14
AFSLUITING ........................................................................................................ 14
INTRODUCTIE BIM ................................................................................................ 15
INVLOED VAN WIJZIGINGEN IN HET ONTWERPPROCES .......................................................... 16
HET ONTWERPPROCES ......................................................................................... 16
KOSTEN VAN ONTWERPWIJZIGINGEN ......................................................................... 16
KOSTENBEPALENDE HOEVEELHEDEN .......................................................................... 17
PROCES VAN INFORMATIEDELING ................................................................................. 18
DE DRIEHOEKSVERHOUDING .................................................................................. 18
INTERVIEWS ....................................................................................................... 18
OPMERKELIJKE UITKOMSTEN INTERVIEWS .................................................................... 19
CONCLUSIE EN SAMENVATTING ................................................................................ 21
AFSLUITING ........................................................................................................ 21
RAMEN VAN HOEVEELHEDEN ............................................................................... 23
3.1
3.2
3.3
INLEIDING ......................................................................................................... 23
SOFTWARE KEUZE VOOR HET RAMEN VAN HOEVEELHEDEN ...................................................... 23
CONCLUSIE EN SAMENVATTING ................................................................................... 25
11
4
ONTWERP TESTEN EN ANALYSEREN ..................................................................... 27
4.1
4.1.1
4.1.2
4.1.3
4.2
4.2.1
4.3
4.3.1
4.3.2
4.3.3
4.3.4
4.4
5
CASE 5D MODEL .................................................................................................. 35
5.1
5.2
5.3
5.4
6
INLEIDING ......................................................................................................... 27
SHARED PARAMETERS .......................................................................................... 27
VINDEN EN KOPPELEN VAN OBJECTEN / BIM-CODE ......................................................... 28
SEARCH SETS .................................................................................................. 29
CONCEPTUEEL 5D MODEL......................................................................................... 30
REALISATIE VAN HET PROTOTYPE ............................................................................. 30
BEVINDINGEN 5D MODEL ......................................................................................... 31
OPBOUW VAN HET 5D MODEL ................................................................................. 31
PROCESSCHEMA ................................................................................................ 32
DE SOFTWARE - 5D MODEL - TOTAALOVERZICHT ........................................................... 32
SOFTWARE - 5D MODEL - FUNDATIE AS 1 ................................................................... 33
CONCLUSIE EN SAMENVATTING .................................................................................. 34
INLEIDING ......................................................................................................... 35
TRADITIONEEL RAMEN VAN HOEVEELHEDEN ...................................................................... 35
DIGITAAL RAMEN MIDDELS HET 5D MODEL ...................................................................... 36
CONCLUSIE EN SAMENVATTING ................................................................................... 41
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ....................................................................... 43
6.1
6.2
CONCLUSIES ....................................................................................................... 43
AANBEVELING ..................................................................................................... 44
7
NAWOORD .......................................................................................................... 45
8
LITERATUURLIJST ............................................................................................... 47
8.1
8.2
8.3
9
BOEKEN ............................................................................................................ 47
WEBSITES ......................................................................................................... 47
OVERIGE BRONNEN ................................................................................................ 48
BIJLAGEN............................................................................................................ 49
9.1
9.1.1
9.1.2
9.1.3
9.1.4
9.2
INTERVIEWS ....................................................................................................... 51
INTERVIEWS CALCULATIE ...................................................................................... 51
INTERVIEWS WERKVOORBEREIDING .......................................................................... 61
INTERVIEWS ONTWERP ........................................................................................ 71
INTERVIEWS 5D WERKGROEP ................................................................................. 81
DEELVRAGEN ...................................................................................................... 89
12
1 Inleiding
1.1
Centrale vraagstelling
Op welke wijze kan met toepassing van BIM (Bouwwerk Informatie Modellering) een model
gerealiseerd worden om een betrouwbaar financieel beeld te krijgen van een generiek kunstwerk
dat onderhevig is aan wijzigingen gedurende het ontwerpproces van Voorlopig Ontwerp (VO) naar
Definitief Ontwerp (DO) en hoeveel procent is deze ‘BIM-werkwijze’ efficiënter dan de traditionele
werkwijze waarin los van elkaar wordt ontworpen en gecalculeerd?
1.2
Relevantie van het onderzoek en huidige stand van zaken
Binnen de GWW-sector en dus ook binnen SAAone houden werknemers vast aan de oude vorm
van hoeveelheden ramingen. We zien hier dat het gebruik van een 2D tekening i.c.m. de schaallat
traditiegetrouw koploper is wanneer hoeveelheden bepaald dienen te worden. Zie voor
onderbouwing hiervan de uitkomsten in bijlage 9.1.1 ‘Interviews Calculatie’.
Uit onderzoeken binnen de Utiliteitsbouw (Bron: GEOiD Software suite) is gebleken dat er een
besparing tot wel 80% valt te behalen middels het efficiënt ramen van hoeveelheden. Dit zijn
resultaten die hoge ogen gooien, het is immers een flinke besparing die ook binnen de GWWsector gewenst is.
1.3
BIM in de praktijk bij infraprojecten
Anno 2013 zijn grote integrale werken in uitvoering zoals SAAone (Schiphol, Amsterdam, Almere).
Nieuwe technologieën zoals BIM hebben de potentie om een ondersteunende rol te vervullen van
het ontwerp-/ tot realisatieproces binnen deze nieuwe contractvorm.
Bij een goed Revit basismodel kan er veel efficiëntie geboekt worden binnen de diverse disciplines
denk hierbij aan de raakvlakken tussen de afdelingen Ontwerp, Werkvoorbereiding en Calculatie.
Geregeld wijzigt het ontwerp door optimalisaties in de tenderfase of door uitvoeringstechnische
redenen. BIM heeft de potentie om de veranderende kosten die gepaard gaan met het gewijzigde
ontwerp efficiënt inzichtelijk te maken.
1.4
Onderwerp afbakenen
Onder de titel ‘Betere kostenbewaking met BIM’ is onderzoek gedaan naar mogelijke verbetering
van kostenbewaking voor generieke kunstwerken. Het onderzoek heeft plaats gevonden binnen de
projectgrenzen van SAAone maar is door de keuze voor een generiek kunstwerk op de hele GWWsector en dus toekomstige projecten toepasbaar.
Traditioneel begroten kost veel tijd en de beschikbare informatie uit het 2D model strookt niet
altijd met de gewenste gegevens waar de kostenbepaler/bewaker naar opzoek is. Onderzocht is of
nieuwe BIM ontwikkelingen de potentie hebben deze traditionele vorm te ondersteunen. Het doel
hiervan is om wijzigingen in het ontwerp snel, nauwkeurig en efficiënt inzichtelijk te krijgen met
daaraan gekoppeld de kosten.
13
1.5
Onderzoekschema
Het onderzoekschema, opgesteld t.b.v. het plan van aanpak is de leidraad geweest voor het
onderzoek. Hierin is te zien welke stappen en richtingen t.b.v. het vergaren van kennis zijn
doorlopen om tot het eindproduct te komen van deze Bachelor scriptie. Zie afbeelding 01.
Afbeelding 01 (Onderzoekschema Bachelor Scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’)
1.6
Afsluiting
In hoofdstuk 2 wordt gekeken naar de kosten binnen het BIM proces en de huidige vorm van
informatiedeling binnen de projectorganisatie SAAone.
14
2 Kosten binnen het BIM proces
2.1
Introductie BIM
BIM is een werkmethodiek waarbij in een 3D Bouw Informatie Model integraal wordt
samengewerkt. BIM is gebaseerd op werken middels één model (database) waarin gegevens van
alle betrokken disciplines worden verwerkt. In dit model is direct zichtbaar hoe de verschillende
disciplines zich t.o.v. elkaar verhouden.
De kracht van virtueel bouwen met een Bouw Informatie Model is integraal samenwerken. Het
integraal samenwerken in een BIM model biedt voordelen voor alle partijen binnen het
bouwproces.
Landelijke is de toepassing van BIM in drie hoofdgroepen te verdelen, zoals te zien in grafiek 01
(BIM in hoofdgroepen). De vergelijking binnen SAAone is gemaakt en dit is te zien in grafiek 02.
Hieruit blijkt dat binnen de projectgrenzen van SAAone nog niet wordt gewerkt met het 5D kosten
aspect binnen het BIM model. Landelijk neemt 5D kosten ca. 25% in beslag, dit weerspiegelt de
relevantie van deze scriptie.
BIM hoofdgroepen landelijk in procenten (%)
27%
3D clashdetectie
54%
19%
4D tijd
5D kosten
Grafiek 01 (BIM in hoofdgroepen, Bron STUMICO bijeenkomst).
BIM hoofdgroepen binnen SAAone in procenten (%)
19%
3D clashdetectie
81%
4D tijd
Grafiek 02 (BIM in hoofdgroepen binnen SAAone).
15
2.2
Invloed van wijzigingen in het Ontwerpproces
In deze paragraaf wordt aangetoond in welke fase van het Ontwerpproces de impact van kosten
voor wijzigingen in het ontwerpproces het grootst zijn en wat daardoor de meerwaarde van het
3D, (4D) en 5D modelleren kunnen zijn om in een vroeg stadium van het Ontwerp zoveel mogelijk
duidelijkheid te krijgen in het te bouwen kunstwerk.
Middels het afnemen van interviews met minimaal twee werknemers per discipline is gekeken hoe
de informatieoverdracht binnen SAAone plaatsvind. Hierbij is gekeken naar de kennisoverdracht
tussen de afdeling Ontwerp, Werkvoorbereiding en Calculatie.
2.2.1 Het ontwerpproces
Om een duidelijk beeld te krijgen welke informatie benodigd is in de stappen van VO naar DO is
afbeelding 02 (informatie bij stappen in het ontwerpproces) gemaakt. Dit overzicht laat zien welke
informatie in welke fase benodigd is. Binnen deze scriptie wordt gekeken tot en met het Definitief
ontwerp en de implementatie van het 5D model, maar de vervolgstappen Realisatie en Beheer &
Onderhoud zijn tevens opgenomen om inzicht te geven welke vervolgstappen doorlopen worden
tot het einde van het (Ontwerp)proces.
Afbeelding 02 (Informatie bij stappen in het proces van VO naar DO).
2.2.2 Kosten van ontwerpwijzigingen
Binnen de GWW-sector heeft de afgelopen jaren een wijziging van contractvormen
plaatsgevonden, van het traditioneel afprijzen van een bestek welke voorgeschreven was door de
opdrachtgever, naar Design & Construct (D&C) -werken.
16
Door invoer van de nieuwste contractvormen zoals binnen SAAone, bestaande uit: Design, Build,
Finance en Maintain (DBFM) heeft er een verschuiving plaatsgevonden van de
verantwoordelijkheden tussen opdrachtgever en aannemer. Een onderdeel wat er vanaf de start
uitspringt, zijn de verantwoordelijkheden die bij het Ontwerp (Design) en de validatie van het
Ontwerp dat nu volledig bij de aannemer is komen te liggen.
In onderstaande afbeelding 03 (Kosten van ontwerpwijzigingen in het bouwproces) is duidelijk
weergegeven (MacLeamy curve) tijdens welke processtappen van Voorlopig Ontwerp tot Beheer &
Onderhoud (Maintain) de financiële impact van ontwerpwijzigingen het grootst is. Het is voor de
aannemer van groot belang in een zo vroeg mogelijk stadium (Voorlopig Ontwerp – Definitief
Ontwerp) wijzigingen door te voeren om in een later stadium de hoge kosten die dan gepaard
gaan met ontwerpwijzigingen te voorkomen.
Afbeelding 03 (Kosten van ontwerpwijzigingen in het bouwproces)
2.2.3 Kostenbepalende hoeveelheden
Binnen deze scriptie wordt gekeken naar een werkwijze om snel en nauwkeurig kostenbepalende
hoeveelheden inzichtelijk te maken, wat valt en staat met een goede ondersteunende module. Dit
zal moeten bijdragen aan een betere interactie tussen de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding
en Calculatie en de implementatie van BIM binnen SAAone m.b.t. het 5D model.
17
2.3
Proces van informatiedeling
2.3.1 De driehoeksverhouding
Er is gekeken naar de driehoeksverhouding die ontstaat door informatiedeling van de disciplines:
Ontwerp, Calculatie en Werkvoorbereiding.
Uit onderstaande schema is te zien hoe de informatieoverdracht binnen SAAone plaats vindt. Met
alle betrokken disciplines zijn interviews gehouden hoe de overdracht momenteel is en hoe deze
verbeterd zou kunnen worden.
De driehoeksverhouding zoals deze te zien is in
afbeelding 04 is niet nieuw en zal binnen veel
organisaties binnen de GWW-sector gelijk zijn.
Ontwerp
WvB
Calculatie
Afbeelding 04 proces informatiedeling binnen SAAone.
Uit de gevoerde gesprekken per discipline is naar voren gekomen dat de informatieoverdracht
tussen Ontwerp en Werkvoorbereiding beter verloopt dan tussen Ontwerp en Calculatie. Dit komt
doordat de afdeling Ontwerp en Werkvoorbereiding leidend zijn voor de mogelijkheden in het
model en de uitvoerbaarheid. Daarnaast dient de Werkvoorbereiding rekening te houden met
belanghebbende (Stakeholders).
