Mijmeringen 19 - juni 2014 - Foto

Al Scheijnen de Mecheleers niet Wel Wijs, dander steden Haelen den prijs.
kris deckers’
mijmeringen
E-maandblad nr 19 — juni 2014 — derde jaargang
Vier Emmers in de Befferstraat
D
e Befferstraat zal wel de origineelste
straatnaam van Mechelen dragen.
Vreemd genoeg is de oorsprong van
die zeer oude naam moeilijk te achterhalen. We
vinden hem terug in een cijnsrol van 1220. Er is
een familie ‘Van Befferen’ bekend geweest. Het
gerechtshof van het Land van Mechelen lag aan
het Befferhof, boven de Pasbrug. En Putte boven
Mechelen werd ook Befferen genoemd. Het is
dus niet allemaal wat je denkt.
Vanaf 7 juni tot eind september
kan je viermaal per dag, samen
met een gids, op de
p a a r de n tr a m l an g s d e
Mechelse bezienswaardigheden. Compleet met een 3gangenmenu of een
gastronomisch diner in de Lord
Nelson vanaf 40 €. Reservatie:
015-20.38.14, of surf naar
www.paardentrammechelen.be
In de Befferstraat 29 staat het huis ‘De Vier Emmers’, met jaartal 1699. Gebouwd in opdracht
van Lodewijk Arroya, ‘gesworen stadsdoctor
ende chirurgijn’, waarover we verder niets vinden.
Het was de tijd van Maximiliaan II van Beieren,
net voor de successie-oorlog waarover later
meer.
Je kan ook via mij reserveren,
dan krijg je 5 € korting per
persoon. Mail daarvoor naar
[email protected] met
opgave van gewenste datum,
uur (10:30, 12:30, 16:30 of
18:30), en aantal personen.
De gevel van
het huis werd
in 1913 gerestaureerd.
De Vier emmers staan
er nog, alsook de spreuk ’Pro Rege Lege’, wat zoveel betekent als ‘Voor Koning en Wet’.
Agenda:
Donderdag 19 juni, 19:30 u
Ankeravond met Kris
Deckers over Mechelse
bieren doorheen de eeuwen,
met proeverij, in brouwerij
het Anker.
Het lintje van Igor
H
ij nam mijn hand
stevig vast, haalde
uit zijn borstzak
een lintje, en speldde het mij
op. Zijn Nederlands was even
goed als mijn Russisch, dus
bleef het bij stamelen en
handgebaren maken om elkaar te begrijpen.
Een van zijn kameraden sprak
een lekje Engels, waaruit ik
begreep dat hij Igor heette.
Het lintje had iets te maken
met de dag van de vrede,
die in Rusland op 9 mei
gevierd werd. De tweede
wereldoorlog eindigde bij
ons de achtste mei tegen
middernacht Door het tijdsverschil was dat voor de
Russen de negende.
In dit nummer:
De Berthouts (slot)
2
Draagbare wereldatlas
3
Philippe Van Boxmeer
4
mijmeringen
wordt je gratis aangeboden
onder volgende voorwaarden:
En dat lintje, wel dat werd
mij geschonken als gebaar
van vrede.
Diezelfde avond zag ik veel
van die lintjes tijdens het
nieuws. Ook bij Igor Aleksandrovitsj Poetin, die een
bezoekje bracht aan de
Krim voor een militaire parade en een feestje.
Mechelse
Paardentram
Dat je geen kopies verspreidt,
maar derden aanmoedigt een
gratis abonnement aan te
vragen;
Wat verder in Oekraïne
vielen 32 doden bij een
aangestoken brand.
Vrede… мир
Dat je minstens éénmaal per
jaar per mail feedback geeft
op [email protected]
Dat je de bron vermeldt als je
iets overneemt.
Pagina 2
mijmeringen
JAARGANG
3, NUMMER 19
De Berthouts en Mechelen: de perfecte symbiose (slot)
I
n augustus 1334 werd in
Amiens vrede gesloten,
waarbij huwelijken werden
beloofd als onderpand. In 1337
sloten de graaf van Vlaanderen
en de hertog van Brabant een
verdrag, waarbij overeengekomen werd Mechelen tussen hen
beide op gelijke basis te verdelen.
Bisschop Adolf van Luik was
daar natuurlijk niet mee opgezet, en de Mechelaars evenmin.
