de basis voor de training leidinggeven

Leidinggeven en autonomie: de basis
Organisatieontwikkeling en teamontwikkeling begint bij
uzelf!
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
1
INHOUDSOPGAVE
Inhoudsopgave ......................................................................................... 2
Basismodule autonomie en leiderschap ........................................................ 3
Inleiding .................................................................................................. 3
De verschillende rollen: ............................................................................. 4
1.
De leidinggevende geeft leiding vanuit de ouderrol ............................... 4
2.
De leidinggevende geeft leiding vanuit de kindrol.................................. 5
3.
De leiding wisselt tussen ouder- en kindrol .......................................... 5
Cri de coeur: voorkom symptoombestrijding! ............................................... 6
Voorkom de dramadriehoek........................................................................ 7
De redder ....................................................................................................... 7
Het slachtoffer ................................................................................................. 7
De aanklager ................................................................................................... 7
Autonomie en leiderschap: de volwassenrol .................................................. 8
Veelgestelde vragen: ................................................................................. 9
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
2
BASISMODULE AUTONOMIE EN LEIDERSCHAP
INLEIDING
In de basismodule autonomie wordt het vertrekpunt neergelegd voor alle
facetten van leiderschap (en volgerschap binnen de organisatie) en komen we
terecht bij de volgende onderwerpen:
a.
delegeren en loslaten
b.
teamontwikkeling en individuele ontwikkeling (TOP en POP)
c.
coachend leiderschap
d.
samenwerken
e.
interne communicatie
f.
functioneringsgesprekken
g.
beoordelingsgesprekken
h.
correctiegesprekken
i.
motiveren van medewerkers
We herhalen de 10 ijkpunten van autonomie:
 hulp geven en ontvangen
 gevoelens tonen en gevoelens ontvangen
 verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijkheid laten (bij de
ander)
 vertrouwen geven en (zelf)vertrouwen hebben
 zelfreflectie en reflectie op de ander
 waardering geven en ontvangen
 eigen behoeften onderkennen en behoeften van anderen inzien
 keuzes maken en keuzes respecteren
 kritiek geven en kritiek ontvangen
 respect geven en respect ontvangen
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
3
DE VERSCHILLENDE ROLLEN:
In feite gaat het leiderschapsproces binnen organisaties om het bevorderen van
de volwassenrol tussen de leidinggevende en de medewerker.
1.
DE LEIDINGGEVENDE GEEFT LEIDING VANUIT DE OUDERROL
In organisaties waar men sterk leiding geeft vanuit de ouderrol treffen wij het
volgende gedrag aan:
a.
passiviteit of te weinig initiatieven
b.
medewerkers voelen zich te weinig betrokken of te weinig
verantwoordelijk
c.
mensen spreken zich niet uit of hebben het gevoel dat ze niet gehoord
worden
d.
mensen spreken wel over elkaar, maar te weinig met elkaar
e.
interne communicatie loopt niet naar verwachting
f.
men klaagt vaak over mogelijke knelpunten maar de werkelijke
behoeften en verwachtingen worden niet uitgesproken
g.
successen worden door de leiding gevierd en fouten worden bij de
medewerker neergelegd
Knelpunten die de leidinggevende ervaart:
De leidinggevende klaagt dat er onvoldoende open communicatie is. Op dat
moment zit hij in de ouderrol of kindrol en doet zijn beklag over de
medewerkers die het weer niet begrijpen of die niet doen wat volgens de
leiding is afgesproken.
Wat is er in feite aan de hand?
De leiding zorgt ervoor en bevordert dat medewerkers leiding ontvangen
vanuit de kindrol. Heerlijke positie en weinig verantwoordelijkheid. Wel
klagen over wat er allemaal aan mankeert op de werkvloer, niet uitspreken,
er niks mee doen. Voortdurend kritiek. Weinig initiatieven.
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
4
2.
DE LEIDINGGEVENDE GEEFT LEIDING VANUIT DE KINDROL
Onder het motto ‘er moet inbreng komen vanuit het personeel’ stelt de leiding
zich afhankelijk op. Of: we leggen de verantwoordelijkheden lager in de
organisatie en we geven leiding op basis van vertrouwen. Er wordt op dat
moment te weinig richting gegeven. De resultaten die verwacht mogen worden
van de medewerker zijn onduidelijk geformuleerd.
