2.3 Handelingsplan bij overlijden

HANDELINGSPLAN BIJ OVERLIJDEN
Handelingsplan bij overlijden van een leerkracht
Leerlingen, leerkrachten en ouders van een school vormen een “gemeenschap”.
Indien iemand uit die gemeenschap mocht komen te overlijden, raakt dat de hele
gemeenschap.
Het is dan ook van belang een handelingsplan op te stellen, om indien nodig, tactvol, snel en
weloverwogen op te kunnen treden.
Het handelingsplan bevat een aantal regels waar een ieder zich aan dient te houden. Op die
manier zal de communicatie zo optimaal mogelijk verlopen. In het kader van dit
handelingsplan wordt een coördinatiegroep ingesteld.
Coördinatiegroep:
Directeur, namens team
Groepsleerkracht namens MR
Ouder, namens OR
Contactpersoon bestuur
Informatie aan de ouders:
Bijlage 1 – brief 1 – brief 1*
Inventariseren gegevens
en wensen rond rouwdienst en
begrafenis/crematie:
Bijlage 1
Rouwadvertentie:
Bijlage 1
Rouwdienst en
Begrafenis/crematie:
Directeur: voorzitter van de coördinatiegroep
dir. Roept de coördinatiegroep bijeen
de leden informeren z.s.m. hun eigen
geleding
denk na over tijdstip i.v.m. ‘rondzingen’.
dir. Heeft eindverantwoordelijkheid
coördinatiegroep is zoveel mogelijk
beschikbaar in de week van overlijden en
begrafenis/crematie
Dezelfde dag zal er een brief uitgaan naar alle
ouders; de ouders ontvangen de brief thuis.
Voor de ouders die dat wensen zal ongeveer een
half uur aan het einde van de ochtend gepland
worden.
De ouders van de kinderen van de betreffende
groep zullen – voor het uitgaan van de brieftelefonisch op de hoogte gesteld worden. Hen zal
worden gevraagd de volgende ochtend om 08.30
uur op school te komen ter informatie en
samenzijn
Dir. neemt contact op met de familie en overlegt:
waar en wanneer rouwdienst en
begrafenis.crematie.
wordt aanwezigheid kinderen/ouders op
prijs gesteld.
Is een rouwadvertentie (in een door de
familie gekozen krant) gewenst.
Let op: overleg goed met de krant over
de lay-out
Wordt inbreng tijdens de rouwdienst op
prijs gesteld.
Aan de familie een lijst met adressen
verstrekken voor het versturen van
rouwkaarten (indien gewenst)
In geval van overlijden leerkracht advertentie in
Soester of Baarnsche Courant namens bestuur,
team, OR/MR (namens ouders) en evt. namens
de kinderen van de groep
Binnen de eigen plaats:
verzamelen op locatie of individueel naar
rouwdienst enz.
Bijlage 1
Brief aan ouders met gegevens over
rouwdienst
En begrafenis/crematie:
-
Indien geen gelegenheid geboden wordt
door familie, na afloop evt. op school bij
elkaar komen ( koffie/thee)
Buiten de eigen plaats:
Coördineren vervoer: liefst eigen
vervoer
-
Brief 2 A bijlage 1
-
Indien geen rouwdienst
en begrafenis/crematie in stilte:
Bijlage 1 - brief 2 B
Bijlage 3 A
Instanties:
Nazorg:
Bijlage 2 - brief 3
de school blijft verantwoordelijk voor
opvang van de kinderen
de bovenschoolse directie zal gevraagd
worden vervanging te regelen; evt. door
opvang op een andere school.
Ouders moeten aangeven d.m.v. een
antwoordstrookje of hun kind die dag op
school is, thuis blijft of meegaat naar
begrafenis/crematie.
Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid
tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie
zal op school een herdenkingsbijeenkomst
gehouden worden.
Dir. zorgt voor berichtgeving aan de betreffende
instanties
Na ca. 2 weken wordt een bijeenkomst gepland
waar een ieder zijn vragen/opmerkingen kwijt
kan. Eventuele begeleiding van een soc.