Mechelen deed alsof haar neus
bloedde, en bleef de bisschop
en Margriet van Gelder erkennen.
Dat laatste werd moeilijk toen
West-Europa in de ban kwam
van het geschil tussen Frankrijk
en Engeland (de honderdjarige oorlog (1337-1453), waarbij de
bevolking van Frankrijk met de
helft daalde.
De bisschop van Luik stond aan
de Franse kant, zijn neef, de
graaf van der Marck aan de
Engelse, zoals ook de hertog
van Brabant. De graaf van
Vlaanderen stond voor Frankrijk, zijn onderdanen eerder voor
Lodewijk van Male verloor zijn vader
tijdens de slag om Crécy, werd daar
gewond, en stierf in 1384 in de slag om
St-Omaars. Doordat hij zijn dochter
Margareta aan Filips de Stoute uithuwelijkte, kwamen onze gewesten onder
Bourgondisch bestuur.
Tijdens de slag van Crécy in 1346 verloren de graaf van Vlaanderen en zijn vriend, Jan de Blinde, die aan Franse
zijde vochten, het leven. De slag werd trouwens door de Engelsen (rechts op het beeld) gewonnen, dank zij het ongeduld en het amateurisme van de Fransen. De Franse ridders hadden hun les van 1302 nog niet geleerd. Zij vochten te
paard, waar de Engelse ridders te voet beter konden vechten. De Engelse boogschutters konden viermaal sneller
pijlen schieten dan de Franse kruisbogen. Bij de strijd waren 15.000 Engelsen en nog meer Fransen betrokken. Het
voetvolk bestond uit internationale huurlingen die tegen een vastgestelde prijs bereid waren te vechten. Het was maar
één van de veldslagen uit de honderdjarige oorlog. Klik in het beeld om het te vergroten.
Margareta van Male kan als de stammoeder van de Habsburgers beschouwd
worden. Zij was de enige dochter van de
graaf van Vlaanderen. Als 6-jarige werd
ze uitgehuwelijkt, maar de bruidegom
stierf voortijdig. Zij huwde later met Filips
de Stoute.
Engeland, waar de wol vandaan Lodewijk van Male huwde met de
tweede dochter van hertog Jan van
kwam.
Brabant, Margareta, nadat hij zijn
In al dat strijdgewoel verging het
verloving met de Engelse prinses
de graaf van Vlaanderen niet zo
Isabella, dochter van Edward III, had
goed, en hij verkocht in 1346
verbroken met de hulp van de Franse
zijn deel van Mechelen, dat hem
koning en van de paus Clemens VI.
krachtens het akkoord van 1337
toekwam, aan de hertog van Het probleem Mechelen werd als
Brabant voor 86.500 gouden volgt opgelost: het deel van Mechelen dat de graaf bezat werd overgerealen.
dragen aan prins Hendrik van BraEn toen sneuvelde in 1346 de
bant, de oudste zoon van Jan III.
graaf van Vlaanderen, Lodewijk
Lodewijk kreeg dan in ruil de heerlijkII van Nevers, tijdens de slag bij
heid Dendermonde.
Crécy. Hij werd opgevolgd door
de 16-jarige Lodewijk van Male, Van de Berthouts was toen geen
die tijdens dezelfde veldslag sprake meer. Het geslacht was uitgegewond raakte. Die annuleerde storven en Mechelen moest het weer
meteen de verkoop van Meche- doen, zoals het gewoon was, met
len aan Brabant.
steeds wisselende heren.
Pagina 3
mijmeringen
JAARGANG
3, NUMMER 19
Draagbare Wereldatlas uit 1749: een dierbaar bezit.
D
it draagbaar aardrijkskundig woordenboek
is van Frederic Julien
Crigallez, zijn meester. Wie het
vindt wordt verzocht het terug te
bezorgen in ruil voor goud of
(zilver)geld, of voor een fles
witte wijn waarvan de druiven
opgroeiden aan de rivier van
het bos...
Dit handgeschreven bericht op
de binnenkant van de kaft geeft
aan hoe waardevol dit boek wel
moet zijn geweest, en het vandaag voor mij is. Een gelijkaardig bericht staat wat verder, en
is gedateerd: 1833. Het boek
zelf werd uitgegeven in 1749,
en werd uit het Engels naar het
Frans vertaald. Ik vond het op
een rommelmarkt, en bewaar
het als een relikwie.
