Tussen kaaimannen en cowboys

Marche-enFamenne
BELGIË
Brazilië
Tussen kaaimannen en cowboys
Arras
NORDPAS-DE-CALAIS
NEDERLAND
Parijs
Amsterdam
FRANKRIJK
1000 km
BRAZILIË
MATOPANTANAL
GROSSO MATO
GROSSO
Cuiabá DO SUL
BOLIVIË
Campo Grande
PARAGUAY
Atlantische
Oceaan
De Braziliaanse Pantanal is 1000
hetkmgrootste draslandgebied ter
wereld. Een vlakte zo groot als Portugal die de helft van het
jaar voor tachtig procent
BRAZILIËonder water staat. Een lege vlek
op de kaart waar cowboys
en goudzoekers thuis zijn. Waar
Rio de
Janeiro
veel meer dieren te spotten vallen dan in het bekendere
Amazonegebied. Waar natuur en cultuur rijmen op puur.
Atlantische
Oceaan
Tekst Sara Bosmans – Foto’s Michaël Dehaspe
82
PASAR mei 2014
PASAR mei 2014
83
‘Mannekin Pis’ is ook in Brazilië populair.
Dagelijkse kost voor cowboys en goudzoekers: grote stukken geroosterd vlees.
J
e gaat naar de andere kant van de wereld
omdat je zin hebt in een flinke dosis exotisme.
En wat krijg je ? Manneken Pis. Of beter
gezegd: Mannekin Pis, want dat is wat er op het
bordje staat bij de voeten van het plassende mannetje.
Daar, op het plein van Coxim, een stadje van 33.000
inwoners ergens in het midwesten van Brazilië. Een
fantasietje van de architect die de heraanleg van het
plein tekende. In Coxim kennen ze België dus. Maar
omgekeerd is het heel wat minder. Wie, wat of waar de
Pantanal is? Zo goed als iedereen hier zal het
antwoord schuldig blijven. En
eigenlijk is dat vreemd. Hier vind
je namelijk de grootste concentratie aan wildlife in Zuid-Amerika. Dieren kijken gaat een stuk
makkelijker dan in de Amazone
die wel veel bekender is. En met
656 vogelsoorten, 325 verschillende vissen, 159 zoogdieren,
98 reptielen, 53 amfibieën en
3500 plantensoorten is deze
regio wereldtop op het vlak van
biodiversiteit. Uitgestrekt en relatief onbekend: dat
betekent authentiek en ongerept. Dat betekent ook
unieke ervaringen en echte ontmoetingen. En al
helemaal in Coxim, dat voorlopig nog maar een
honderdtal toeristen per jaar op bezoek krijgt.
We liggen in een hangmat
die tussen de bamboe
stengels gespannen is.
Met een caipirinha in de
hand als aperitief. En een
luie siësta als dessert.
Op zoek naar diamanten
Vóór 1718 viel er in de immense vlakte niet veel te
beleven. Er woonden Indianen maar de jaarlijkse
overstromingen nodigden niet echt uit tot het bouwen
van steden. Dat veranderde na 1718, toen hier goud
werd ontdekt. Er kwamen dokters, priesters,
84
PASAR mei 2014
soldaten en prostituees en nadien ook kolonisten.
Die voeren vanuit de kuststeden stroomopwaarts het
binnenland in over het uitgebreide netwerk van
rivieren dat de Pantanal in stukken snijdt. Onderweg
lieten de schepen boodschappen achter in de rotsen
op de oevers van de Jauru. We zijn deze rivier
opgevaren om kennis te maken met Anulino, een
man van zeventig –‘maar het zou ook meer kunnen
zijn’- die ons welkom heet in zijn hut van boomstammen en palmbladeren. Sinds zijn zevende zoekt hij al
naar diamanten, en ook al heeft hij onlangs een
pensioen gekregen, toch blijft hij nog elk weekend
graven. Ooit telde Jauru - Diamonds Village 1.300 gelukszoekers, maar ondertussen hebben de
meesten een job met een vast inkomen gevonden in
de stad. Edelstenen zoeken is namelijk vooral hard
werken en zelden iets vinden. Anulino schudt een
paar steentjes uit een oud pillendoosje. Eentje is
zeker een diamant, de andere misschien wel,
misschien ook niet. Het resultaat van maanden werk.
