VAKBLAD ELEKTRISCH VERVOER
EN SMART GRIDS / SEPTEMBER 2014
INHOUD
SPECIAL ECOMOBIEL
EN ECOLOGISTIEK 2014
KOPSTUKKEN OVER VIJFJARIG
JUBILEUM E-MOBILITY
‘SOLAROAD MAAKT SCHOON
ELEKTRISCH VERVOER MOGELIJK’
OPMARS ELEKTRISCHE AUTO
MET WATERSTOFTECHNOLOGIE
IN PERSPECTIEF GEPLAATST
TIJDSCHRIFT E-MOBILITY
WORDT SMART E-MOBILITY
De glazen bol…
INHOUD
www.twitter.com/SolarMagazineNL
Vijfjarig jubileum (Smart) E-Mobility: ‘Nederland moet zelfverworven
goede uitgangspositie benutten voor succesvolle transitie’
10
Vijf jaar (Smart) E-Mobility in vogelvlucht
13
Rexel Nederland gaat kennisdeling faciliteren via
landelijke community elektrotechnisch installateurs
16
‘Zonne-energie uit wegen maakt elektrisch vervoer mogelijk’
17
Column - Smart, smarter, smartest?
18
Interesse in laadinfrastructuur stijgt naar nieuw hoogtepunt
22
Ecologistiek toont oplossingen voor duurzame goederenmobiliteit:
‘Schoon vervoer ongekend belangrijk voor Nederlandse binnensteden’
30
De opmars van de elektrische auto
met waterstoftechnologie in perspectief
33
Column - Aangenaam, Platform Toekomstbestendige Mobiliteit
34
‘Door zaken te verbinden kunnen smart grids
en duurzame mobiliteit sneller doorbreken’
35
‘De elektrische auto als flexibele buffer voor duurzame energie’
37
M-Products maakt zich op voor grote vraag
naar elektrische driewieler Virto
39
Het Verlengd Privaat Aansluitpunt:
kansloos concept of nuttige nichetoepassing?
40
E-Mobility Activiteitenkalender
45
Meer dan eens heb ik in de afgelopen vijf jaar op deze plek met u teruggeblikt op bijzondere gebeurtenissen. Ik vertelde u over de vele hoogtepunten, maar ook dieptepunten in
de (inter)nationale gemeenschap rond elektrisch vervoer en smart grids. In dit speciale
jubileumnummer ter ere van het eerste lustrum van E-Mobility pak ik het anders aan,
ik neem u mee in de toekomst van de Nederlandse zonne-energiesector. Over vijf jaar
mag u mij op de spreekwoordelijke vingers tikken als ik het niet bij het rechte eind heb.
Oh ja, ik heb u eerder al een naamswijziging aangekondigd omdat de naam E-Mobility
weliswaar de aandacht voor elektrische auto’s dekt (met batterij- en waterstoftechnologie), maar niet voor smart grids. De nieuwe naam? Smart E-Mobility!
Elektrische auto’s. Het 2020-doel van tweehonderdduizend elektrische auto’s lijkt wat
hoog gegrepen onder de huidige marktomstandigheden. Anderzijds verwacht ik dat
Nederland wel degelijk meters gaat maken. Een doel van minimaal honderdvijftigduizend auto’s moet in het komende lustrum haalbaar zijn. Dat zou neerkomen op zo’n
slordige twintigduizend auto’s per jaar. Zeker
als wij ook initiatieven mogen verwelkomen
om niet langer enkel leaserijders, zelfstandigen
zonder personeel en directeuren, maar ook
consumenten in elektrische auto’s te krijgen.
Waterstof. Voor waterstof lijken de ambities
keer op keer groter te worden. De toekomst
die dit type elektrische auto’s toegedicht wordt
is grandioos. Realisme is tegelijkertijd op zijn
plaats. Bij de uitrol van elektrisch vervoer liep het immers minder snel dan gedacht. Een
mijlpaal van vijfduizend ‘ waterstofauto’s’ in 2019 lijkt mij het maximaal haalbare.
BV Nederland. Dutch technology inside. Het is het credo dat ook voor de elektrische auto
geldt. In vrijwel iedere elektrische auto zit een Nederlandse component, van design tot
onderdelen. Ook rond smart grids moeten Nederlandse bedrijven een dergelijke rol kunnen
claimen en de positie van Nederland als kennis- en maakeconomie veiligstellen.
Opslag. Tenslotte verwacht ik dat de opslag van duurzame energie – waarbij zonnestroom
evident de belangrijkste decentrale energievorm wordt – een wezenlijk volume heeft
bereikt. Dit omdat de behoefte aan zelfconsumptie vanuit de overheid wordt gestimuleerd
door fiscale voordelen, maar ook door de toename van het aantal elektrische voertuigen.
Edwin van Gastel, hoofdredacteur E-Mobility ([email protected])
Eerste waterstofauto’s Hyundai afgeleverd
Amsterdams Klimaat & Energiefonds investeert
2,5 miljoen euro in MisterGreen Electric Lease
Het Amsterdams Klimaat & Energiefonds
heeft afgelopen maandag definitief zijn
handtekening gezet voor een investering
van 2,5 miljoen euro in de leasemaatschappij voor elektrische voertuigen MisterGreen Electric Lease. Het Amsterdams
Klimaat & Energiefonds is een revolverend
fonds ter grootte van vijfenveertig miljoen
euro en richt zich op investeringen in
financieel en duurzaam renderende projecten in Amsterdam. Alleen projecten die
een aantoonbare significante CO₂-reductie
teweegbrengen komen in aanmerking
voor financiering.
EcoCare plaatst in opdracht van
Efacec zestig snelladers
Hyundai heeft de eerste bestellingen van de Hyundai ix35 FCEV (Fuel Cell Electric Vehicle)
eind augustus in Nederland afgeleverd. De Hyundai ix35 FCEV is de eerste auto met een
brandstofcel ter wereld die commercieel wordt ingezet. De levering van de milieuvriendelijke Hyundai’s komt op het juiste moment. Begin september werd namelijk het eerste
openbare tankstation met zevenhonderd bar van Air Liquide in Rhoon (Albrandswaard),
aan de A15 richting Rotterdam, officieel in gebruik genomen.
Hybride en elektrisch rijden wordt populairder
Rijden met een hybride- of elektrische auto wint nog steeds aan populariteit. Dat blijkt uit Het Nationale
Automobilisten Onderzoek. Een kwart van de deelnemers aan het onderzoek overweegt de overstap te
maken naar de alternatieve aandrijvingen. Het merendeel geeft aan dat het milieu de grootste motivatie is. Jaarlijks wordt door mediabedrijf YPCA het Nationaal Automobilisten Onderzoek uitgevoerd. Dit
jaar werden 759 automobilisten ondervraagd, waarvan vier procent momenteel al hybride of elektrisch
rijdt. Van de overige mensen geeft een kwart aan hybride of elektrisch rijden te overwegen. Dat is een
stijging van drieëndertig procent ten opzichte van de onderzoeksresultaten van vorig jaar. Naast het
milieu worden ook de gebruikskosten genoemd als motivatie; de helft geeft de kosten als motivatie
op. Vijfenveertig procent vindt duurzaamheid een belangrijk pluspunt. De mensen die het elektrisch
rijden niet willen overwegen, geven vooral aan dat de aanschafkosten hen tegenhouden. Maar liefst
zesenzestig procent vertrouwt nog niet in het aantal oplaadpunten. Een kwart van de sceptici geeft de
beperkte actieradius als reden om bij conventionele aandrijving te blijven.
Platform Toekomstbestendige Mobiliteit van start
EcoCare Milieutechniek verzorgt in opdracht van Efacec de plaatsing en installatie van zestig
snellaadpalen voor elektrische auto’s. Eigenaar en beheerder van deze snelladers is Allego,
dat zich richt op het realiseren en beheren van laadinfrastructuur voor elektrisch vervoer
in de Benelux. De snelladers zijn uitgerust met een vernieuwde backoffice-voorziening en
worden in Nederland en België op rustplaatsen langs snelwegen geplaatst. Ze dienen deels
ter vervanging van oude laders. Deze zomer nog moeten alle zestig palen geplaatst zijn.
E-automobilisten hebben meer vertrouwen
in aantal oplaadpunten
Het Nationale Automobilisten Onderzoek 2015
toont aan dat meer e-automobilisten vertrouwen hebben in het opladen van hun elektrische
of hybride auto. Het vertrouwen in het aantal
oplaadpunten is ten opzichte van 2012 gestegen
(vierendertig tegenover eerder vijfentwintig
procent). Bovendien overwegen steeds meer
mensen de aanschaf van een elektrische auto.
Van de ondervraagden rijdt drie procent een
hybride auto en één procent een elektrische
auto. Zesentwintig procent van de mensen die
in de toekomst een nieuwe auto koopt, geeft
aan de aanschaf van een elektrische of hybride
auto in haar overweging mee te nemen.
Nederlanders kiezen Tesla Model S
als beste elektrische auto
Het Platform Elektrische Mobiliteit (PEM) van de RAI Vereniging verbreedt haar scope en
wordt omgeturnd tot het Platform Toekomstbestendige Mobiliteit (PTM). Met het oplaten
van een aantal ballonnen die de verschillende pijlers van het nieuwe platform symboliseren is het officieel gelanceerd. De nieuwe organisatie zal zich niet alleen met elektrisch
vervoer bezighouden, maar bijvoorbeeld ook met groengas en connected cars.
= Smart Grids
= Elektrisch rijden op waterstoftechnologie
= Elektrisch rijden op batterijtechnologie
4
VDL Bus & Coach gaat acht elektrische gelede bussen – ook wel bekend als harmonicabussen – bouwen voor de stad Keulen. Het Kölner Verkehrs-Betriebe AG (KVB
Keulen) is één van de eerste bedrijven in Duitsland die elektrische mobiliteit voor
een gehele lijndienst introduceert. De VDL-bussen dragen de naam VDL Citea SLFA
Electric. De uitgangspunten die VDL hanteert voor de op maat gemaakte bussen
voor KVB Keulen komen namelijk van de VDL Citea SLFA (een gelede bus van achttien meter) en de VDL Citea Electric. De testfases van de eerste elektrische gelede
bussen zullen in de zomer en herfst van 2015 starten.
Eersten van vijftienhonderd extra
laadpunten voor Gelderland geplaatst
In de provincie Gelderland zijn in de zomer de eersten van vijftienhonderd extra laadpunten
geplaatst. De openbare laadpalen zijn bedoeld voor particulieren en bedrijven die geen mogelijkheid hebben om een paal op hun eigen terrein neer te zetten. De laadpalen zijn nodig om
aan de groeiende vraag te voldoen. Van alle dertigduizend elektrisch aangedreven voertuigen
in Nederland staan er zevenduizend in Gelderland geregistreerd.
Dutch-INCERT en RVO.nl gaan samenwerken
De Rijksdienst van Ondernemend Nederland
(RVO.nl) en Dutch Innovation Center for
Electric Road Transport (Dutch-INCERT) gaan
zich gezamenlijk inzetten voor het bevorderen van kennisontwikkeling en –deling op
het gebied van elektrisch vervoer. Ze werken
samen om de Nederlandse bedrijvigheid
hierin te bevorderen. De samenwerking bestaat uit het stimuleren van studententeams
om actief te zijn in de ontwikkeling van emobility, de ontwikkeling van masterclasses
elektrisch vervoer voor professionals in de
publieke en private sector en het evalueren
van de proeftuinen Hybride en elektrisch
rijden, die RVO.nl uitvoert in opdracht
van het Ministerie van Economische
Zaken. De eerste masterclasses vinden
op 30 en 31 oktober plaats. Studententeams krijgen de kans een extra stap te
zetten. Daarbij gaat het om teams die
onder andere meedoen aan de Shell eco
marathon, World solar challenge en Formula zero. Dutch-INCERT verwacht dat
de studententeams met de bijdrage een
extra stap kunnen zetten die voorheen
niet mogelijk was.
INTERNATIONAAL
ABB en Volvo gaan samenwerken bij
snelladen elektrische bussen
ABB en Volvo gaan intensief samenwerken om snelladers te creëren voor
elektrische en hybride bussen. ABB,
dat drie jaar geleden de Nederlandse
snellaadspecialist Epyon overnam en
sindsdien wereldwijd domineert in de
snellaadmarkt, gaat voor Volvo haar
direct current (DC) snellaadsystemen
doorontwikkelen en geschikt maken
voor het bussegment. De samenwerking
zal volgens de twee partijen leiden tot
een gestandaardiseerd laadsysteem voor
elektrische en hybride bussen. Snelladen
aan haltes is straks mogelijk via automatisch gestuurde trolleystangen op het
dak van de bus.
Japan bouwt netwerk van honderd
waterstoftankstations
Diverse bedrijven in Japan hebben
een start gemaakt met een landelijk
dekkend netwerk van waterstofstations.
Daarmee willen ze de bekendheid en
populariteit van auto’s op waterstof
vergroten. Onder meer Toyota, Honda en
diverse olie- en gasbedrijven zijn betrokken bij de realisatie van de stations.
Eind 2018 moeten er minimaal honderd
stations operationeel zijn in het OostAziatische land. De Japanse overheid
heeft financiële steun toegezegd.
Wereldwijd vijfhonderdduizend
elektrische auto’s verkocht
De elektrische auto heeft een belangrijke mijlpaal bereikt. In de afgelopen
drie jaar zijn er wereldwijd meer dan
vijfhonderdduizend elektrisch aangedreven voertuigen verkocht. Dit meldt
het Amerikaanse onderzoeksinstituut
UCDavis. Van de half miljoen verkochte
elektrische auto’s werd zo’n veertig procent – tweehonderdduizend exemplaren
– in de Verenigde Staten verkocht.
Havens Amerika starten unieke pilot
voor e-trucks met bovenleiding
In Amerika gaat een unieke pilot van
start waarbij elektrische vrachtwagens
via een bovenleiding geladen zullen
worden. Het soortgelijke concept van
de in Nederland bekende trolleybus
wordt ontwikkeld door Siemens en Mack
Trucks, een dochterbedrijf van Volvo. Het
eHighway project zal plaatsvinden in de
stad Carson, ten zuiden van Los Angeles.
fonts
Legenda Smart E-Mobility
Bij de verschillende artikelen in dit magazine treft u onderaan de pagina een gekleurde
balk met aan. Deze kleuren refereren aan het thema waarover de artikelen gaan.
De balken symboliseren de volgende thema’s:
VDL bouwt eerste elektrische
gelede bussen voor KVB Keulen
De Tesla Model S is volgens de Nederlandse autoliefhebber de ‘Beste Elektrische
Auto’ van het afgelopen jaar. De Mercedes-Benz GLA werd door Nederland verkozen tot de ‘Beste Auto’. De voorkeur van de Nederlanders wijkt hiermee af van die
van de Europese autoliefhebber. Die verkoos namelijk de Mercedes-Benz S Klasse
Coupé en de BMW i8 tot respectievelijk ‘Beste Auto’ en ‘Beste Elektrische Auto’. Dit
alles blijkt uit de verkiezing Internet Auto Award die jaarlijks wordt georganiseerd
door AutoScout24.
Duurzame Brandstofvisie met LEF gepresenteerd
Staatssecretaris Wilma Mansveld en Pieter van Geel (voorzitter Mobiliteitstafel Energieakkoord) hebben de ‘Duurzame brandstofvisie met LEF’ in ontvangst genomen. De visie is
een vervolg op het Energieakkoord voor duurzame groei, waarin ambitieuze langetermijndoelen voor vervoer in Nederland zijn opgenomen om de uitstoot van schadelijke
broeikasgassen te verminderen. Het afgelopen halfjaar hebben meer dan honderd
partijen hieraan gewerkt: bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, centrale en
decentrale overheden en kennisinstellingen.
Kogel door de kerk: Tesla en Panasonic
bouwen batterijfabriek
Het hing al enkele maanden in de lucht,
maar nu is de kogel dan definitief door de
kerk: Panasonic en Tesla gaan samen een
gigabatterijfabriek bouwen. De bedrijven
waren al geruime tijd over het project in
gesprek om Tesla’s duurste auto-onderdeel
– de accu – dertig procent goedkoper te
maken. De bedrijven zien daarbij geen
andere oplossing dan het creëren van een
gigaproductiefabriek. Als de fabriek in 2020
haar deuren opent moet het Tesla in staat
stellen om jaarlijks een half miljoen auto’s
te produceren.
Duitsland onderzoek e-fiets als alternatief vrachtwagentransport
Het Duitse Ministerie van Transport heeft
opdracht gegeven tot studies om de
mogelijkheden van fietsen in plaats van
vrachtwagens als transport van goederen
binnen de stad te onderzoeken. Deze
maatregel kan files oplossen en de luchtvervuiling reduceren. De Duitse overheid
ziet een groot, onbenut potentieel in
het gebruik van vrachtfietsen (met elektrische ondersteuning), met name voor
logistieke en service-transportbedrijven
in stedelijke gebieden.
‘China investeert 12 miljard euro in
laadinfrastructuur’
De Chinese overheid overweegt een
investering van maar liefst twaalf miljard
euro in de Chinese laadinfrastructuur voor
elektrisch aangedreven auto’s. Dit meldt
het Amerikaanse persbureau Bloomberg.
Volgens de bron van het persbureau maakt
de Chinese overheid binnenkort de investering officieel bekend.
Aantal slimme steden zal wereldwijd
verviervoudigd zijn rond 2025
Het aantal ‘smart cities’ wereldwijd zal binnen twaalf jaar verviervoudigen, doordat de
lokale overheden samen zullen werken met
de privésector om een heleboel uitdagingen
aan te gaan binnen de stadscentra. Dat blijkt
uit een rapport van IHS Technology. Er zullen
in 2025 minstens achtentachtig slimme
steden zijn over de hele wereld. In 2013
waren dat er eenentwintig.
Lettercountouren
De rubriek ‘Internationaal’
bevat publicaties van:
Lettercountouren
No pay off
5
Energie 2014 toont duurzame energie en
tal van besparingsmogelijkheden
Op de vakbeurs Energie 2014, van 7 to en met 9 oktober in de Brabanthallen in
Den Bosch, ervaren bezoekers een wereld aan mogelijkheden. Energiebesparing:
iedereen weet dat het belangrijk is, maar in praktijk zijn bedrijven meer bezig met
het drukken van de kosten. Energie 2014, het grootste live energieplatform van
Nederland, laat zien dat de twee juist hand in hand gaan. Van het minimaliseren
van verspilling en het recyclen van restenergie tot collectief inkopen en de inzet van
duurzame bronnen: voor elke situatie is er een passende aanpak. In het grote exposantenaanbod vindt men toepassingen variërend van warmtepompen en meters tot
(gebouw)geïntegreerde opslag-, pv- en led-systemen. Naast concrete producten,
biedt Energie 2014 een hoogwaardig kennisprogramma vol lezingen, congressen,
interactieve presentaties en workshops. Zoals het Nationaal Energielabel Congres,
het Wind Congres (in samenwerking met Bosch & Van Rijn, de Windunie en Raedthuys), de Industrial Morning (in samenwerking met FME), het Groot Energiedebat
(in samenwerking met FedEC, TEG en VVM) en mini-symposia over onder andere
gasontwikkelingen. Kaarten zijn te bestellen via www.energievakbeurs.nl.
Join the future of Automotive!