Gevolg:
a.
de medewerker neemt het heft over en stapt in de ouderrol (wij zullen
wel even vertellen hoe het zit)
b.
de medewerker blijft in de kindrol en stelt zich eveneens afhankelijk op
c.
er ontstaat onzekerheid en twijfel op de werkvloer
d.
het is niet duidelijk wat er gedaan moet worden
e.
de resultaten blijven achter
Knelpunten die de leiding ervaart:
Vaak spreekt de leiding in deze situatie de klacht uit dat medewerkers
onvoldoende de zaken oppakken en ondanks - dat hij zich openstelt voor
initiatieven – er teveel passiviteit is. Of juist andersom: de leiding vindt dat
de medewerkers het toch op hun eigen manier doen, ondanks alle afspraken.
Wat is er in feite aan de hand?
De leidinggevende is de leiding allang kwijt en ieder doet wat goed is in hun
eigen ogen. In feite wordt de leidingnemer bevorderd en gestimuleerd om
vanuit de kindrol of ouderrol leiding te aanvaarden.
3.
DE LEIDING WISSELT TUSSEN OUDER- EN KINDROL
De ene dag tref je de leidinggevende en hij formuleert zijn/haar knelpunten
vanuit de kindrol:
ze voelen zich onvoldoende verantwoordelijk
de deur staat altijd bij mij open maar toch komen
medewerkers niet bij me om zaken te bespreken
ik kan de werkzaamheden niet delegeren want ze zijn
onvoldoende capabel
ze hebben altijd wat
De volgende dag schiet de leidinggevende in de ouderrol en zegt: ‘nu is ’t
afgelopen en er moet ingegrepen worden’:
zo gaan we ’t doen en anders niet
er gaat geen brief de deur uit die ik niet getekend heb
ik moet overal van op de hoogte zijn
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
5
CRI DE COEUR: VOORKOM SYMPTOOMBESTRIJDING!
We hebben in het land van Personeel & Organisatie veel vondsten gedaan: het
functioneringsgesprek, het beoordelingsgesprek, pop-gesprekken,
competentiemanagement, balanced scoreboard etc. Een gereedschapkist vol
tools waar op zich veel voor te zeggen is, maar die op één leest geschoeid zijn
namelijk: bevorder het proces van communicatie tussen de medewerker en de
leidinggevende of bevorder het communicatieproces tussen medewerker en de
organisatie. Anders gezegd: hoe stem je de organisatiebehoeften af op de
behoeften van de individuele medewerker en andersom.
Kernvraag is: lukt het om dat proces op gang te brengen dan heb je al die tools
amper nodig. Lukt dat niet: dan helpt de gereedschapkist niet. Hetzelfde
gebeurt met training & coaching. Dikwijls is er een knelpunt, een vraagstuk
waar te gauw een training voor bedacht wordt.
Oplossingen die niet werken:
trainingen gericht op leiderschap (coachend leiderschap, praktisch
leidinggeven etc.) hebben geen enkel resultaat want er verandert
niets in de grondhouding
het functioneringsgesprek komt niet uit de verf (of wordt ondanks
alle afspraken niet gevoerd)
beoordelen van medewerkers wordt ‘veroordelen’ of nietszeggend
individuele coaching helpt niet
het organisatietraject gericht op interne communicatie of
cultuurverandering komt niet uit de verf
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
6
VOORKOM DE DRAMADRIEHOEK
Acteren vanuit de ouder- of kindrol leidt tot een drietal situaties die wij de
dramadriehoek noemen.
De redder
De redder neemt vanuit een helpende rol verantwoordelijkheden over van de
ander. Hij meent te weten wat goed is voor een ander en gaat ervan uit dat de
ander zichzelf niet kan redden. Gevolg is dat de ander daarmee tot slachtoffer
wordt benoemd en er geen gelijkwaardigheid meer is. Hij maakt de ander
afhankelijk. In feite is de redder te betrokken geraakt en kan onvoldoende
afstand van de ander nemen. Als het redden mislukt of wanneer de ander
aangeeft hier geen prijs meer op te stellen, is de redder doorgaans teleurgesteld
of komt er een verstoorde verhouding. Voor je het weet, is hij zelf slachtoffer.