Pedagoog ( GGD; RIAGG)
In sommige gevallen zal er nog contact zijn met
de familie van de overledene. Evt. aandacht op
verjaardagen/datum van overlijden.
Documenteren:
Bijwerken gegevensbestand:
Namen en adressen en tel. nummers
Hulpverleningsinstellingen.
Brochures en boeken over thema ‘sterven’
Brieven naar ouders:
1 : kennisgeving
1* : kennisgeving en uitnodiging samen
te komen
2 : gegevens over begrafenis/crematie
en opvang kinderen/vervoer
begrafenis/crematie
3 : uitnodiging nazorgbijeenkomst
Naam verwijderen uit:
schoolgids
informatieboekje etc.
Evaluatie:
Uiterlijk na 3 maanden zal er geëvalueerd
worden door de coördinatiegroep
Begeleiding groep: kinderen : team
Er is één en ander beschreven over het
begeleiden van kinderen bij overlijden. Diverse
vormen kunnen gehanteerd worden. Met name
voor de vervangende leerkracht van de
betreffende groep is dit iets om bij stil te staan,
zo mogelijk reeds van te voren.
Bijlage 4
Het verdient ook aanbeveling om binnen het
team over dit onderwerp van gedachten te
wisselen en elkaar in dit proces te ondersteunen.
Handelingsplan bij overlijden van een leerling
Coördinatiegroep:
Directeur, namens team
Groepsleerkracht namens MR
Ouder, namens OR
Contactpersoon bestuur
Informatie aan de ouders:
Bijlage 1 – brief 1 – brief 1*
Inventariseren gegevens
en wensen rond rouwdienst en
begrafenis/crematie:
Bijlage 1
Rouwadvertentie:
Bijlage 1
Rouwdienst en
Begrafenis/crematie:
Bijlage 1
Directeur: voorzitter van de coördinatiegroep
dir. Roept de coördinatiegroep bijeen
de leden informeren z.s.m. hun eigen
geleding
denk na over tijdstip i.v.m. ‘rondzingen’.
dir. Heeft eindverantwoordelijkheid
coördinatiegroep is zoveel mogelijk
beschikbaar in de week van overlijden en
begrafenis/crematie
Zo spoedig mogelijk zal er een brief uitgaan naar
alle ouders; de ouders ontvangen de brief thuis.
Voor de ouders die dat wensen zal ongeveer een
half uur aan het einde van de ochtend gepland
worden.
De ouders van de kinderen van de betreffende
groep zullen – voor het uitgaan van de brieftelefonisch op de hoogte gesteld worden. Hen zal
worden gevraagd de volgende ochtend om 08.30
uur op school te komen ter informatie en
samenzijn
Dir. en/of groepsleerkracht neemt contact op met
de familie en overlegt:
waar en wanneer rouwdienst en
begrafenis/crematie.
wordt aanwezigheid kinderen/ouders op
prijs gesteld.
Is een rouwadvertentie (in een door de
familie gekozen krant) gewenst.
Let op: overleg goed met de krant over
de lay-out
Wordt inbreng tijdens de rouwdienst op
prijs gesteld.
Aan de familie een lijst met adressen
verstrekken voor het versturen van
rouwkaarten (indien gewenst)
In geval van overlijden leerkracht advertentie in
Soester of Baarnsche Courant namens bestuur,
team , OR/MR (namens ouders) en evt. namens
de kinderen van de groep
Binnen de eigen plaats:
verzamelen op locatie of individueel naar
rouwdienst enz.
Indien geen gelegenheid geboden wordt
door familie, na afloop evt. op school bij
elkaar komen ( koffie/thee)
Buiten de eigen plaats:
Coördineren vervoer: liefst eigen
vervoer
Brief aan ouders met gegevens over
rouwdienst
En begrafenis/crematie:
Brief 2 A bijlage 1
Indien geen rouwdienst
en begrafenis/crematie in stilte:
Bijlage 1 - brief 2 B
Bijlage 3
Instanties:
Nazorg:
Bijlage 2 - brief 3
-
de school blijft verantwoordelijk voor
opvang van de kinderen
Ouders moeten aangeven d.m.v. een
antwoordstrookje of hun kind die dag op
school is, thuis blijft of meegaat naar
begrafenis/crematie.
Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid
tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie
zal op school een herdenkingsbijeenkomst
gehouden worden.
Dir. zorgt voor berichtgeving aan de betreffende
instanties
Na ca. 2 weken wordt een bijeenkomst gepland
waar een ieder zijn vragen/opmerkingen kwijt
kan. Eventuele begeleiding van een soc.
Pedagoog ( GGD; RIAGG)
In sommige gevallen zal er nog contact zijn met
de familie van de overledene. Evt. aandacht op
verjaardagen/datum van overlijden.
Documenteren:
Namen en adressen en tel. nummers
Hulpverleningsinstellingen.
Brochures en boeken over thema ‘sterven’
Bijwerken gegevensbestand:
Brieven naar ouders:
1 : kennisgeving
1* : kennisgeving en uitnodiging samen
te komen
2 : gegevens over begrafenis/crematie
en opvang kinderen/vervoer
begrafenis/crematie
3 : uitnodiging nazorgbijeenkomst
Naam verwijderen uit:
schoolgids
informatieboekje etc.
Evaluatie:
Uiterlijk na 3 maanden zal er geëvalueerd
worden door de coördinatiegroep
Begeleiding groep: kinderen : team
Er is één en ander beschreven over het
begeleiden van kinderen bij overlijden. Diverse
vormen kunnen gehanteerd worden. Met name
voor de vervangende leerkracht van de
betreffende groep is dit iets om bij stil te staan,
zo mogelijk reeds van te voren.
Het verdient ook aanbeveling om binnen het
team over dit onderwerp van gedachten te
wisselen en elkaar in dit proces te ondersteunen.
Bijlage 4
Handelingsplan bij overlijden van een ouder
Coördinatiegroep:
Directeur, namens team
Groepsleerkracht namens MR
Ouder, namens OR
Contactpersoon bestuur
Informatie aan de ouders:
Bijlage 1 – brief 1 – brief 1*
Inventariseren gegevens
en wensen rond rouwdienst en
begrafenis/crematie:
Bijlage 1
Directeur: voorzitter van de coördinatiegroep
dir. Roept de coördinatiegroep bijeen
de leden informeren z.s.m. hun eigen
geleding
denk na over tijdstip i.v.m. ‘rondzingen’.
dir. Heeft eindverantwoordelijkheid
coördinatiegroep is zoveel mogelijk
beschikbaar in de week van overlijden en
begrafenis/crematie
Alle ouders worden schriftelijk op de hoogte
gesteld
Ouders van de betreffende groep (en) worden
telefonisch op de hoogte gesteld en hen zal
worden gevraagd om op een nader te bepalen
tijdstip in de week van overlijden op school te
komen.
Dir. neemt contact op met de familie en overlegt:
waar en wanneer rouwdienst en
begrafenis/crematie.
wordt aanwezigheid kinderen/ouders op
prijs gesteld.
Rouwadvertentie:
Bijlage 1
Rouwdienst en
Begrafenis/crematie:
Bijlage 1
Brief aan ouders met gegevens over
rouwdienst
En begrafenis/crematie:
-
-
de school blijft verantwoordelijk voor
opvang van de kinderen
Ouders moeten aangeven d.m.v. een
antwoordstrookje of hun kind die dag op
school is, thuis blijft of meegaat naar
begrafenis/crematie.
Bovenstaande vervalt als bij het uitgaan
van brief 1 alle gegevens bekend zijn.
Indien geen rouwdienst
en begrafenis/crematie in stilte:
Bijlage 1 - brief 2 B
Instanties:
Nazorg:
Bijlage 2 - brief 3
Evaluatie:
In alle gevallen zal er nog contact zijn met de
familie van de overledene. Evt. aandacht op
verjaardagen/datum van overlijden.
Eerste jaar regelmatig contact houden
(huisbezoek)
Uiterlijk na 3 maanden zal er geëvalueerd
worden door de coördinatiegroep
Documenteren:
Namen en adressen en tel. nummers
Hulpverleningsinstellingen.