High Tech Automotive region Eindhoven
System oriented education and research
• Smart mobility concepts
• Clean, efficient & smart vehicle technology
Undergraduate Program
• Bachelor of Science Automotive
Information days: 17 & 18 October 2014
Graduate Program Automotive Systems
• Master of Science Automotive Technology
• Post-Master Automotive Systems Design
• PhD program Automotive
----------------------------------------------------------------------------------------------More info: [email protected] - www.tue.nl/automotive
Phoenix Contact introduceert kabels
voor laden via stopcontact
Met het In Cable Control and Protection Device (IC-CPD) brengt Phoenix Contact
een laadkabel volgens Mode 2 op de markt waarmee elektrische voertuigen op
elke gebruikelijke wandcontactdoos thuis of onderweg kunnen worden opgeladen.
Het laadvermogen van drie kilowatt maakt het mogelijk om een accu van achttien
kilowatt binnen zes uur helemaal op te laden.
Hintzen Logistik koopt elektrisch aangedreven
koelwagen van E-Trucks Europe
Hintzen Logistik heeft haar wagenpark uitgebreid met een 22-tons elektrisch
aangedreven vrachtwagen. Hinzten hoopt met deze investering een bijdrage te
leveren aan het milieuvriendelijk vervoeren van goederen binnen de stadsregio
Aachen (Nordrhein-Westfalen), geluidsarm en zonder emissie. E-Trucks Europe
ontwikkelde in een samenwerkingsverband met Cross Border Cluster Stimulation
(GCS), het European Regional Development Fund (ERDF) en Interreg deze speciale
E-Truck, die ingezet gaat worden voor het vervoer van gekoelde producten. Behalve
de vrachtwagen zelf, draait ook het koelsysteem op energie vanuit het batterijpakket. ’s Nachts ligt de vrachtwagen ‘aan de stekker’ voor de benodigde elektriciteit.
Burgemeester Rudi Bertram van Eschweiler verrichte de officiële handelingen.
Aantal laadpalen in één jaar verdrievoudigd
Het aantal laadpalen verdrievoudigde de
afgelopen twaalf maanden van 2.200 in
2013 naar 6.700 dit jaar. Dat meldt het
kennisplatform Verkeer en Vervoer. De
gemeente Amsterdam is koploper met
1.132 laadpalen, gevolgd door Rotterdam
(634) en Den Haag (556). Op provincieniveau staan de meeste laadpalen in
Noord-Holland (1.791). In Zuid-Holland
staan 1.673 palen en op de derde plek staat
Utrecht met 572 palen. Rozendaal laat
met 333 laadpalen per honderdduizend
inwoners de grootste laadpaaldichtheid
noteren. Texel en Schiermonnikoog volgen
met respectievelijk 332 en 318 laadpalen
per honderdduizend inwoners. In zeer
stedelijke gebieden staan er gemiddeld
zo’n zevenhonderd laadpalen per miljoen
inwoners. In de matig tot niet stedelijke
gebieden ongeveer driehonderd.
Website Slim Laden,
de Brabantse aanpak online
In het proefproject ‘Slim laden, de Brabantse aanpak’ ontwikkelen de provincie
Noord-Brabant en netbeheerder Enexis
slimme laadpalen en werkprocessen. Dit
doen zij samen met gemeenten, kennisinstellingen en marktpartijen. Wie alles wil
weten over het proefproject ‘Slim laden,
de Brabantse aanpak’ en de verschillende
fases, vindt deze op de begin september
gelanceerde website www.slimladenbrabant.nl. Op de portal vindt men
updates over het project en informatie
toegespitst op gemeenten, marktpartijen
en e-rijders. De komende periode wordt
hard gewerkt om de informatie op de
website uit te breiden met onder andere
specificaties van de innovatieve laadpalen
en geleerde lessen.
Where innovation starts
7
Elektrisch autodelen
in Gent met Partago
In Gent is tijdens de Week van de Mobiliteit een proeftuin
rond het delen van elektrische auto’s van start gegaan.
Partago is een nieuw autodeelproject met elektrische auto’s
en een app op de smartphone. De bedoeling is om een
elektrische wagen in de buurt op te zoeken via de app en
deze meteen te reserveren. Om het concept te concretiseren, houden de initiatiefnemers samen met iMinds van de
UGent een onderzoek onder Gentse inwoners. De inwoners
van de Gentse wijk die het vaakst deelnemen aan de enquête maken kans het nieuwe concept in primeur uit te testen.
Ghent Living Lab, een organisatie die in Gent innoverende
projecten ondersteunt, heeft financiële steun toegezegd
voor het initiatief. De week van de mobiliteit werd op 22
september afgesloten. Er was onder meer een Car Free Day
waarop iedereen werd aangemoedigd om te kiezen voor
duurzame mobiliteit.
Punch Powertrain Solar Team terug de weg op
Het Punch Powertrain Solar Team is na de succesvolle zesde plaats op de World Solar Challenge voor het eerst weer
de weg op. Zij heeft deelgenomen aan Solar Tour, gestart bij het Arenbergkasteel in Heverlee. Het team heeft in de
periode voorafgaand aan de tour een bezoek gebracht aan alle sponsorende bedrijven. Daarbij werd de zonnewagen
Indupol One bij elk bedrijf tentoongesteld. Met de Solar Tour is ook meteen de fakkel doorgegeven aan het nieuwe
team. De nieuwe Teammanager, Jarno Van Hemelen: ‘Nu we volledig onder de KU Leuven vallen, gaan er heel wat
deuren open. Met de bijkomende expertise van de universiteit, zijn we vastberaden om de zonnewagen tot een hoger
niveau te tillen.’ Het avontuur van het team is te volgen op www.solarteam.be.
Gratis parkeren met Zen Car en cambio in Brussel
Voor de Brusselse gebruikers van de deelwagens van cambio en de elektrische Zen Car is het voortaan mogelijk om
gratis te parkeren. Er zijn daarvoor zogenaamde ‘regionale parkeerkaarten’ waarvoor de twee bedrijven een kleine
bijdrage betalen. Met die kaart is het mogelijk gratis te parkeren in de meeste Brusselse straten, met uitzondering van
de zogenaamde rode en oranje zones in winkelgebieden.
Smart Grid Flanders: ‘Eerste
stap richting standaardisatie’
Op woensdag 25 juni organiseerde Smart Grid Flanders
in samenwerking met het Belgisch Elektrotechnisch
Comité – het onafhankelijke normalisatieplatform voor
elektrotechniek in België – een seminar rond standaardisatie. Volgens Smart Grid Flanders vormt een recent
uitgegeven witboek van de International Electrotechnical
Commission (IEC) de eerste stap richting internationale
standaardisatie. Het witboek belicht de belangrijkste
uitdagingen voor de integratie van hernieuwbare energie
in het elektriciteitsnet: niet-controleerbare variabiliteit,
gedeeltelijke onvoorspelbaarheid en plaatsgebondenheid.
Verder kijkt het witboek naar huidige en toekomstige
technische oplossingen – met bijzondere aandacht voor
grootschalige elektrische energieopslag – en pleit het
voor standaardisatie op systeemniveau. Standaarden op
productniveau voor bijvoorbeeld windmolens en zonnepanelen volstaan niet voor een snelle netintegratie van
grootschalige hernieuwbare energiebronnen. Daartoe zijn
op systeemniveau standaarden nodig voor alle vormen
van interactie tussen windturbine- of zonnepanelenparken en het bredere energiesysteem.
8
Bijna half miljoen duurzame
pendelkilometers Testkaravaan
In de eerste weken van september was ‘De testkaravaan
komt eraan!’ te gast bij het Kortrijkse bedrijf Barco en het
Waregemse Boss Paints. In totaal tweehonderd medewerkers deden mee aan de campagne. Met de campagne wil
de provincie de werknemers van West-Vlaamse bedrijven
stimuleren om de auto minder te gebruiken en met
duurzame vervoersmiddelen naar het werk te pendelen.
Het uitgangspunt van ‘De testkaravaan komt eraan!’ is het
‘test het uit’-principe. De provincie stelt per deelnemend
bedrijf gratis een vloot van vijfennegentig duurzame vervoermiddelen ter beschikking voor de werknemers. Naast
gewone fietsen kunnen ze elektrische fietsen, bakfietsen,
vouwfietsen, fietskarren, enzovoorts uittesten. Ook bus- en
treinpassen, Blue Bikes en carpoolmogelijkheden behoren
tot het aanbod. Inmiddels bereikt de campagne de grens
van circa vijfhonderdduizend duurzame kilometers. In
2014 nemen meer dan tien bedrijven deel met een bereik
van meer dan tienduizend werknemers. Voor volgend jaar
bevestigden al negentien bedrijven hun deelname.
‘Deux mois deux roues’
om te proeven van de
elektrische fiets
België telt pas één Tesla supercharger
Nijvel was de eerste Belgische gelukkige die een snellader van Tesla heeft mogen verwelkomen. Wereldwijd staan er al honderdzeventig, maar de Lage Landen zijn vanwege hun kleine omvang vermoedelijk wat minder in trek. Vorig jaar nog werd
de eerste locatie in Noorwegen onthuld en inmiddels kan men met een Tesla gratis elektrisch reizen tussen de belangrijkste
Europese steden en over de meest populaire snelwegen, van Scandinavië tot de Franse Rivièra. Zo zijn er snelladers te vinden
op de assen Oslo-Stockholm-Kopenhagen, Hamburg-Genève en Berlijn-Frankfurt. In Frankrijk loopt de ‘Route du Soleil’ van
Parijs naar de Côte d’Azur en er komen binnenkort nieuwe locaties in het noorden bij, die het reizen tussen Amsterdam en
de Côte d’Azur mogelijk moeten maken. In juli leverde alleen het Europese Superchargernetwerk al meer dan zeshonderd
megawattuur aan energie aan Model S-voertuigen voor 3,6 miljoen kilometers. In diezelfde maand spaarden Superchargers
in Europa meer dan 380.000 liter aan brandstof uit.
Extra cursussen elektrisch fietsen voor senioren
De cursus ‘Veilig Elektrisch Fietsen’ voor senioren wordt wegens succes verlengd. De Vlaamse overheid heeft daarvoor in juni
ruim achtendertigduizend euro vrijgemaakt. Meer dan zesduizend senioren hebben zich voor de vormingscursus van Okra
Sport ingeschreven en er worden nog altijd nieuwe aanvragen ingediend. De enorme interesse toont aan dat er grote behoefte
is aan cursussen rond elektrisch fietsen. Meer en meer elektrische fietsen duiken ondertussen op in het Vlaamse straatbeeld.
De schatting van de overheid is dat op dit moment één op de acht fietsen elektrisch is. Alleen al afgelopen jaar werden er naar
schatting vijftigduizend nieuwe elektrische fietsen verkocht in België. Rijden met een elektrische fiets is volgens de overheid
niet hetzelfde als met een gewone fiets. Het evenwicht houden, het op- en afstappen en de snelheid vragen gewenning, vooral voor de wat oudere fietsers. Het is belangrijk dat senioren langer mobiel en actief blijven en de elektrische fiets kan daarbij
helpen, zeker voor korte afstanden, is de visie van de overheid en de meewerkende organisatie Okra Sport, Verenigingen voor
Verkeersveiligheid en Mobiel 21. De cursus ‘Veilig Elektrisch Fietsen’, verzorgd door Okra Sport, bestaat uit een theoretisch en
een praktisch gedeelte. De theorie gaat vooral over technische zaken zoals de verschillende types motoren, de plaats van de
sensoren, de batterij en de displayinstelling. In het praktijkgedeelte krijgen de deelnemers technische uitleg over de elektrische
fiets en is er in tijd en ruimte voorzien voor proefrijden, waarbij de deelnemers kunnen fietsen op een parcours.
In navolging van ebike2station vindt in Wallonië opnieuw
een proefproject plaats met elektrisch ondersteunde fietsen. Tijdens het project ‘deux mois deux roues’ zal het mogelijk zijn voor pendelaars uit Ottignies-Louvain-la-Neuve,
Namen en Luik om de elektrische fietsen gedurende twee
maanden uit te testen in september en oktober. Om de fiets
helemaal goed te kunnen gebruiken, zullen de deelnemers
eerste een drie uur durende coaching krijgen.
VLAANDEREN
9
(Smart) E-Mobility viert vijfjarig jubileum:
‘Nederland moet zelfverworven goede uitgangspositie
benutten voor succesvolle transitie’
De (inter)nationale automobiel- en mobiliteitssector heeft in de afgelopen vijf jaar een heuse gedaantewisseling
ondergaan. Toen het magazine E-Mobility in december 2010 het levenslicht zag, was er in Nederland nog geen
sprake van een florerende afzetmarkt en waren er bij autofabrikanten enkel nog maar plannen voor voertuigen
op basis van een elektromotor. Anno 2014 is de situatie volledig anders: elke zichzelf respecterende autofabrikant
heeft elektrische voertuigen op basis van batterijtechnologie in haar collectie en elektrische voertuigen op basis
van brandstofcellen en waterstoftechnologie zitten in de pijplijn. Ondertussen rijden er in Nederland enkele
tienduizenden elektrische voertuigen rond en zijn er dito laadpunten. (Smart) E-Mobility maakt ter ere van haar
vijfjarig jubileum een rondje langs de velden en sprak met diverse kopstukken.
Maarten Steinbuch
Maarten Steinbuch is hoogleraar Systeem- & Regeltechniek aan de TU Eindhoven. Steinbuch is een fervent
voorvechter van elektrisch rijden – bezit zelf een Tesla
– en heeft onder meer zitting in het Formule E-Team. De
hoogleraar is trots op de prestaties die Nederland in de
afgelopen vijf jaar geleverd heeft. ‘De snelheid van het
opbouwen van de laadinfrastructuur alsook de snelheid van
de groei van de elektrische autoverkopen zijn indrukwekkend. Tegelijkertijd staan wij in de komende jaren voor de
uitdaging om de groei van het aantal volledig elektrische
voertuigen te versnellen. Bovendien moeten ook particulieren gestimuleerd en overtuigd worden van elektrisch rijden.
Randvoorwaarde om dat te bereiken is een verdere uitrol
van de publieke laadinfrastructuur. Het doel voor het jaar
2020 is immers niet één, twee, drie gehaald. Wij streven
nog altijd naar tweehonderdduizend “stekkervoertuigen”
in dat kalenderjaar. Wij hebben er nu nog minder dan
veertigduizend. Grofweg betekent dit dat vanaf nu iedere
maand drieduizend voertuigen op de weg gezet moeten
worden. Dat is best veel.’
Anton Wolthuis is een van de boegbeelden van de
Nederlandse automotive industrie. Wolthuis gaf in het
10
afgelopen decennium leiding aan het projectbureau van
het innovatieprogramma High Tech Automotive Systems
(HTAS) dat inmiddels is opgegaan in brancheorganisatie
AutomotiveNL. Wolthuis constateert tot zijn tevredenheid
dat Nederland op het gebied van elektrische mobiliteit
binnen Europa goed scoort. ‘Nederland lijkt op het gebied
van elektrische mobiliteit binnen Europa zelfs leidend, dit
gemeten in aantallen voertuigen per vierkante kilometer.
Kritische kanttekening is wel dat dit direct een gevolg is
van een nogal extreem stimulerend fiscaal- en subsidiebeleid. De bevolkingsgroepen die hier optimaal gebruik van
hebben gemaakt zijn vooral te vinden in de zakelijke sfeer
zoals leaserijders en zelfstandigen zonder personeel. Voor
de gemiddelde privéfamilie is daarentegen het bezit van
een elektrische auto beduidend duurder dan een auto met
verbrandingsmotor. Behoudens enkele uitzonderingen is
elektrisch rijden dus voorbehouden aan een selecte groep
van zakelijke rijders.’ Voor de pilots die binnen Nederland
lopen op het gebied van openbaar vervoer en binnenstedelijk transport is Wolthuis blij de eerste positieve total
cost of ownerships (tco’s) te zien. ‘Jammer is wel, dat vele
van deze pilots tot dusverre nogal lokaal, versnipperd en
relatief ongecoördineerd opgezet zijn. Het definiëren van
Anton Wolthuis
gezamenlijke doelstellingen en verbeterde afstemming
van activiteiten zou de uitrol van elektrisch rijden fors
kunnen versnellen. De voornaamste uitdaging voor de
komende jaren is de groei van elektrische mobiliteit in
binnensteden, maar vooral ook de bereikbaarheid van
elektrische mobiliteit voor privépersonen. Gematigd en
beter gedimensioneerd fiscaal beleid voor (elektrische)
mobiliteit is hiertoe noodzaak.’
Wolthuis besluit: ‘In plaats van het “inside-out” dienen
bedrijven meer “outside-in” te leren denken.
Daaruit zal een beter marktbeeld ontstaan en zullen werkelijke kansen danwel het “verdienpotentieel”
zichtbaar worden. Versterking van de internationale focus
is derhalve absoluut onontbeerlijk. “Choose your battles”
is in deze voorlopig nog kleine markt van eminent belang.
Mijns inziens moet Nederland de ambitie hebben om
met afbouw van en dus zonder (overdreven) fiscale en
subsidiefaciliteiten in 2020 over honderdvijftigduizend
elektrische auto’s beschikken. Daarbij zouden vijftigduizend voertuigen voor zakelijk gebruik dienen te zijn,
vijfenzeventigduizend voor privégebruik en vijfentwintigduizend voertuigen voor de professionele markt
waaronder transport en openbaar vervoer vallen.’
Frits Verheij geeft leiding aan het Topconsortium voor
Kennis & Innovatie (TKI) Switch2SmartGrids. Binnen deze
TKI vinden tal van innovatieprojecten plaats rond smart
grids en elektrisch vervoer. ‘In de afgelopen vijf jaar heeft
Nederland het gepresteerd om systeemoplossingen te
ontwikkelen rond smart grids. Wij hebben verder gekeken
dan een specifieke vraag of een specifieke technologie. De
PowerMatcher en de Universal Smart Energy Framework
zijn daar mooie voorbeelden van. Maar ook cross-sectorale
oplossingen zie ik als systeemoplossing.’
Het maken van de stap naar de markt is volgens Verheij
de belangrijkste uitdaging voor de komende dagen. ‘Wij
moeten succesvolle of op zijn minst kansrijke combinaties
van smart gridstechnologieën en diensten opschalen naar
Frits Verheij
(semi-)commerciële toepassing. Dat is nodig om de markt
voor grootschalige smart gridsprojecten open te breken.
Het is een van de voornaamste motieven om met projecten
zoals de Green Deal Smart Energy Cities en Smart Grid
Evolution te beginnen. Tegelijkertijd moet duidelijk worden
wat de – nieuwe, aangepaste – verantwoordelijkheden zijn
voor de belangrijkste spelers in ons toekomstige energiesysteem; niet alleen van bestaande partijen zoals energieleverancier en netbeheerder, maar ook van bijvoorbeeld
de aggregator en de energieconsument annex prosument.
De komende vijf jaar moeten wij doel bereiken. En als we
daarmee tevens een aantal bedrijven en kennisinstelling en
internationaal op de kaart hebben kunnen zetten, kunnen
wij tevreden zijn.’
Wilbert Prinssen is voor Technolution actief in de
energiemarkt. Dit onder andere als projectmanager voor innovatieprojecten rond smart grids als Jouw Energiemoment
en Smart Storage. Volgens Prinssen is het smart grids in
Nederland in de afgelopen vijf jaar tot leven gekomen.