Het zou echter goed zijn de Calculatie meer te betrekken binnen dit ontwerpproces. Een voordeel
van de aanwezigheid van een Calculator zou kunnen zijn dat een uitvoeringswijze zoals bedacht
door de Werkvoorbereiding sneller maar duurder is terwijl de Calculator op andere werken
ervaring heeft met een goedkopere oplossing die niet veel scheelt qua uitvoeringstijd. M.a.w. het
delen van informatie is van cruciaal belang.
Afbeelding 05 geeft deze raakvlakken weer waarbij
alle drie de disciplines zijn betrokken.
Werkvoorbereiding
2.4
Ontwerp
Interviews
Het doel van de interviews houden is een
duidelijk beeld te krijgen hoe er per discipline
gekeken wordt naar het BIM model. De huidige
(onderlinge)
samenwerking
en
waar
de
verbeterpunten voor de toekomst liggen.
Calculatie
18
2.4.1 Opmerkelijke uitkomsten interviews
Paragraaf 9.1.1 t/m 9.1.4 bestaan uit interviews die zijn afgenomen bij de disciplines Ontwerp,
Werkvoorbereiding, Calculatie en de 5D werkgroep. Opmerkelijke uitkomsten die bijdragen aan de
opzet en richting van deze Bachelor scriptie worden in deze paragraaf besproken.
De uitkomsten van deze interviews zijn waar mogelijk verwerkt in grafieken zoals hieronder te zien
is in grafiek 03 (Verwachte implementatie van BIM binnen SAAone). Binnen deze grafiek is
zichtbaar per discipline binnen hoeveel jaar zij denken dat het nog duurt voordat BIM volledig
geïmplementeerd zal zijn. Het verschil met de professionals van de Stumico enquête bedraagt 1,1
jaren en geeft ca. een identiek beeld t.o.v. de SAAone organisatie.
Implementatie van BIM binnen SAAone uitgedrukt in jaren
10
9
8
7
6
5
4
3
Ontwerp
5D werkgroep
Werkvoorbereiding
Calculatie
Gemiddelde SAAone
Grafiek 03 (verwachte implementatie van BIM binnen SAAone)
Uit de grafiek is op te maken dat disciplines die hard werken aan de implementatie van BIM, in
deze discipline Ontwerp en de 5D werkgroep een langere implementatie termijn opgeven dan
disciplines die niet direct gebruik maken van BIM. Een kanttekening van een praktische
Werkvoorbereider met tien jaar ervaring luide tijdens het onderzoek: ,,Misschien zal BIM niet
komen tot een volledig implementatie maar zal het een ondersteunende rol blijven vervullen in het
bouwproces’’.
Binnen de SAAone organisatie zijn de betrokkenen ook gevraagd een cijfer te geven voor de
meerwaarde van BIM binnen het project. In onderstaande tabel 01 (Meerwaarde BIM uitgedrukt in
een cijfer) zijn de gemiddelde cijfers weergegeven per discipline.
Discipline
Ontwerp
Werkvoorbereiding
Calculatie
5D werkgroep
Cijfer
Rapportcijfer BIM SAAone
6,5
6,5
6,0
7,5
6,6
Tabel 01 (Meerwaarde BIM uitgedrukt in een cijfer)
19
Uit bovenstaande tabel kan de conclusie getrokken worden dat alle betrokken discipline ca. een
zelfde verwachtingspatroon hebben van BIM binnen de projectgrenzen van SAAone. Afwijkend is
het cijfer van de 5D werkgroep waaruit geconcludeerd kan worden dat deze groep gedurende de
periode van enkele maanden door intensief met BIM te werken de potentie van BIM voor de
organisatie weet in te schatten.
Aanvullend op het cijfer is per discipline gevraagd om een onderbouwing te geven van het cijfer
dat ze hebben gegeven de vraag die gesteld is luide:
‘Kan je een korte onderbouwing geven van het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt opgegeven,
wat vind je goed en/of minder goed aan BIM binnen SAAone?’
Antwoorden van de betrokken disciplines m.b.t. bovenstaande vraag worden hieronder
beantwoord. Het volledige interview is terug te vinden in bijlage 9.1 ‘Interviews’. Een aanvulling
t.o.v. de interviews zijn de conclusies die onder ieder antwoord door de opsteller van de scriptie
zijn toegevoegd.
Antwoord discipline Ontwerp: Er is veel meer uit te halen dan dat er momenteel mee wordt
gedaan. Door een betere aansturing vanaf het begin van het project. Uiteraard is het gebruik van
BIM een leerproces, bij elk project leer je weer nieuwe dingen die in een volgend project kunnen
worden verbeterd/toegepast. Je kunt het niet in één keer goed doen.
Conclusie: Door juiste aansturing van de ontwerpleider in het begin van het modelleerproces, kan
middels tekenafspraken de gewenste modelopbouw gerealiseerd worden. Door de juiste (vooraf
afgesproken) objectinformatie te koppelen aan het ontwerp, kunnen andere disciplines de
gewenste informatie uit het BIM model halen.
Antwoord discipline Werkvoorbereiding: Pluspunten, om de meerwaarde van BIM uit te
drukken zijn het in beeld brengen van raakvlakken. Het maken van visualisaties voor werkplannen
en offertes aanvragen. Minpunten, toevoegen van maatvoering de geplaatste maatvoering is
onbetrouwbaar.
Algemeen dient het integraal gebruik verder geoptimaliseerd te worden en faseringen zichtbaar
verwerkt te worden in het BIM model.
Conclusie: De minpunten kunnen weggenomen worden wanneer de juiste objectinformatie
gekoppeld wordt aan het ontwerp, hierdoor wordt maatvoering niet noodzakelijk maar kan middels
aanklikken van het object de eigenschappen van het te realiseren onderdeel worden uitgelezen.
De maatvoering dient wel juist opgenomen te worden om controles uit te kunnen voeren op het
geautomatiseerde 5D proces.
Antwoord discipline Calculatie: Het blijkt toch nog erg lastig te zijn om op een snelle en
eenvoudige manier goede en traceerbare hoeveelheden uit het 3D model te krijgen.
Conclusie: Bij de discipline Calculatie zien we een duidelijk antwoord. Op basis van deze uitkomst
wordt gezocht naar bijpassende uitvoeringswijze die kan bijdragen om snel en eenvoudig
traceerbare hoeveelheden te ramen van een generiek kunstwerk.
20
Antwoord 5D werkgroep: BIM is een middel dat veel inzicht geeft en discussies over
raakvlakken vergemakkelijkt. Het is daarnaast een middel met ontzettend veel mogelijkheden. Wel
moeten we waken voor overschatting van de waarde van BIM, het is pas nuttig als het goed
gebruikt wordt en dat kost een inspanning in tijd en geld en moet voor ieder project in iedere fase
afgewogen worden.
Conclusie: De mogelijkheden van BIM lijken eindeloos, maar vinden pas draagvlak binnen een
organisatie wanneer de implementatie ervan zonder teveel haken en ogen ingevoerd wordt. Er
dient gewaakt te worden voor de schijnnauwkeurigheid van het 3D model wanneer er binnen de
GWW-sector wordt besloten er de diepte mee in te gaan.
Op basis van bovenstaande uitkomsten, verkregen middels uitgevoerde interviews per betrokken
discipline, is de relevantie van dit onderzoek maar ook de relevantie binnen GWW-sector
aangetoond om tot een werkwijze te komen om kostenbepalende hoeveelheden te ramen. Om tot
een oplossing te komen voor het snel en nauwkeurig ramen van traceerbare hoeveelheden zal een
5D prototype gemaakt worden om de bruikbaarheid ervan te testen.
2.4.2 Conclusie en samenvatting
De verschillende disciplines hebben afzonderlijk van elkaar antwoord gegeven op de deelvragen
met als gezamenlijke uitkomst dat ze allen op zoek zijn naar traceerbare hoeveelheden binnen het
3D model. Op basis van deze uitkomst kan gericht worden gezocht naar een oplossing voor het
snel en nauwkeurig ramen van kostenbepalende hoeveelheden.
De informatiedeling per discipline speelt een grote rol in het integraal samenwerken. In het
volgende hoofdstuk wordt gekeken hoe de kennisdeling binnen de SAAone organisatie plaats vindt
en waar mogelijk verbeterpunten liggen.
2.5
Afsluiting
Naast de gehouden interviews zijn ook de deelvragen zoals opgesteld in het plan van aanpak
nauwkeurig bestudeerd, uitgewerkt en toegevoegd in de bijlage, hoofdstuk 9 paragraaf 2.
In het volgende hoofdstuk wordt uitgelegd hoe is gekomen tot de keuze van hoeveelheden
ramingen middels gebruik van Quantification module binnen het 3D model.
21
22
3 Ramen van hoeveelheden
3.1
Inleiding
In dit hoofdstuk worden de stappen besproken die zijn doorlopen om tot de keuze te komen welk
programma het meest geschikt is voor het ramen van hoeveelheden en uiteindelijke het realiseren
van een prototype voor het maken van de 5D koppeling. 5D bevat het aspect kosten gekoppeld
aan het 3D- model.
3.2
Software keuze voor het ramen van hoeveelheden
Bij aanvang van de scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’ is gekeken welke programma’s er op
de markt zijn en mogelijk het ramen van hoeveelheden kunnen ondersteunen. Middels interviews
bij de betrokken disciplines binnen het ontwerpproces zoals Ontwerp, Calculatie en
Werkvoorbereiding is geïnventariseerd welke programma’s veelal gebruikt worden. De uitkomsten
zijn vervolgens gerangschikt op populariteit en op functionaliteit beschouwd.
• Onderzoek naar mogelijkheden voor het ramen van hoeveelheden
stap 1
stap 2
• 2D tekening i.c.m. schaallat
• PDF XChange viewer
• Navisworks Freedom
• Revit
• Autodesk Quatification Take Off
• Autodesk Quantification module binnen Navisworks Manage '15
stap 3
Afbeelding 06 (proces naar keuze QTO module binnen Navisworks Manage).
In hoofdstuk 9 paragraaf 2 (Antwoorden op deelvragen) wordt onderbouwd wat de voor- en
nadelen zijn van de verschillende manieren voor het ramen van hoeveelheden. In het kort is de
traditionele 2D tekening i.c.m. schaallat verouderd, onnauwkeurig en in de 21e eeuw misschien wel
achterhaalt.
De PDF XChange viewer is een toegankelijk programma wat gratis is te downloaden en zodoende
een groot bereik heeft bij de werknemers van SAAone en binnen de GWW-sector. De
mogelijkheden zijn door het 2D vlak ‘platte tekening’ echter beperkt en sluiten niet aan bij de
mogelijkheden m.b.t. het 3D model.
Voor het ramen van hoeveelheden is ook gekeken naar het 3D programma waar binnen SAAone
mee gemodelleerd wordt. Dit is Autodesk Revit 2013. Hier kan middels parametrisch modelleren
wijzigingen in het ontwerp gekoppeld worden aan kosten.
23
De koppeling vierkante meters bekisting en kubieke meters beton is binnen deze bachelor scriptie
gerealiseerd en zal hieronder middels twee afbeeldingen worden verduidelijkt.
Afbeelding 07 (3D
model kunstwerk
42 ‘viaduct
Papelaan’ binnen
Revit 2013)
Afbeelding 08 (koppeling kosten aan het 3D model)
Uit gesprekken met de discipline Ontwerp is gebleken dat het niet wenselijk is andere disciplines
dan Ontwerp gebruik te laten maken van Revit. Dit heeft te maken met de toegankelijkheid van de
software en het mogelijk (on)bewust aanbrengen van wijzigingen in het moeder model.
24
Om die redenen is er voor gekozen een programma te zoeken wat zonder veel inspanning
toegankelijk is voor de disciplines Werkvoorbereiding en Calculatie zodat deze disciplines in een
eigen omgeving in het model kunnen werken.
Autodesk Quantification Take Off had tijdens de varianten studie de meeste potentie. De redenen
hiervoor zijn, dat zowel de mogelijkheid bestaat om 2D tekeningen en 3D modellen in te laden en
middels de functie Workbook de geselecteerde onderdelen van een kunstwerk gebundeld en
voorzien van hoeveelheden geprint kunnen worden. Dit geeft een duidelijk en gestructureerd
overzicht van de hoeveelheden per onderdeel. Hiervoor dient wel een overzichtelijke WBS
opgesteld/gehanteerd te worden.
Zoals in afbeelding 06 (Proces naar keuze QTO module binnen Navisworks Manage) is te zien,
heeft er een switch plaatsgevonden naar Navisworks Manage. De reden hiervan ligt in het gebruik
van Navisworks Freedom welke de Quantification module niet ondersteund. Navisworks Manage
ondersteunt deze module wel.
3.3
Conclusie en samenvatting
Binnen dit hoofdstuk is middels een stappenplan aangetoond welke stappen zijn doorlopen om
uiteindelijk de keuze te maken voor het ramen van kostenbepalende hoeveelheden binnen de
beschikbare software die gebruikt wordt bij SAAone.
Binnen Revit bestaat de mogelijkheid om een 5D koppeling te maken zoals aangetoond in dit
hoofdstuk. Het is echter te betwijfelen of een Modelleur belast dient te worden met het ramen van
hoeveelheden. Een pluspunt is echter wel dat de Modelleur inzage krijgt in kosten tijdens een
variantenstudie in het ontwerpproces.