Brochures en boeken over thema ‘sterven’
Begeleiding groep: kinderen : team
Bijlage 4
Brieven naar ouders:
1 : kennisgeving
1* : kennisgeving en uitnodiging samen
te komen
2 : gegevens over begrafenis/crematie
en opvang kinderen/vervoer
begrafenis/crematie
3 : uitnodiging nazorgbijeenkomst
Er is één en ander beschreven over het
begeleiden van kinderen bij overlijden. Diverse
vormen kunnen gehanteerd worden. Met name
voor de vervangende leerkracht van de
betreffende groep is dit iets om bij stil te staan,
zo mogelijk reeds van te voren.
Het verdient ook aanbeveling om binnen het
team over dit onderwerp van gedachten te
wisselen en elkaar in dit proces te ondersteunen.
Bijlage 1
Berichtgeving bij overlijden leerkracht
Afhankelijk van het tijdstip waarop het overlijdensbericht van de leerkracht wordt
doorgegeven vinden de volgende procedures plaats
1a Brief 1, brief 1*
Een brief naar de ouders met:
- moment van overlijden
- eventueel tekst of uitspraak van de overledene
- indien al mogelijk informatie over gelegenheid tot afscheid nemen, afscheidsdienst en
begrafenis/crematie en condoleance (als dit nog niet bekend is volgt deze informatie
in een tweede brief)
- uitnodiging voor de ouders van de groep van de overleden leerkracht, om de
volgende ochtend om 08.30 uur op school samen te komen.
- Uitnodiging voor de ouders van de school om aan het eind van die ochtend ca. een
half uur samen te komen.
- Als de kinderen nog niet op de hoogte zijn gebracht, dan moet dit duidelijk in
de brief vermeld worden.
1b. Na overleg en toestemming van de familie een advertentie namens bestuur,
namens ouders
MR,OR en namens het team van de betreffende school.
1c. De ouders van de betreffende groep worden bij overlijden van een leerkracht
door de
oudergeleding van de coördinatiegroep telefonisch op de hoogte gebracht.
De leerkrachten van alle groepen inventariseren welke kinderen na schooltijd geen
opvang
hebben en proberen hiervoor regelingen te treffen.
Aandachtpunt:
In ieder geval moeten ouders op de hoogte zijn van het overlijdensgeval vóór de
kinderen thuis komen. Dit lukt natuurlijk niet voor 100 % door eventuele afwezigheid van
ouders.
Het tijdstip van bekendmaking moet dus zorgvuldig gekozen worden:
Te allen tijde moet de coördinatiegroep zo snel mogelijk bij elkaar komen.
Bekendmaking van overlijden aan leerkrachten
Moment van overlijdensbericht
In de morgen voor de pauze
In de morgen na de pauze
In de middag
Melding aan leerkracht
Om 12 uur, in de middagpauze
In de middag
Na schooltijd
Bekendmaking van overlijden aan ouders en kinderen:
Moment van overlijdensbericht
In de morgen voor de pauze
Melding aan ouders en kinderen
Er wordt ’s middags een brief bij de ouders
bezorgd, de kinderen worden ’s middags door de
leerkrachten op de hoogte gebracht. De kinderen
wordt tevens gemeld dat er een brief met het
bericht thuis bezorgd is.
In de morgen na de pauze
Er wordt ’s middags een brief thuisbezorgd, de
kinderen worden ’s middags op de hoogte
gebracht door de leerkrachten.
In de middag
Er zal ’s avonds een brief bezorgd worden met
de toevoeging dat de kinderen nog niet op de
hoogte zijn.
Brief 2 a
In een brief of als strook aan de vorige brief:
- zal gevraagd worden of kinderen tijdens de begrafenis/crematie wel of niet
opgevangen moeten worden, dit moet door alle ouders ingevuld worden.
- Zal duidelijkheid gegeven worden over het vervoer naar de begrafenis/crematie
- Zal een eventueel samenzijn na afloop van de begrafenis/crematie bekendgemaakt
worden.
Brief 2 b
- als de aanwezigheid van leerlingen tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie
niet gewenst is, zal melding gedaan worden van een herdenkingsbijeenkomst op
school.