‘Nederlandse partijen beseffen goed dat een “smart-grid”
alleen door naadloze samenwerking in de keten kan
ontstaan. Veel innovatietrajecten, bijvoorbeeld vanuit de
TKI S2SG, kennen daardoor een draagvlak van partijen uit
de hele keten die in proeftuinen vroegtijdig concepten
testen. Ook loopt Nederland hierdoor voorop op het gebied
van hoognodige standaardisatie op technologisch vlak. De
Nederlandse energiesector heeft ten opzichte van andere
landen zelfs enkele benijdenswaardige uitgangspunten:
naast de al genoemde basishouding van samenwerking
heeft Nederland een energienet met een zeer hoge
leveringszekerheid en een relatief geleidelijke opkomst
van duurzame decentrale opwekking. Dit biedt Nederland
de kans om de transitie naar smart grids beheerst en
optimaal te maken. De grootste uitdaging voor de sector is
vooral om in die relatief goede uitgangssituatie voldoende
gezamenlijke daadkracht en voortgang te behouden:
stilstand is achteruitgang, want de transitie komt er. De
belangrijkste randvoorwaarde om een optimale transitie
door te maken naar smart grids is een duidelijk zicht op
toekomstige wet- en regelgevingen en de daaruit volgende
markt- en businessmodellen. We mogen over vijf jaar
tevreden zijn als we als community een duidelijk beeld
hebben weten te scheppen van hoe markt, samenwerking,
verantwoordelijkheden en toezicht voor het Nederlandseen Europese?- smart grid er in optima forma uitzien. Dit
Wilbert Prinssen
Bert Klerk
moeten wij kunnen aantonen door bewezen grootschalige
implementaties in de gehele keten.’
Bert Klerk, voorzitter van het Formule E-team kijkt
eveneens tevreden terug op het afgelopen lustrum: ‘Door
samenwerking tussen allerlei partijen die voorheen geen
band met elkaar hadden, is er een interoperabel netwerk
van laadpalen tot stand gebracht voor een behoorlijk grote
vloot van elektrische auto’s. Nederland loopt hiermee
duidelijk voorop. Tegelijkertijd zijn er fikse uitdagingen voor
de komende jaren. In 2030 hebben alle nieuwe auto’s een
elektrische aandrijflijn en in 2050 hebben alle auto’s op de
weg een elektrische aandrijflijn. De weg naar 2030 zal de
komende tijd stapsgewijs gaan, maar is afhankelijk van
blijvende en stimulerende aandacht vanuit alle partijen: de
automobielindustrie, de energiebedrijven, de toeleveranciers, de dienstverleners en het Rijk. De belangrijkste
uitdaging is een uitrol van publiek toegankelijke laadinfrastructuur in steden. De sector moet over vijf jaar een plek
verworven hebben in de gangbare mobiliteitssector, er is
daardoor een geaccepteerde groei van aantallen voertuigen
en laadmogelijkheden en wellicht nog wel belangrijker, zijn
er allerlei nieuwe vormen van bedrijvigheid.’
11
Vijf jaar (Smart) E-Mobility in vogelvlucht
Vijf jaar E-Mobility betekent vijf jaar nieuws rond elektrisch rijden en smart grids. E-Mobility
wordt Smart E-Mobility en maakt ter ere van haar jubileum een overzicht van de belangrijkste
gebeurtenissen van het afgelopen lustrum. Vele hoogte- en enkele dieptepunten passeren de revue.
DECEMBER 2010
In de eerste editie van E-Mobility spreekt Ruud Koornstra,
kernteamlid Formule E-team, een forse ambitie uit: ‘Nederland
kan de Europese mainport voor de elektrische auto worden.’
De provincie Noord-Brabant maakt bekend tien miljoen
euro te reserveren voor een investeringsfonds op het
domein elektrisch rijden.
MAART 2011
Wijlen Wubbo Ockels pleit voor industrial policy om innovatie
te stimuleren: ‘De Nederlandse overheid moet een nieuwe
industrial policy lanceren, gericht op duurzaamheid. Commitment van de overheid is essentieel om ontwikkelingen als
de elektrische Superbus in Nederland te houden.’
Dutch Consortium for the Tender of Electric Cars (DC-TEC)
spreekt de ambitie uit een openbare aanbesteding uit te
schrijven voor Nederlandse organisaties als ABN Amro, BAM
en TNT die gezamenlijk drieduizend elektrische auto’s willen
afnemen. Helaas sterft het initiatief in schoonheid.
MEI 2011
Minister Verhagen kondigt aan de eerste slimme elektriciteitsnetten nog dit jaar aan te willen laten leggen door 16 miljoen
euro beschikbaar te stellen voor vijf tot tien proeftuinen.
JUNI 2011
AllGreenVehicles (AGV) helpt Tim Coronel aan een prototype
van een elektrische buggy. De coureur wil er de Dakar volledig
elektrisch mee rijden, maar komt helaas sponsorbudget te kort.
AGV beleeft in 2012 na een faillissement een doorstart onder
de naam E-Moss dat inmiddels onder de Plastisol Group valt.
JULI 2011
Vlak voor de zomer kwam het bericht naar buiten dat Epyon
overgenomen is door ABB. Epyon, opgericht in 2005, ontwikkelt
en produceert snelladers op gelijkstroom. Deze laden elektrische voertuigen in een tijdbestek van circa vijftien minuten op.
De Vlaamse Regering geeft haar goedkeuring aan vijf platformen voor de proeftuin elektrische voertuigen, voor een subsidiebedrag van maximaal 16,25 miljoen euro. Deze steun heeft
in eerste instantie betrekking op het opzetten en onderhouden
van de infrastructuur ten behoeve van R&D-projecten.
APRIL 2011
De grote autoproducenten laten tijdens de AutoRAI voor
het eerst hun elektrische voertuigen aan het grote publiek
zien. Op initiatief van het Platform Elektrische Mobiliteit,
RAI Vereniging en het Formule E-team is onder de titel Kies
Elektrisch! gedurende elf dagen in het Elicium een paviljoen
te bewonderen dat volledig gewijd is aan elektrisch rijden.
SEPTEMBER 2011
Het Automotive Technology Centre (ATC), High Tech Automotive Systems (HTAS) en de High Tech Automotive Campus
(HTACampus) zullen in de nabije toekomst door het leven
gaan als één organisatie die de naam AutomotiveNL draagt.
Zij hebben allemaal eenzelfde doelstelling,
de bevordering van de automotive industrie in Nederland.
In de gemeente Rotterdam opent Het Nieuwe Rijden Elektrisch
Vervoer Centrum (EVC) haar deuren. Het unieke ‘belevingscentrum’ gaat bedrijven en consumenten kennis laten maken met
alle soorten en merken elektrische auto’s en scooters.
Elektrisch rijden is hót in Den Haag. Maar liefst drie
ministers omarmen het dossier van elektrische mobiliteit. Jan Kees de Jager, Melanie Schultz Van Haegen
en Maxime Verhagen vechten als drie honden om
een been. Een prikkelend artikel in E-Mobility leidt
weliswaar niet tot Kamervragen, maar wel tot
lachende gezichten bij premier Rutte en andere
betrokkenen in de Tweede Kamer.
DECEMBER 2011
Het doel is niets minder dan om in 2025 alle bussen in Nederland ‘zero’ emissie te laten zijn. Tussendoel is om in 2015
>>>
13
DE NIEUWE
100% ELEKTRISCHE
NISSAN e-NV200.
DE VOORDELIGSTE
INVESTERING IN
UW BEDRIJF
>>>
al enkele honderden bussen met nul emissie op de weg te
hebben. Dit stelt Marijke van Haaren, de kersverse voorzitter
van de Stichting Zero Emissie Busvervoer.
MAART 2012
Binnen afzienbare termijn beschikt Nederland over een
ruimschoots dekkend landelijk snellaadnetwerk voor
elektrische voertuigen. Het initiatief van Rijkswaterstaat om
snellaadpunten toe te laten op verzorgingsplaatsen levert
hier een belangrijke bijdrage aan. Onder meer Fastned van
Bart Lubbers is een van de grote winnaars.
JANUARI 2013
De brancheverenigingen Nederlandse Waterstofvereniging
en DutchHy vormen de Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie (NWBA). Het bestuur van de NWBA over de
grootste uitdaging: ‘Het ontwikkelen van een geleidelijk pad
met introducties van auto’s en watertankstations.’
APRIL 2013
Nederland gaat zich inzetten om waterstoftankstations
te bouwen voor personenauto’s. Staatssecretaris Wilma
Mansveld maakt bekend dat er in de komende twee jaar
zeker vier openbare waterstoftankstations voor personenauto’s zullen worden gerealiseerd in Nederland. Het eerste
komt in Rotterdam.
Schiermonnikoog heeft zes elektrische bussen van het
Chinese Build Your Dreams (BYD) in gebruik genomen.
Later in het jaar maakt ook Schiphol bekend vijfendertig
elektrische bussen aan te schaffen (wederom wordt de order gegund aan BYD) en Utrecht kiest voor drie elektrische
bussen in de binnenstad.
De nieuwe NISSAN e-NV200 is dé milieubewuste bedrijfswagen. Dankzij
z’n innovatieve techniek stoot hij géén CO2 uit. De NISSAN e-NV200
heeft met zijn 4,2m3 laadvolume en 795kg laadvermogen de beste cijfers
in zijn klasse. Ook z’n gebruikskosten zijn laag. Zo spaart u niet alleen
het milieu, maar ook uw portemonnee. Én de 100% elektrische e-NV200
komt ook nog eens in aanmerking voor aantrekkelijke subsidieregelingen.
U heeft al een NISSAN e-NV200 vanaf € 4.950,-*. Meer weten? Kijk op
www.nissan.nl/env200 of bereken uw prijs op evsubsidies.nl**
Geen BPM
Geen WEGENBELASTING
4% BIJTELLING
*De vanafprijs van de Nissan e-NV200 Flex Visia is excl. BTW, kosten voor de huur van het accupakket (v.a. € 73,-/mnd, looptijd
36 maanden, 10.000 km/jr.), kosten rijklaar maken en recyclingbijdrage, maar inclusief aftrek van Nissan subsidie, MIA en KIA investeringsaftrek,
beschikbare aankoopsubsidies voor elektrische voertuigen en eventuele slooppremies voor de regio Rotterdam. **Subsidieregelingen kunnen
verschillen per regio.
MEI 2013
Eind mei presenteerde VDL haar eerste volledig elektrische
bus aan het grote publiek. De VDL Citea Electric, met een
lengte van twaalf meter, kan van diverse elektrische aandrijvingen en batterijpakketten (waaronder ook een variant met
brandstofcel) voorzien worden.
AUGUSTUS 2013
De stichting e-laad.nl had de ambitie om eind 2012
tienduizend publieke oplaadpunten voor elektrische auto’s in
Nederland te installeren. Door een uitgeput budget wordt het
doel niet gehaald. De publieke laadinfrastructuur is nog altijd
een zorgenkindje. Ondertussen wordt de stichting e-laad.nl
omgevormd tot ElaadNL.
In deze maand wordt in Nederland een recordaantal van
1.120 elektrische voertuigen en plug-in hybrides verkocht.
VWE Trendweb meldt in die maand ook dat in de eerste
acht maanden de Toyota Prius plug-in met 1.154 verkochte
auto’s koploper is. De Volvo V60 plug-in hybrid volgt met
1.038 verkochte auto’s op de tweede plek. Aan het einde
van het kalenderjaar blijkt – als alles volgens plan verloopt
– dat er in 2013 in Nederland achtduizend exemplaren van
de plug-in hybride Mitsubishi Outlander de weg op zijn
gegaan. De Outlander domineert hiermee de Nederlandse
‘elektrische’ verkoopstatistieken.
NOVEMBER 2013
NXP, de TU/e, N.V. BOM, AutomotiveNL en Driessen Autogroep slaan de handen ineen om medewerkers van de vier
regionale kenniscampussen –High Tech Campus Eindhoven,
de AutomotiveCampusNL, High Tech Automotive Campus en
de TU/e-campus
–gezamenlijk
met een vloot
van tenminste
vijfhonderd elektrische voertuigen te
laten rijden onder de
titel VIB-e.
Waar de discussie
rond de financiering
van de openbare
laadinfrastructuur (de
stichting e-laad plaatst
geen nieuwe laadpunten
meer vanwege het
uitgeputte budget) nog
altijd niet geslecht is,
slaan sommige provinciale
en lokale overheden de
hand aan de ploeg. Om aan
de toenemende vraag naar
elektrische oplaadpunten in
de provincies Noord-Holland
en Flevoland te voldoen,
heeft Metropool Regio Amsterdam (MRA) bijvoorbeeld tweehonderd openbare oplaadpunten aanbesteed. Ook Brabant
maakt bekend te investeren in de publieke laadinfrastructuur:
zeshonderd laadpalen tot en met 2014.
APRIL 2014
In het jaar 2011 telde Nederland meer elektrische boten dan
elektrische auto’s. In de ‘vaarprovincie’ bij uitstek – Friesland – zijn in de afgelopen jaren veel meters gemaakt. Het
doel wordt uitgesproken om in 2015 over meer dan duizend
elektrische boten te beschikken.
SEPTEMBER 2014
E-Mobility – het vaktijdschrift voor elektrisch rijden
en smart grids – viert haar vijfjarig jubileum en verandert haar naam in Smart E-Mobility.
SE P T
014
2
R
E
EMB
15
Rexel Nederland gaat kennisdeling faciliteren via
landelijke community elektrotechnisch installateurs
‘Wij willen samen met onze installateurs bouwen aan de toekomst van elektrisch vervoer. Met
de EV-Installer Community gaan wij van een re-actieve naar een pro-actieve marktbenadering.
Wij geloven als Rexel in een toekomst van laden en ontladen, inclusief smart grids. De waarde
van dit nieuwe initiatief zit in de kennisoverdracht en de gezamenlijke marktbenadering.’
Aan het woord is Maurice Rebel, National Sales Consultant E-Mobility bij Rexel Nederland. De
elektrotechnische groothandel lanceert deze maand haar EV-Installer Community.
Rexel Nederland behoort tot de grootste elektrotechnische
groothandels van Nederland. Enkele jaren geleden zag het
bedrijf het belang in om nieuwe activiteiten op te starten
op het vlak van duurzame energie. In de afgelopen jaren
kwam elektrische mobiliteit daar als een logisch vervolg
bij. Rebel: ‘Van elektrisch laden tot zonnepanelen, wij zijn
ervan overtuigd dat je als groothandel kundig moet zijn om
in deze nieuwe technologieën een rol te kunnen spelen. De
EV-Installer Community is binnen die gedachte een nieuw
concept.’
Ambitie
De community past binnen de ambitie van Rexel – die vorig
jaar in dit magazine uitgesproken werd – om elektrisch
rijden naar een volgend niveau te brengen. Dit om het “me
too”-effect voor haar afnemende installateurs te vermijden
en hen onderscheidend vermogen te bieden. Rebel: ‘Wij
willen immers dat onze afnemers professioneel, veilig en
commercieel slagvaardig optreden. Wij helpen onze installateurs om ze op deze gebieden op te lijnen. Wij stellen hen
in staat een totaalaanbod aan hun klanten te presenteren.’
‘De EV-Installers Community bestaat uit een selecte groep
installateurs die geografisch verspreid zijn over Nederland’, vervolgt Rebel. ‘Zij hebben niet alleen een gedeelde
interesse in elektrische voertuigen, maar delen ook de
ambitie om actief laadoplossingen te verkopen. Bovendien
zijn ze bereid kennis te delen met de andere leden van de
EV-Installers Community.’
Evolueren
Rexel is reeds actief in de elektromobiliteit. Naast de
strategische samenwerking met EV-Box levert zij ook laadstations van Mennekes en Hager. Hierdoor biedt Rexel haar
afnemende installateurs een breed scala aan laadvoorzieningen. Recent maakte het bedrijf bekend samen te gaan
werken met GreenFlux. ‘Tijdens de kick-off op 18 september
hadden alle leveranciers de gelegenheid om in een eigen
16
‘Zonne-energie uit wegen maakt
elektrisch vervoer mogelijk’
In de zomerperiode werd het eerste bouwelement van SolaRoad opgeleverd. De provincie Noord-Holland, TNO,
Imtech en Ooms Civiel – onderdeel van Strukton – werken al sinds 2009 aan de weg die zonnestroom opwekt.
Dit najaar is de eerste honderd meter SolaRoad klaar. Dit stuk komt te liggen in het fietspad langs de N203 te
Krommenie. Op 12 november volgt de officiële ingebruikname van SolaRoad door de minister van Economische
Zaken. ‘Zijn aanwezigheid geeft aan welk potentieel deze innovatie heeft. Daarna gaan wij een twee jaar durende
periode van monitoring en door-ontwikkeling in’, aldus Paul Rutte, innovatiemanager provincie Noord-Holland.
thema kennis te maken met de leden van de community en
de leden vanzelfsprekend ook met elkaar.’
Maar volgens Rexel houdt het daar niet op. ‘Wij zullen
gezamenlijk met de leden aan de boom schudden van de
evoluerende elektrisch vervoermarkt. Ondersteuning van
de installateurs bij het werven van (nieuwe) eindklanten
is dan ook een belangrijk onderdeel van het concept. Door
samen zichtbaar te worden in de verschillende eindmarkten
wordt de kans op succes aanzienlijk vergroot. Gebruikers
van elektrische auto’s hebben dringend behoefte aan extra
oplaadpunten. Het is onze filosofie dat een niveau van
ruim twee laadstations per elektrische auto in de komende
periode wenselijk is. Misschien een ambitieus doel, maar
vaststaat in ieder geval dat er momenteel een schreeuwend
tekort is aan laadstations. De EV-Installers Community is in
staat deze status te doorbreken.’
Inmiddels werkt het consortium van de vier partijen, waaronder Noord-Holland, al vijf jaar aan SolaRoad. ‘Klaar zijn we
nog niet, de ambities zijn hoog en er is veel werk te verzetten’
aldus Rutte. ‘Zo ligt er in Noord-Holland bijna vierhonderd kilometer fietspad waarvan een groot gedeelte zich zou kunnen
lenen voor dit zonne-wegdek. De ligging ten opzichte van de
zon en de beplanting naast het fietspad, die voor schaduw
zorgt, zijn onder andere factoren die bepalen of een SolaRoad
mogelijk is. Ik schat in dat dertig procent van de fietspaden
geschikt is. Dat is een gigantisch potentieel.’
‘Het is onze filosofie
dat een niveau van
ruim twee laadstations
per elektrische auto in
de komende periode
wenselijk is’
Samenvoeging
Rutte rekent voor dat het wegdek jaarlijks vijftig tot zestig
kilowattuur zonne-energie per vierkante meter opwekt.
‘Deze wordt aanvankelijk teruggeleverd aan het elektriciteitsnet, maar wij kijken ook naar andere mogelijkheden
zoals openbaar vervoer. We kunnen op termijn proeven
starten met het laden van elektrische bussen als je dit wegdek aan kunt wenden voor busbanen, maar je kunt er natuurlijk ook gewoon je schemerlamp op laten branden. Het
concept is breed toepasbaar. Wij bevinden ons nog een paar
jaar in de doorontwikkel- en monitoringsfase. Als het goed
werkt willen wij SolaRoad op grotere schaal toepassen. Het
is een weg die zichzelf terugbetaalt en is zodoende voor een
wegbeheerder erg aantrekkelijk. Berekeningen tonen aan
dat de terugverdientermijn van SolaRoad twaalf tot dertien
jaar is. Dat is zo’n beetje de levensduur van een traditioneel
wegdek. Zo’n weg moet je na die periode vervangen, dat
kan straks met SolaRoad kostenneutraal.’
Alle technische hordes voor het eerste proefproject met het
wegdek zijn volgens Rutte in dit stadium genomen. ‘Er is
een goede samenvoeging gecreëerd van de zonnepanelen
en het betonnen basiselement. Bovendien zit er een vernuftige vinding in voor het in grote hoeveelheden terugleveren
van de zonnestroom aan het energienet. Een van de zaken
die zich in de praktijktest moet bewijzen is de zetting van
de verschillende elementen. Er zijn slimme koppeloplossingen gevonden, maar deze wil je in een reële setting testen.’