In het volgende hoofdstuk wordt verder ingegaan op de mogelijkheden van de Quantification
(Hoeveelheden) module binnen Navisworks Manage.
25
26
4 Ontwerp testen en analyseren
4.1
Inleiding
In deze paragraaf wordt stilgestaan bij het uitlezen van objectinformatie uit het 3D model.
4.1.1 Shared parameters
Bij het Prototype zat de uitdaging in het uitlezen van de ‘Shared parameters’. Wat zijn deze
informatiedragers en waar in het model vindt dit plaats. Om hier meer duidelijkheid in te geven is
onderstaand processchema opgesteld, zie afbeelding 09.
Afbeelding 09
(Processchema shared
parameters)
De vernieuwing waarbinnen binnen deze Bachelor scriptie aandacht aan is geschonken, is de
functie ‘Mapping’ van informatiedragers. Per onderdeel is gekeken naar het uitlezen van
‘Parameters’
de stappen zijn aangehouden conform afbeelding 10 (Kostenbepalende
hoeveelheden voor een generiek kunstwerk).
Al snel kwam aan het licht dat de manier van modelleren cruciaal is voor ‘Mapping’ van een
generiek kunstwerk. Daarvoor dienen concrete teken/modelleerafspraken gemaakt te worden
o.b.v. welke Category, Property, Condition en Value de gewenste informatie uitgelezen kan
worden.
Binnen de Scriptie zijn twee mogelijkheden bekeken:
•
•
Koppelen van Objecten;
Koppelen van BIM-code.
27
4.1.2 Vinden en koppelen van Objecten / BIM-code
Het vinden van Objecten wordt ondersteund door de functie ‘Find Items’. In afbeelding 10 is te
zien welke velden doorlopen moeten worden om de gewenste objectinformatie uit het model te
genereren en te koppel aan ‘Search Sets’. In paragraaf 4.4.5 wordt verder ingegaan op het belang
van deze ‘Search Sets’.
Kunstwerk
Category
Property
Condition
Value
Afbeelding 10 invoeren van gegevens binnen de functie ‘Find Items’
Wanneer de gebruiker bekend is met de (standaard) opbouw van het 3D model kan er gezocht
worden naar de gewenste Parameters. In afbeelding 12 is een ingevuld voorbeeld zichtbaar van de
prefab fundatie palen van kunstwerk 42, As 1.
Afbeelding 11
Vinden en koppelen van Objecten.
In afbeelding 11 is te zien dat er een keuze mogelijkheid is tussen zeven paallengtes. Hier dient
een controle slag uitgevoerd te worden middels de ‘Properties’ paallengte As 1. om de juiste
paallengte te selecteren. Door op de knop ‘Find All’ te klikken worden alle palen geselecteerd die
aan deze zoekcriteria voldoen.
Om de extra controlestap uit te sluiten en direct de juiste paallengte van As 1 uit te lezen is
gekeken naar het koppelen van de BIM-code. De exercitie is gelijk en vind plaats binnen de functie
‘Find Items’.
Binnen SAAone is een ‘Object type codering’ opgesteld voor het toekennen van een BIM-code aan
een Object. Deze codering is als volgt opgebouwd: SBScode_Moot.As.Objectnummer. Dit is
zichtbaar in het ‘drop down menu’ van ‘Value’ in afbeelding 12.
Afbeelding 12
Vinden en koppelen van
BIM-code.
28
Door het koppelen van de BIM-code wordt per As de juiste paallengte gekoppeld. Er hoeft hierdoor
geen controle met het model plaats te vinden wat een voordeel is t.o.v. het koppelen van
Objecten.
Bij de vervolgstap, het ramen van hoeveelheden van het landhoofd. Is een gelijke koppeling
gemaakt met de BIM-code aan codering 11, ‘Poer/Vloer/Landhoofd(excl. fundatie)’ zie afbeelding
17.
Afbeelding 13
(Object type codering SAAone
Bron: Object type codering Origineel).
Deze koppeling is mogelijk, maar nog niet gedetailleerd gemodelleerd, zodat een verdere
koppeling nog niet mogelijk is. Wanneer de basis van de 5D werkgroep wordt geïmplementeerd
kunnen deze waarden worden uitgelezen en middels de functie ‘Mapping’ worden aangevuld. Het is
wel mogelijk de verschillende onderdelen per landhoofd uit het model te halen zoals te zien is in
afbeelding 14.
De kistoppervlakten zijn tevens een aandachtspunt, deze kunnen binnen deze 5D werkmethodiek
enkel door het aanbrengen van een meetvlak of de meetfuncties geraamd worden. De informatie
is wel uit het Revit 3D model te halen maar Navisworks leest dit momenteel nog niet uit.
Afbeelding 14 (BIM-Code geselecteerd landhood en zichtbare objecten in het Quantification Workbook).
4.1.3 Search Sets
Het opslaan van Objectinformatie kan door toepassing van twee type ‘Sets’. In afbeelding 14 zijn
deze weergegeven met het bijbehorende icoon. Een ‘Gouden regel’ (Bron: BeyondDesign) is enkel
werken met ‘Search Set’. Het icoon ‘Verrekijker’ speurt door het gebruik van deze ‘Set’ het
geselecteerde model af o.b.v. ingevoerde gegevens conform afbeelding 15.
29
Door deze ‘Set’ te gebruiken worden bij een revisie alle nieuwe Objecten met gelijke BIM-code
uitgelezen en toegevoegd aan het ‘Workbook’.
Afbeelding 15
Type Sets binnen Navisworks Manage
4.2
Conceptueel 5D model
Om tot een 5D model te komen is eerst een prototype gemaakt van een generiek tussensteunpunt
gelijkwaardig aan kunstwerk 42 ‘Viaduct Papelaan’. Dit prototype heeft de basis gevormd voor alle
vervolg stappen.
4.2.1 Realisatie van het Prototype
Na de keuze voor de Quantification module bleek al snel dat de ‘Shared Parameters’ niet werden
uitgelezen. De oplossing is gezocht in de standaardisering van modellen binnen Revit. Dit houdt in
dat er enkel met bestaande bibliotheekvormen vanuit Revit ontworpen wordt. Ook deze insteek
leverde niet het gewenste resultaat op, namelijk het uitlezen van ‘Shared Parameters’.
Afbeelding 16 (Prototype - Model tussensteunpunt - Gemodelleerd met standaard bibliotheek vormen uit
Revit).
30
Ondanks dat het prototype niet het gewenste eindresultaat heeft opgeleverd zorgde de opzet van
het 3D model binnen Revit wel voor basisvaardigheden van het modelleren, verplaatsing in de
manier van werken van de modelleur en voor de benodigde tekenafspraken om de juiste
objectinformatie toe te kennen aan het 3D model.
4.3
Bevindingen 5D model
Binnen de GWW-sector zijn steeds terugkerend onderwerpen de kostenbepalende hoeveelheden.
Kostenbepalende hoeveelheden zijn items zoals: fundatiepalen, beton, bekistingen, wapening etc.
Het nauwkeurig bepalen van bovenstaande hoeveelheden is naast het ramen van hoeveelheden
voor tenders en werkbegrotingen belangrijk voor het aanvragen van offertes en/of het aanstellen
van onderaannemers o.b.v. juiste uitganspunten.
Binnen dit hoofdstuk gaan we met de opgedane kennis van het prototype verder met de test
versie van Navisworks Manage 2015. Het doel is de objectinformatie gekoppeld aan het 3D model
uit te lezen en traceerbaar te maken voor de disciplines Werkvoorbereiding en Calculatie. Om
uiteindelijk te kunnen beoordelen of de beoogde efficiëntie te behalen is, evenals de beoogde
meerwaarde, wordt in hoofdstuk 5 een Case uitgevoerd.
4.3.1 Opbouw van het 5D model
De basis voor het 5D model ligt in het bepalen welke hoeveelheden kostenbepalend zijn. Binnen
een project en binnen deze Bachelor Scriptie is een generiek kunstwerk binnen de GWW-sector
beschouwd. Binnen de 5D werkgroep van Volker InfraDesign is onderstaande overzicht van
kostenbepalende hoeveelheden tot stand gekomen.
Afbeelding 17 kostenbepalen
hoeveelheden voor een generiek
kunstwerk in de GWW-sector.
31
4.3.2 Processchema
Om een overzichtelijk beeld te krijgen van het proces om tot het 5D model te komen is afbeelding
11 (Processchema 5D model) gemaakt. Dit geeft een duidelijk beeld van welke software op welk
moment wordt toegepast. Wat de benodigde input is en wat de vervolgstappen zijn om tot de
gewenste eindresultaten te komen. Het startpunt van deze Bachelor Scriptie is de stippenlijn.
Afbeelding 18
(processchema
5D model)
4.3.3 De software - 5D model - Totaaloverzicht
Onderstaande afbeeldingen geven een goed overzicht van de omvang van KW42. Op basis van dit
3D model is de Calculator / Werkvoorbereider goed in staat om de diverse onderdelen te
benoemen en de 5D structuur op te zetten.
De laatste foto geeft in het blauw alle randelementen aan de Noordwestzijde van het kunstwerk
weer. Dit is enkel zichtbaar te krijgen door handmatig Sets aan te maken en te benoemen.
32
Afbeelding 19 (3D visualisatie KW42 ‘viaduct Papelaan’).
Middels de functie Sets wordt in hoofdstructuur de opbouw van een generiek kunstwerk
opgemaakt zie afbeelding 20 (Sets structuur). De mappen zijn onderverdeeld in subgroepen zoals
is te zien bij de map Randelementen. Hier is de structuur conform afbeelding 10 (Kostenbepalende
hoeveelheden) duidelijk te herleiden. De herleidbaarheid van subgroepen is herkenbaar omdat
deze zoals in afbeelding 19 is te zien blauw oplicht wanneer geselecteerd. In de volgende
paragraaf wordt de toepassing van het 5D model toegelicht op de Heipalen van As 1.
Afbeelding 20 (Sets structuur)
4.3.4 Software - 5D model - Fundatie As 1
Door het hanteren van de WBS o.b.v. kostenbepalende hoeveelheden conform afbeelding 17 wordt
kunstwerk 42 volledig in objecten onderverdeeld. Deze objectinformatie is nu uit te lezen dan wel
met kleine aanpassingen middels formules te realiseren.
33
Onderstaande afbeelding 21 (Heipalen as 1) is een visualisatie uit het 3D model. In de linker
kolom is te zien welke ‘Windows’ aangevinkt moeten staan om objectinformatie uit te lezen. In de
bovenste kolom is te zien dat de Set Heipalen As 1 is geselecteerd en in onderstaande kolom is de
uitdraai van Heipalen As 1 zichtbaar. Hieruit wordt de lengte, breedte, kubieke meter ’s, vierkante
meters en het gewicht van de paal gelezen.
Afbeelding 21 (Heipalen as 1).
4.4
Conclusie en Samenvatting
Door een duidelijk opzet van de WBS t.b.v. het 5D model kan de opsteller systematisch te werk
gaan en van de Fundatie tot Dek het hele kunstwerk invoeren. Het voordeel van Navisworks
Manage 2015 is dat deze diverse mogelijkheden bied om informatie te groeperen per onderdeel en
totaal hoeveelheden uitleest.
Daarnaast is het mogelijk middels XML en Excel instellingen en hoeveelheden over te zetten naar
calculatie programma’s zoals XE.
34
5 Case 5D model
5.1
Inleiding
Binnen dit hoofdstuk wordt bekeken hoeveel procent (%) efficiënter de ‘BIM-werkwijze is t.o.v.
traditioneel kostenramen. Het uitgangspunt bij het ramen van de hoeveelheden is de WBS zoals
opgesteld met de 5D werkgroep. Op deze manier worden dezelfde objecten zowel digitaal als
handmatig geraamd en kan een duidelijk vergelijk gemaakt worden m.b.t. nauwkeurigheid en
efficiëntie.
In de laatste stap wordt de vertaalslag van percentage naar Fte’s gemaakt om de besparing aan te
tonen zoals omschreven in het onderzoeksvoorstel.
Afbeelding 22 (Traditionele platte tekening vs digitaal 3D model met de mogelijkheid tot 4D en 5D
koppelingen).
De centrale vraagstelling:
Op welke wijze kan met toepassing van BIM een
financieel beeld te krijgen van een generiek
gedurende ontwerpfase van Voorlopig Ontwerp
procent (%) is deze ‘BIM-werkwijze’ efficiënter
elkaar wordt ontworpen en gecalculeerd).
5.2
model gerealiseerd worden om een betrouwbaar
kunstwerk dat onderhevig is aan wijzigingen
(VO) naar Definitief Ontwerp (DO) en hoeveel
dan de traditionele werkwijze (waarin los van
Traditioneel ramen van hoeveelheden
Bij het traditioneel ramen van hoeveelheden dienen eerst diverse stappen te worden doorlopen
alvorens gestart kan worden met de uitvoering.
•
•
•
Eerst wordt gekeken welke tekeningen van toepassing zijn voor het ramen van
hoeveelheden. Deze tekeningen dienen vervolgens geplot te worden om met schaallat de
hoeveelheden raming te maken;
De WBS structuur van een raming opstellen, binnen een werk met meerdere kunstwerken
is het gebruikelijk conform een standaard te werken waar iedere Calculator zich aan
confirmeert;
Het archiveren van de hoeveelhedenraming zodat deze voor collega’s vindbaar en de
hoeveelheden herleidbaar zijn.