Brief 3
Een brief naar alle ouders met een uitnodiging voor een nazorgbijeenkomst
waarin:
-
-
gelegenheid geboden wordt tot het stellen van vragen zoals:
hoe is je kind ermee omgegaan tot nu toe?
Hoe heb je mogelijke vragen en/of problemen opgelost?
Zijn er opvallende veranderingen bij je kind?
opmerkingen gemaakt kunnen worden
problemen aangegeven kunnen worden
begeleidingsmogelijkheden aangeboden kunnen worden
Voor deze bijeenkomst kan een Sociaal Pedagoog ( GGD /RIAGG) uitgenodigd worden.
Bijlage 3 a
Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid tijdens de rouwdienst en begrafenis en/of
crematie zal op school een herdenkingsbijeenkomst voor ouders en leerlingen gehouden
worden.
Mogelijkheden die gebruikt kunnen worden:
-
in de ontmoetingsruimte een foto van de overledenen leerkracht, een kaars en
bloemen
het ophangen van een herinneringslint in de ontmoetingsruimte, waarbij de kinderen
iets gemaakt hebben wat hen deed denken aan de overleden leerkracht
het neerzetten van potten met bloemen of takken met kaartjes eraan
voorlezen van zelfgeschreven herinneringen, gedichten of brieven aan de overleden
leerkracht
zingen en musiceren
Berichtgeving bij overlijden kind:
Afhankelijk van het tijdstip waarop het overlijdensbericht van het kind wordt doorgegeven,
vinden de volgende procedures plaats:
1a Brief 1, brief 1*
Een brief naar de ouders met:
-
moment van overlijden
eventueel tekst of uitspraak van het overleden kind
indien al mogelijk informatie over gelegenheid tot afscheid nemen, afscheidsdienst en
begrafenis/crematie en condoleance (als dit nog niet bekend is volgt deze informatie
in een tweede brief)
uitnodiging voor de ouders van de groep van de overleden leerkracht, om de
volgende ochtend om 08.30 uur op school samen te komen.
Uitnodiging voor de ouders van de school om aan het eind van die ochtend ca. een
half uur samen te komen.
Als de kinderen nog niet op de hoogte zijn gebracht, dan moet dit duidelijk in
de brief vermeld worden.
1b. Na overleg en toestemming van de familie een advertentie (namens ouders)
MR,OR en namens het team van de betreffende school en namens de groep
1c. De ouders van de betreffende groep worden bij overlijden van een leerkracht
door de
oudergeleding van de coördinatiegroep telefonisch op de hoogte gebracht.
De leerkrachten van alle groepen inventariseren welke kinderen na schooltijd geen
opvang
hebben en proberen hiervoor regelingen te treffen.
Aandachtpunt:
In ieder geval moeten ouders op de hoogte zijn van het overlijdensgeval vóór de
kinderen thuis komen. Dit lukt natuurlijk niet voor 100 % door eventuele afwezigheid van
ouders.
Het tijdstip van bekendmaking moet dus zorgvuldig gekozen worden:
Te allen tijde moet de coördinatiegroep zo snel mogelijk bij elkaar komen.
Bijlage 3 b
Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid tijdens de rouwdienst en begrafenis en/of
crematie zal op school een herdenkingsbijeenkomst voor ouders en leerlingen gehouden
worden.
Dit kan op verschillende manieren gebeuren.
De groep waar het overleden kind en de groep waar een broertje of zusje van het overleden
kind in zit, zullen dit moment waarschijnlijk op een andere manier invullen dan de resterende
groepen.
Mogelijkheden die gebruikt kunnen worden voor het herdenkingsmoment, maar ook
voor de periode daarna:
-
in de ontmoetingsruimte een foto van het overledenen kind, een kaars en bloemen
rituelen met elkaar doen, rituelen helpen kinderen om vorm en structuur te geven aan
chaotische gedachten en gevoelens, bv. Kaarsen versieren en deze in de groep
branden.