Ondertussen is de potentie van SolaRoad voor de BV
Nederland volgens Rutte immens. ‘Er is niet alleen enorm
veel interesse vanuit eigen land, maar ook vanuit het
buitenland. Het totale Nederlandse wegennet omvat zo’n
137.000 strekkende kilometer. Een gigantisch potentieel.
Als je dat allemaal met dit innovatieve wegdek zou doen,
zou je het Nederlandse wagenpark inclusief vrachtwagens elektrisch kunnen laten rijden. Voor de provincie
Noord-Holland is SolaRoad een van de instrumenten om de
doelstelling van zestien procent duurzame energieproductie in 2020 te halen. Provinciale Staten van Noord-Holland
heeft de opdracht gegeven om zo duurzaam mogelijk te
werken, daar hoort ook het opwekken van schone energie
bij. En daarbij kun je ook denken aan het direct voeden van
schoon openbaar vervoer.’
De techniek van SolaRoad
Het proefproject SolaRoad is een nieuw concept
voor de opwekking van duurzame energie. Hierbij
werkt het wegdek tevens als een zonnepaneel.
Het SolaRoad-fietspad is opgebouwd uit betonnen
elementen van 2,70 bij 3,50 meter en kent een
gehard glazen toplaag. Onder deze laag liggen de
zonnecellen in een slimme configuratie. Het fietspad
is zo opgezet, dat revolutionaire ontwikkelingen in
de zonneceltechnologie in de laatste fase van het
proefproject nog op een slimme manier ingepast
kunnen worden. De opgewekte elektrische energie
kan worden gebruikt voor uiteenlopende toepassingen zoals wegverlichting, verkeersinstallaties maar
ook voor gewone huishoudens en het opladen van
elektrische auto’s.
17
SPECIAL ECOMOBIEL &
ECOLOGISTIEK / SEPTEMBER 2014
Smart, smarter, smartest?
Sommigen stellen terecht de vraag: wie zit er op dit soort
technologische innovaties te wachten? ‘Er is niet eens een
business case…’ Het toekomstbeeld dat ik dan voor ogen
heb, is het volgende: zou het niet fantastisch zijn om
overdag bij ‘de baas’ je auto op te laden en dan ’s avonds
thuis met die elektriciteit televisie te kijken? Dat moet
volgens mij het gevoel van een teruglopende draaischijfmeter op een zonnige dag evenaren.
Smart E-Mobility, een titel die recht doet aan de stand
der techniek. Intelligente energiesystemen en elektrisch
vervoer, twee ontwikkelingen die lang los van elkaar hun
eigen weg vonden. Inmiddels is duidelijk dat ze onlosmakelijk verbonden zijn. Elektrisch rijden kan er zomaar voor
zorgen dat smart grids binnenkort de demonstratiefase
stilaan ontstijgen.
De populariteit van elektrisch vervoer heeft al op verschillende plekken in het land ervoor gezorgd dat er slim opgeladen wordt wanneer er (te) veel voertuigen inpluggen
op één locatie. Met name bedrijven met een heuse e-vloot
weten dat gecontroleerd opladen niet langer een concept
is, maar een serieuze optie om de anders noodzakelijke
verzwaring van de gebouwaansluiting te voorkomen.
Her en der wordt slim laden al aangewend om de
‘overtollige’ energie van zonnepanelen op een gebouw
niet aan het netwerk te geven, maar daarmee op de juiste
momenten elektrische auto’s op te laden.
Aan het standaardisatiefront wordt al sinds 2009 vergaderd om dit alles mogelijk te maken met laadinfrastructuur en voertuigen van willekeurige makelij. De eerste
protocollen en standaarden zijn inmiddels gepubliceerd,
voor de meeste wordt al gewerkt aan een tweede versie.
18
Standaardisatie en innovatie gaan hand in hand, maar
leven tegelijkertijd op gespannen voet met elkaar.
Smart E-Mobility houdt namelijk niet op bij gestuurd opladen. Sinds de onthulling van Stella (red. de gezinswagen op
zonne-energie, ontworpen door studenten van TU Eindhoven)
weten we dat via geïntegreerde zonnecellen auto’s in hun
energiebehoefte kunnen voorzien. Het is slechts een kwestie
van tijd voordat we dergelijke voertuigen in het straatbeeld
zullen aantreffen. Daarbij draait het met name om het verbruik van voertuigen in te perken (gewicht en stroomlijn?),
niet zozeer om de capaciteit van zonnecellen te vergroten.
Voor mij persoonlijk is de meest in het oog springende feature van Stella het gegeven dat de auto op jaarbasis energie
over heeft. Dat betekent dat er regelmatig momenten
zullen zijn dat deze auto een volle accu heeft , maar de zonnecellen op het dak nog energie kunnen produceren. Hoog
tijd dus voor tweerichtingsverkeer over het laadsnoer!?
Ik verbaas me nog regelmatig over hoe mensen techniek
gebruiken, technische mogelijkheden leiden soms tot verrassende inzet door de eindgebruikers. Voor smartphones
was (en is?) geen business case, toch zijn velen van ons in
het bezit van een toestel ter waarde van enkele honderden
euro’s. En al die apps die beschikbaar zijn, dat had niemand
tien jaar geleden verwacht.
Elektrische auto’s lijken vaker dan gemiddeld ‘connected’
te zijn, een ‘iPad op wielen’. De mogelijkheden lijken
wederom eindeloos. Ik hoop me de komende jaren nog
vaak te mogen verbazen over de ontwikkelingen die nieuwe
toepassingen mogelijk maken. Smart, smarter, smartest!
Danny Geldtmeijer
Lector Smart Energy Avans Hogeschool
INHOUD
INTERESSE LAADINFRA NAAR
EEN NIEUW HOOGTEPUNT
DE ONGEREPTE PARELTJES
VAN ECOMOBIEL
DE VIJF WORKSHOP DIE
NIEMAND MAG MISSEN
OPMARS ELEKTRISCHE AUTO
MET WATERSTOFTECHNOLOGIE
IN PERSPECTIEF GEPLAATST
SPECIAL ECOMOBIEL
EN ECOLOGISTIEK 2014
E-leasen bij
Athlon
Ecomobiel 2014: game changers en mobiliteitsoplossingen
Het mobiliteitslandschap verandert steeds sneller, aangejaagd door economische, ecologische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Ecomobiel toont het brede spectrum aan
mogelijkheden en brengt mobiliteitsoplossingen en ‘game changers’ samen. Denk bijvoorbeeld aan manieren om energie- en brandstofkosten te verlagen, de ideale mobiliteitsmix
samen te stellen, hoe een wagenpark slim te organiseren of de doorstroming van verkeer te
verbeteren door weggebruikers tijdig te informeren. Er wordt niet alleen aandacht besteed
aan de technologie, maar juist ook aan praktische instrumenten die aanleiding geven tot
een positieve gedragsverandering.
100% mobiliteit, fiscaal voordelig
Fiat komt naar Ecomobiel 2014 met een exclusieve Groengas-primeur, waarover de importeur
in september meer onthult. De Kia Soul EV komt in september op de markt maar wordt tijdens
Ecomobiel officieel aan het grote publiek getoond. De Soul heeft een range van ongeveer tweehonderd kilometer dankzij een sterke accu. Bezoekers kunnen op het Test & Drive Parcours de
Nissan e-NV200 live zien en testen: deze honderd procent elektrische bedrijfsauto komt in aanmerking voor diverse aantrekkelijke subsidieregelingen. Deelnemer van het eerste uur Peugeot
is er dit jaar ook weer bij in Rotterdam. Renault komt met de elektrische Kangoo. Op het gebied
van fleetmanagement zijn Shell en Fleetsupport partners van Ecomobiel. Zij zullen gezamenlijk
een programma verzorgen voor wagenparkbeheerders. Allianz is dit jaar Mobility Partner.
INHOUD
www.twitter.com/ecomobiel
www.twitter.com/ecologistiek
Laadpuntleveranciers geven en masse acte de présence op Ecomobiel
Interesse in laadinfrastructuur stijgt naar nieuw hoogtepunt
De ongerepte pareltjes van Ecomobiel
De laatste oplossingen en inzichten op het gebied van elektrische laadinfrastructuur worden
gepresenteerd op Ecomobiel. Onder andere ABB en ElaadNL zijn aanwezig, maar ook de ANWB
presenteert zich met de totaaloplossing Zorgeloos Elektrisch. Bosch introduceert met de eMobility Solution een app en een internetportaal waarmee bestuurders van elektrische voertuigen
een laadpaal in hun buurt kunnen opzoeken, deze reserveren en er naartoe navigeren. Deurloo
brengt een oplossing waarmee laadpalen kunnen worden beheerd met een smartphone of pc.
Plattegrond, programma en exposanten
Ecomobiel en Ecologistiek 2014 in beeld
De vijf workshops die volgens de redactie niemand mag
missen op Ecomobiel en Ecologistiek 2014
E-leasen bij Athlon
Athlon biedt u een compleet duurzaam pakket: een elektrische auto, twee laadpalen (voor thuis én op het werk),
optioneel een NS-Business Card én een vakantieauto. Zo blijft u gegarandeerd altijd mobiel!
Welke duurzame brandstoffen gebruiken we in de nabije toekomst? Wat zijn kansen, bedreigingen en oplossingen? Het zijn elementen op de agenda van Het Nationaal Forum Brandstoffenmix, live te zien op Ecomobiel. Het Forum vormt het startpunt van de discussie over hoe de
Duurzame Brandstoffenvisie in de praktijk moet worden uitgevoerd. Als beursbezoeker kunt u
zich laten informeren over de laatste stand van zaken.
Ecologistiek toont oplossingen voor duurzame goederenmobiliteit:
‘Schoon transport van ongekend belang voor Nederlandse binnensteden’
De opmars van de elektrische auto
met waterstoftechnologie in perspectief
In de zeer nabije toekomst zullen gebruikers, hun voertuigen en hun omgeving constant
met elkaar in verbinding staan. Nederland loopt voorop in deze ontwikkeling. De verwachting is dat binnen tien jaar zestig tot tachtig procent van de voertuigen uitgerust zijn met
een chip. Aangezien de bezoekers van Ecomobiel een aanzienlijk deel van het totale aantal
zakelijke rijders van Nederland vertegenwoordigen, wordt het tijd om hen in ‘verbinding’ te
brengen met deze ontwikkelingen, zodat innovatie haar weg vindt naar de gebruiker. Deze
‘Smart Mobility’ oplossingen en toekomstige ontwikkelingen komen op de beursvloer en in
informatiesessies aan bod.
Meer weten?
Wilt u weten of elektrisch leasen iets voor u is? Doe dan de E-lease Check.
Ga naar athloncarlease.nl/elektrisch.
ecologistiek
®
Wij wensen u veel leesplezier met deze prachtige special van Smart E-Mobility! Voor meer
informatie over de beursdeelnemers, het programma en het regelen van uw toegangskaart
kunt u terecht op onze website www.ecomobiel.nl
Het beursteam van Ecomobiel & Ecologistiek
Laadpuntleveranciers geven en masse acte de présence op Ecomobiel
Interesse in laadinfrastructuur stijgt naar nieuw hoogtepunt
Vanaf de eerste dag dat Nederland zich actief bezig houdt met elektrisch vervoer staan er nieuwe
spelers op die zich toeleggen op het leveren, installeren en onderhouden van de benodigde
laadinfrastructuur. Mede daardoor beschikt Nederland momenteel over een landelijk dekkend (snel)
laadnetwerk, over ruim tienduizend semipublieke laadpunten en vermoedelijk nog eens een kleine
twintigduizend private laadpunten. Een verdere uitrol van de publieke laadinfrastructuur geniet
bovendien de hoogste prioriteit van zowel de overheid als de markt. De massale aanwezigheid van
aanbieders van laadinfrastructuur op Ecomobiel toont de booming market. De redactie van Smart
E-Mobility brengt een aantal opvallende spelers in beeld.
Mobile Green Energy (MGE) presenteert zich op Ecomobiel
voor het eerst aan het grote publiek. Onder het motto ‘the
new way of charging’ startte Robert Hendriks afgelopen
jaar met het ontwikkelen van een oplossing om op elke
willekeurige locatie in Nederland elektrische voertuigen
duurzaam te kunnen laden. Inmiddels heeft onder meer het
Innovatiefonds van de Rabobank in het bedrijf van Hendriks
en zijn partners geïnvesteerd. De ‘standalone’ unit biedt
ondertussen de mogelijkheid om op elke willekeurige locatie
zestien voertuigen groen en zonder walstroom te laden.
‘Het idee voor het concept is ontstaan toen wij
met BMW in contact kwamen’, opent Hendriks het
gesprek. ‘Zij waren op zoek naar een oplossing om
bij de introductie van de BMW i3 op verschillende
locaties over laadfaciliteiten te beschikken. Onze stand
alone-unit kon dat en biedt nu mogelijkheden voor
de autobranche om het systeem in te zetten tijdens
proefrit- of klantevenementen. Daarnaast kunnen
evenementenlocaties tijdelijk extra laadcapaciteit creëren,
bijvoorbeeld tijdens Ecomobiel en Ecologistiek in Ahoy.’
Gemeenten
De unit van Mobile Green Energy draait overigens op
honderd procent zuivere biobrandstof en de aanwezige
zonnecellen. Er zijn vier schakeldozen waar vier elektrische
voertuigen aangekoppeld kunnen worden, waardoor
aan weerszijden acht auto’s kunnen laden. ‘En de unit
kan minimaal drie dagen fulltime draaien alvorens deze
bijgetankt moet worden’, licht Hendriks toe. ‘Doordat
Aantallen laadpunten
Volgens de Rijksoverheid telt Nederland per 30 juni 2014
4.512 publieke laadpunten die vierentwintig uur per dag
en zeven dagen per week openbaar toegankelijk zijn.
Daarnaast zijn er 5.897 semi-publieke laadpunten die
beperkt toegankelijk zijn. Daarnaast zijn er verspreid door
het land nog eens 186 snellaadpunten. Tenslotte schat
de overheid dat er eind vorig jaar achttienduizend private
laadpunten waren, waarbij mogelijkerwijs inmiddels de
grens van twintigduizend overschreden is.
22
ecologistiek
®
‘Mobiele laadpaal adapter
tussen het reguliere en het
Europees snellaadnetwerk’
het een en ander uitgerust is met smart gridtechnologie
kunnen wij de unit bovendien monitoren op afstand.
Zo kunnen wij zien wat er verbruikt wordt, maar hem
bijvoorbeeld ook aan- en uitzetten.’
Maar Hendriks mikt niet alleen op de automobiel- en
evenementenbranche. Ook in het publieke domein
ziet hij namelijk kansen. ‘Veel gemeenten willen wel
laadfaciliteiten maar weten nog altijd niet waar zij
deze logistiek gezien het slimst kunnen plaatsen. Je
kunt uiteraard niet willekeurig een paal plaatsen en
hem na een paar maanden verplaatsen. Met onze unit
kunnen overheden een pilotproject starten en zodoende
inventariseren welke laadplek het meest geschikt is. Per
locatie kunnen wij via het monitoringsysteem in kaart
brengen hoeveel er gebruik van gemaakt wordt. Zo kunnen
gemeenten een weloverwogen keuze maken.’
Ondertussen werkt Mobile Green Energy volgens Hendriks
aan de doorontwikkeling van haar product en concept. ‘Wij
hebben nog diverse initiatieven in de pijplijn zitten waarbij
het vizier op mobiel maatwerk staat. Duurzame energie is
daarbinnen een ongekend belangrijk element.’
Snellaadpaal
Een ander laadbedrijf dat aanwezig is op Ecomobiel is
EVTEC. Het Zwitserse bedrijf deelt een stand met het
Enterprise Europe Network (EEN). EEN en de Kamer van
Koophandel geven al vele jaren acte de présence op
Ecomobiel. De afgelopen twee edities werd daarbij de
Mobility Meetings georganiseerd, een matchmaking event
rond duurzame mobiliteit. Bedrijven kunnen via de Mobility
Meetings potentiële nieuwe business partners uit diverse
Europese landen leren kennen. Projectverantwoordelijke
Ruben van der Horst van de Kamer van Koophandel: ‘Wij
helpen deelnemers bij het delen van nieuwe ideeën, het
vinden van nieuwe samenwerkings- of kennispartners en
het uitbreiden van export.’
Dit jaar deelt EEN dus een stand met EVTEC. Van der
Horst: ‘Via EEN zijn zij in contact gekomen met een
partner. Het resultaat is de ontwikkeling van een
mobiele snellaadpaal. Die wordt op Ecomobiel aan het
Nederlandse publiek voor het eerst gepresenteerd. De
toepassingen zijn talrijk. Uiteraard tijdens evenementen,
maar bijvoorbeeld ook bij restaurants. Restauranthouders
hoeven niet een dure snellaadpaal op hun parkeerplaats
aan te leggen en een vaste parkeerplek hiervoor te
reserveren, maar kunnen de snellaadpaal naar buiten
rijden op het moment dat er vraag naar is.’
Adapter
De laadpaal die de naam move&charge Combo2 draagt,
werd afgelopen mei onder meer ingezet bij werelds
grootste elektrische rally. De snellaadpaal fungeerde als
ondersteuning voor het CHAdeMO-team dat de reis aflegde.
Zij rijden volledig elektrisch van Baden-Württemberg
via Beieren naar de Alpen in tien dagen. Het draagbare
apparaat is ontworpen volgens het CHAdeMO-protocol en
laadt voertuigen binnen dertig minuten. EVTEC ziet haar
mobiele snellaadunit als de ‘adapter’ tussen de bestaande
reguliere laadinfrastructuur en de snellaadnetwerken waar
diverse Europese landen over beschikken.
Duitse aanbieders
Opvallend aan de 2014-editie van Ecomobiel is de aanwezigheid van meerdere Duitse bedrijven, waaronder de
laadpaalleverancier complEo. De Duitse onderneming die in Nederland al enkele jaren samenwerkt met Chargepoint
presenteerde afgelopen voorjaar op de Hannover Messe twee nieuwe oplaadstations die nu ook in Nederland te zien
zullen zijn. Het gaat om de complEo wallbox voor montage aan de muur en om de complEo laadzuil. De laatste is
vandaalbestendig door een vernuftige vinding waarbij het ‘stopcontact’ pas omhoog geduwd wordt als de gebruiker
zich middels een pasje of andere vergunningsmethode heeft geïdentificeerd.
23
Plattegrond, programma en exposanten
Ecomobiel en Ecologistiek 2014 in beeld
Naam
ABB BV
ACTIA Nederland BV
Airwheel Nederland
Allego
Allianz Nederland
Allmotive
AM Automobiel Management
ANWB
Athlon Car Lease
AutoleaseWereld
AutomotiveNL
Bals Nederland
Band op Spanning
Beter Benutten
Bosch
Breed EV Solutions
Bureau Voorlichting Binnenvaart
Business Track
Carrosserie NL
Climate Neutral Group
De Zaak
Deurloo Laadoplossingen
24
Standnummer
C.017
B.071
B.032
Workshopzaal
A.003
A.074
Seminarzaal
D.075
C.071
C.074
E.017
B.033
F.032
F.064
F.022
Workshopzaal
D.073
A.056
F.063
D.068
C.022
ecologistiek
®
Dutch INCERT
E-4motion
Easy Go Electric
Ebbon-Dacs
EBG compleo GmbH
Eco Drivers League
Ecodrive
Ecomission
ElaadNL
Electric Motorcycles Nederland
Electrocar BV
Elektisch Vervoer Centrum
Emco
EMOSS Hybrid & Electric drive systems
Enterprise Europe Networks
E-ONE BV
E-Trucks Europe
EVO
EVTEC
FIAT
Fietsdiensten.nl
Fleet Support
Workshopzaal
E.011
A.043
D.076
D.016
F.063
D.072
B.128
Workshopzaal
C.024
A.071
D.061
D.011
A.068
D.021
B.027
A.053
A.089
D.021
F.059
B.019
C.057
Flo
Gemeente Dordrecht
Gemeente Rotterdam
GOVECS
Green Freight Europe (GFE)
Green Freight Plaza
Green Logstics
GreenFlux
GroengasMobiel
Hateha BV
HONAC Nederland
Hubject GmbH
Hytruck
Instituut Fysieke Veiligheid
IVA Driebergen
Jonker Carrosserieën
Kia Motors Nederland BV
KIWA Nederland B .V.