Het ramen van hoeveelheden van KW42 neemt ca. één werkdag in beslag voor een ervaren
Calculator tot anderhalve dag voor een beginnende Calculator.
35
5.3
Digitaal ramen middels het 5D model
Voor het digitaal ramen middels het 5D model moeten er op voorhand afspraken gemaakt worden
omtrent onderstaande systematische aanpak:
•
•
•
•
Laatste versie van het 3D model;
WBS structuur conform 5D werkgroep (kostenbepalende hoeveelheden);
Werken met ‘Search Sets’ i.p.v. ‘Selection Sets’;
Digitaal archiveren door een Exel Exportfile te maken incl. opmerkingen en verwijzingen.
Het ramen van hoeveelheden van KW42 conform de WBS neemt ca. 2 uur in beslag voor een
gevorderde gebruiker en 4 uur voor iemand die nog niet bekend is met deze methode.
Middels screenshots wordt de case toegelicht om de gewenste objectinformatie (5D) uit het 3D
model te halen.
Bureaublad link
Startscherm Navisworks Manage ‘15.
Kies ‘Bestand’ (groene N) ‘Open’.
36
Selecteer het benodigde nwc.
bestand.
Het gekozen kunstwerk wordt
geüpload.
Via tab View en Windows kunnen
diverse opties aangevinkt worden.
We kiezen opeenvolgend voor:
- Quantification Workbook
- Item Catalog
- Resource Catalog
- Find Items en
- Selection Tree
Het scherm verdeeld zich in vakken
zoals in de afbeelding hiernaast
zichtbaar is.
37
Kies tab ‘Home’ en ‘Sets’ ‘Search Sets’.
Kies tab ‘Home” en ‘Select” ‘Select Box’.
Houdt de ‘Shift’ toets ingedrukt en
selecteer de gewenste objecten. In dit
voorbeeld: Heipalen As 2.
Controleer in de ‘Selection Tree’ of je in de
juiste laag zit om de shared parameters uit
te lezen. Vervolgens in kolom ‘Manage
Sets’ rechter muis en kies voor ‘Save
Selection’. Nu kan er een Objectnaam
worden meegegeven aan het onderdeel.
Deze exercitie herhalen tot alle objecten
conform vastgestelde WBS zijn opgeslagen
als ‘Search Sets’. De laatste fase zijn de
randelementen zoals hiernaast in blauw is
te zien.
38
We gaan terug naar tab ‘View’ en ‘Window’
en selecteren het:
‘Quantification Workbook’ en
‘Item Catalog’
De ‘Item Catalog’ stellen we middels de
WBS structuur op en deze synchroniseert
met het ‘Quantification Workbook’.
De Objecten die we al aangemaakt hebben
in de ‘Search Sets’ kunnen nu versleept
worden naar het gesynchroniseerde (en
gelijknamige)
onderdeel
in
het
‘Quantification Workbook’ en de ‘Shared
Parameters’ worden uitgelezen.
In de kolom ‘Item Catalog’ ‘Item
Calculations’ kunnen formules meegegeven
worden indien het 3D model niet over de
juiste ‘Shared Parameters’ beschikt.
Let op! Standaard informatie m.b.t. lengte,
breedte, diepte moet wel in het model
zitten anders is het niet mogelijk dit
middels formules uit het model te halen.
In de kolom ‘Item Catalog’ ‘Item Map
Rules’ kunnen voorgaande basis formules
worden overschreven middels objectnamen
die in Revit aan het model zijn
meegegeven
in
de
‘Category’
en
‘Properties’ kolommen.
39
Middels de functie Export kan alle
gekoppelde objectinformatie geëxporteerd
worden naar Excel ‘Export Quantities To
Excel’.
Binnen Excel zijn diverse mogelijkheden om
de hoeveelheden te tonen. In de afbeelding
hiernaast zijn alle heipalen afzonderlijk
benoemd.
De afbeelding hiernaast geeft een totaal
overzicht van de verschillende objecten
conform de vooraf opgestelde WBS.
Dit Excel bestand is gereed om aan een
Calculatie
programma
zoals
XE
te
koppelen.
40
5.4
Conclusie en samenvatting
De mogelijke besparing door toepassing van de 5D methode, zoals aangetoond binnen deze case
is 75% t.o.v. traditioneel ramen. De verdere efficiëntie zit in revisies en of wijzigingen in het
model. Doordat reeds de WBS is opgezet en bijbehorende ‘Search Sets’ zijn aangemaakt kan snel
een update worden uitgevoerd en worden de hoeveelheden in het ‘Workbook’ gewijzigd, dit is bij
herhaling nog maximaal 30 minuten werk.
Het niet kunnen herleiden van hoeveelheden door een collega is ook verleden tijd. De objecten zijn
direct zichtbaar in het model omdat deze blauw kleuren wanneer geselecteerd. In de Excel Export
kunnen opmerkingen genoteerd worden om vervolgens digitaal te archiveren.
Het ‘break even point’ van deze 5D methode ligt bij 23 kunstwerken conform kw42 ‘Viaduct
Papelaan’ met een aanneemsom van €10.992.800,-. De uitgangspunten van grafiek 04 zijn
opgenomen in afbeelding 23.
Afbeelding 23 (uitgangspunten kosten 5D methode vs Traditioneel).
Grafiek 04 (Break even point 5D methode vs Traditioneel).
41
42
6
Conclusies en Aanbevelingen
6.1
Conclusies
De conclusies binnen deze paragraaf zijn gebaseerd op uitkomsten binnen de Bachelor scriptie
‘Betere kostenbewaking met BIM’ waar in de periode van 3 februari tot 2 juni 2014 aan is gewerkt.
Het overbrengen van objectinformatie tussen softwareprogramma’s is mogelijk en aangetoond. De
afwijkingen die geconstateerd worden zitten in de gedetailleerdheid van het 3D model. En hangt
samen met de beschikbare tijd die een modelleur krijgt om het model uit te werken.
De 5D werkgroep heeft een constructieve bijdrage geleverd aan de WBS structuur t.b.v.
kostenbepalende hoeveelheden. Nu de structuur opzet duidelijk is dient enkel nog de koppeling
gerealiseerd te worden conform 5D instructie.
Het koppelen van de ‘Shared Parameters’ bleek echter een moeilijkere opgave dan gedacht.
Middels formules konden eenvoudige hoeveelheden geraamd worden. Het (her)schrijven van de
software valt echter niet binnen de Scope van deze scriptie.
De uitkomst zat in Navisworks Manage ’15 met een toepasbare quantification module. De keuze
voor deze software zorgt tevens voor de gewenste scheiding tussen Ontwerp, die het beheer houdt
over het moeder-model en de disciplines Calculatie en Werkvoorbereiding die met een exportfile
binnen Navisworks werken, zonder dat ze (on)bewust veranderingen aan kunnen brengen in het
model.
Voor de implementatie van het 5D model dient het 3D model nauwkeurig te worden uitgewerkt, dit
kost de modelleur meer werk, maar de daarop volgende besparing bij de overige disciplines is
groot. Naast een snelle en nauwkeurige manier van hoeveelheden ramen waarbij de eerste
efficiëntieslag valt te halen, is deze exercitie met het gebruik van ‘Search Sets’ bij revisies te
herhalen. Deze ‘Search Sets’ zoeken op basis van opgegeven zoekcriteria (bijvoorbeeld BIM code)
het model af op wijzigingen. Het toekennen van BIM-codes dient dan o.b.v. de 5D WBS uitgewerkt
te worden en door de modelleur gekoppeld te worden aan het 3D model.
Concreet betekent dit voor SAAone dat wanneer gemodelleerd wordt op basis van de 5D WBS en
er gedetailleerd BIM-codes worden toegekend aan de objectenstructuur er middels de werkwijze
zoals opgesteld binnen deze scriptie een verbeterde werkmethode is opgesteld voor het ramen van
kostenbepalende hoeveelheden. Een aandachtspunt zijn de bekistingsoppervlakten die wel in het
3D model maar niet in het 5D model worden uitgelezen.
Mede door de case is inzichtelijk geworden dat er een flinke besparing valt te behalen bij het
ramen van hoeveelheden. Een pluspunt is ook de traceerbaarheid van de geraamde hoeveelheden.
De kosten voor de invoering van de 5D methode zijn geschat op €9.000,- voor deze kosten koopt
SAAone de benodigde software en een geschikte computer. In grafiek 04 is aangetoond de het
‘break even point’ ligt bij 23 kunstwerken.
De aanbeveling voor het werken met het 5D model is dan ook positief. Naast de besparing van tijd
tijdens het ramen is deze methode nauwkeuriger. Hoeveelheden zijn traceerbaar en door het
werken in een digitale omgeving wordt er ook gedacht aan duurzaamheid.
Een motto dat hierbij past is: ‘Samen Slimmer Bouwen’.
43
6.2
Aanbeveling
De aanbevelingen zoals hieronder opgesomd is de leidraad voor een volledige implementatie voor
het 5D model.
1. Software en geschikte computer aanschaffen.
De benodigde software is Navisworks Manage 2015 en de computer dient minimaal 16GB
werkgeheugen te hebben en een 64-bit processor.
2. Integrale samenwerking tussen disciplines.
Integraal samenwerken tussen de disciplines is van groot belang voor het slagen van de 5D
methode. De 5D WBS is een levend document en kan naar wensen van de disciplines calculatie
en werkvoorbereiding aangevuld worden met BIM-Codes.
3. Presentaties binnen de organisatie (draagvlak creëren).
Middels presentaties aangestuurd door de directie dient de 5D methode geïntroduceerd te
worden binnen de projectorganisatie.
4. Training/Werkinstructie voor de modelleur , calculator en werkvoorbereiding m.b.t.
toepassing 5D model.
Training(en) waarbij de werkinstructie wordt toegelicht conform de case. De case kan daarin
de leidraad vormen voor de implementatie van de 5D methode.
44
7
Nawoord
De afgelopen maanden zijn voor mij voorbij gevlogen, de dynamiek binnen een team dat continue
bezig is met vernieuwing en implementatie van nieuwe werkmethoden heeft mij zeer
aangesproken.
Het fundament dat ik wilde leggen voor een toekomstige carrière binnen de GWW-sector is met
het afronden van de HTS Civiele Techniek behaald. Tot in de laatste fase ben in geïnspireerd
geweest door de veelzijdigheid van deze sector.
Tijdens een van de voortgangsgesprekken werd mij gevraagd waar ik het meest trots op was. Mijn
antwoord dat ik toen gaf was: ‘een bijdrage leveren aan het efficiënter maken van het bouwproces
zoals we dat nu kennen’ en tot op de dag van vandaag sta ik daar nog steeds achter.
45
46
8
Literatuurlijst
8.1
Boeken
Betonvereniging (2005). Handboek Uitvoering Betonwerken. Stubeco / Betonvereniging. Gouda
8.2
Websites
Autodesk (algemeen) z.d.
Geraadpleegd 03-2-2014 t/m 02-06-2014, van
http://www.autodesk.com
Autodesk Knowledge z.d.
Geraadpleegd t.b.v. Revit kennis, van
http://knowledge.autodesk.com/support/navisworks-products/learnexplore/caas/CloudHelp/cloudhelp/2014/ENU/Navisworks-Manage/files/GUID-E0E92E2A-E8F44FC1-AB2F-BFD0CCEA1012-htm.html
Beyonddesign (algemeen) z.d.
Geraadpleegd 03-02-2014 t/m 02-06-2014, van
http://www.beyonddesign.com
Beyonddesing
Geraadpleegd t.b.v. search sets en selection sets op 21-05-2014, van
http://beyonddesign.typepad.com/posts/2012/07/search-sets-vs-selection-sets.html
SAAone (algemeen) z.d.
Geraadpleegd op 13-02-2014, van
http://www.saaone.com
AEC DevBlog 29-05-2014
Geraadpleegd op 02-06-2014,van
http://adndevblog.typepad.com
AECbytes (algemeen) z.d.
Geraadpleegd op 09-05-2014, van
http://www.aecbytes.com/tipsandtricks.html
Forums Autodesk (algemeen) z.d.
Geraadpleegd 03-02-2014 t/m 03-06-2014, van
http://forums.autodesk.com
Het nationaal bim platform (algemeen) z.d.
Geraadpleegd 03-02 t/m 02-06-2014, van
http://hetnationaalbimplatform.nl
Knowledge Autodesk (algemeen) z.d.
Geraadpleegd 03-02-2014 t/m 02-06-2014, van
http://knowledge.autodesk.com
47
8.3
Overige bronnen
Stumico. BIM in de praktijk bij infraprojecten. Bijeenkomst 27-03-2014. Movares Utrecht
Enkele presentaties naderhand te raadplegen, van
https://www.youtube.com/user/verenigingstumico
GEOID Software Suite (2014) Flyer. GEO-Instrument. Arnhem
48
9
Bijlagen
49
50
9.1
9.1.1
Interviews
Interviews Calculatie
51
52
Onderwerp: 5D model t.b.v. Calculatie
Geïnterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Henk Hadders
Hoofd Calculatie
38 jaar
Vragen:
1. Van welke tools voor het ramen van
hoeveelheden maak je traditioneel gebruik?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
PDF XChange viewer
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen
jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?