Bloemen in de grond bij de school of in de groep planten met kaartjes eraan
herinneringslint maken in de vorm van een vlieger, een rups of een ander voorwerp
waarbij de kinderen iets gemaakt hebben wat hen deed denken aan het overleden
kind
lezen en voorlezen van gedichten of een afscheidsbrief aan de overledene, wat had
je nog willen zeggen.
Werken in “Mijn boek over” een uitgave van stichting “Achter de Regenboog” , iedere
leerling kan op deze manier een boek maken over het overleden kind waarbij de
eigen gevoelens van de leerlingen een plek krijgen
musiceren
Bekendmaking van overlijden aan leerkrachten
Moment van overlijdensbericht
In de morgen voor de pauze
Melding aan leerkracht
Om 12 uur, in de middagpauze
In de morgen na de pauze
In de middag
In de middag
Na schooltijd
Bekendmaking van overlijden aan ouders en kinderen:
Moment van overlijdensbericht
In de morgen voor de pauze
Melding aan ouders en kinderen
Er wordt ’s middags een brief bij de ouders
bezorgd, de kinderen worden ’s middags door de
leerkrachten op de hoogte gebracht. De kinderen
wordt tevens gemeld dat er een brief met het
bericht thuis bezorgd is.
In de morgen na de pauze
Er wordt ’s middags een brief thuisbezorgd, de
kinderen worden ’s middags op de hoogte
gebracht door de leerkrachten.
In de middag
Er zal ’s avonds een brief bezorgd worden met
de toevoeging dat de kinderen nog niet op de
hoogte zijn.
Brief 2 a
In een brief of als strook aan de vorige brief:
- zal gevraagd worden of kinderen tijdens de begrafenis/crematie wel of niet
opgevangen moeten worden, dit moet door alle ouders ingevuld worden.
- Zal duidelijkheid gegeven worden over het vervoer naar de begrafenis/crematie
- Zal een eventueel samenzijn na afloop van de begrafenis/crematie bekendgemaakt
worden.
Brief 2 b
- als de aanwezigheid van leerlingen tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie
niet gewenst is, zal melding gedaan worden van een herdenkingsbijeenkomst op
school.
Bijlage 2
Brief 3
Een brief naar alle ouders met een uitnodiging voor een nazorgbijeenkomst
waarin:
-
-
gelegenheid geboden wordt tot het stellen van vragen zoals:
hoe is je kind ermee omgegaan tot nu toe?
Hoe heb je mogelijke vragen en/of problemen opgelost?
Zijn er opvallende veranderingen bij je kind?
opmerkingen gemaakt kunnen worden
problemen aangegeven kunnen worden
begeleidingsmogelijkheden aangeboden kunnen worden
Voor deze bijeenkomst kan een Sociaal Pedagoog ( GGD /RIAGG) uitgenodigd worden.
Bijlage 1
Berichtgeving bij overlijden ouder:
Afhankelijk van het tijdstip waarop het overlijdensbericht van het kind wordt doorgegeven,
vinden de volgende procedures plaats:
Brief 1, brief 1*
Een brief naar de ouders met:
-
mededeling van overlijden
indien al mogelijk informatie over rouwdienst en begrafenis/crematie en/of
condoleance
Brief 2 a
In een brief of als strook aan de vorige brief:
zal gevraagd worden of kinderen wel of niet naar de rouwdienst en begrafenis en /of
crematie gaan.
Brief 2 b
De familie stelt er prijs op dat de rouwdienst en de begrafenis en/of crematie in
stilte wordt gehouden.
Te allen tijde moet de coördinatiegroep zo snel mogelijk bij elkaar komen.
Bijlage 4
Begeleiding na overlijden
Leerlingen zullen afhankelijk van hun leeftijd verschillend reageren op ziekte en dood.
Jonge kinderen begrijpen niet volledig wat dood inhoudt. Ze zullen het vaak trachten te
verwerken in hun spel en beeldend in hun tekeningen.
Oudere kinderen zullen over het algemeen met hulp in staat zijn hun gevoelens te uiten
in woorden.
De opgave luidt de leerlingen op hun eigen niveau tijd en ruimte te geven voor het uiten
van hun emoties en hen behulpzaam zijn bij het accepteren en verwerken van
gevoelens.