Lamboo carrosserie/Bambooteq
Last Mile Solutions
Longfonds
Michelin
E.010
Workshopzaal
F.048
B.021
A.089
A.089
A.089
D.022
B.043
E.024
B.126
E.022
A.059
Seminarzaal
A.065
F.043
D.017
A.067
C.021
C.026
D.070
Ministerie van Economische Zaken
F.032
Ministerie van Infrastructuur en Milieu
F.032
MKB Radio
D.068
Mobile Green Energy
Voorplein
Mobility Mixx
D.065
Moteo
B.130
M-Products bv
B.127
Nationaal Forum Brandstoffenmix
B.043
Nationaal Platform LNG
Seminarzaal
Natuur & Milieu
B.043
Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie
B.043
Ninebot Nederland B.V.
B.124
Nissan Nederland
F.023
NomadPower
A.075
Nu-Connect
C.104
ONVOLTS
E.012
OTA keys S.A. / OTB Automotive
D.010
ParkFlyRent
E.013
Paukool
C.101
Peugeot Nederland
F.011
Peugeot Scooters
B.130
Platform Toekomstbestendige Mobiliteit
B.043
PlugSurfing
C.018
Prodrive Learning
F.063
RAM Mobile Data
F.056
RAVO Benelux
F.054
Renault Nederland
F.083
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) F.032
Rijkswaterstaat
F.032
Rood-Runner
C.028
Roteb Lease
D.050
Rotterdam Climate Initiative
F.048
RTL Autowereld
RTL Transportwereld
Segway Nederland
C.070
Shell Nederland
Seminarzaal
Smart E-Mobility
Ticketbalie
Smart Mobility Platform
B.061
Smartbox Nederland B.V.
A.072
Solar Team Eindhoven
A.018
Stadsregio Rotterdam
F.040
Stichting Zero Emission Busvervoer
Workshopzaal
Stint
B.129
Strix Lease Service
F.060
Strukton Embedded Solutions (SES)
B.025
Sycada Green
D.057
SYM Scooters
B.130
TecforRec B.V.
D.026
Terberg Leasing
C.063
The Alinker
B.019
the Blue Road
Workshopzaal
Seminars | Dinsdag 7 oktober
11.00-12.00 uur Nationaal Platform LNG - Duurzaam transport met (bio)-LNG
11.00-13.00 uur Green Freight Conference - The road to sustainable transport (in het Engels)
12.30-13.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie: Hernieuwbaar gas: de brandstof voor een transitie naar
duurzame mobiliteit, door GroengasMobiel
13.30-14.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie: ‘Waterstof, de drijfveer voor economie en ecologie!’,
door de Nederlandse Waterstof & Brandstofcel Associatie (NWBA)
14.30-15.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie, Elektrisch: het serieuze alternatief, door Formule E-Team (FET)
14.30-15.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie: Groene Groei door Natuur & Milieu
15.30-17.00 uur Centraal Debat: Nationaal Forum Brandstoffenmix, door GroengasMobiel, NWBA, FET, PTM en in
samenwerking met het ministerie van Infrastructuur & Milieu
Seminars | Woensdag 8 oktober
10.30-12.00 uur Naar een nieuwe brandstoffenmix voor afvalinzamelvoertuigen, door Truck van de Toekomst
11.00-12.00 uur De toekomst van de deeleconomie, door Crow Expedition & MKB Servicedesk
13.00-13.45 uur RVO & EEN - Mkb-financiering, de mogelijkheden bij RVO.nl
13.00-14.00 uur ‘De business case van de Elektrische scooter in 5 branches’
14.30-15.45 uur Veiligheid & Innovatieve voertuigen (werkgroep veiligheid overheidsdiensten / Formule E-team)
15.15-16.45 uur Future Intelligent Mobility
15.15-15.45 uur Intelligente mobiliteit, kansen op korte termijn (2015-2018) door Beter Benutten ITS
15.45-16.15 uur De Auto van de Toekomst in 2019, door Automobiel Management
16.00-16.45 uur TNO / Instituut Fysieke Veiligheid / Nationaal Platform LNG - Een veilige introductie van LNG
als brandstof in Nederland
Workshops | Dinsdag 7 oktober
11.00-11.30 uur EV-Centrum - de tien meest gestelde vragen over elektrisch vervoer
11.45-12.15 uur Michelin - Banden en duurzame mobiliteit
12.30-13.00 uur De beste band: Triple A - door Ministerie van Infrastructuur en Milieu
13.15-13.45 uur Climate Neutral Group - Klimaatneutraal Budgetpositief
14.00-14.30 uur KIWA - CNG Tankinspecties - kwalificatie, wettelijke verplichtingen en APK
14.45-15.15 uur Nederlandse Carrosseriebouw biedt duurzame transport oplossingen, door CarrosserieNL
15.30-16.00 uur The Blue Road: wie wat water?
16.15-16.45 uur ‘Waterstof en elektrische aandrijving, de combi voor Zero Emissie Bussen’, door
Stichting Zero Emissie Busvervoer samen met ministerie Infrastructuur & Milieu (onder voorbehoud)
Workshops | Woensdag 8 oktober
11:00-11:45 uur Kansen voor e-mobiliteit op de Duitse Markt, door Ministerie van Infrastructuur en Milieu en CG München
12:45-13:30 uur Vergunningenmodel: betaalbare en toekomstvaste oplossing voor publieke laadpalen (Allego & Dordrecht)
12:45-13:30 uur Allego & Gemeente Dordrecht
13.15-13.45 uur EV-Centrum - TCO en omgaan met (niet elektrisch) laadgedrag
13.45-14.45 uur ANWB - Is de gemeente de nieuwe benzinepomp?
14.00-14.45 uur Debat over praktijkverbruik plug-in hybrides. Door werkgroep PHEV van het Formule E-Team
15.00-15.45 uur e-Mobility in the Netherlands for foreign visitors, door Ministerie van Infrastructuur en Milieu
15.00-16.00 uur ElaadNL - Zonder stroom geen EV
16.15-17.00 uur Dutch INCERT - Mini-Masterclass Elektrisch Vervoer
TNO
TOMOS Scooters
Trineuron
Truck van de Toekomst
TU Delft
Vereniging DOET
Seminarzaal
B.130
C.030
B.046
Workshopzaal
B.043
Vipre
A.043
vLm
A.089
V-tron
B.061
YOR24
C.057
Stand van zaken per 9-9-2014 (wijzigingen voorbehouden),
aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.
25
w w w. r e n a u l t . n l
RENAULT ZOE
SNELLER OPTREKKEN DAN JE SCHADUW
IN ALLE STILTE
De ongerepte pareltjes van Ecomobiel
Iedere editie kom je ze tegen. De ongerepte parels die nieuw zijn in het landschap van duurzame
mobiliteit. De redactie van Smart E-Mobility geeft u traditiegetrouw een sneak preview en brengt
enkele nieuwkomers – en oude onbekenden – die zich op Ecomobiel presenteren voor u in beeld.
En, natuurlijk moet u ze op 7 en 8 oktober zelf gaan bezoeken in Ahoy Rotterdam!
industrie, facilitair en recreatie. Voor haar elektrische voertuigen die bijvoorbeeld gebruikt worden op vliegvelden, in
het groenonderhoud en voor stadsdistributie, ontwikkelde
Electrocar speciale aanhangwagens. Bovendien worden
ook de elektrische trekkers en platformwagens in de logistiek ingezet.
E-ONE
Een van de letterlijke bezienswaardigheden tijdens de
zesde editie van Ecomobiel is de E-ONE: een duurzaam
vervoermiddel van Dutch design en een kruising tussen
een ligfiets en elektrische auto. Bedenkers en ontwerpers
zijn Erik Vegt en David Goudeket. De twee ondernemers
omschrijven hun voertuig als ‘honderd procent elektrisch,
honderd procent Nederlands, honderd procent zuinig, honderd procent leuk, honderd procent vooruit, nul procent
fietsen en dus nul procent moeite’.
Het vervoermiddel dat plaats biedt aan één persoon kan
een snelheid behalen van ruim vijfentwintig kilometer.
Een rijbewijs en een kenteken zijn niet nodig, alleen
een verplichte WA-verzekering. Verder kan de gebruiker
overal zonder te betalen parkeren. Momenteel wordt er
gewerkt aan een aantal pre-productie exemplaren, waarna
de definitieve levering zal starten. Met duizend watt
vermogen heeft de E-ONE een range van veertig kilometer
en bij uitbreiding van het accupakket kan het vervoermiddel maximaal honderdtwintig kilometer afleggen. Het is
mogelijk om de accu met zonnecellen te laden, ook tijdens
het rijden. Het gewicht? Slechts zevenenzeventig kilogram.
Met een lengte van bijna twee meter en een breedte van
vierenzeventig centimeter is het overal te parkeren.
GÉÉN WEGENBELASTING EN
SLECHTS 4% BIJTELLING
AANTREKKELIJKE
SUBSIDIEMOGELIJKHEDEN*
TIJDELIJK STANDAARD
MET LAADPUNT INCLUSIEF
INSTALLATIE**
Je moet ’t zelf geprobeerd hebben: optrekken in de nieuwe Renault ZOE. Want dat gaat sneller dan je denkt.
Hij is 100% elektrisch, waardoor je geniet van duurzaam en geruisloos rijplezier. Plezier dat nóg groter wordt
als je bedenkt dat je kunt profiteren van aantrekkelijke subsidies, oplopend tot duizenden euro’s.* Elektrisch
rijden wordt nu wel heel interessant met tijdelijk een standaard laadpunt thuis of op kantoor, inclusief installatie. **
Ervaar nú hoe het is om elektrisch te rijden. Try it!
DRIVE THE CHANGE
TRYZOE.NL #TRYZOE
Bij aanschaf van een Renault ZOE koopt u de auto en huurt u de batterij. Voor meer informatie over de voordelen van batterijhuur kunt u terecht op: www.renault.nl/showroom/elektrische-auto/zoe/zoe/batterij /. *Afhankelijk van gemeente, kijk voor meer informatie
op de website van uw gemeente. **Z.E. Ready 1.2 wallbox met 3,7 kW vermogen, installatie betreft montage van laadpunt, 10m. kabel, uitbereiding van meterkast, 1 muurdoorboring. Meerwerk wordt separaat doorbelast na goedkeuring en ondertekening van
klant. Vraag uw dealer voor meer informatie en bekijk de algemene voorwaarden op www.renault.nl.
Electrocar
Electrocar is misschien wel een van de minst opgemerkte
bedrijven in de wereld van elektrisch vervoer. Tegelijkertijd
is het wel een van de groepsoudsten. Al sinds 2003 is het
bedrijf uit de gemeente Montferland actief. Het bedrijf
importeert vier merken elektrische voertuigen en het
bijzondere is dat er geen enkel Aziatisch merk bij is. Club
Car is Amerikaans en Goupil, Melex en Fantozzi zijn van
Europese bodem. Electrocar richt zich op sectoren als zorg,
Lamboo Carrosserie
Een partij die eveneens in de logistieke sector actief is, is
Lamboo Carrosserie. Het is een van de grotere en toonaangevende carrosseriebouwers van Nederland en geeft voor
het eerst acte de présence op Ecomobiel. Het Zoetermeerse
bedrijf heeft een bijzonder lichtgewicht alternatief voor
de traditionele hardhouten vloeren die in vrachtwagens
liggen: bamboevloeren. Hiertoe werkt Lamboo samen met
BambooTeq. Onder meer voor elektrische vrachtwagens
zal de bamboevloer als een welkom alternatief gezien
worden. De gewichtsbesparing van bamboe kan namelijk
oplopen tot driehonderd kilogram per vierkante meter.
Easy Go Electric
Easy Go Electric is aanbieder van de iYYo shuttle. Onder
meer stadsdeel Amsterdam Nieuw-West besloot vlak voor
de zomer een twintigtal shuttles aan te schaffen die gaan
rijden op zes lijnen. De pijn van de door de bezuinigingen
weggevallen bus- en tramhaltes moet zo wat worden
verzacht. Easy Go Electric heeft zich overigens niet alleen
gespecialiseerd in het ontwikkelen en verkopen van
elektrische shuttlebusjes, maar ook in elektrische auto’s en
scooters. Allen onder het iYYO-label.
Stint
De laatste parel en must see van Ecomobiel is de Stint. De
Stint is de eerste elektrische bolderwagen. Hij stelt pedagogisch medewerkers in staat om zelfstandig tien kinderen
op een veilige en comfortabele manier te vervoeren. Het
vervoermiddel kent een actieradius van vijfentwintig kilometer. De Stint biedt een geheel nieuwe vervoersoplossing
voor groepen kinderen tussen de vier en twaalf jaar. De
bolderwagen mag sinds zo’n drie jaar de weg op en heeft
inmiddels definitief voet aan de grond gekregen. Er rijden
al enkele honderden exemplaren in Nederland rond.
27
De vijf workshops die volgens
de redactie niemand mag missen
Ieder jaar organiseert Ecomobiel – en sinds vorig jaar ook Ecologistiek – een groot aantal
workshops. Van groengas tot waterstof-elektrisch, batterij-elektrisch, watertransport
en duurzaam werken. Ook dit keer is er een grote diversiteit. De redactie van Smart
E-Mobility reikt u de helpende hand en beveelt enkele workshops aan, toegesneden op
de doelgroep van dit vakblad.
Waterstof en de brandstofvisie
Op dinsdag 7 oktober vindt van half twee tot kwart over
twee in Port 2 het seminar ‘SER Brandstofvisie: Waterstof, de
drijfveer voor economie en ecologie!’ plaats. Jan Piet van der
Meer, directeur van de Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie (NWBA). Van der Meer gaat in op wezenlijke
vragen. Staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur &
Milieu nam vlak voor de zomer de Duurzame Brandstofvisie in
ontvangst. De visie is een vervolg op het Energieakkoord voor
duurzame groei, waarin ambitieuze langetermijndoelen voor
vervoer in Nederland zijn opgenomen om de uitstoot van
schadelijke broeikasgassen te verminderen. In de visie zijn
de individuele brandstofsporen van voertuigen, vaartuigen,
vliegtuigen en treinen aan elkaar verbonden. In de visie staat
beschreven welke duurzame brandstoffen ingezet kunnen
worden en hoe vervoersmiddelen efficiënter gemaakt kunnen
worden om een bijdrage te leveren aan de klimaatdoelen.
Van der Meer gaat in dit seminar in op de rol van waterstof
als nieuwe energiedrager, hoe men aan waterstof komt, hoe
deze te distribueren en op te slaan. Hij maakt tenslotte ook
het kostenplaatje van de infrastructuur op.
Afvalinzamelvoertuigen
De afvalinzamelvoertuigen staan vanaf dag één in de
belangstelling van elektrisch vervoer. Op woensdag 8 oktober
staan ze van half elf tot twaalf uur in Port 1 centraal tijdens
een workshop van Truck van de Toekomst. Zij geeft haar
visie op een duurzame brandstoffenmix voor transport. In
deze workshop passeren een drietal voorbeelden van rijden
op duurzame brandstoffen de revue. Zo vertelt E-Trucks
Europe in samenwerking met Cure uit Eindhoven over haar
ervaringen met een afvalinzamelingsproef met een truck
op waterstof. De AVC Groep, actief in Ede en omstreken,
deelt haar best practice over rijden op groengas in Euro
VI-voertuigen. Tenslotte vertelt Breda over haar ervaringen
met hybride voertuigen.
Omgaan met niet-elektrisch laadgedrag
Het is sinds de massale opkomst van de plug-in hybride
elektrische auto (phev) een veelgehoorde vraag: hoe zorgen
wij ervoor dat phev-rijders zo veel mogelijk elektrische
kilometers maken? Tijdens de workshop die plaatsvindt
op woensdag 8 oktober van kwart over een tot kwart voor
twee presenteert Paul van den Hurk van het Elektrisch
Vervoer Centrum het antwoord. In de workshop die stilstaat
bij de total cost of ownership (tco) van een elektrische auto
worden voorbeelden gegeven hoe de wagenparkbeheerder
elektrisch vervoer in de huidige autoregeling kan opnemen
en hoe hij ervoor kan zorgen dat medewerkers hun elektrische auto ook daadwerkelijk opladen en niet uit gemak
benzine en/of diesel blijven tanken. Concrete maatregelen
die dit gedrag kunnen stimuleren worden gegeven. De
workshop is dan ook gericht op wagenparkbeheerders, fleet
owners en mobiliteitsadviseurs.
De verlengde huisaansluiting
De vraag naar stroom op straat stijgt doordat alle elektrische
auto’s vragen om stroom in de openbare ruimte. De berijders
kloppen hiervoor aan bij de gemeente. Hoe zou een gemeente daar eigenlijk mee om moeten gaan en welke rol verwacht
de inwoner dat de gemeente speelt? De ANWB presenteert
het antwoord: de verlengde huisaansluiting. Deze betaalbare
en praktische oplossing voor inwoners en gemeenten wordt
toegelicht tijdens een workshop op woensdag acht oktober
van kwart voor twee tot kwart voor drie.
Zonder stroom geen elektrisch vervoer
ElaadNL geeft op woensdag 8 oktober van drie tot vier
uur een workshop over het belang van laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen. ElaadNL komt voort
uit de stichting e-laad die vijf jaar lang actief was en
een netwerk van drieduizend publieke oplaadpunten
realiseerde. ElaadNL verzorgt voor de netbeheerders de
coördinatie van aansluitingen voor publieke laadpunten
op het elektriciteitsnet. Maar hoe gaat dat in de nieuwe
situatie nu in zijn werk? Wat doet ElaadNL om aansluitingen zo gemakkelijk mogelijk te laten verlopen? En hoe
zit het met de goedkeuring van nieuwe laadpalen die
bijvoorbeeld uit een aanbesteding komen? De workshop
is dan ook vooral gericht op medewerkers van gemeenten en marktpartijen die betrokken zijn bij de cruciale
uitbreiding van publieke laadinfrastructuur.
29
Ecologistiek toont oplossingen voor duurzame goederenmobiliteit:
‘Schoon transport van ongekend belang
voor Nederlandse binnensteden’
Ecomobiel lanceerde afgelopen jaar een nieuw concept: Ecologistiek. Tezamen met Ecomobiel toont
Ecologistiek op 7 en 8 oktober voor het tweede jaar op rij een totaaloverzicht van oplossingen voor
duurzame goederenmobiliteit. De redactie van Smart E-Mobility sprak met twee van de standhouders:
Emoss uit het West-Brabantse Oosterhout en Allmotive uit het Overijsselse Goor.
Het in Oosterhout gevestigde Emoss – geleid door Mart en
Martijn Noordam – werd vorig jaar ondergebracht in de
bedrijvengroep van Plastisol. Plastisol is wereldmarktleider
in het vervaardigen van glasvezelversterkte polyester
carrosserieën voor onder meer brandbestrijdings- en overige
hulpverleningsvoertuigen. Behalve bij brandweerkorpsen
en luchthavens worden de composiet producten ook
ingezet bij defensie, ambulance- en politiediensten. En
Mart Noordam kondigde het vorig jaar al aan, in Plastisol
heeft Emoss een ideaal moederbedrijf gevonden. ‘De
vraag vanuit de voertuigen van Plastisol zorgt voor een
constante orderstroom. Wij produceren en installeren nu
dagelijks elektrische componenten zoals kabelbomen en
computersystemen, maar ook elektrische aandrijflijnen.’