Het slachtoffer
Het slachtoffer is iemand die geen verantwoordelijkheid kan of wil dragen. Men
draagt vooral in klagende zin uit wat hem of haar is overkomen. Het slachtoffer
heeft het gevoel dat omstandigheden of andere mensen hem/haar dat hebben
aangedaan. Hij/zij beklaagt zich hierover en voelt zich machteloos. Wanneer het
slachtoffer de redder verwijt dat hij het verkeerd heeft aangepakt, wordt hij
opeens aanklager.
De aanklager
De aanklager is iemand die de ander iets verwijt. Oordeelsvorming speelt een
rol en de aanklager beschuldigt of wijst de ander op zijn fouten. Vaak wil de
aanklager ook zijn gelijk krijgen. De aanklager zorgt ervoor dat de ander
slachtoffer wordt en zich afhankelijk gaat opstellen. Wanneer de aanklager niet
wint, is hij dermate teleurgesteld dat hij zelf slachtoffer wordt. Pas op dat het
andere slachtoffer geen medelijden krijgt en gaat optreden als redder.
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
7
AUTONOMIE EN LEIDERSCHAP: DE VOLWASSENROL
Er is slechts één manier wat ontwikkeling bevordert: leidinggeven vanuit de
volwassenrol en leiding ontvangen vanuit de volwassenrol
Dat betekent voor de leidinggevende en leidingnemer:
hij/zij kent zijn eigen behoeften, weet deze uit te spreken en kan er
in voorzien
hij/zij weet op basis van eigen inzichten, gevoelens en behoeften te
komen tot keuzes
hij/zij weet verwijten, klachten en knelpunten om te zetten in de
vervulling van behoeften (in plaats van zich aangevallen te voelen)
hij zij weet waar grenzen liggen
hij/zij neemt verantwoordelijkheid voor eigen gedrag, gedachten,
gevoelens en zienswijzen
hij/zij kan de ander respecteren wanneer er keuzes gemaakt worden
waar hij/zij het mee oneens is
hij/zij ziet de organisatiebehoeften en begrijpt dat er spanning kan
ontstaan tussen individuele behoeften en organisatiebehoeften
Gevolgen voor de organisatie:
er wordt voorzien in organisatiebehoeften en in de behoeften van de
medewerker
mogelijkheden worden benut en grenzen worden aangegeven
de onderlinge communicatie is open
grenzen worden verlegd
er worden keuzes gemaakt op basis van behoeften
ieder neemt zijn verantwoordelijkheid
er ontstaat betrokkenheid, loyaliteit en bezieling
er ontstaat een plezierige werksfeer
de resultaten zullen stijgen
het bedrijf is niet afhankelijk van één of twee medewerkers
men is meer gericht op overleg en communicatie dan op procedures
en regels
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
8
VEELGESTELDE VRAGEN:
Is het niet verstandig om te wisselen tussen ouderrol, kindrol en
volwassenrol?
Antwoord: probeer het thuis eens met uw kind van 19 jaar en bekijk het
gewenste effect. Alleen de hond mag u aansturen vanuit de ouderrol.
Stel je moet een reorganisatie doorvoeren en vijf mensen moeten
ontslagen worden: moet dat dan niet vanuit de ouderrol?
Reorganisaties zijn vaak lastig voor leidinggevenden. Behoeften veranderen
voortdurend en wanneer blijkt dat medewerkers niet (meer) voorzien in de
organisatiebehoefte moet er ingegrepen worden. Hoe vervelend en moeilijk het
ook is: voer die gesprekken vanuit de volwassenrol en maak duidelijk waarom
die keuzes gemaakt zijn.
Ja maar….. medewerkers gaan dan vaak in de kindrol zitten…..
Dat klopt. Medewerkers uiten hun klacht op zo’n moment snel vanuit de kindrol.
Ze worden bedreigd in hun zekerheden, maar ze klagen over het feit dat ze
jaren klaar hebben gestaan voor de organisatie en dat ze het onbillijk vinden
dat juist zij ontslag krijgen aangezegd. U helpt ze om hun behoefte aan
zekerheid op tafel te krijgen. U helpt ze ook door ZELF in de volwassenrol te
acteren. U bent verantwoordelijk voor de invulling van de organisatiebehoeften
en de consequenties daarvan (verantwoordelijk is wat anders dan schuldig). De
medewerker is verantwoordelijk hoe hij/zij met deze (on)gewenste verandering
wil omgaan.