Laat kinderen maar praten en activiteiten ontwikkelen.Ook kunnen zij veel steun vinden
bij het uitvoeren van rituelen, zoals het branden van kaarsjes of het inrichten van een
eigen plaatsje in de klas voor het overleden klasgenootje.
Het is belangrijk ook na de begrafenis aandacht te blijven geven aan het gezin van de
overledene.
Sta stil bij speciale dagen, zoals verjaardagen en de sterfdag. Een briefje, een telefoontje
of bloemen kunnen op zo’n moment helpen.
Voor een goede begeleiding van de leerlingen, het team en het gezin is het goed te
weten dat iedereen op een verschillende manier omgaat met rouw en dat we tijdens het
rouwproces verschillende emoties beleven, zoals verbijstering,ontkenning en ongeloof,
woede en boosheid, verdriet en diepe depressie, verwerking en acceptatie.
Het is belangrijk dat we elkaar daarin blijven ondersteunen en ruimte creëren om met
elkaar te praten over de overledene en onze gevoelens.
Voor meer achtergrondinformatie verwijzen we naar bijgevoegde artikelen uit:
‘” Dood op of rond school ”, de afhandeling van de gevolgen van een calamiteit door A.
Mulder en N. van Tankeren
Adressen:
Bedrijfsmaatschappelijk werk
Paul Verhozel
Tel: 030 – 6930000 (gesprek voor het hele team)
Gewestelijke gezondheidsdienst Eemland
Postbus 733
3800 HS Amersfoort
Afd. Jeugdgezondheidszorg
Fred de Graaf ( soc. Pedagoog)
Tel: 033- 4618841
Bezoekadres: Zonnehof 10
CPS Amersfoort
Marja Westerhof
Tel: 033- 4534331
Hulp en directe ondersteuning
GG & GD - schoolarts
Verpleegkundige
Riagg
Kinderen met ernstige problematiek rondom rouwverwerking
Tel: 033 – 4603500
Stichting Achter de Regenboog
Postbus 13300
3507 LH Utrecht
tel: 030- 2368282
fax: 030- 2300893
Boeken:
-
Dood op of rond de school
A.M. Mulder / N. van Tankeren
Uitg. GGD Zuid-oost Utrecht
-
Vandaag neem ik een snipperdag
Anneke Vriens / Carla Versteeg
CPS Amersfoort
-
Jong verlies
Riet Fiddelaers – Jaspers
Uig. Kok Kampen
Artikelen
Verdriet en rouw bij uw kinderen
Drs. C.J.M. Spee
Uit: Tijdstip voor Remedial Teaching 98/3
School en sterven
Petra penning
Stichting Achter de Regenboog
Een gevleugelde engel aan de telefoon
Dood en rouwverwerking bij jonge kinderen
Uit: Ouders en school nr. 6 jaargang 5 dec. ‘94
Als een leerling overlijdt: Onze Joep
Harrie Maas
Uit: Berichten en belangen nr. 6 nov. ‘95
Ook op school moeten kinderen kunnen rouwen
Maaike van Houten
Uit: Trouw 1 nov. ‘95
Kind en rouw
Riet Fiddelaers-Jaspers
Uit: Psychologie jan. 1996
Een onderzoek naar rouw op school
Judith Janssen
Uit: Helpen bij verlies en rouw
Publicaties van “Achter de Regenboog”
Als je vader of moeder kanker heeft
Ann Couldrich, Sir Michael Sobell House, Oxford
Mijn boek over………
St. Christopher’s Hospice London
Kinderen begrijpen in rouw en verlies
Ann Couldrich, Sir Michael Sobell House, Oxford
Literatuur over dood en rouw 1998
Overzicht van publicaties
Bestelcode LIT
Nazorg
Doodgaan hoort niet bij een kind. En toch gebeurt het. Kinderen overlijden door een
(verkeers)ongeluk, na een ziekte, zelfdoding en soms door geweld.
Ondanks de verschillen in oorzaken blijft één ding in alle gevallen centraal staan. De schok
bij ouders, zusjes en broertjes, leeftijdsgenoten en direct betrokkenen, waaronder uzelf als
leerkracht is enorm.