Minibus
Op Ecomobiel geeft Emoss acte de présence met haar
twee voornaamste eigen producten: elektrische bussen en
komende jaren. Vanuit onze oosterburen komt momenteel
een ongekend groot aantal aanvragen binnen voor
elektrische vrachtwagens. Dit komt doordat verschillende
Duitse steden en staten de juiste randvoorwaarden creëren
voor investeringen in schoon transport.’
Duitsland
Het tweede product dat Emoss toont tijdens Ecomobiel is de
achttien tons e-Truck. Noordam: ‘Een van de nieuwe snufjes is
de mogelijkheid om op basis van het aanwezige logsysteem op
afstand het voertuig te monitoren en problemen op te lossen.
Zelfs het resetten van het voertuig kan op afstand. Overigens
kunnen wij deze e-Trucks leveren in een range van drieënhalve
tot zeventwintig ton.’ Kijkend naar de afzet voor de vrachtwagens,
moet Noordam constateren dat de vraag in Nederland nog maar
mondjesmaat is. ‘In eigen land kan dit voertuig simpelweg niet
zonder subsidie uit. Dit terwijl een Duitse klant al een tweede en
derde exemplaar zonder enige subsidie besteld heeft. De afnemer
heeft simpelweg een solide business case gecreëerd. Een Duitser
is bereid om iets extra’s te betalen als goederen elektrisch bezorgd
worden. In Nederland is dat helaas nog niet het geval. En dat
terwijl volledig schoon transport voor de luchtkwaliteit in het
centrum van onze steden juist zo belangrijk is.’
Groengas en elektrisch
Dat elektrisch rijden en groengas hand in hand gaan,
laat Allmotive tijdens Ecologistiek zien. Het
bedrijf haalt al sinds jaar en dag de helft van
haar omzet uit elektrisch vervoer en de andere
helft uit groengas. ‘Wij hebben doelbewust
een breed leveringsprogramma zodat wij voor
elk vraagstuk van onze klanten een oplossing
hebben’, legt directeur Bert Jansen uit. ‘Wij
vervullen al langere tijd een voortrekkersrol
in het groengasdomein. Dit doen wij omdat
naar ons idee beide concepten – groengas en
elektrisch – naast elkaar kunnen bestaan. Door in eerste
instantie te denken vanuit de techniek en niet vanuit
het commerciële gewin zijn wij in contact gekomen met
De elektrische minibus van Emoss
30
vrachtwagens. Beide zijn momenteel in trek. Zo ligt er een
grote order voor de elektrische minibus CM Mission vanuit
Dubai in het verschiet. Samen met Plastisols business unit
Composite Mobility ontwikkelde Emoss deze (elektrische)
minibus voor maximaal zestien personen; gemaakt uit
composieten en dus lichtgewicht materialen. Het is een
zogenaamde lagevloersbus zodat passagiers op bijvoorbeeld
vliegvelden gemakkelijk kunnen instappen. Bovendien
is hij rolstoeltoegankelijk. De range van de elektrische
uitvoering is honderdvijftig kilometer. Noordam: ‘Een
luchtvaartmaatschappij uit de Verenigde Arabische Emiraten
rijdt momenteel proef met acht bussen op Dubai Airport.
Zodra de proef is afgerond zijn zij voornemens om een groot
aantal volledig elektrische exemplaren te bestellen.’
Noordam legt uit dat de producten die de fabriek van Emoss
momenteel verlaten de hele wereld over gaan. Van Dubai tot
Canada, Australië, Zweden én Duitsland. ‘Want Duitsland is
de grootste Europese markt en dáár gaat het gebeuren in de
ecologistiek
®
Dongfeng Sokon Group. Dit bedrijf kent een jaarproductie
van vijfhonderdduizend compacte bedrijfswagens. In
totaal produceert zij jaarlijks 1,2 miljoen voertuigen. Zij
produceert namelijk ook alle voertuigen die door PSA
(Peugeot en Citroën) in China op de markt gebracht
worden. Samen met Dongfeng Sokon Group hebben wij
voertuigen ontwikkeld voor de Nederlandse markt. Zij
ziet Nederland als poort tot Europa, qua afzet en voor de
certificering van haar voertuigen. Omdat wij geen eigen
autofabrikant kennen, staan wij meer dan andere landen
open voor nieuwe automerken. Bovendien loopt ons land
voorop bij de uitrol van nieuwe technologieën. Dit zorgt
ervoor dat Dongfeng Sokon Group Nederland als gidsland ziet,
ondanks dat hier logischerwijs binnen Europa niet de meeste
auto’s verkocht worden.’ Jansen ziet en voorziet geen wedloop
tussen groengas en elektrisch. De ondernemer is ervan overtuigd
dat uiteindelijk de auto met elektromotor en brandstofcel zal
zegevieren. ‘Ook wij kijken met het oog op de verre toekomst al
naar dergelijke oplossingen. Vooralsnog zijn groengas en batterijelektrisch voor het kleinere transport echter de technologieën
met de beste business cases. Elektrisch voor de stedelijke en
dorpskernen, groengas voor de voertuigen die een langere
het verduurzamen van hun vloot, gebeurt dit nu ook in het
bedrijfsleven. Dit komt mede doordat zij via het duurzame
inkoopbeleid van overheden genoodzaakt zijn te vergroenen.
Omdat ons product bedacht is vanuit de kostprijs, is het een
aantrekkelijk product voor bedrijven. Ook zonder subsidie.’
Afgelopen jaar presenteerde Allmotive op Ecomobiel onder
meer voor het bedrijfsleven de City Transporter Pick-up K01H.
Deze ‘anderhalfcabine’ wordt uiteraard geleverd als CNG
(groengas-)variant en als elektrische variant. Jansen: ‘Iedere drie
jaar introduceren wij voertuigen met een nieuw ontwerp. De
tijd tussen eerste ontwerp, prototype en certificering van het
uiteindelijke voertuig vergt een dergelijk tijdschema.’Voor het
komende kalenderjaar staat er volgens Jansen een grondige
opfrisbeurt van het design op de planning. Jansen besluit: ‘Het
staat bovenaan ons actielijstje om de voertuigen een meer
Europese look te geven die bij de kopers van de Westerse markten
aansluit. Ook het interieur zal hierop aangepast worden om een nog
betere concurrentiepositie te verkrijgen. Wij zijn namelijk continu
bezig met het vernieuwen en verbeteren van onze producten.’
De anderhalfcabine K01H van Allmotive
‘Een Duitser is bereid extra
te betalen voor elektrische
bezorging van goederen’
afstand moeten afleggen. Voor ons bedrijf liggen de grootste
kansen in de combinatie van beide technologieën. Elektrisch
vervoer is hetgeen waarmee wij binnenkomen, maar minstens
even vaak verkopen wij groengasvoertuigen.’
Anderhalfcabine
En meer en meer verwelkomt Jansen daarbij middenen kleinbedrijven als klant. ‘Waar aanvankelijk de
overheidsinstellingen zoals gemeenten als eerste startten met
31
Ecomobiel en Ecologistiek omarmen waterstof als nieuwe duurzame mobiliteitsvorm
ALTIJD WIND MEE
Het multitalent
AC- en DC-laden
met één systeem
met de elektrische
bakfiets
De opmars van de elektrische auto
met waterstoftechnologie in perspectief
‘Eerste waterstofauto’s in Nederland afgeleverd.’ Het is de recente kop van een nieuwsbericht over een Hyundai in de
meeste landelijke dagbladen. Het suggereert dat de elektrische auto er sinds kort een concurrent bij heeft gekregen,
maar niets is minder waar. De waterstofauto is net zo goed een elektrische auto. De elektrische auto kent simpelweg
meerdere uitvoeringen, met batterijen (battery electric vehicle, bev) en met brandstofcellen (fuel cell electric vehicle,
fcev) die gevuld worden met waterstof. Wat wel zo is, is dat de elektrische auto met waterstoftechnologie aan een
opmars bezig is. Een analyse van de ‘waterstofauto’; de auto van de toekomst of een gedoodverfd nicheproduct?
Hyundai is wereldwijd de eerste fabrikant die gestart is met het af
fabriek leveren van een auto met waterstoftechnologie. De ix35
Fuel Cell van de Zuid-Koreaanse autofabrikant heeft inmiddels
ook voet aan de grond gekregen in Nederland. Tegelijkertijd heeft
ook een fabrikant als Toyota nog dit jaar de komst van een auto
met waterstoftechnologie aangekondigd.
AC
DC
WWW.BABBOE.NL
Uniek type 2 AC/DC
laadconnectorsysteem
De universele, type 2 -inlet maakt het
nu mogelijk: slechts één aansluitpunt
voor zowel het AC- als DC-snelladen.
Phoenix Contact biedt daarnaast alle
connector typen uit één hand: type 1, type
2 én GB. Onze laadconnectorsystemen
zijn voorzien van ergonomische handgreep
en robuust contactsysteem voor lange
levensduur.
Bel voor meer informatie naar
(0316) 59 17 20 of surf naar
phoenixcontact.nl/emobility
Proefexemplaren
Voor de waterstofauto bleef het internationaal tot nu toe bij
proefexemplaren, zoals de taxi’s die van en naar het vliegveld van
München rijden. Toch lijkt de opmars van waterstof de komende
jaren werkelijkheid te worden. Binnen Europa is automotive
grootmacht Duitsland de drijvende kracht achter de waterstofrevolutie. Het land heeft aangekondigd dat voor eind 2015 vijftig
waterstations verrijzen om een landelijk dekkend netwerk te
creëren. Het station bij het Berlijnse vliegveld Schönefeld is een
mooi voorbeeld, daar het enkel op wind- en zonne-energie
draait. Met de bouw van de vijftig stations is ruim tien miljoen
euro gemoeid. Geld dat bij elkaar wordt gebracht door de Duitse
oliedivisies en enkele andere energiebedrijven. De Duitse overheid
vult het budget met nog eens vijf miljoen euro aan.
Hyundai heeft niet alleen in Nederland, maar als allereerste
in Amerika de ix35 Fuel Cell uitgeleverd. Een leaserijder in
Californië is de eerste persoon in de Verenigde Staten die een
af fabriek waterstofauto rijdt. Voor bijna vijfhonderd dollar per
maand leasen de klanten niet alleen de auto, maar mogen ze
ook onbeperkt waterstof tanken. Hyundai heeft dit gedaan
om de zorgen over de kosten van waterstof weg te nemen bij
de eerste beslissers. De actieradius? 427 kilometer, en een lege
tank is binnen krap tien minuten weer te vullen met waterstof
waardoor de gebruiker weer snel de weg op kan. Ook de Japanse
fabrikant Toyota werkt momenteel aan een waterstofauto. De
eerste voertuigen rollen vermoedelijk zelfs dit jaar al van de band.
Het zou dan gaan om enkele tientallen per maand, die voorlopig
alleen in Japan worden verkocht daar de nationale overheid de
komst van honderd waterstoftankstations heeft aangekondigd.
Deze moeten allemaal uiterlijk eind 2018 geplaatst zijn. Kortom,
het perspectief van de ‘waterstofauto’ is zeer rooskleurig. De grote
kunst zal het versnellen van de uitrol zijn. Pas dan zal ook duidelijk
worden of de automobiel- en energie-industrie geleerd heeft van
de hordes die een massale doorbraak van de elektrische auto tot
nu toe hebben opgehouden…
Tijdens Ecomobiel/Ecologistiek vinden diverse seminars plaats over
waterstof, het actuele programma staat op www.ecomobiel.nl
RAVO 5-iSerie:
gemaakt om te presteren
RAVO Benelux presenteert de nieuwe RAVO 5-iSerie. In deze RAVO
veegmachine gaan schoon, werkcomfort en veiligheid hand in hand:
• Euro 6
• Nieuw comfortabel ingerichte cabine
• Nieuw ontwikkelde interactieve informatiesysteem:
RAVO i-System
RAVO Benelux
Ecomobiel, 7-8 oktober 2014, Ahoy Rotterdam - Stand F054
www.ravo.nl
© PhOenix COntACt 2013
Onuitputtelijk
De belangstelling voor waterstoftechnologie is niet opmerkelijk.
Het grootste voordeel ten opzichte van fossiele brandstoffen is
dat de voorraad waterstof onuitputtelijk is. Er kan altijd nieuwe
waterstof gemaakt worden uit water. Ondanks de pluspunten is
het de vraag of dit type auto’s snel gemeengoed zal worden. Er
zijn namelijk nog grote hordes te nemen. Tankstations moeten
bijvoorbeeld worden uitgerust met waterstofstations. De
benodigde investeringen zullen de komende jaren mondjesmaat
van de grond komen, want ook hier geldt het kip-ei-verhaal
dat we eerder gezien hebben bij de elektrische auto met batterijtechnologie. Want zonder infrastructuur koopt niemand een
waterstofauto en zonder waterstofauto’s bouwt niemand een
infrastructuur. Uiteindelijk dienden bij de elektrische auto vele
laadpunten geplaatst te worden alvorens de elektrische auto
begon door te breken. Bovendien is het fiscale stimuleringsbeleid
niet meer zo gunstig als dat was bij de elektrische auto met
batterijen. Verder zijn waterstofstations vele malen duurder dan
laadpalen voor batterij-auto’s. Om Nederland toch kennis te laten
maken met rijden op waterstof wordt het aantal waterstoftankstations de komende twee jaar uitgebreid. Overigens rijden er wel
al stadsbussen op waterstof in Amsterdam en zijn er stations in
Amsterdam, Arnhem, Rotterdam en Helmond.
ANALYSE
33
‘Door zaken te verbinden kunnen smart grids
en duurzame mobiliteit sneller doorbreken’
Aangenaam, Platform Toekomstbestendige Mobiliteit
Kennis maken en introduceren is vaak aangenaam.
In dit geval is het genoegen geheel aan mijn kant.
Graag stel ik aan u voor: Platform Toekomstbestendige Mobiliteit. Sinds deze zomer is er een nieuwe
speler aan het mobiliteitsfront. Op initiatief van
de voertuigsector is RAI Vereniging het Platform
Toekomstbestendige Mobiliteit gestart. PTM kan
worden gezien als een verbreding van het voormalige
Platform Elektrische Mobiliteit, maar is eigenlijk nog
veel meer dan dat.
Het is een platform waarbinnen spelers die actief zijn op het
gebied van toekomstbestendige mobiliteit elkaar treffen,
informatie uitwisselen en samen uitdagingen aangaan op het
gebied van rijden op waterstof, (groen) gas of elektriciteit.
Ook wordt er gekeken naar nieuwe, slimme mobiliteits- en
telematica-oplossingen en de manier waarop deze toepassingen maximaal benut kunnen worden. Nu Nederland de
ambitie heeft uitgesproken proeftuin voor de zelfrijdende
auto te willen worden, is het platform dat PTM de spelers op
dit vlak biedt geen overbodige luxe: middels constructieve
samenwerking kan immers worden bijgedragen aan het
verwezenlijken van deze ambitie.
PTM mobiliseert, organiseert en coördineert met als doel
initiatieven en ontwikkelingen op het gebied van toekomstbestendige mobiliteit te versterken. Zo zal nauw samengewerkt
worden met organisaties als GroenGasMobiel, de Nederlandse
Waterstof- en Brandstofcelassociatie, Vereniging DOET en Stichting SIMS. Immers: de verschillende goede initiatieven op het
gebied van toekomstbestendige mobiliteit zijn met hetzelfde
doel bezig – we kunnen elkaar dan maar beter versterken.
Eén van de eerste voorbeelden van deze intensieve
samenwerkingen, is de organisatie van het Nationaal Forum
Brandstoffenmix. Dit forum, dat georganiseerd wordt
tijdens Ecomobiel, zal in het teken staan van de recent aan
de staatssecretaris van Infrastructuur & Milieu aangeboden
‘Duurzame Brandstofvisie met LEF’. Deze brandstofvisie is een
vervolg op ‘het Energieakkoord voor duurzame groei’ waarin
ambitieuze langetermijndoelen voor vervoer in Nederland
zijn opgenomen om de uitstoot van schadelijke broeikasgassen te verminderen. Afgelopen half jaar hebben meer
dan honderd partijen aan deze visie gewerkt: bedrijfsleven,
maatschappelijke organisaties, overheden en kennisinstellingen. De grote uitdaging van dit traject was om de individuele
brandstofsporen van voertuigen, vaartuigen, vliegtuigen en
treinen aan elkaar te binden.
In de visie staat beschreven welke duurzame brandstoffen
ingezet kunnen worden en hoe vervoersmiddelen efficiënter
gemaakt kunnen worden. Dit alles om een bijdrage te leveren
aan de klimaatdoelen (CO2-reductie) en de verbetering van de
leefomgeving en te kunnen profiteren van groene groei. De
Brandstofvisie vormt de basis voor een actieprogramma dat in
de tweede helft van 2014 wordt opgesteld.
Omdat een dergelijk proces gepaard gaat met een groot aantal
over- en afwegingen en veel keuzemomenten kent, hebben
organiserende partijen het initiatief genomen tot dit forum.
Zo kunnen politici, beleidsmakers, media en andere betrokken
partijen op een gewogen, uniforme wijze geïnformeerd worden
over dit uitdagende proces zodat zij op basis van een volledig
beeld hun rol in vervolgtrajecten kunnen spelen.
Daarnaast heeft PTM verschillende andere interessante
activiteiten op de rol staan. In het najaar wordt een grootschalige
bijeenkomst rond ontwikkelingen op het gebied van de zelfrijdende auto georganiseerd. Er wordt gekeken naar interessante
bijeenkomsten rondom rijden op gas en waterstof en er wordt
samen met DOET en BOVAG toegewerkt naar een visie op ‘lichte,
elektrische voertuigen’ en een agenda om innovaties op dit
gebied maximaal te faciliteren. Ook wordt gekeken hoe we met
verschillende partijen een congres rondom toekomstbestendige
mobiliteit kunnen organiseren tijdens de AutoRAI 2015 en denken
we (al dan niet achter de schermen) hard met beleidsmakers mee
hoe mobiliteitsinnovaties maximaal benut kunnen worden.
Ondergetekende mag binnen dit unieke platform de rol van
kwartiermaker vervullen. Belangstelling voor onze activiteiten
en neem je hier graag aan deel? Stuur dan gerust een mailtje
naar [email protected] of neem
een kijkje op www.platformtoekomstbestendigemobiliteit.nl
Eric Beers
Platform Toekomstbestendige Mobiliteit
Smart Grid V2X Energy & Mobility (V2X), is de titel van een van de innovatieprojecten die plaatsvinden
binnen de TKI Switch2SmartGrids. E-Mobility belicht iedere editie een of meerdere innovatieprojecten
waarin bedrijven aan elektrische voertuigtechnologie of smart grids werken. Ditmaal spreekt de
redactie met Jacco van der Burg, namens Cofely projectleider van V2X.
Binnen V2X worden de werelden van smart grids en elektrisch
vervoer met elkaar verbonden. Onder leiding van Cofely
werken Alliander, ABB en Mitsubishi aan het uitbalanceren
van duurzaam opgewekte energie en de stroomvraag van
elektrische voertuigen. ‘Door deze zaken te verbinden kunnen
smart grids beter en duurzame mobiliteit sneller doorbreken’,
duidt Van der Burg.