Tweede, de A4 Delft-Schiedam was het eerste
project
3. Als je de meerwaarde van BIM binnen
SAAone in een cijfer zou moeten uitdrukken
tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan
zijn?
Vanuit het perspectief van de calculatie: 6
4. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM binnen SAAone?
Pluspunten: het geeft een duidelijk beeld van
het te realiseren object.
Minpunten: Op dit moment wordt er nog (te)
weinig gedaan om de hoeveelheden uit het BIM
te genereren
5. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen
veranderen indien je een cijfer onder de 5
hebt gegeven. En waar zou verdere
verdieping liggen indien je een cijfer boven
de 5 hebt gegeven?
Verdere uitwerking om de hoeveelheden te
genereren in een format dat aansluit bij de
wensen van de calculator
6. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoeverre de afdeling
Calculatie gebruik maakt van Navisworks
Freedom?
7. Heb je gebruik gemaakt van een introductie
sessie van Navisworks Freedom?
0%
Nee
Ben niet op de hoogte van de mogelijkheden
Indien met Nee beantwoord, waarom niet?
(bijv. wist niet af van de mogelijkheid)
53
8. Hoe toegankelijk vind je de software van
Navisworks Freedom?
N.v.t.
9. Kan jij in het kort aangeven wat voor de
afdeling Calculatie het voordeel zou kunnen
zijn van werken met een 3D model?
Voordeel: beter inzicht in het object; Nadeel:
waarschijnlijk is in de tenderfase onvoldoende
tijd (en budget) om in 3D te ontwerpen en te
tekenen
10. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoever jij denkt dat het 3D
model een meerwaarde kan zijn bij het
ramen van hoeveelheden?
75 %
11. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
Jazeker, op dit moment maakt iedere discipline
zijn eigen lijstje in Excel met hoeveelheden,
wanneer dit vervangen zou kunnen worden
door één lijst opgebouwd uit een 3D model zou
dit zeker tijdwinst opleveren. Vraag is alleen in
welk stadium worden de gegevens aangeleverd
12. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen
de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding
en Calculatie?
In de tenderfase is deze als goed ervaren. In de
uitwerkingsfase VO-DO had ik graag meer
interactie tussen de verschillende disciplines
gezien, vooral tussen ontwerp /
werkvoorbereiding / hulpconstructies / het
opstellen van TOM’s is een verbeterslag te
maken
Wat zou je graag anders zien?
13. Sluit de verkregen informatie uit Navisworks
Freedom aan bij het verwerken van
hoeveelheden in XE/Metacom?
Geen ervaring mee
Wat zou je graag anders zien?
14. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp,
Werkvoorbereiding en Calculatie
geoptimaliseerd kunnen worden?
In de uitwerkingsfase is het vooral een
samenwerking tussen ontwerp en
werkvoorbereiding. Het is zeker belangrijk dat
calculatie in een vroeg stadium hierbij aansluit.
54
15. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheden?
Waarom wel/niet?
16. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
Uit de calculatie zou een goed overzicht met
hoeveelheden en budgetten moeten kunnen
worden gegenereerd. Dit zou toegankelijk
moeten zijn voor zowel Calculatie,
Werkvoorbereiding als Inkoop
5 jaar
55
56
Onderwerp: 5D model t.b.v. Calculatie
Geïnterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Wil Bakker
Calculator
13 jaar
Vragen:
1. Van welke tools voor het ramen van
hoeveelheden maak je traditioneel gebruik?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
2D tekening en schaallat
Ontwerpnota
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen
jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?
Voor zover ik weet, het eerste.
3. Als je de meerwaarde van BIM binnen
SAAone in een cijfer zou moeten uitdrukken
tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan
zijn?
Ik heb te weinig zicht op het proces om een
waarde oordeel te kunnen geven.
4. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM binnen SAAone?
Lastig te bepalen daar het zich op dit moment
meer toespitst op het ontwerp dan dat het
toegepast wordt t.b.v. de Calculatie.
5. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen
veranderen indien je een cijfer onder de 5
hebt gegeven. En waar zou verdere
verdieping liggen indien je een cijfer boven
de 5 hebt gegeven?
Voor de calculatie zal het grootste voordeel in
het bepalen van de hoeveelheden zitten.
Na het bepalen van de hoeveelheden, kom je bij
zaken als: te bekisten oppervlak, hulpwerk.
Vervolgens bij bouwmethode en faseringen.
6. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoeverre de afdeling
Calculatie gebruik maakt van Navisworks
Freedom?
7. Heb je gebruik gemaakt van een introductie
sessie van Navisworks Freedom?
Indien met Nee beantwoord, waarom niet?
(bijv. wist niet af van de mogelijkheid)
0 % .Dat is op dit moment, voor mijn zelf van
toepassing.
Nee
Is niet als mogelijkheid aangeboden, wist dus
niet dat dit mogelijk was.
57
8. Hoe toegankelijk vind je de software van
Navisworks Freedom?
Geen mening, zie vorige vraag
9. Kan jij in het kort aangeven wat voor de
afdeling Calculatie het voordeel zou kunnen
zijn van werken met een 3D model?
Beter beeld qua vormgeving, dus bekisting,
ondersteuning, grondwerk e.d. raakvlakken met
andere disciplines
10. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoever jij denkt dat het 3D
model een meerwaarde kan zijn bij het
ramen van hoeveelheden?
25 % ? Lastig aan te geven, in principe is 2 D
afdoende voor het bepalen van de
hoeveelheden. 3 D geeft vooral een beter beeld
van het te bouwen object.
11. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
Ja, maar vooral in het proces, raakvlakken en
eisendemarcatie. Niet zozeer in de calculatie als
specifiek onderdeel
12. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen
de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding
en Calculatie?
In het geval van Saaone is dit nihil. Zelf een hoop
opzoeken en de status wijzigt nogal eens.
Wat zou je graag anders zien?
13. Sluit de verkregen informatie uit Navisworks
Freedom aan bij het verwerken van
hoeveelheden in XE/Metacom?
Vanuit ontwerp/wvb de gegevens aangeleverd
krijgen met een status/versie. En dan de prijs
baseren op die status/versie.
Geen idee, zie eerdere beantwoording.
Wat zou je graag anders zien?
14. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp,
Werkvoorbereiding en Calculatie
geoptimaliseerd kunnen worden?
Middels een overdracht, waarbij de
ontwerpkeuze wordt toegelicht. De
uitvoeringsmethode, raakvlakken en risico’s
doorgenomen worden.
58
15. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheden?
Heeft voor en nadelen.
Ter bepaling van van de hoeveelheden, evenals
controle van de calculatie is het prima.
Waarom wel/niet?
16. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
Men moet wel zelf blijven nadenken over
productspecificatie en blijven koppelen aan de
eisen uit het contract.
5 jaar
59
60
9.1.2
Interviews Werkvoorbereiding
61
62
Onderwerp: 5D Model t.b.v. Werkvoorbereiding
Geinterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Dennis Schuurman
Werkvoorbereider
10 jaar
Vragen:
1. Van welke tools voor het ramen van
hoeveelheden maak je traditioneel gebruik?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
2D tekening en schaallat
A-cad tekeningen
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen
jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?
Het 1e werk.
3. Als je de meerwaarde van BIM binnen
SAAone in een cijfer zou moeten uitdrukken
tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan
zijn?
Een 8 voor het in beeld brengen van raakvlakken
en conflicten.
4. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM binnen SAAone?
Goed; het in beeld brengen van raakvlakken. Het
maken van een visualisatie t.b.v. Werkplannen,
offerte aanvraag, enz.
Minder goed; toevoegen van maatvoering de
wel geplaatste maatvoering is onbetrouwbaar.
5. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen
veranderen indien je een cijfer onder de 5
hebt gegeven. En waar zou verdere
verdieping liggen indien je een cijfer boven
de 5 hebt gegeven?
Het systeem zou lichter mogen, waardoor het
sneller werkt. Door bv het in 2 of 3 delen te
knippen.
6. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoeverre de afdeling
Werkvoorbereiding gebruik maakt van
Navisworks Freedom?
7. Heb je gebruik gemaakt van een introductie
sessie van Navisworks Freedom?
25 %
Ja.
Indien met Nee beantwoord, waarom niet?
(bijv. wist niet af van de mogelijkheid)
63
8. Hoe toegankelijk vind je de software van
Navisworks Freedom?
Het vergt wel enige oefening om er handiger
mee te worden door sommige wordt dit als een
te hoge drempel beschouwd.
9. Kan jij in het kort aangeven wat voor de
afdeling Werkvoorbereiding het voordeel
zou kunnen zijn van werken met een 3D
model?
Meer inzicht in constructies en de samenhang
tussen disciplines.
10. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoever jij denkt dat het 3D
model een meerwaarde kan zijn bij het
ramen van hoeveelheden?
40 % Met het steeds uitdagender worden van de
ontwerpen voor kunstwerken is het in een 2D
model soms niet mogelijk om hoeveelheden te
bepalen.
11. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
Dat is ook voor een groot deel afhankelijk of
onderaannemers en leveranciers er mee
overweg kunnen.
12. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen
de disciplines Ontwerp, Calculatie en
Werkvoorbereiding?
De kennisoverdracht tussen ontwerpen
werkvoorbereiding is goed met calculatie is het
minder. De werkvoorbereiding zit niet in een
review ronden van calculatie.
Wat zou je graag anders zien?
13. Sluit de verkregen informatie uit Navisworks
Freedom aan bij het bepalen van
hoeveelheden, faseringen?
Ik gebruik het niet voor bepalen van
hoeveelheden. De fasering is volgens mij niet
goed te zien in Navisworks.
Het toevoegen van faseringsstappen en omzet
momenten zou handig zijn.
Wat zou je graag anders zien?
14. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp, Calculatie en
Werkvoorbereiding geoptimaliseerd kunnen
worden?
De calculatie heb ik weinig contact mee een
echte overdracht is er niet.
De overdracht en interactie met ontwerp is
beter. De werkvoorbereiding zit ook in de
review procedure van ontwerp.
64
15. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheid bepalingen?
Dat denk ik wel, maar zo is het bij SAA niet
georganiseerd.
Waarom wel/niet?
16. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
Anders namelijk:
Geen idee of dat gaat gebeuren.
65
66
Onderwerp: 5D Model t.b.v. Werkvoorbereiding
Geinterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Tewis van den Brink
Werkvoorbereider
24 jaar
Vragen:
17. Van welke tools voor het ramen van
hoeveelheden maak je traditioneel gebruik?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
2D tekening en schaallat
PDF XChange viewer
Anders namelijk: dwg viewer
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
18. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen
jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?
1e
19. Als je de meerwaarde van BIM binnen
SAAone in een cijfer zou moeten uitdrukken
tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan
zijn?
5 momenteel in huidige vorm
(7,5 toekomst bij juist gebruik)
20. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM binnen SAAone?
Integraal gebruik dient verder geoptimaliseerd
te worden integraal model en ontwerp.
21. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen
veranderen indien je een cijfer onder de 5
hebt gegeven. En waar zou verdere
verdieping liggen indien je een cijfer boven
de 5 hebt gegeven?
Nog geen integraal gebruik van BIM, wijzigingen
/ data is niet up to date of onjuist verwerkt.
Ontwerp en planning verwerken in het BIM
model.
Voorbeeld kabels Liander en kunstwerk
64 die t.o.v. elkaar verschoven was.
Terugkoppeling heeft niet
plaatsgevonden + terugkoppeling in het
BIM model.
Fasering t.b.v. uitvoering zijn niet verwerk in het
BIM model deze is puur op clashes ingericht
t.o.v. de eindsituatie. Team faseringen heeft
dit in het 3D model staan, dit is echter niet
binnen Navisworks Freedom zichtbaar voor
andere disciplines.
67
22. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoeverre de afdeling
Werkvoorbereiding gebruik maakt van
Navisworks Freedom?
45 %
Meten en hoeveelheden bepalen staat nog in de
kinderschoenen.
Traagheid binnen Citrix bevordert het gebruik
van Navisworks niet.
23. Heb je gebruik gemaakt van een introductie
sessie van Navisworks Freedom?
Ja.
Indien met Nee beantwoord, waarom niet?
(bijv. wist niet af van de mogelijkheid)
24. Hoe toegankelijk vind je de software van
Navisworks Freedom?
Ervaring hoe door het model te lopen en juist
gebruik van de tools staat nog in de
kinderschoenen.
25. Kan jij in het kort aangeven wat voor de
afdeling Werkvoorbereiding het voordeel
zou kunnen zijn van werken met een 3D
model?
Hoeveelheden ramen.
Maatvoeringbepaling en het signaleren van
raakvlakken.
Min punten: k&l stonden in het begin niet in de
juiste laag hierdoor waren clashes niet juist
weergegeven.
26. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoever jij denkt dat het 3D
model een meerwaarde kan zijn bij het
ramen van hoeveelheden?
27. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
85 %
Ja.
Tijdwinst gaat gepaard met efficiëntie.
Valt en staat met goedwerkende systemen, zie
puntje snelheid van Citrix.
68
28. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen
de disciplines Ontwerp, Calculatie en
Werkvoorbereiding?
Wat zou je graag anders zien?