Boosheid over hoe dit nu kon gebeuren, overheerst. Maar overal ook slaat de verwarring toe.
Waarom dit kind, waarom nú.
Verlies door sterfte, en van deze sterfte getuige zijn, resulteert in een aantal gevallen in
posttraumatische stressreacties. Voorbeelden zijn:
- Vermijdingsgedrag, bijvoorbeeld het uit de weg gaan van de plaats van de
gebeurtenis of
Plaatsen die sterk herinneren aan de overledene. Maar ook een verminderde
belangstelling voor vrienden en hobby’s en het terugtrekken uit allerlei activiteiten.
- Een steeds terugkerende beleving van de gebeurtenis door dromen, nachtmerries of
onwillekeurige beelden van ervaring.
- Een verhoogde prikkelbaarheid zoals schrikreacties en woede of verdrietreacties.
- Lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, buikpijn, angstzweet.
Op school kunnen de stressreacties ook zichtbaar worden in prestatieverlies,
concentratievermindering en /of schoolverzuim.
Over het algemeen lukt het om na verloop van tijd op eigen kracht en met hulp van de
omgeving (school en gezin)te herstellen. De omgeving kan op verschillende manieren bij dit
herstel helpen.
- Door de ruimte te bieden om te praten over het gebeurde. Het kind bepaalt echter
zelf of het de ruimte neemt
- Door de reacties van het kind te accepteren
- Door rust en veiligheid te bieden
- Door voorzichtig te stimuleren dagelijkse taken en gewoonten weer op te nemen. Op
deze manier kan het kind wat meer houvast in zijn/haar leven ervaren.
Wanneer u in uw klas een leerling hebt die een broer of zus (of hechte vriend(in)) heeft
verloren, kunt u een belangrijke steun betekenen. Geef het kind extra aandacht. Creëer
momenten waarop emoties (negatief en positief) bespreekbaar zijn. Bied uzelf aan, maar
dring u niet op. Neem een luisterende en accepterende houding aan. Wees alert op
mogelijke schuldgevoelens bij het kind. Als kinderen bijv. wel eens in gedachten hun
broer/zus dood gewenst hebben en hij overlijdt ook werkelijk, kan een kind zich enorm
schuldig voelen. Maak het kind duidelijk dat het geen schuld heeft.
Het kan soms vrij lang duren voordat een kind met zijn/haar emoties naar buiten komt. Zeker
wanneer jaloezie en schuldgevoel een rol spelen. Geduld is in deze erg belangrijk.
Draag aan uw collega’s uw bevindingen over. Houdt er rekening mee dat broers en zusjes
vaak thuis niet alle aandacht voor hun emoties kunnen krijgen. Ook zullen ze zelf hun ouders
zo min mogelijk tot last willen zijn. Dat gedrag kan zich voortzetten op school en ze zullen
zich zeer onopvallend gedragen. Maar ook het tegenovergestelde komt voor. Ze kunnen hun
gebrek aan aandacht thuis willen compenseren door zeer lastig gedrag in school (negatieve
aandacht vragen). In dat geval is het goed om wel aandacht te geven, maar langzaamaan tot
de leerling – bijv. bij langdurig sterk verminderde schoolprestaties, maar ook zeer
teruggetrokken gedrag, waarbij de schoolprestaties best goed blijven - .
Bespreek het in het team en schakel zo nodig een deskundige in. Het spreekt voor zich dat
hierbij de ouders betrokken moeten worden.
Soms lukt het echter niet zonder professionele hulp. Het is daarom aan te bevelen dat u al in
een vroeg stadium met het RIAGG overlegt over de noodzaak van professionele nazorg.
Bijvoorbeeld in de vorm van individuele gesprekken voor enkelen of in de vorm van
gespreksgroepen. Wanneer tot een dergelijke activiteit wordt besloten, moet u opnieuw alle
geledingen in school en de ouders informeren. Participatie van een leerling in een dergelijke
activiteit kan over het algemeen alleen met toestemming van de ouders.

Download Report