Zelfconsumptie
Binnen V2X wordt hiertoe het Open Mobility Services Platform ontwikkeld. Verder werken de projectpartners aan hardware en besturingssoftware voor het bi-directioneel snel(ont)
laden van elektrische voertuigen. Van der Burg: ‘Aan het einde
van dit driejarige project moet de proeflocatie Amsterdam
Nieuw-West over een lokaal energienet beschikken waar het
laden en ontladen van elektrische auto’s gebalanceerd is en
zo veel mogelijk duurzame energie wordt aangewend.’
Het streven is om in 2020 veertigduizend auto’s via V2X te
ontsluiten, dat is twintig procent van de Nederlandse elektrische vloot in 2020. Van der Burg: ‘Vooralsnog is V2X het enige
project waarbinnen het bi-directionele laden en het benutten
van elektrische auto’s als elektriciteitsbuffer in Nederland in
de praktijk getest worden. Voor autofabrikanten zijn dit soort
ontwikkelingen essentieel.’
Binnen V2X zijn er drie stadia: vehicle to home, to building
en to grid. ‘Wij beginnen op de kleine schaal van een huis
– het terugleveren van energie aan een woning vanuit een
elektrische auto – en hiertoe wordt de techniek momenteel
opgeleverd’, duidt Van der Burg. ‘Nu al is duidelijk dat je maar
een zeer geringe hoeveelheid accucapaciteit nodig hebt
om heel veel effect te creëren op de energiehuishouding
van een woning. Als een huis zonnepanelen heeft kan men
normaliter zo’n twintig procent direct benutten en wordt het
overige gedeelte teruggeleverd aan het elektriciteitsnet. Uit
de eerste proeven blijkt dat door tien procent van de accu van
een elektrische auto te benutten, de zelfconsumptie van zonnestroom verhoogd kan worden naar zeventig procent. Moet
je voorstellen wat voor een effect dit heeft als je het voor een
heel gebouw doet en aan het einde van het project zelfs een
complete Amsterdamse woonwijk.’
is een complex algoritme gecreëerd. Het opschalen van het
systeem is de grootste uitdaging. Op grotere schaal is het wel
lucratiever, maar tegelijkertijd ook complexer. Anderzijds ben
ik overtuigd dat dit systeem gaat slagen, omdat het financieel
voor mensen daadwerkelijk iets oplevert. Wij zitten middenin
een energietransitie. Daarbij zullen de prijzen van energie
op sommige momenten en in sommige gevallen gratis zijn,
maar in andere gevallen hartstikke duur. Met dit soort systemen kun je uitbalanceren en dat heeft meerwaarde.’
Een belangrijk nog ongenoemd aspect van het V2X-project is
volgens Van der Burg de open innovatiegedachte. ‘De marktpartijen rond elektrisch vervoer kijken naar nieuwe business
modellen, maar de mogelijkheden van de elektrische auto als
energieopslagsysteem worden daarin onvoldoende meegenomen. Wij creëren als antwoord een platform waar alle partijen
uit de waardeketen gebruik van kunnen maken. Zij kunnen dan
experimenteren op dit platform. De ambitie is immers om deze
technologie wereldwijd in de markt te zetten.’
Transitie
‘Dit slimme systeem kijkt naar het gebruik in huis, de actieradius van de auto, de opbrengst van zonnepanelen en de
onbalans op de energiemarkt’, vervolgt Van der Burg. ‘Hiertoe
34
35
Innovatieproject Smart Grid in Balans op stoom:
‘De elektrische auto als flexibele buffer voor duurzame energie’
2014
BusTech
Smart Grid in Balans (SGIB), is de titel van een van de innovatieprojecten die plaatsvinden
binnen de TKI Switch2SmartGrids. E-Mobility belicht iedere editie een of meerdere
innovatieprojecten waarin bedrijven aan elektrische voertuigtechnologie of smart grids werken.
Ditmaal spreekt de redactie met Jurjen de Jong, SGIB-projectleider van GreenFlux.
GreenFlux, Enexis, Renault, ACRRES van Wageningen UR,
ICU Alfen, Antea Group, Accenture, Sycada.Green en ICT
Automatisering. Het zijn stuk voor stuk partners van het
SGIB-project. Zij realiseren in een proefomgeving een
koppeling tussen het aanbod van decentrale duurzame
energiebronnen en de vraag naar duurzame energie van
elektrisch vervoer. Dit met het oog op het vermijden van
kosten van netverzwaring en balancering als gevolg van
grootschalige introductie van decentrale duurzame energieproductie en elektrisch vervoer. De balancering vindt
plaats in het Smart Grid Balans Systeem (SGBS). De Jong:
‘Zo ontstaat een winstgevend model waarbij kostenbesparingen en specifieke producten en diensten voor elektrisch
vervoer en duurzame energieproductie hand in hand gaan.
Een van de producten die wij ontwikkelen is een energieinformatiesysteem voor gebruikers van elektrisch vervoer
en energieproducerende consumenten (prosumers). Het
systeem geeft aan met welke duurzame energiebron de
batterij van de elektrische auto wordt geladen.’
`
Bufferfunctie
In het voorjaar van 2015 toont het SGIB tijdens een grootschalig evenement de eerste zichtbare resultaten voor
belanghebbenden en geïnteresseerden. ‘Tijdens dit event
demonstreren wij de praktijkfase van het project’, aldus
De Jong. ‘Op de testlocatie van Universiteit Wageningen
– ACRRES in Lelystad – staat een groot windmolenpark
waarmee je in principe dertigduizend elektrische auto’s
een jaar lang van stroom zou kunnen voorzien. Verder is er
ook een zonnepark en een biovergister. Op al die duurzame
energiebronnen gaan wij laadpunten aansluiten en passen
wij samen met Enexis en ICT Automatisering het smart
chargingconcept toe. Basisbeginsel hiervan is dat als de
windmolen harder gaat waaien, de auto meer stroom
afneemt om op te laden. Oftewel, de auto reageert op het
extra aanbod van duurzame energie. Door dit op kleine
schaal te demonstreren, kunnen wij het in een latere fase in
principe opschalen naar een landelijk niveau.’
Ondertussen werkt het consortium volgens De Jong aan
een app waardoor berijders van elektrische auto’s kunnen
zien welk type duurzame energie zij aan het laden zijn. ‘Het
is het doel om alle grote Nederlandse laadnetwerken in de
app op te nemen. Uiteindelijk kun je zo door dit project een
grote hoeveelheid laadpunten aansluiten op het systeem en
ook duurzame energie benutten voor de te laden elektrische
auto’s. Vervolgens kun je die duurzame energiebronnen ook
gaan balanceren om pieken in de elektriciteitsproductie en
-consumptie op te vangen. Wij demonstreren voor het eerst
dat het benutten van de bufferfunctie van elektrische auto’s
interessanter is dan het plaatsen van statische batterijen.
Waarom zou je dat doen als er nu al veertigduizend batterijen
rondrijden en dit arsenaal alleen maar groter wordt?’
Netverzwaring
De Jong rekent voor dat als je alle zeven miljoen personenauto’s die in Nederland rondrijden elektrificeert,
deze auto’s gezamenlijk zo’n vijfendertig gigawatt aan
vermogen kunnen gebruiken. ‘Dat is vijf keer zo veel als
het huidige Nederlandse elektrisch afgenomen vermogen.
Door het vermogen van auto’s flexibel in te zetten kan geladen worden als er duurzame opwek is en is de behoefte
aan vervuilende centrales als back-up overbodig. Ook hoeft
stroom niet over grote afstanden getransporteerd te worden, wat de behoefte aan netverzwaringen vermindert.
Eind volgend jaar hopen wij dat met SGIB definitief aangetoond te hebben, waarna wij in het hele land pilots gaan
optuigen. Wij nodigen netbeheerders, laadinfraproviders,
aanbieders van duurzame energie en service providers
daartoe actief uit zich bij ons aan te sluiten.’
S p o n S o r w o r d e n o f e e n S ta n d o p B u S t e c h ?
K i j K v o o r m e e r i n f o r m at i e e n d e m o g e l i j K h e d e n o p w w w. B u S t e c h . n l
37
Platformvoor duurzame mobiliteit
enmobiliteitsmanagement
7&8oktober2014AHOYRotterdam
M-Products maakt zich op voor grote vraag
naar elektrische driewieler Virto
In de rubriek de tweewieler spreekt E-Mobility ieder kwartaal met een Nederlandse producent
van elektrische scooters, fietsen of andersoortige twee- en driewielers. In deze editie aandacht
voor M-Products, een business unit van Metazet dat vorig jaar de eerste elektrische stascooter
met Europese goedkeuring op de markt bracht.
De optimale mobiliteitsmix samenstellen, een gezond en slim wagenpark
inrichten, brandstofkosten verlagen, filestress verminderen?
Bezoek Ecomobiel! Uw startpunt voor slimme mobiliteit.
REGISTREER NU VOOR GRATIS TOEGANG OP WWW.ECOMOBIEL.NL
Highlights op Ecomobiel 2014:
• N
ationaalForumBrandstoffenmix,overdekansenenuitdagingen
vandebrandstoffenvisie2020.
• Veleseminarszoals:MKBFinanciering,Veiligheid&Innovatieve
voertuigenendebusinesscasevandeElektrischescooterin
diversebranches.
• Innovatorzone,metdeinnovatiefsteoplossingeninduurzame
mobiliteit.
• 2Test&Driveparcoursenomzelfdenieuwstevoertuigen,
tweewielersendriewielerstetesten.
Voor wie is een bezoek aan
Ecomobiel interessant?
Directies,ondernemers,ZZP’ers,HRprofessionals,fleetmanagers,verkeers-
professionals,inkoopmanagers,transport-,
logistiek-,mobiliteits-enduurzaamheidsmanagers.
Seminar Mobiliteit in de deeleconomie
door De Zaak en MKB Servicedesk
CrowdExpedition(onderzoeks-enmediaprojectoverdedeeleconomie)heeftmobiliteitindedeeleconomieonder
deloepgenomen.Deelinitiatieven,diezichbezighoudenmethetdelenvanmobiliteit(auto’s,vliegtuigen,botenen
fietsen).WegingenopbezoekbijbedrijvenalsUber,SnappCar,DriveUgo,BlablacarenFlexYachts.
Op8oktoberdelenExpeditieleiderMartijnAretsenjournalistClaartjeVogel(MKBServicedesk)hunbevindingen
metuopEcomobiel.
Bekijk de deelnemersinformatie, het nieuws en het complete programma op www.ecomobiel.nl.
Hoofdmediapartner:
Partners:
Inco-locatiemet:
PLATFORM
TOEKOMSTBESTENDIGE
MOBILITEIT
ecologistiek
®
Dutch Organisation for Electric Transport
Metazet kan in de tuinbouwbranche bogen op meer
dan vijfendertig jaar ervaring. In deze periode is
Metazet uitgegroeid tot wereldmarktleider van diverse
teelt- en ondersteuningsmaterialen voor de moderne
glastuinbouwbranche. ‘M-Products is binnen Metazet de
business unit die zich bezighoudt met interne transportsystemen
voor de glastuinbouw’, opent Johan ten Veen, algemeen
directeur van Metazet, het gesprek. ‘Halverwege de jaren tachtig
kwamen wij al voor het eerst in aanraking met elektrische
mobiliteit. Want mensen houden niet van uitlaatgassen, maar
planten gaan er zelfs aan dood. In kassen wordt dus enkel met
elektrovoertuigen gewerkt.’
Made in Holland
In januari 2013 startte M-Products op basis van een klantvraag
met een traject om tuinbouwtrekkers meer snelheid te
bezorgen. ‘En zo ontstond het idee voor de Virto’, memoreert Ten
Veen. ‘Wij besloten destijds direct een product te gaan ontwikkelen dat voor een bredere doelgroep toepasbaar is. Met de
ambitie om op de Hannover Messe een eerste prototype te presenteren zijn wij vervolgens aan de slag gegaan.’ Zo gezegd zo
gedaan. Tijdens de Hannover Messe waren een aantal Virto’s in
gebruik door de organisatie van het Holland Paviljoen. Daarmee
werd vorig jaar in krap vier maanden de Virto door M-Products
zelf ontworpen, geproduceerd en geassembleerd en is het
Made in Holland. ‘En sindsdien hebben wij doorgepakt’, stelt Ten
Veen. ‘Duitsland en Spanje zijn voor ons de booming markets. In
Duitsland is het een ongekende pre als je een Europees product
hebt. Bij onze Oosterburen is de interesse in elektromobiliteit
ongekend. Bovendien hebben wij met de Virto S een tweede,
meer robuust model geïntroduceerd.’
Typegoedkeuring
Toch loopt niet alles op rolletjes. Waar M-Products TÜV inschakelde om de typegoedkeuring voor de Virto rond te krijgen,
Typegoedkeuren
Als een voertuig voor het eerst in een EU-lidstaat wordt
geregistreerd, dus ook in Nederland, moet deze een
Europese typegoedkeuring hebben. Dit geldt ook voor
twee- en driewielers. De Rijksdienst voor het Wegverkeer
(RDW) geeft de typegoedkeuring af. De typegoedkeuring
van een voertuig is het verbindende element tussen
erkenning, registratie en verkoop. Een voertuig of
onderdeel dat voor typegoedkeuring wordt aangeboden
moet geproduceerd zijn door een fabrikant die is gecertificeerd en waarvoor het productieproces door de RDW is
goedgekeurd. De RDW geeft hiervoor certificaten af aan
fabrikanten van voertuigen of onderdelen.
wordt dit proces volgens Ten Veen momenteel door de overheid
gefrustreerd. ‘We hebben afgelopen maart al een Europese
typegoedkeuring gekregen om met de Virto de weg op te mogen, maar de RDW heeft sindsdien nog altijd niet het officiële
certificaat afgegeven. Zonder de benodigde documenten kunnen wij ons voertuig niet op de weg krijgen en loopt de verkoop
vertraging op.’ Ervan uitgaande dat de RDW binnenkort alsnog
de benodigde documenten afgeeft, is Ten Veen ambitieus. ‘Onze
Duitse dealer verwacht direct enkele honderden Virto’s per jaar
op de markt te brengen. Overigens beschikken wij in een tiental
landen over dealers, onder meer in Australië. In Nederland
nemen wij de verkoop zelf voor onze rekening. Doordat de Virto
in Nederland uitgerust wordt met een verzekeringsplaatje,
biedt dit in binnensteden extra mogelijkheden. Zo hebben wij
een Amsterdams verhuurbedrijf dat veel interesse heeft omdat
de Virto in het Vondelpark mag en ook in de fietstunnel onder
het Rijksmuseum mag rijden.’
Begin oktober heeft Ten Veen voor de bezoekers van Ecomobiel
nog een verrassing in petto. ‘Op Ecomobiel presenteren wij een
spectaculair nieuw ontwerp van een driewieler. Uiteraard zijn op
de beursvloer ook de Virto en Virto S te bewonderen.’
DE 2WIELER
39
Het Verlengd Privaat Aansluitpunt:
kansloos concept of nuttige nichetoepassing?
Met de groei van het aantal elektrische voertuigen
neemt de vraag naar meer oplaadpunten in de
openbare ruimte toe. Immers, slechts een kleine
minderheid van de particulieren beschikt over een
eigen oprit. Sommige gemeenten en provincies
hebben middelen beschikbaar gesteld om publieke
oplaad infrastructuur te realiseren. Het merendeel van hen kan hier echter geen middelen voor
vrijmaken. Dit heeft geresulteerd in een bredere
belangstelling voor het zogenaamde Verlengd
Privaat Aansluitpunt.
Bij het Verlengd Privaat Aansluitpunt (VPA) wordt een
oplaadpunt in de publieke ruimte geplaatst en gevoed
door een kabel die wordt aangesloten ‘achter’ de elektriciteitsmeter van een woonhuis of bedrijfspand. Hierdoor
worden extra netwerkkosten vermeden, hetgeen kan
resulteren in een bedrijfseconomisch gunstiger concept
dan een oplaadpunt dat direct wordt aangesloten op het
elektriciteitsnet. Bovendien sluit het VPA goed aan bij de
trend van lokaal opgewekte zonnestroom, zeker als op
termijn het zogenaamde ‘salderen’ wordt ontmoedigd.
Bij Movares hebben wij sinds vorig jaar in opdracht
van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.
nl) twee publicaties rond het VPA opgesteld. Na ons
technisch-juridisch onderzoek van afgelopen jaar hebben
we dit jaar een modelcontract opgesteld dat als basis kan
dienen voor een VPA-overeenkomst tussen gemeenten en
particuliere of private e-rijders. Beide publicaties zijn te
vinden op de site van RVO.nl.
Tijdens het opstellen van het modelcontract deed zich
de vraag voor naar het bestaansrecht van het VPA, onder
meer in de discussies met de twintig geconsulteerde gemeenten en onze stuurgroep bestaande uit de Vereniging
Nederlandse Gemeenten (VNG), de gemeente Houten,
de ANWB en The New Motion. En niet onterecht: naast
40
de mogelijke kostenvoordelen die het concept met zich
meebrengt zijn er talrijke bezwaren. Bovendien: wat is het
bestaansrecht van dit concept op de lange termijn? Waarbij
ook de vraag in het hier en nu zich voordoet: hoe om te
gaan met alle gedoogsituaties waarin oplaadsnoeren over
het trottoir liggen, al dan niet met een matje?
Een sleutelpositie is hierin weggelegd voor de gemeenten.
En, evenals bij de realisatie van publieke oplaadpunten,
maakt iedere gemeente hier een waar traject van bewustwording door: wat wil zij toestaan binnen de openbare
ruimte in het licht van deze ontwikkelingen rond elektrisch
rijden? Wat betekent dit voor het parkeerbeleid? Veel
gemeenten stellen zich op het standpunt dat een laadpunt
in de openbare ruimte ook publiekelijk toegankelijk moet
zijn voor andere elektrische voertuigen. Dit kan echter tot
bezwaren leiden bij de aanvrager, die voor deze voorziening
een kostbare investering uit eigen zak moet doen.
In onze visie is het VPA een nicheproduct, dat de komende
jaren een nuttige brugfunctie kan vervullen naar een breed
netwerk van kostenefficiënte oplaadpunten. Daarbij hopen
wij dat overheden, automobielindustrie en andere stakeholders elkaar weten te vinden in de lang verwachte Green
Deal Openbaar Toegankelijke Elektrische Laadinfrastructuur.
En wij zijn uiteraard benieuwd of de ontwikkeling van het
VPA ook financieel zal worden ondersteund, zoals de titel
van deze Green Deal doet vermoeden. Deze ondersteuning
zou een mooie stimulans geven aan ons begeleidingstraject
‘Versnelde Realisatie VPA’ met een kopgroep van gemeenten
en in samenwerking met HetEnergieBureau. Voor dit traject
zoeken wij overigens nog belangstellende gemeenten.
Nederlandse delegatie watertandt in elektrisch Oslo
Op initiatief van APPM Management Consultants bracht een groep van overheidsvertegenwoordigers, onderzoekers
en ondernemers vlak voor het zomerreces een bezoek aan Oslo. De tweedaagse excursie was niet alleen een kans om
de Noorse activiteiten op het gebied van elektrisch vervoer onder de loep te nemen, maar ook een mooi moment
om de banden aan te halen met onze noorderburen. Want naast enkele hooggeplaatste ambtenaren waren ook
vertegenwoordigers vanuit de energiesector en van de zijde van de laadinfrastructuur aanwezig.