Overdrachtsmomenten tussen ontwerp en
werkvoorbereiding vinden plaats overblijvende
eisen worden besproken.
Valt en staat met de ontwerpleider en de
praktijkgerichtheid / uitvoeringswijze. Ervaring
met constructies zoals prefab, hier heeft de
Duitse collega geen ervaring mee.
Overdracht en ontwerp zijn voldoende.
Overdracht met calculatie niet op regelmatige
basis.
29. Sluit de verkregen informatie Navisworks
Freedom aan bij het bepalen van
hoeveelheden, faseringen?
Gelijk aan 2D tekeningen.
3D model heeft wel een meerwaarde om beeld
te krijgen van het te bouwen kunstwerk.
Wat zou je graag anders zien?
30. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp, Calculatie en
Werkvoorbereiding geoptimaliseerd kunnen
worden?
Integraal overleg om calculatie in het proces te
betrekken.
Ontwerp en WvB gaan goed.
Grote stappen maken bijv. varianten met
gepaard de kostenbepaling door aanwezigheid
van afdeling Calculatie.
31. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheid bepalingen?
Nee.
Technische kennis en aansturing komen vanuit
de werkvoorbereiding.
Expertise qua kosten ligt bij inkoop. Kennis van
de markt, wie heeft er honger.
32. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
5 jaar
69
70
9.1.3
Interviews Ontwerp
71
72
Onderwerp: 5D Modelleren
Geinterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Jeffrey van Tol
Modelleur
8 jaar
Vragen:
1. Welke tool voor het ramen van
hoeveelheden heeft volgens jou de meeste
potentie?
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen
jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
a) 2D tekening en schaallat
b) PDF XChange viewer
c) Quantity Take Off
d) Anders namelijk:
Een combinatie van een externe tool,
(hiervoor heb ik geen voorkeur) en
afspraken over het vastleggen van
informatie en de koppeling hiervan naar
een database. Bijv. uitleesbaar met MS
Excel of MS Access. Niet alle informatie
is namelijk digitaal gekoppeld te ramen.
Naar mijn idee is een database
koppeling veel meer open dan je
vastbinden aan een bepaald
softwareprogramma.
3x Bouwkundig
1x Offshore
1x Civiel project (SAAone)
Dus 5e
3. Als je de meerwaarde van BIM binnen
SAAone in een cijfer zou moeten uitdrukken
tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan
zijn?
7.
Raakvlak visualisatie
Inzichtelijk maken van complexe situaties
Mooie weergave van de projectresultaten voor
de opdrachtgever.
4. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM binnen SAAone?
Naar mijn mening is er veel meer uit te halen
dan dat er momenteel mee wordt gedaan. Door
een betere aansturing vanaf het begin van het
project.
Uiteraard is het gebruik van BIM een leerproces,
bij elk project leer je weer nieuwe dingen die in
een volgend project kunnen worden
verbeterd/toegepast. Je kunt het niet in een
keer goed doen.
5. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen
Het afstemmen van uitwerkingsniveau ’s van
73
veranderen indien je een cijfer onder de 5
hebt gegeven. En waar zou verdere
verdieping liggen indien je een cijfer boven
de 5 hebt gegeven?
alle modellen.
Het centraal aansturen van modelleerwijze en
het toekennen van objectinformatie. Intelligente
modellen maken.
Momenteel wordt er door iedereen anders
gemodelleerd. Hierdoor is het niet duidelijk wat
er mogelijk is met verschillende modellen.
Dergelijke afspraken moet je vooraf maken. Dus
veranderen kan nu niet meer.
Verder denk ik dat de controle op naleving van
afspraken meer gestructureerd moet lopen.
Processen worden heel goed in elkaar
gezet/bedacht. Maar de naleving ervan is nog
belangrijker. En hier schort het nog wel aan.
6. Hoe vindt de vertaalslag van
geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar
Calculatie plaats?
Geen idee
7. Kunnen je collega’s binnen SAAone zoals
Calculatie/Werkvoorbereiding verder met
de objectinformatie die jij aan het 3D model
koppelt?
Tot op een bepaalde hoogte. In ieder geval niet
optimaal.
Kun je middels een voorbeeld de
herleidbaarheid van een koppeling
aantonen.
8. Indien bij de vorige vraag NEE is geantwoord
kun je aangeven waarom de
informatiedeling ophoudt bijv. door
overdracht aan leidinggevende of valt
momenteel niet binnen de scope?
Afspraken zijn hier niet genoeg voor uitgewerkt.
Wie werkt wat uit op welk niveau? En welke
extra informatie stoppen we in het model. Het is
niet de bedoeling dat een ontwerper het werk
van een werkvoorbereider gaat doen, terwijl dit
dan wel gedeeltelijk wordt verwacht. De
werkzaamheden van verschillende functies
moeten beter op elkaar worden afgestemd. Hier
moeten ook afspraken over worden gemaakt.
Ervaring is hier nog niet voldoende mee.
74
9. Wat zou je zelf willen veranderen aan de
huidige werkwijze om de kennis die wordt
opgedaan tijdens het Modelleren te delen
met de disciplines Calculatie en
Werkvoorbereiding?
Een betere afstemming tussen alle disciplines
zou een verbetering kunnen opleveren. Ik denk
hier bijvoorbeeld aan een kortere band tussen
de disciplines. Bijvoorbeeld een ontwerper,
werkvoorbereider en calculator van een
kunstwerk regelmatig bij elkaar zetten om het
model te doorlopen. En dan met regelmaat, niet
eenmalig.
10. Hoe denk jij dat je collega’s van de
disciplines Calculatie/Werkvoorbereiding
tegen over het gebruik van Revit en
Navisworks staan?
Ik denk dat het zowel voor als nadelen biedt
voor deze disciplines. Allereerst maken de 3D
impressies gelijk duidelijk hoe iets in elkaar zit.
Qua beeldvorming dus vele malen beter dan 2D.
Toch is het een nieuwe manier van werken voor
velen, en hierdoor hebben mensen weinig
vertrouwen in de manier van werken. Door
gekoppelde en digitale informatie wordt
controlewerk lastiger. Mensen zijn bang dat het
een black box wordt waar informatie uit wordt
gehaald. Dit moet worden voorkomen.
11. Ben je bereid om meer tijd te besteden aan
de opbouw van het 3D model zodat de
Calculatie/Werkvoorbereiding de ‘gewenste’
objectinformatie uit het model kan halen?
De tijd investeren is geen probleem als hier dan
ook maar afspraken over zijn gemaakt vanuit
hogere hand. Het moet niet zo zijn dat andere
werkzaamheden er onder gaan leiden.
En waarom?
12. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
En waarom?
13. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheden?
En waarom?
Ja zeker, repeteren is tijdwinst. Echter is dit niet
altijd mogelijk. In de (Civiele) bouw worden vaak
weer nieuwe dingen bedacht. En alle
constructies zijn anders. Dus een standaard
bibliotheek opbouwen is niet altijd mogelijk.
Maar enige vorm van standaardisatie is zeker
wel mogelijk.
En afspraken maken over uitwerkingsniveau al
helemaal.
Het zou erg mooi zijn, maar laten we eerst een
paar andere stappen maken. Ik denk dat de
basis verbeteren het belangrijkste is. Binnen
ontwerp zal er al heel veel verbeterd kunnen
worden.
Daarna kunnen stappen naar andere disciplines
worden gemaakt.
75
14. Kan jij aangeven van de 39 kunstwerken
binnen SAAone hoeveel er worden
gemodelleerd met 5D koppeling?
15. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken hoever in het algemeen gebruik
wordt gemaakt van de 5D koppeling tijdens
het modelleren?
0 / 39
0%
16. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp,
Werkvoorbereiding en Calculatie
geoptimaliseerd kunnen worden?
Eerder vermeldt:
Een betere afstemming tussen alle disciplines
zou een verbetering kunnen opleveren. Ik denk
hier bijvoorbeeld aan een kortere band tussen
de disciplines. Bijvoorbeeld een ontwerper,
werkvoorbereider en calculator van een
kunstwerk regelmatig bij elkaar zetten om het
model te doorlopen. En dan met regelmaat, niet
eenmalig.
17. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
10 jaar
76
Onderwerp: 5D Ontwerpleider
Geinterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Gerald Partiman
Ontwerpleider
17 jaar
Vragen:
1. Welke tool voor het ramen van
hoeveelheden heeft volgens jou de meeste
potentie?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
Anders namelijk: Revit 2013
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen
jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?
1e
3. Als je de meerwaarde van BIM binnen
SAAone in een cijfer zou moeten uitdrukken
tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan
zijn?
6
4. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM binnen SAAone?
Positief, praatprenten. Meerdere invalshoeken
per kunstwerk objectinformatie 4D en 5D
Minder positief, veel manuren
Vrijblijvendheid bij de uitwisseling van
informatie door uitwisseling van standaarden,
hierover harde afspraken maken
Weinig controle mogelijkheden op afmetingen
en peilmaten
Uitwisseling met andere bedrijven is lastig. IFC
EN TECLA op SAAone gaat het goed maar kans
op maatvoeringverschillen is een aandachtspunt
5. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen
veranderen indien je een cijfer onder de 5
hebt gegeven. En waar zou verdere
verdieping liggen indien je een cijfer boven
de 5 hebt gegeven?
Maatvoering hoog in het vaandel,
schijnnauwkeurigheid
6. Hoe vindt de vertaalslag van
geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar
Calculatie plaats?
Risicodossier.
Digitaal controleren is lastig, vasthouden aan de
goede dingen van vroeger qua maatvoering
Voorbeeld: Klassieker, paal komst niet op diepte
77
7. Kunnen je collega’s binnen SAAone zoals
Calculatie/Werkvoorbereiding verder met
de objectinformatie die jij aan het 3D model
koppelt?
Dit zou wel de bedoeling moeten zijn, instructies
worden wel gegeven
Verder uitbreiden van
tekenafspraken/standaardisering
Kun je middels een voorbeeld de
herleidbaarheid van een koppeling
aantonen.
8. Indien bij de vorige vraag NEE is geantwoord
kun je aangeven waarom de
informatiedeling ophoudt bijv. door
overdracht aan leidinggevende of valt
momenteel niet binnen de scope?
-
9. Wat zou je zelf willen veranderen aan de
huidige werkwijze om de kennis die wordt
opgedaan tijdens het Modelleren te delen
met de disciplines Calculatie en
Werkvoorbereiding?
Zie vraag 7, verdere uitbreiding van de
tekenafspraken
10. Hoe denk jij dat je collega’s van de
disciplines Calculatie/Werkvoorbereiding
tegen over het gebruik van Revit en
Navisworks staan?
Positief en welwillend echter niet alle
programma’s zijn eenvoudig onder de knie te
krijgen waardoor het een studie op zich is
Gezocht dient te worden naar toegankelijk
software
11. Ben je bereid om meer tijd te besteden aan
de opbouw van het 3D model zodat de
Calculatie/Werkvoorbereiding de ‘gewenste’
objectinformatie uit het model kan halen?
En waarom?
12. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
Uniforme werkwijze van al het personeel is
gewenst
Technisch en uitvoeringszaken blijven als
vanouds en het 5D model is een extra
visualisatie
Ja
Betreft een (gewenste) versnellingsmaatregel
binnen het ontwerp en realisatie proces
En waarom?
78
13. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheden?
Nee, afdeling inkoop heeft geen kennis m.b.t.
technische uitvoering
Schoenmaker blijf bij je leest!
En waarom?
14. Kan jij aangeven van de 39 kunstwerken
binnen SAAone hoeveel er worden
gemodelleerd met 5D koppelingen?
15. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken hoever in het algemeen gebruik
wordt gemaakt van de 5D koppeling tijdens
het modelleren?
16. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp,
Werkvoorbereiding en Calculatie
geoptimaliseerd kunnen worden?
0 / 39
70 % BIM Codes worden gekoppeld
Calculatie in tender wenselijk
Van VO naar DO zijn ze aanwezig UO fase is te
laat
Kennisoverdracht tussen ontwerp en
werkvoorbereiding gaat goed
17. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
7 jaar
En/of
Vanaf 50 A 100 Milj. aanneemsom
79
80
9.1.4
Interviews 5D werkgroep
81
82
Onderwerp: 5D model t.b.v. Calculatie
Geïnterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Bauke Eggenkamp
Werkvoorbereider
10 jaar
Vragen:
1. Van welke tools voor het ramen van
hoeveelheden maak je traditioneel gebruik?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
PDF XChange viewer
Anders namelijk: op de a4 maken we gebruik
van het BIM model om hoeveel te genereren
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
2. Op hoeveel werken waar binnen jij
werkzaam bent (geweest) is BIM toegepast?
Op 2 werken (Ramspolbrug N50 en landtunnel
A4)
3. Als je de meerwaarde van BIM een cijfer zou
moeten uitdrukken tussen 1 (laag) en 10
(hoog) wat zou dit dan zijn?
Een 7.
4. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM?
Ik ben zeer enthousiast alleen we maken er nog
geen volledig gebruik van. BIM staat nog echt in
de begin fase, waarbij nog niet iedereen weet
wat de mogelijkheden zijn
5. Wat zou je aan BIM willen veranderen
indien je een cijfer onder de 5 hebt gegeven.