Rond zijn hut zijn grote putten. De grond wordt
afgegraven en naar de rivier gedragen waar er
gezeefd en opnieuw gezeefd wordt tot enkel de fijnste
deeltjes overblijven. Dan pas kan het geoefende oog
zien of er iets te rapen valt. Maar ons bezoek brengt
geen geluk. De teleurstelling duurt maar even want
op de terugweg krijgen we verse vis in een openluchtrestaurant bij de samenvloeiing van twee
rivieren. En alsof dat nog niet genoeg is om te
zuchten van genot, ook nog eens het gezelschap van
Kurikaka & Makako, twee muzikanten die wondermooie liedjes spelen en zingen over hun Pantanal.
Over de kristalheldere rivieren, de sterrenhemel en
een dierencongres waarop de jacaré, de tuiuiu en de
sucuri aanwezig zijn.
Spannend: piranha’s vissen.
Gids Ariel gaat tussen de waterhyacinthen op zoek naar kleine visjes.
Met een caipirinha in de hangmat
De kaaiman, de reuzenooievaar en de anaconda dus.
Alle drie thuis in de Pantanal. De ooievaar met de rode
nek is zelfs het symbool van de Pantanal. En een
riviersafari de uitgelezen manier om de vogel te
bestuderen. Met een aluminium bootje en een piloteiro
- riviergids - varen we de Rio Taquari af. De hemel
strak blauw, ontelbare witte wolkjes en de dicht
begroeide oevers vijftig tinten groen. Heel af en toe
passeren we een visser die de hand opsteekt maar
verder is er geen teken van civilisatie. De piloteiro
loodst ons naar de oever waar een paar brulaapjes
tussen de bomen slingeren. Onze aanwezigheid doet
hen hoegenaamd niets. De waterzwijntjes kunnen dan
weer niet snel genoeg het water induiken als we
dichterbij komen. In de stroompjes die uitgeven op de
Taquari zien we kleine visjes waarvoor verzamelaars
En waar is het WK?
In Cuiabá, gaststad van de wereldbeker, hoofdstad van de staat Mato Grosso en
poort tot de Pantanal. De stad is gesticht tijdens de goudkoorts en in het
centrum zijn nog historische huizen te zien. Dat Cuiabá ook de groene stad
genoemd wordt, is geen verrassing. De Amazone, de prachtige bergketen
Chapada dos Guimaraes, de uitgestrekte draslanden en savanne liggen om de
hoek. Net omwille van die rijke fauna en flora is hier voor de wereldbeker een
fonkelnieuw en duurzaam stadion gebouwd. Daar zullen vier matchen gespeeld
worden en die kunnen ter plekke gevolgd worden door 42.968 supporters.
met gemak zeshonderd dollar neertellen. De sucuri,
die wij beter kennen als de anaconda, houdt zich hier
graag op. We speuren wat rond maar krijgen er geen
te zien. En dat vind ik niet zo heel erg. Bij een dier dat
>>>
De eindeloze vlaktes maken het makkelijk om dieren te spotten.
PASAR mei 2014
85
Wie zoekt, die vindt goud of diamanten. Met veel geduld en nog meer hard werk.
een kalf van negentig kilo heelhuids kan inslikken voel
ik me toch niet helemaal op mijn gemak. We varen
baaien in die bijna helemaal bedekt zijn met water
hyacinthen. Een bedrieglijk groen tapijt want tussen
de wortels wemelt het van de zilveren lambari en de
rode mato-grossovisjes.
Na een kilometer of vijftig houden we halt in de rancho
van de broer van de riviergids. Bij het stoffige houten
hutje wordt een vuurtje gestookt
waarop grote stukken vlees
geroosterd worden. Ondertussen
liggen wij al in een hangmat die
tussen de bamboestengels
gespannen is. Met een caipirinha
in de hand als aperitief. En een
luie siësta als dessert. Op de
terugweg wijst de gids ons
haviken, gieren en een visarend
aan. Eenden die verschrikkelijk
luid schreeuwen als ze overvliegen. En dan, op een zandbank,
een tuiuiu. Het dier laat zich een tijdje bewonderen
voor het met zijn enorme vleugels de lucht in wiekt.
Met 656 vogelsoorten,
325 verschillende vissen,
159 zoogdieren, 98 rep
tielen, 53 amfibieën en
3.500 plantensoorten is
deze regio wereldtop op
het vlak van biodiversiteit.