Naast aanzienlijke subsidies voor de aanschaf, genieten Noorse
eigenaren van een elektrische auto van een groot aantal voordelen: gratis parkeren, gratis opladen, gebruik van busbanen en
het niet hoeven betalen van tol. Alles bij elkaar een pakket dat
het zeer aantrekkelijk maakt om elektrisch te gaan rijden. Het
gaat de Noren – als olie-exporterend land – daarbij niet zozeer
om de onafhankelijkheid van het Midden-Oosten, maar meer
om het nog zo frisse milieu. De Noorse hoofdstad Oslo heeft
niet alleen verhoudingsgewijs het grootste aantal elektrische
voertuigen ter wereld. Ook was Noorwegen in 2012 al het enige
land ter wereld waar een puur elektrisch voertuig eindigde in
de top tien van meest verkochte auto’s. Hiermee wordt nogmaals onderstreept dat het stimulerende beleid van de Noorse
overheid zijn vruchten afwerpt.
opgedaan. Oslo stond uiteraard met stip op één om ook bezocht te worden.’ Zo gezegd zo gedaan. APPM reisde met een
groep van twintig Nederlandse kopstukken uit de elektrisch
vervoermarkt – waaronder Bert Klerk – naar Noorwegen af.’
En volgens Idema heeft de delegatie aan den lijve ondervonden dat Oslo the place to be is voor elektrisch vervoer.
‘Elektrische auto’s zijn niet alleen vast onderdeel van het
straatbeeld, maar voor inwoners ook de normaalste zaak van
de wereld. Noorwegen is al sinds begin jaren negentig bezig
met het verduurzamen van het verkeer. In Oslo zie je waar
het consistente en stringente beleid toe heeft geleid; vele
tienduizenden elektrische auto’s in de stad. Je ziet er plekken
in de stad waar veertig voertuigen tegelijkertijd geladen worden. Daar kunnen wij in Nederland enkel van watertanden.’
Watertanden
‘In voorgaande trips hebben wij Londen en Berlijn bezocht’,
memoreert Harm Jan Idema van APPM. ‘Stuk voor stuk
vruchtbare bezoeken waar wij de nodige kennis hebben
EV-berijdersvereniging
In Idema’s optiek zijn het gratis laden en de groene stroom
een belangrijke reden voor het huidige succes in Oslo.
‘Het gratis laden is natuurlijk naast alle andere financiële
stimulering een ongekende pre, maar ook het feit dat bijna
honderd procent van de stroom in Noorwegen duurzaam is,
zorgt ervoor dat er daadwerkelijk meters gemaakt worden op
het gebied van luchtkwaliteit.’
De Nederlandse delegatie heeft volgens Idema drie
belangrijke lessen uit Oslo mee naar Nederland genomen:
‘Consistentie in beleid is op de allereerste plaats noodzaak.
Anders zal in Nederland elektrisch vervoer nooit een massamarkt worden. Zichtbaarheid in het straatbeeld is een
tweede facet. In Noorwegen heeft een elektrische auto een
kenteken dat begint met de letters EL. Elke Noor ziet het
dus als er een elektrische auto voorbijkomt. Positivisme is
een derde aandachtspunt. De Noren zijn ontzettend positief
over elektrisch vervoer en zijn daardoor ook ambassadeur,
zij hebben de drive om er iets van te maken. Dit heeft er
zelfs toe geleid dat zij een ev-berijdersvereniging hebben.
Een soort ANWB voor bezitters van elektrische auto. Een
dergelijk initiatief willen wij ook in Nederland; de mogelijkheden worden momenteel onderzocht.’
Voor vragen over het VPA, elektrisch rijden of duurzame
mobiliteit kunt u uiteraard contact met ons opnemen.
Menno Chang
Movares, Verlengd Privaat Aansluitpunt
OVER DE GRENS
41
In de rubriek EVFocus belicht en test de redactie van E-Mobility ieder kwartaal
elektrische voertuigen die op de Nederlandse wegen geïntroduceerd worden.
Deze maand bericht de redactie over de Carice MK1, de elektrische (sport)auto
van Nederlandse bodem.
Afgelopen zomer was ie daar opeens tijdens het Concours
d’Elegance op Paleis Het Loo; de Carice MK1. De volledig
elektrisch tweezitter kent enkel een cabrioletuitvoering en
is ontwerpen in Delft. Het voertuig weegt volgens de door
de fabrikant opgegeven specificaties slechts driehonderdvijftig kilogram en dat nog wel inclusief de accu’s.
De range? Zo’n honderddertig kilometer. Het grootste
probleem? Er zijn maar tien exemplaren beschikbaar in de
eerste serie. Deze worden allen met de hand vervaardigd.
De start-up Carice geeft klanten daarbij de mogelijkheid
om zelf te kiezen hoe groot het accupakket moet zijn en of
er een range-extender – een zelf ontwikkelde ééncilinder
benzinemotor – bij moet. Daarnaast is er een ‘juniorversie’,
die door personen vanaf 16 jaar te besturen is.
Zwaartepunt
Bedenker van de MK1 is Richard Holleman, tevens de oprichter van Carice. Holleman over zijn idee: ‘Ik wilde per se
een zo licht mogelijke auto en daarom zijn alle onderdelen
zelf gefabriceerd. Bestaande onderdelen zijn simpelweg te
zwaar. Het chassis is van dun staal en de koets van polyester
en de accu’s liggen in de middentunnel voor een zo laag
mogelijk zwaartepunt. We kunnen in principe zo veel accu’s
plaatsen als we willen maar de auto moet niet te zwaar
worden. De maximale actieradius bedraagt nu ongeveer
honderddertig kilometer, de acceleratie en topsnelheid van
de auto zijn afhankelijk van de grootte van het accupakket.’
EVFOCUS
Delftse start-up brengt ‘made in Holland’
elektrische cabriolet op de markt
cabriolet met een prachtig design. Dankzij het uitzonderlijk
lage gewicht, het innovatieve materiaalgebruik en de
efficiënte elektromotor is de auto zeer zuinig.’
Deuren openen
Arjen van Klink van de Rabobank destijds over Carice: ‘Het
verkeer is een grote verbruiker van conventionele brandstoffen en veroorzaker van emissies. Daarbij veroorzaken
congesties aanzienlijke kosten. Slimme mobiliteit vermindert deze problemen. Het is goed te zien dat Nederland
op dit gebied ondernemers heeft met goede ideeën. Niet
alleen technisch interessant maar ook nog commercieel
haalbaar. Carice is een terechte winnaar. Wij wensen
Richard Holleman van Carice en zijn team veel succes toe en
hopen dat de Rabobank Young Innovator Award hen helpt
om deuren te openen en nieuwe klanten te winnen’. Minder
dan een jaar later heeft Holleman met zijn team de daad bij
het woord gevoegd en wie wat het volgende kalenderjaar
voor Carice brengt…
Young Innovator
Vorig jaar won Carice op de vakbeurs Ecomobiel de Rabobank Young Innovator Award 2013. De gouden combinatie
lag in veel stemmen vanuit het publiek en de vakjury die
Carice op duurzaamheid, innovatie en commerciële potentie
goed vond scoren. De vakjury bestond uit Vincent Everts
(trend watcher), Maarten Steinbuch (TU Eindhoven), Ruben
van der Horst (Syntens) en Arjen van Klink (Rabobank). De
jury destijds over Carice: ‘Het is een elektrisch aangedreven
43
E-Mobility Activiteitenkalender
Workshop ENEVATE 2.0, De Brabant Wagen – 25 september 2014 – Hilvarenbeek, Nederland
Het Nederlandse verdienpotentieel
In het kader van het Europese ENEVATE project is AutomotiveNL afgelopen jaar, samen met diverse bedrijven en overheden, gestart met het project
‘De Brabant Wagen’. Het doel van dit project is om elektrisch rijden in de provincie Brabant te bevorderen. De workshop heeft als doel de gegenereerde
business ideeën rond E-car cells, Mobiliteit High Tech Campussen en Natuurparken te toetsen en zo mogelijk om te zetten in daadwerkelijke implementaties.
www.automotivenl.com
IAA 2014 – 25 september tot en met 2 oktober 2014 – Hannover, Nederland
Tijdens de 65e editie van de International Auto Show traditiegetrouw veel aandacht voor elektrisch vervoer.
www.iaa.de/en/besucher
De laatste tijd wordt er steeds meer gediscussieerd over het verdienpotentieel van elektrisch
rijden. De groei van elektrische mobiliteit is
beter dan beoogd en we zijn goed op weg om de
doelstelling van tweehonderdduizend elektrische
auto’s te halen in 2020. Het nut van deze doelstelling is de reductie van de CO2-uitstoot gekoppeld
aan het vooroplopen in de wereld van elektrische
mobiliteit. Uit het laatste moet dan ook het
verdienpotentieel ontstaan voor de Nederlandse
automotive industrie.
Op papier klopt het allemaal. Men kan zich echter
afvragen of de enorme belastingkortingen aan plug-in
hybridevoertuigen goed besteed worden. Uit Travelcardgegevens blijkt dat deze auto’s een praktijkverbruik
hebben vergelijkbaar met benzine- en dieselauto’s. Het
verdienpotentieel is niet bijzonder hoog, omdat zowel
de auto’s als de accu’s uit het buitenland komen. Slechts
twaalf procent van de elektrische auto’s is volledig
elektrisch, waardoor de op papier behaalde CO2-winst
vrijwel geheel wegvalt. Zeker als er nog meer van
kolenstroom gebruik wordt gemaakt en de efficiency
van benzine- en dieselmotoren steeds verder toeneemt,
vanwege de 95-gram wetgeving van 2021.
Op dit moment hebben auto’s op aardgas al eenzelfde
well-to-wheel CO2-efficiency als elektrische auto’s.
Daarnaast is niet goed in te schatten welk alternatief
aandrijfconcept in de toekomst het meest succesvol zal
zijn; Toyota en Mercedes hebben op de lange termijn
meer vertrouwen in waterstoftechnologie, terwijl Tesla
en Nissan meer geloven in de batterijtechnologie.
Ondanks dat er nog voor honderden jaren olie beschikbaar is, heeft elektrisch rijden in combinatie met
duurzame energieopwekking de toekomst. Volledig
elektrische auto’s, zoals de Nissan Leaf en de Tesla,
44
zouden dan ook meer gestimuleerd moeten worden ten
koste van plug-in auto’s om scheefgroei tegen te gaan. Als
er een betere koppeling ontstaat met duurzame energie,
gaat elektrisch rijden echt zijn vruchten afwerpen. Om
de elektrische auto niet alleen voor een kleine elitegroep
beschikbaar te stellen is het initiatief van Stichting Natuur
en Milieu uitstekend; via een leaseconstructie worden
elektrische auto’s aangeboden aan particulieren.
De voordelen van elektrisch rijden op lokaal niveau zijn
onmiskenbaar. Zo is er geen uitstoot van NOx en fijnstof –
behalve de minder gevaarlijke deeltjes via bandenslijtage – is
er minder geluidsoverlast en het verschil in efficiency tussen
elektromotoren en conventionele verbrandingsmotoren is bij
lage snelheden en veelvuldig optrekken het grootst.
Projecten die elektrisch rijden in de stad promoten zijn
er voldoende. Hier ligt ook het voornaamste verdienpotentieel voor de Nederlandse automotive sector, omdat
de benodigde technische oplossingen en producten in
Nederland te vinden zijn. Denk hierbij aan elektrische
vuilniswagens, slimme software, elektrische bussen en
oplossingen voor het laden van elektrische voertuigen. We
kunnen de ervaring die we nu opdoen en opgedaan hebben met dergelijke projecten internationaal verkopen in
de vorm van projectmanagement en producten. Oftewel
complete oplossingen. AutomotiveNL kan ervoor zorgen
dat de Nederlandse kennis en ervaring op het gebied van
elektrische mobiliteit wordt gepromoot en in het buitenland de benodigde internationale contacten leggen. De
juiste Nederlandse partijen kunnen naar voren worden
geschoven door AutomotiveNL als er een concrete vraag is
aangetroffen. Op deze manier kan het verdienpotentieel
van elektrische mobiliteit verder uitgebreid worden.
Benno Hüsken
Directeur AutomotiveNL
ecomobiel & ecologistiek – 7 en 8 oktober 2014 – Rotterdam, Nederland
De zesde editie van ecomobiel, de vakbeurs voor duurzame mobiliteit, vindt plaats in Ahoy Rotterdam. Dit jaar wordt voor de tweede keer
naast ecomobiel de vakbeurs ecologistiek georganiseerd, het platform voor duurzame innovatie in transport en logistiek.
www.ecomobiel.nl
Energie 2014 – 7 tot en met 9 oktober 2014 – ’s-Hertogenbosch, Nederland
Energie is de enige nationale vakbeurs gericht op energiebesparing en duurzame energie;
daarbij is er ook aandacht voor smart grids en elektromobiliteit.
www.energievakbeurs.nl
eCarTec München – 21 tot en met 23 oktober 2014 – München, Duitsland
De eCarTec zal ook dit jaar weer veel professionals uit de elektrische voertuigtechnologie aantrekken.
Afgelopen kalenderjaar trok de grootste elektromobiliteitsbeurs van Europa 12.620 bezoekers.
www.ecartec.de
Masterclasses EV Dutch-Incert – 30 en 31 oktober 2014 – Rotterdam, Nederland
Tijdens de masterclass praten toonaangevende ondernemers, wetenschappers en beleidsadviseurs de aanwezigen volledig bij
over de meest relevante kwesties die bij elektrisch vervoer en de transitie naar duurzame mobiliteit spelen.
Het hele spectrum van elektrisch rijden vanuit verschillende gezichtspunten passeert de revue.
www.d-incert.nl/masterclass
Themamiddag Waterstof (AutomotiveNL) – 18 november 2014 – Helmond, Nederland
AutomotiveNL organiseert in samenwerking met WaterstofNet de themamiddag Waterstof. Vijf sprekers
geven een presentatie over de stand van zaken op hun gebied. Tevens presenteren zij trends en een toekomstvisie.
www.automotivenl.com
BusTech 2014 – 11-12 november 2014 – Rosmalen, Nederland
BusTech is het tweejaarlijkse kennis- en netwerkplatform op het gebied van duurzame oplossingen voor busvervoer in Nederland. Zowel in het
programma als op de beursvloer worden bij congreslocatie Autotron Rosmalen nieuwe technieken richting zero emission besproken en uitgelicht.
www.bustech.nl
Cleantech Business Day – 9 december 2014 – Rotterdam, Nederland
De duurzame en schone groeimarkt cleantech staat centraal tijdens de Cleantech Business Day. Ontwikkelaars, producenten, toeleveranciers,
eindafnemers en financiers in de cleantech industrie komen bij elkaar om samen nieuwe business te ontwikkelen. In het uitgebreide
lezingenprogramma aandacht voor groen transport, groene industrie en het flexibele energiesysteem.
www.cleantechbusinessday.nl
45
E-Mobility Register
COLOFON
Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het E-Mobility Register wordt
u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden
elektrisch rijden professionals, van autofabrikanten, tot it-bedrijven, materialenleveranciers, financiële instellingen, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘E-Mobility Register’
formulier digitaal in via www.e-mobilitymagazine.nl/industrieregister
AutomotiveNL
Branchevereniging automotive industrie
Steenovenweg 1, 5708 HN Helmond
T. 0492-562500 / E. [email protected]
Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie
Vereniging ter bevordering van toepassing van waterstofen brandstofceltechnologie
T. 06-5145 2034 / E. [email protected]
Nederland mooier maken
Jaargang 5 – Nr. 3 September 2014
E-Mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch
rijden en smart grids en verschijnt vier keer per jaar in een
oplage van 5.000 exemplaren in Nederland en Vlaanderen.
Uitgever & Hoofdredacteur
Edwin van Gastel (EG Media)
(E). [email protected]
Vormgeving
Bette van Loenen (EG Media)
(E). [email protected]
Eindredactie
Els Stultiens
Fotografie
Jurriaan van Dam (coverfoto) en Vincent Knoops
APPM management consultants
Spicalaan 8, 2132 JG Hoofddorp
T. 023-5621630
I. www.APPM.nl
Rexel Nederland
Elektrotechnische materialen
T. 088-5007180
E. [email protected] / I. www.rexel.nl
Columnisten
Menno Chang, Danny Geldtmeijer en Eric Beers
ELEKTRISCH
RIJDEN
Druk
Roto Smeets
Brabantse Ontwikkelings Maatschappij
Ontwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-Brabant
Goirleseweg 15, 5026 PB Tilburg
T. 088-8311120 / I. www.bom.nl
Dutch Organisation for Electric Transport
Vereniging DOET
Branchevereniging voor elektrisch rijden
E. [email protected]
I. www.doetdoet.nl
Technische Universiteit Eindhoven
Diverse wetenschappelijke automotive opleidingen
E. [email protected]
I. www.tue.nl/automotive
Abonnementen & Advertenties
www.emobilitymagazine.nl of
[email protected]
JA. JA. JA.
Redactieadviesraadleden
Sethi Plaisier (Vereniging DOET), Frank ten Wolde (RWS),
Anton Wolthuis (AutomotiveNL), Marc de Haas (BOM) en
Eric Beers (NWBA)
Technolution B.V.
The right development
Zuidelijk Halfrond 1, Postbus 2013, 2800 BD Gouda
T. 0182-594000 / I. www.technolution.eu
Autorijden geeft ons vrijheid. Elektrisch rijden houdt onze steden leefbaar en schoon.
Daarom zijn we er al jaren mee bezig. We weten ondertussen alles over (nieuwe)
Dutch Organisation for Electric Transport
standaarden, slimme contracten, effectieve technieken en belangrijke partnerships.
We helpen u bij het ontdekken van de kansen en mogelijkheden, ontwikkelen
actieplannen en zorgen voor succesvolle implementatie. Natuurlijk in samenwerking
Advies- en ingenieursbureau Movares
Actief op het raakvlak van energie, mobiliteit, ruimte en
infrastructuur / I. www.movares.nl/elektrischrijden
T. 030-265 5500 / E. [email protected]
Partners
met alle relevante partijen. Kortom, volop kennis en ervaring waar u uw voordeel
mee kunt doen. En de rest van de wereld trouwens ook.
Ambassadeurs
Meer weten? Bel Mark van Kerkhof 06-5582 5874 of mail [email protected] Wij horen graag van u.
© EG Media 2014 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming
van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo
betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele
aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden.
hoofddorp
46
breda
zoetermeer
appm.nl
E-mobility
bent u er klaar voor?
Ondersteuning bij het totale traject
Meestal gaat het inrichten van een laadstation gepaard met de nodige installatie-, graaf- en herstelwerkzaamheden.
Maatwerkoplossingen zijn bijna altijd nodig. Daarom ondersteunt Rexel u bij het totale traject: van de selectie van
de juiste producten tot het plaatsen van de laadstations en het beheer ervan.
Waarom Rexel?
Rexel gelooft in elektrisch rijden. Ons bedrijf investeert al jaren in voordelige, milieuvriendelijke en schone
alternatieven voor de beperkte voorraad fossiele brandstoffen. Rexel heeft als wereldwijde marktleider in
elektrotechnische producten en diensten een flinke voorsprong opgebouwd. Dankzij onze afspraken met
gerenommeerde fabrikanten kunnen wij zeer aantrekkelijke totaaloplossingen bieden. Voor iedere situatie.
Daarbij werken wij uitsluitend samen met gekwalificeerde installateurs.
Rexel Nederland
T: (088) 500 7180
[email protected]
rexel.nl

PV systemen Wind Energie Laadsystemen

Info: *De basisopleiding van onze richting AUTO (B.S.O.

VAKBEKWAAM PERSOON (VP HS-MS)

Occasion Vedette 1030 Brockhoff

Download in pdf-formaat

Nieuwe Secutest Base (10) tester - GMC

Elektriciteit - samenvatting 3HV

Elektricien - Campus TIHH

- 3 Fase 32 Amp - Elektrische kachel 2kW

Eerste autotechnicus (automotive)