Moet je medewerkers bij een reorganisatie betrekken? Is dat dan de
bedoeling vanuit de volwassenrol?
Dat kan. Maar wanneer er vijf mensen ontslagen moeten worden vanuit
organisatiebelangen kunt u de medewerker er niet bij betrekken. Vraag een
kalkoen nooit om de kerstmaaltijd te bereiden. Nogmaals: U bent
verantwoordelijk voor de invulling van de organisatiebehoeften en de
consequenties daarvan (verantwoordelijk is wat anders dan schuldig).
Kun je een correctiegesprek wel voeren vanuit de volwassenrol?
Antwoord: alleen maar…….
Vanuit de volwassenrol heeft u duidelijke afspraken gemaakt met uw
medewerker. Wanneer blijkt dat de medewerker zich niet aan deze afspraken
houdt, spreekt u hem/haar daar op aan.
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
9
Wat is dan het verschil met de ouderrol?
Vanuit de ouderrol spreekt u de medewerker aan op een wijze die de open
communicatie niet bevordert. De medewerker klapt dicht of wordt rebels (hetzij
in uw bijzijn of achter uw rug om). Vanuit de volwassenrol spreekt u de
medewerker aan op de gemaakte afspraken en op zijn gedrag maar u hebt/
houdt respect voor hem/haar als mens.
Hoe krijg ik mijn medewerkers in de volwassenrol?
Door allereerst te zorgen dat uzelf in de volwassenrol zit en blijft en u niet laat
meeslepen in uw gevoelens.
Ja maar…… is dat niet heel moeilijk?
Soms is dat heel moeilijk maar wij hebben niemand verteld dat leidinggeven
altijd gemakkelijk is.
In ons organisatiemodel sta ik als leidinggevende boven de
medewerker (hiërarchisch gezien)
Dat klopt. U staat hiërarchisch boven uw medewerker omdat u bevoegd en
verantwoordelijk bent voor de vervulling van organisatiebehoeften die zelfs
consequenties voor uw medewerkers kunnen hebben. Als mens staat u gelijk
aan uw medewerker en kunt u heel goed duidelijk maken waarom dit zo
geregeld moet worden.
Wij hebben een hele platte organisatie………..
Dat laat onverlet dat er iemand is die op bepaalde momenten knopen moet
doorhakken. In moeilijke tijden, op crisismomenten of op het moment dat de
organisatie vraagt om minder plezierige beslissingen te nemen, zal blijken dat
uw organisatie niet plat is.
Wanneer medewerkers alleen maar klagen, heb ik heel snel de neiging
om dat vanuit de volwassenrol te pareren
Antwoord: u bent net een mens en het is heel begrijpelijk. De kans dat u in de
dramadriehoek terecht komt, is ernstig groot.
Maar ik moet toch mensen beoordelen vanuit mijn functie? Is dat dan
niet de ouderrol?
Veroordelen gebeurt vanuit de ouderrol. Beoordelen gaat op basis van gedrag,
afspraken en wederzijds respect.
Oordeel niet…………. neem waar!
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
10
Trainingen leidinggeven voor hoger en middenkader
De Steven verzorgt de volgende trainingen voor leidinggevenden in het hoger
en middenkader in geheel Nederland.
















plannen en organiseren.
Motiveren en enthousiasmeren
Delegeren en loslaten
Coachend leiderschap
Resultaatgericht leidinggeven
Leidinggeven aan veranderingen
Probleem oplossen en conflicthantering
Communicatie voor leidinggevenden
Teamontwikkeling en samenwerken
Persoonlijke ontwikkeling van de leidinggevende
Functioneren en beoordelen.
o training functioneringsgesprekken
o training beoordelingsgesprekken
o training selectiegesprekken
o training disciplinaire of correctiegesprek
o training aanzeggesprek of ontslaggesprek
o training ziekteverzuimgesprekken
o training verbetergesprekken
individuele coaching bij het verbetertraject
workshop functioneringesprekken voor medewerkers
Praktisch leidinggeven
Van collega tot leidinggevende
coaching voor leidinggevenden
De Steven ► Brinkstraat 36-38 ►7901 LA Hoogeveen ►telefoon: 0528 236030 ►
► www.desteven.nl ► email: [email protected]
11