Kuddebeesten
Om de jacaré te zien, gaan we met een jeep de cerrado
in. Deze boomsavanne loopt tussen november en april
grotendeels onder water en de dieren verzamelen dan
op de stukken land die hoger liggen. Als het water dan
uiteindelijk wegtrekt, komt er weer meer leven in de
brouwerij. Voor de jacaré, een visliefhebber, is het
droge seizoen niet altijd een pretje. Minder water is
minder eten. We stoppen bij een poel van vijftig op
twintig meter. Boven de waterspiegel zijn enkel
glanzende oogjes te zien. Van een paar kaaimannen,
86
PASAR mei 2014
Typisch Pantanal: een riviersafari.
denk ik. Maar het zijn er driehonderd volgens de gids.
Veel te veel voor zo’n kleine vijver, want dat betekent
niet genoeg te eten. Dan vreten de groten de kleintjes
op, voegt onze gids er nog aan toe. Maar wij hoeven
niets te vrezen, ze zullen ons niets doen. Als de dieren
nieuwsgierig het water uit waggelen, doe ik toch een
paar stappen achteruit. Ze zien eruit als rasechte
monsters en hun geopende bek, gevuld met oranje
tanden, maakt het vertrouwen niet veel groter. Maar
omsingeld zijn door een bende alligators: het levert
spectaculaire beelden op voor het thuisfront.
De jeep hobbelt over een aarden weg die lijkt op een
golfplaat, ‘koeienribben’ noemen ze dat hier. In de
verste verte zijn geen huizen te zien. De rare hoopjes
in de groene velden zijn termietenhopen die soms wel
twee meter hoog worden. Elk stuk land hier is in
handen van fazenda’s, landbouwbedrijven die tot
zestigduizend hectaren groot kunnen zijn. Voor elke
inwoner zijn er tien koeien en die grazen op de
eindeloze cerrado. Als ze klaar zijn voor de slacht,
worden ze bij elkaar gedreven door de plaatselijke
cowboys, de pantaneiro’s. Die brengen de dieren dan
naar de grote wegen waar ze in de vrachtwagens
geladen worden. Echt lonesome zijn ze niet want de
pantaneiro’s werken in comitiva’s, groepjes van vijf tot
zes mannen. De eerste pantaneiro die we tegen
komen, is de kok. Hij loopt met de muilezels een paar
uur voorop om ervoor te zorgen dat het eten klaar is
als de rest van de mannen aankomt op de slaapplaats.
Even later moet de jeep aan de kant. Terwijl een kudde
van 697 koeien aan ons voorbijtrekt, maakt de gids
een praatje met een van de pantaneiro’s. Negen dagen
zijn ze met deze dieren onderweg. Daarvoor liepen ze
vijf dagen met een andere kudde door de cerrado en
de trip voordien heeft elf dagen geduurd. Een maand >>>
De jacaré, minder gevaarlijk
dan hij eruit ziet.
De tuiuiu, het symbool van de Pantanal.
PASAR mei 2014
Jonge coati’s met een hoog knuffelgehalte.
De toekan: een mooie eierdief.
87
Legende
Zonder de anaconda’s zou dit een prima zwemplek zijn.
Een pruttelende pot op het vuur, een zonsondergang en wat lepelaars: dat is dineren op safari.
Exotica
Geen strings, geen sambabal noch voetbal op de cover van
deze reisgids, maar een minstens even exotische toekan.
Alsof ze bij de National Geographic het accent willen leggen
op de kleurrijke natuur van het BRIC-land. Los van de mooie
fotografie krijg je met dit boek een vrij klassieke gids in
handen. Ingedeeld per gebied, met praktische kaartjes,
bezienswaardigheden en leuke tips van insiders, kaderstukjes
met interessante weetjes en – als prettig extraatje – aparte
ervaringen. Dat zijn onverwachte activiteiten of tochten die
aan je reis een bijzondere belevenis breien. Een avondlijke
fietsexcursie door São Paulo, bijvoorbeeld, of een treinrit door
het ecologische moerasgebied van de Pantanal. Zelfs een
tweedaagse survivalinitiatie in de jungle kan. Tof. (CVM)
Bill Hinchberger en Michael Sommers. Brazilië.
National Geographic reisgids, Kosmos Uitgevers –
Utrecht. Prijs: 24,95 euro.