En waar zou verdere verdieping liggen
indien je een cijfer boven de 5 hebt
gegeven?
Planning koppelen aan het model en
kennisoverdracht van BIM uitbreiden binnen de
organisatie
6. Kan jij in het kort aangeven wat voor de
afdeling Calculatie/Werkvoorbereiding het
voordeel zou kunnen zijn van werken met
een 3D model?
Nu gebruiken we hem veelal voor raakvlakken,
visualisatie, uitwerken hulpconstructies en
planning. Deze mogelijkheden geven een goede
ondersteuning aan de werkvoorbereiding
7. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoever jij denkt dat het 3D
model een meerwaarde kan zijn bij het
ramen van hoeveelheden?
90 %
Omdat de data uit het model (mits model goed
is opgebouwd) betrouwbaar is
83
8. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
Ja, echter wel bij generieke kunstwerken
9. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen
de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding
en Calculatie?
Op de A4 was de kennis overdracht tussen
ontwerp en werkvoorbereiding goed. Doordat
het BIM model pas na de tender is uitgewerkt,
heeft er geen overdracht plaatsgevonden met
calculatie. Dit moet in de toekomst veranderen,
waarbij ook de calculatie gebruik gaat maken
van het model
Wat zou je graag anders zien?
10. Hoe vindt de vertaalslag van
geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar
Calculatie plaats?
Nu nog traditioneel met een risicolijst
11. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp,
Werkvoorbereiding en Calculatie
geoptimaliseerd kunnen worden?
Ja, zie ook punt 9. In tender al starten met het
BIM model, zodat een iedereen werkt met de
juiste informatie
12. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheden?
Zie ik nu geen toegevoegde waarde in. Naar mij
inzien moet de werkvoorbereiding de input
leveren voor de inkoopspecificaties. De
werkvoorbereiding moet hierdoor gebruik van
het BIM model
Waarom wel/niet?
13. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
Op grote projecten binnen 3 jaar, op kleinere
regio projecten binnen 7 jaar
84
Onderwerp: 5D model t.b.v. Calculatie
Geïnterviewde
Naam
Functie
Werkervaring
SAAone
Remco van der Hoeven
Cost Engineer
jaar
Vragen:
1. Van welke tools voor het ramen van
hoeveelheden maak je traditioneel gebruik?
Interviewer
Naam
Functie
Werkervaring
HU
Roland Niesten
Afstudeerder
5 jaar
Antwoorden:
2D tekening en schaallat
PDF XChange viewer
Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
2. Op hoeveel werken waar binnen jij
werkzaam bent (geweest) is BIM toegepast?
0
3. Als je de meerwaarde van BIM een cijfer zou
moeten uitdrukken tussen 1 (laag) en 10
(hoog) wat zou dit dan zijn?
8
4. Kan je een korte onderbouwing geven van
het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt
opgegeven, wat vind je goed en/of minder
goed aan BIM?
BIM is een middel dat heeft veel inzicht geeft en
discussies over raakvlakken vergemakkelijkt.
Het is daarnaast een middel met ontzettend veel
mogelijkheden. Wel moeten we waken voor
overschatting van de waarde van BIM, het is pas
nuttig als het goed gebruikt wordt en dat kost
een inspanning in tijd en geld en moet voor
ieder project in iedere fase afgewogen worden.
5. Wat zou je aan BIM willen veranderen
indien je een cijfer onder de 5 hebt gegeven.
En waar zou verdere verdieping liggen
indien je een cijfer boven de 5 hebt
gegeven?
Verdere verdieping begint bij het uitdragen van
de mogelijkheden en beperkingen van het
model in iedere fase van het project. Iedereen
dient zich heel bewust te zijn tot op welk (detail)
niveau het model is gevuld. Er dreigt snel een
beeld van schijnnauwkeurigheid omdat het er al
snel gelikt uit ziet. Ik zou BIM ook nog wel willen
versoberen als je het als ontwerptool gebruikt.
Mooie autootjes, treintjes en wapperende
vlaggen zijn leuk voor een presentatie, maar
geven geen enkele meerwaarde. Gebruik van
zulke blokken kan wel meerwaarde hebben als
je kijkt naar faseringen en logistiek, alleen dan
moet je wel zeker zijn van de gebruikt items, dat
ze ook kloppen qua dimensies etc.
85
6. Kan jij in het kort aangeven wat voor de
afdeling Calculatie/Werkvoorbereiding het
voordeel zou kunnen zijn van werken met
een 3D model?
7. Kan jij in percentage van 0 tot 100%
uitdrukken in hoever jij denkt dat het 3D
model een meerwaarde kan zijn bij het
ramen van hoeveelheden?
Genereren van hoeveelheidsinformatie op een
uniforme wijze, zodat iedereen op basis van
dezelfde informatie werkt.
70 %
8. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt
te behalen bij de disciplines
Calculatie/Werkvoorbereiding door een
standaard opbouw van het 3D model?
Jazeker, in ieder geval vaste afspraken over de
wijze van modelleren en liefst ook een
gestandaardiseerde output die direct gekoppeld
kan worden aan software voor plannen en
begroten.
9. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen
de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding
en Calculatie?
Op dit moment werken we met KIO formulieren
en dat werkt heel goed. Je merkt wel dat de
definitieve informatie vaak heel laat in het
proces beschikbaar komt. De interactie werkt
ook het beste wanneer het tenderteam op een
gezamenlijke projectlocatie werkt en er dus veel
informele uitwisseling plaatsvindt naast de
formele uitwisseling via de KIO formulieren.
Wat zou je graag anders zien?
10. Hoe vindt de vertaalslag van
geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar
Calculatie plaats?
Dit verloopt volledig via het kansen en risico’s
dossier. Ontwerprisico’s en andere risico’s
worden daar ingebracht, eventuele
beheersmaatregel (preventieve) worden
benoemd. Vanuit dit dossier kan de calculatie de
beheersmaatregelen opnemen in de begroting
en kan via een MC-simulatie een onderbouwd
voorstel voor het op te nemen restrisico-budget
worden voorgesteld aan de directie.
11. Hoe zou het proces van kennisoverdracht
tussen de disciplines Ontwerp,
Werkvoorbereiding en Calculatie
geoptimaliseerd kunnen worden?
Het zit hem allemaal in de communicatie. Zeker
in tenders gaan de informatiestromen snel.
Het vastleggen van de laatste informatie waarop
iedereen zijn werk baseert is zeer lastig, ook
hierbij kan het BIM model zeker van
meerwaarde zijn. Het gevaar is echter ook
hierbij dat wanneer er gebruik wordt gemaakt
van export van gegevens zonder dynamische
koppeling de wijzigingen in het model opnieuw
(handmatig) zullen moeten worden verwerkt en
het dus wederom aankomt p communicatie.
86
12. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de
afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM
voor hoeveelheden?
Waarom wel/niet?
13. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig
geïmplementeerd is binnen de GWWsector?
Zou zeker van meerwaarde kunnen zijn, er zal
ook heus een tijd komen dat er offertes worden
aangevraagd op basis van een (gedeelte van het)
BIM model en dat de hoeveelheidsbepaling door
onderaannemers en leveranciers ook gebeurt op
basis van het BIM model. Dit proces moet
natuurlijk gecontroleerd worden vanuit de
vakgroep inkoop.
10 jaar
87
88
9.2
Deelvragen
89
90
Deelvragen
Inleiding
In het plan van aanpak zijn diverse deelvragen opgenomen en deze zijn gedurende het onderzoek
beantwoord. De uitkomsten zijn verwerken in de samenvatting, conclusies en aanbevelingen.
In deze bijlage worden alle deelvragen onder elkaar gezet en de uitkomsten worden uitgebreid
beantwoord.
DEELVRAGEN
Verbreding van algemene kennis m.b.t. begroten en ramen van hoeveelheden
1. Hoe verschillend is de opbouw van de ‘traditionele prijsvorming’ o.b.v. bestek informatie en
voorwaarden t.o.v. BIM in Design, Build, Finance en Maintain (DBFM) contracten?
Verbreding van algemene kennis m.b.t. BIM binnen en buiten de SAAone organisatie
2. Wat is de plaats van BIM binnen de GWW sector?
3. Waar ligt de kracht van BIM?
4. Heeft BIM enkel potentieel of heersen er ook nadelen aan het gebruik van BIM, en wat zijn de
valkuilen?
5. Hoe wordt BIM geïmplementeerd binnen SAAone?
6. Visualiseer het BIM proces binnen de projectgrenzen van SAAone?
7. Waar ligt de kracht van BIM binnen de projectgrenzen van SAAone?
Heeft een 5D model de meerwaarde die leid tot de beoogde efficiëntie tijdens het ramen
van hoeveelheden en het bepalen van de kosten.
8. Is het mogelijk middels een 5D model een koppeling te realiseren om ontwerpwijzigingen met
financiële gevolgen snel, nauwkeurig en efficiënt inzichtelijk te maken?
9. Is het mogelijk de efficiëntie aan te tonen in Fte’s of zijn er andere meetbare onderdelen
binnen het areaal van kunstwerk 42 en/of de betrokken disciplines?
10. Waar in het proces ligt de besparing bij de disciplines Ontwerp, Calculatie (en
Werkvoorbereiding)?
Wat zijn de mogelijkheden om wijzigingen in de opbouw of het gebruik binnen Revit en
XE door te voeren om onderling betere aansluiting te vinden binnen de betrokken
disciplines.
11.
12.
13.
14.
Wat zijn voor de afdeling Ontwerp binnen SAAone de gewenste eindproducten?
Wat zijn voor de afdeling Calculatie binnen SAAone de gewenste eindproducten?
Zijn er naast Revit nog andere tools voor het ramen van hoeveelheden?
Kunnen door middel van tekenafspraken (begrippen) en coderingen de gewenste gegevens uit
het 5D model gehaald worden?
15. Welke areaal gegevens van een generiek kunstwerk zijn voor SAAone interessant om op te
bewaken?
16. Hoe vindt de vertaalslag van geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar Calculatie plaats?
17. Is XE in haar huidige vorm geschikt voor de koppeling met Revit en vice versa?
91
92
ANTWOORDEN
Verbreding van algemene kennis m.b.t. begroten en ramen van hoeveelheden
1. Hoe verschillend is de opbouw van de ‘traditionele prijsvorming’ o.b.v. RAW bestek
informatie en voorwaarden t.o.v. BIM in Design, Build, Finance en Maintain (DBFM)
contracten?
De traditionele manier van prijsvorming o.b.v. bestek informatie (hoeveelheden) en
randvoorwaarden zorgde voor een overzicht dat door de aannemer kon worden afgeprijsd.
Bij afwijkende hoeveelheden of het aantreffen van een andere grondgesteldheid dan
opgenomen in het bestek lagen in het verleden door toepassing van deze traditionele vorm
van aanbesteding bij de opdrachtgever en kon middels de RAW standaard bepaling worden
verrekend.
De nieuwe BIM methode en de daaraan gekoppelde Design, Build, Finance en Maintain (DBFM)
contractvorming brengt een grote verschuiving van verantwoordelijkheden richting de
aannemer met zich mee, nu deze de volledige verantwoordelijk heeft voor het design en de
hoeveelheden.
Fouten gemaakt tijdens de tender m.b.t. aannames van hoeveelheden zijn nu geheel voor
eigen risico van de aannemer.
Binnen deze scriptie is gekeken of er een efficiëntie slag gemaakt kan worden tussen de
traditionele manier van prijsvorming of de nieuwe BIM methode. Om zo snel, nauwkeurig en
efficiënt kostenbepalende hoeveelheden te ramen.
Verbreding van algemene kennis m.b.t. BIM binnen en buiten de SAAone organisatie
2. Wat is de plaats van BIM binnen de GWW sector?
De plaats van BIM neemt een steeds prominentere rol in binnen de GWW sector dit komt
doordat steeds meer aannemers BIM willen gebruiken en gehoord hebben van de grotere
aannemers wat de meerwaarde voor het bedrijf kan zijn.
Maar ook door de opdrachtgever bijvoorbeeld Rijkswaterstaat die door de verandering in
contractvormen nieuwe contracteisen stelt aan aannemers en verplicht door toepassing van
BIM objectinformatie over te dragen in zogeheten BIM containers, voor, tijdens en na de
realisatiefase.
3. Waar ligt de kracht van BIM?
BIM heeft invloed tijdens het hele bouwproces, deze start in de tenderfase waarbij een
aannemer die BIM toepast het onderscheidend vermogen toont bij de opdrachtgever.
Na gunning van het werk start voor de aannemer het verdere BIM proces met het ontwerp van
het Voorlopig Ontwerp (VO), Definitief Ontwerp (DO), Uitvoering Ontwerp (UO) en als laatste
de Onderhoudsperiode. Tijdens deze ontwerp stappen is de aannemer in staat snel en
nauwkeurig kostenbepalende hoeveelheden uit het 3D model te genereren.
Gedurende het ontwerpproces wordt er in iedere fase objectinformatie gekoppeld aan het
digitale model. In de laatste fase de onderhoudsperiode heeft de gebruiker toegang tot alle
93
informatie die tijdens het ontwerp en realisatiefase is gekoppeld aan het model en zodoende
beschikt over herleidbaarheid van alle toegepaste materialen (Maintain fase).