88
PASAR mei 2014
weg van vrouw en kinderen, zonder enige vorm van
luxe. Een hangmat als bed, de rivieren als bad, een
hoed en een hemd, laarzen met sporen, een mes en
een beker van koehoorn. Overgeleverd aan de
brandende zon, gietende regen en felle bliksem die
hier regelmatig slachtoffers maakt.
Het dierenalfabet van A(goeti) tot Z(wijn)
De Pantanal is de beste plek ter wereld om jaguars te
zien. Maar dan nog moet je veel geduld en geluk
hebben. Voor onze gids is het al drie maand geleden.
Kleine kans dus dat wij er eentje zullen zien. Maar erg is
dat niet. Boven ons hoofd vliegen toekans, op de
omheining zitten uiltjes, en rhea’s (een soort struis
vogel), agoeti’s (goudhazen) en moerasherten vluchten
weg als we dichterbij komen. We stoppen om de
prachtig wuivende staart van een reuzenmiereneter te
bewonderen en om foto’s te maken van een familie
geweldig schattige coati’s (neusberen) die een paar
keer de weg over schieten om dan dicht bij elkaar op
een tak te kruipen. We vissen op piranha’s en voeren die
dan aan de kaaimannen, en verbazen ons over het
prachtige verenkleed van een zeldzame specht en de
blauwgele ara. De jaguar laat zich niet zien. Maar we
krijgen een andere apotheose. De gids stopt bij een plas
water waarin de roze avondlucht gespiegeld wordt. De
chauffeur tovert de laadklep om tot een aanrecht en
bereidt op een simpel vuurtje een heerlijk gerecht met
vlees, rijst, tomaten en paprika. We moeten er ook een
banaan bij nemen. Een vreemde combinatie maar
waanzinnig lekker. Terwijl we ons bord leeg lepelen,
observeren we twee roze lepelaars die door het ondiepe
waden. En lachen we om de koddige waterzwijntjes die
een avondbad nemen. In the middle of nowhere valt meer
te beleven dan een mens voor mogelijk houdt. <<
Praktisch
Het grootste overstroombare gebied ter wereld strekt zich uit over
stukjes Bolivië en Paraguay en twee Braziliaanse staten: Mato Grosso
(hoofdstad: Cuiabá) en Mato Grosso do Sul (hoofdstad: Campo Grande).
De Pantanal is qua diversiteit in fauna en flora een van de rijkste
gebieden ter wereld en door het feit dat het landschap voornamelijk
bestaat uit savanne en moeras, zijn de honderden soorten dieren makkelijk te spotten. De Pantanal is uitgestrekt, dunbevolkt en nog niet
druk bezocht door toeristen. De traditionele cultuur van de cowboys
draagt bij aan het gevoel dat je je op een heel bijzondere plek bevindt.
•Vlucht: Brussel – Sao Paolo kan met KLM en Air France al vanaf
500 euro heen en terug. De gemiddelde reistijd is 15.50 u. Het is
meestal goedkoper om de vlucht Sao Paolo – Campo Grande zelf
Mannen van de Pantanal werken op het land of het water,
zijn soms weken weg van huis en drinken liever rum dan bier.
te boeken via internet bij de Braziliaanse luchtvaartmaatschappij
TAM (www.tam.com.br). Wij betaalden hiervoor 50 euro enkel/pp.
•Wij maakten deze reis met de Nederlandse touroperator
PantanalTours (www.pantanaltours.nl). Deze Pantanal-expert biedt
individuele pakketten aan die variëren van vier tot twaalf dagen.
Voor deze reportage kozen we het pakket ‘Diep in de Pantanal’
(8 dagen, vanaf 1.167 euro per persoon) waarbij transport ter
plaatse, maaltijden, overnachtingen en begeleiding van een
fantastische lokale gids inbegrepen zijn. Een georganiseerde reis
is absoluut de makkelijkste en beste manier om het maximum uit
het verblijf te halen.
•Periode: mei tot september is ideaal. De rest van het jaar zijn
reizen zeker mogelijk maar moet je (vooral van december tot
maart) rekening houden met de warmte en de regen.
•Gezondheid: DTP-, hepatitis-A- en gele-koortsinentingen zijn
aanbevolen. Beschermende kleding en insectenwerende producten
zijn nodig om te beschermen tegen dengue.
•Papieren: paspoort
•Lezen: Pantanal Wildlife: A Visitor’s Guide to Brazil’s Great
Wetland, Bradt travel guides.
•Surfen: www.pantanal.org.
PASAR mei 2014
89

Download Report