De kracht van BIM zit in de multidisciplinaire samenwerken tussen de betrokken partijen en de
herleidbaarheid van objectinformatie gedurende de bouw- en onderhoudsfase.
4. Waar ligt de kracht van BIM binnen de project grenzen van SAAone?
Op diverse vlakken komt de kracht van BIM binnen de SAAone organisatie naar voren.
Hieronder worden een tweetal voorbeelden gegeven. De kracht van BIM is ook terug te vinden
bij de reacties per discipline in de afgenomen interviews zoals te lezen in hoofdstuk 11.
1.
Door het invoeren informatie van verschillende disciplines bijv. Kunstwerken in relatie tot
kabels & leidingen kan middels de tool clash-detectie op voorhand worden gedetecteerd waar
raakvlakken optreden om zo faalkosten te reduceren.
2.
Onderaannemers krijgen een 3D ruimte verstrekt door de modelleur om bijvoorbeeld liggers
van een kunstwerk te optimaliseren, optimalisaties zijn akkoord middels deze binnen de
toegezonden virtuele box blijven. Na voltooiing kan het 3D model geüpload worden binnen het
moeder model.
5. Heeft BIM enkel potentieel of heersen er ook nadelen aan het gebruik van BIM, en
wat zijn de valkuilen?
Iedere discipline werkt conform haar eigen standaard maar om tot een bedrijfsbrede BIM
standaard te komen, dient een nieuwe standaard gehanteerd te worden. Dit laatste kan op
weerstand stuiten, vooral wanneer onderaannemers in het proces betrokken worden.
Door het 3D ontwerp ontstaat er kans op schijnnauwkeurigheid, het model ziet er snel
overtuigend uit maar het model is veelal nog niet voorzien van objectinformatie en nog niet
gedetailleerd genoeg uitgevoerd om er de gewenste informatie uit te generen.
6. Hoe wordt BIM geïmplementeerd binnen SAAone?
Ten tijde van deze Bachelor Scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’ vind er nog geen
implementatie van BIM m.b.t. het 5D model plaats.
Alle betrokken disciplines zien de meerwaarde van BIM en leveren afzonderlijk van elkaar veel
deelproducten die wanneer gebundeld in het 5D model de beoogde efficiëntie slag kunnen
leveren om sneller, nauwkeuriger en herleidbare objectinformatie te vergaren en te
verspreiden binnen de organisatie.
94
7. Visualiseer het BIM proces binnen de projectgrenzen van SAAone?
Heeft een 5D model de meerwaarde die leidt tot de beoogde efficiëntie tijdens het
ramen van hoeveelheden en het bepalen van de kosten.
8. Is het mogelijk middels een 5D model een koppeling te realiseren om
ontwerpwijzigingen met financiële gevolgen snel, nauwkeurig en efficiënt
inzichtelijk te maken?
Tijdens de scriptie doorloop tijd is aangetoond dat binnen Revit deze koppeling is te realiseren.
Een modelleur kan voorzien van kosten opgegeven per onderdeel door de discipline Calculatie
een kostenhoeveelheid aan het hoeveelheidsraming koppelen.
Daarnaast is de mogelijkheid bekeken middels Quantity Take Off (QTO) als functie binnen
Navisworks Manage een kostenkoppeling te realiseren ook hier is de mogelijkheid aangetoond
om objectinformatie te koppelen t.b.v. hoeveelheden ramingen, de kosten dienen handmatig
gekoppeld te worden aan de kostenbepalende hoeveelheden, maar zijn middels ‘Search Sets’
bij revisies te updaten om zo gewijzigde hoeveelheden inzichtelijk te maken.
9. Is het mogelijk de efficiëntie aan te tonen in Fte’s of zijn er andere meetbare
onderdelen binnen het areaal van kunstwerk 42 en/of de betrokken disciplines?
De mogelijkheid om de efficiëntie aan te tonen in Fte’s is niet meetbaar. De exercitie zoals
uitgevoerd in de case om op traditionele en nieuwe BIM wijze een zelfde kunstwerk te ramen
heeft echter wel een besparing van 75% inzichtelijk gemaakt. Wel is de efficiëntie uitgezet
tegen de kosten van de investering. Op basis hiervan is het ‘break even point’ bepaald wat ligt
bij 10 kunstwerken.
Naast het nauwkeuriger ramen van hoeveelheden is de traceerbaarheid van een 3D model
groter dan een Excel lijst zonder gestandaardiseerde of uniforme structuur. De 5D WBS zoals
opgesteld met de werkgroep biedt hierbij uitkomst.
95
10. Waar in het proces ligt de besparing bij de disciplines Ontwerp, Calculatie (en
Werkvoorbereiding)?
Bij de afdeling Ontwerp ligt er geen besparing, maar juist extra inzet om juiste shared
parameters te koppels aan het 3D model dit zal een standaard moeten worden en
vanzelfsprekend bij aanvang van het model. Een andere mogelijkheid is dat de afdeling
Werkvoorbereiding dit voor haar rekening neemt.
Bij de afdeling Calculatie en Werkvoorbereiding snijd het mes aan twee kanten.
1.
Het ramen van kostenbepalen hoeveelheden door de afdeling Calculatie kan sneller en
nauwkeuriger. Hierdoor blijft er meer tijd over om te zoeken naar optimalisaties. De tijd die
bespaard wordt dient ingezet te worden op meer communicatie tussen de disciplines om zorg
te dragen voor uitwisseling van informatie binnen de SAAone organisatie.
2.
De afdeling Werkvoorbereiding kan middels toepassing van het 5D model snel en nauwkeurig
een overzicht generen van de kostenbepalende hoeveelheden en deze delen met de rest van
de organisatie. Door deze versnelling t.o.v. traditioneel ramen van hoeveelheden is er meer
tijd voor verdieping is faseringen en uitvoeringsvarianten zodat op deze gebieden ook een
efficiëntie slag is te behalen.
Geconcludeerd kan worden dat er op meerdere fronten efficiëntie slagen behaald kunnen
worden door meer inzet bij de afdeling Ontwerp / Werkvoorbereiding door het wegnemen van
de tijdrovende exercitie van het ramen van kostenbepalende hoeveelheden.
Wat zijn de mogelijkheden om wijzigingen in de opbouw of het gebruik binnen Revit en
XE door te voeren om onderling betere aansluiting te vinden binnen de betrokken
disciplines
11. Wat zijn voor de afdeling Ontwerp binnen SAAone de gewenste eindproducten?
De afdeling Ontwerp heeft als doel om in samen spraak met de Werkvoorbereiding en
Calculatie een ontwerp te realiseren dat zowel uitvoerbaar als binnen budget blijft. Deze
discipline Ontwerp heeft geen belangen bij een bepaald type eindproduct en schikt zich naar
de behoefte vanuit de Werkvoorbereiding en Calculatie.
12. Wat zijn voor de afdeling Calculatie binnen SAAone de gewenste eindproducten?
Een 5D model die objectinformatie genereerd conform het 5D werkgroep overzicht zodat
hoeveelheden traceerbaar zijn.
Daarnaast zou het een pre zijn wanneer er wordt gemodelleerd conform de uitvoeringfasen
zodat hierop de inzet van materieel en materieel bepaald kan worden.
De voordelen voor de Calculatie door gebruik van het 5D model zit in de complexe
kunstwerken waarvan de hoeveelheden de vormgeving moeilijk te bepalen zijn.
13. Zijn er naast Revit nog andere tools voor het ramen van hoeveelheden?
Tijdens de onderzoekperiode zijn programma’s zoals PDF XChange Viewer, Quantity Take Off
en Navisworks Freedom bekeken en beoordeeld op functionaliteit en toepasbaarheid.
96
Buiten Revit zijn er nog andere 3D programma’s voor het ontwerpen van kunstwerken, maar
omdat er binnen de projectgrenzen van SAAone met Revit wordt gewerkt worden andere
programma’s binnen deze Bachelor Scriptie buiten beschouwing gelaten.
PDF XChange Viewer
Voordelen:
•
Toegankelijk programma;
•
Gebruiksvriendelijk, de meeste technici zijn bekend met PDF bestanden bewerken;
•
Aanschafkosten zijn laag / gratis download.
Nadelen:
•
Verschalen is een tijdrovende bezigheid;
•
Hoeveelheden zijn onnauwkeurig afwijkingen van ca. 5% minder;
•
Geen mogelijkheden tot het selecteren van hoekpunten;
•
Geen mogelijkheden tot het uitdraaien van een ramingsoverzicht;
•
Door onnauwkeurigheid interessant voor grondwerk maar lijkt niet geschikt voor
constructiewerkzaamheden zoals het ramen van hoeveelheden voor bekisting/beton.
Quantity Take Off
Voordelen:
•
Toegankelijk programma;
•
Gebruiksvriendelijk, eenvoudig gebruik van meettools;
•
Verschalen is eenvoudig in diverse stappen te installeren;
•
Aanschafkosten zijn laag / gratis download;
•
Mogelijkheid tot het uitdraaien van een Workbook (overzicht van hoeveelheden per
onderdeel).
Nadelen:
•
Hoeveelheden zijn onnauwkeurig. Bij benadering kunnen hoekpunten worden
aangeklikt maar niet geselecteerd met afwijkingen tot gevolg ca. 4% meer;
•
Tekeningen met diverse schalen (tot op heden) niet instelbaar. Wel bestaat de
mogelijkheid per sheet de schaal te selecteren. Nu werkt dit nadelig wanneer er
meerdere schalen op tekening staan en dient er per schaal een Workbook gemaakt te
worden.
Navisworks Freedom
Voordelen:
•
Toegankelijk programma;
•
Na een korte introductie gebruiksvriendelijk, eenvoudig gebruik van meettools;
•
Schaal is automatisch ingesteld door de modelbeheerder;
•
3D model geeft een duidelijk beeld van het te bouwen kunstwerk.
Nadelen:
•
Geen mogelijkheden tot het uitdraaien van een ramingsoverzicht;
•
Functiemogelijkheden binnen Navisworks Freedom zijn beperkt, Navisworks Manage
heeft een uitgebreider pakket aan mogelijkheden.
97
14. Kunnen door middel van tekenafspraken (begrippen) en coderingen de gewenste
gegevens uit het 5D model gehaald worden?
Uit gesprekken met de afdeling Ontwerp binnen SAAone is duidelijk naar voren gekomen dat
iedere vorm van objectinformatie is te koppelen aan het 3D model. Wel dient er goed gekeken
te worden naar de onderlinge communicatie van informatie dragers zodat er na koppeling geen
informatie verloren gaat.
15. Welke areaal gegevens van een generiek kunstwerk zijn voor SAAone interessant om
op te bewaken?
Uit gesprekken met de disciplines Calculatie, Werkvoorbereiding en Ontwerp is gekomen tot
onderstaande opsomming van de areaal gegevens waar SAAone op wilt bewaken.
Item
Gewenste output t.b.v. Calculatie
Opmerking
Fundatie
Palen
Lengte en aantal inclusief type
volume paal
Geen
Landhoofd
Werkvloer
Poer
Wand
Frontwand
Vleugelwand
M1 landhoofd
Oppervlak - omtrek - m3 beton
Kistoppervlak - m3 beton
Kistoppervlak - m3 beton
Kistoppervlak - m3 beton
Kistoppervlak - m3 beton
i.v.m. kengetallen
Geen
Steunpunt
werkvloer
Poer
Kolom
Oppervlak – omtrek – m3 beton
Kistoppervlak - m3 beton
Kist oppervlak - omtrek (= type
doorsnelde) - m3 beton - hoogte
kolom
Kist oppervlak (vloer en wand) m3 beton
i.v.m. kengetallen
Geen
Kist oppervlak bodemkist
Kist oppervlak randkist
m3 beton
Oppervlak bovenzijde
m3 beton
Omtrek m1
M1 voor randafwerking / leuning /
mantelbuis ed.
Geen
Onderslagbalk
M1 steunpunt
Dek (in situ)
Dek
Schampkant
Te bewerkelijk
voor het model
Overige kostenposten die interessant zijn om op te bewaken maar bijten de scope vallen van
deze scriptie zijn:
•
Grondwerk talud o.a. opstelplaats heimachine;
•
Bemaling bij een hoge grondwaterstand;
•
Hulpconstructies;
•
Wapening;
•
Voegconstructie.
98
16. Hoe vindt de vertaalslag van geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar Calculatie
plaats?
Uit interviews met de afdeling Ontwerp is gebleken dat ontwerprisico’s worden opgenomen in
het risicodossier. Er is geen sprake van een vertaalslag van risico’s naar de afdeling Calculatie
deze laatst genoemde prijst (enkel) het aangeleverde ontwerp af.
17. Is XE in haar huidige vorm geschikt voor de koppeling met Revit en vice versa?
Het is mogelijk middels een exportfile vanuit Navisworks Manage de Excel lijst in te lezen in
calculatieprogramma’s zoals XE.
99

Anders bouwen met geïntegreerde informatie

aankomend - Nelissen ingenieursbureau

Programmaplan 2014 van de Bouw Informatie Raad

Appartementen Amazones en Schoolgebouw OMO

ENGINEERING - BIM

Vacature (junior) BIM manager - De Haan Enginering en consultancy

Bim Protocol - Constructie

BIM opleiding installaties Versterking afdeling civiele

Informatiefolder voor studenten

Leaflet BIM