De hele bekende wereld van de
18de eeuw in 600 pagina’s: een
schat aan gegevens voor de
reiziger van toen. De titel beslaat een ganse pagina, waaruit
moet blijken dat alles, maar dan
ook alles in het boek te vinden
is wat met koninkrijken, provincies, steden, patriarchaten,
graafschappen, markizaten,
Bij zijn bezetting van de Nederlanden, bombardeerde Lodewijk XIV de
Brusselse Grote Markt in 1695.
Rechts het Broodhuis, of wat er van
overbleef.
keizerlijke en andere steden,
havens, forten, citadellen, rivieren, baaien, zeeën en bergketens te maken heeft.
Voor Mechelen (Malines, Mechlinea) vinden we de volgende
omschrijving: “Mooie stad in de
Oostenrijkse Nederlanden,
hoofdstad van de seigneurie
(heerlijkheid) met dezelfde naam.
Aartsbisdom sedert 1559, door
paus Paulus VI geïnstalleerd. De
aartsbisschop draagt ook de titel
‘Primaat van de Nederlanden’.
Tevens zetel van een senaat of
parlement. Verschillende concilies vonden er plaats. Thuisstad
van de kunstschilders Jan Bol en
Michiel Cocxie. Belangrijke handel in granen en vooral van zeer
gewaardeerde kant. Nadat de
Fransen de stad verlieten, gaf ze
zich over aan de graaf van Marlborough in 1706. De Fransen
namen haar in tijdens de maand
mei 1746. Gelegen aan de Dijle.”
Daar staan voor mij verschillende
raadsels in. Niets plezieriger dan
naar de oplossing ervan te zoeken, en er wat over te mijmeren:
 Tevens zetel van een senaat of
parlement. Waarschijnlijk wordt
hier de Grote Raad mee bedoeld. Opgericht door Karel de
Stoute in 1473, vier jaar later
afgeschaft door zijn dochter
Maria van Bourgondië, terug
ingesteld door Filips de Schone
in 1504, en teniet gegaan bij de
Franse inval (1794). Het woord
‘parlement’ had in de middeleeuwen een andere betekenis:
praten, converseren. Later
kwam daar de betekenis bij van
‘bijeenkomen om te praten’ (ca  De Fransen namen onze ge1200). Het is maar eind 14de
westen in tijdens de maand
eeuw dat het een wetgevende
mei 1746. De honger van
vergadering aanduidde (in EngeFrankrijk voor de zuidelijke
land), en nog later bij ons.
Nederlanden was echter niet
gestild. De Oostenrijkse suc Verschillende concilies vonden
cessie werd aangegrepen om
er plaats. Ik heb er maar één
noordwaarts te trekken. In de
teruggevonden: het Provinciaal
slag om Fontenoy in 1745
Concilie, door Matthias Hovius
werden de geallieerden verbijeen geroepen in 1607. Het
slaan, en rukte de Fransen op.
was het begin van de inhaalbeIn februari 1746 overmeesterweging die de kerk maakte na de
de Lodewijk XV Brussel. Hij
religieus woelige tweede helft
trok op 15 mei zegepralend
van de 15de eeuw, en de aanleiMechelen binnen. Dat leidde
ding voor de Mechelse catechisweer tot een oorlog van de
mus, waarover meer in MijmerinFransen, gesteund door Spangen 2.
je, Pruisen en Beieren, tegen
de geallieerden (voornamelijk
 Thuisstad van de kunstschilders
de Nederlanders en de EngelJan Bol en Michiel Cocxie. Van
sen, maar ook Oostenrijk en
Jan Bol kon ik alleen vinden dat
Rusland). Het oorlogsgedoe
hij de stichter was van De Peoemondde uit in het Traktaat van
ne, en grootvader van een kunstAken van 1748 dat bepaalde
schilder. Mechelen heeft in Nekdat de zuidelijke Nederlanden
kerspoel een straat naar hem
terug naar Oostenrijk gingen.
genoemd. Over Michiel Coxcie
In ruil kreeg Frankrijk een
lees je meer in Mijmeringen 13.
aantal kolonies terug.
 Belangrijke handel in granen en
vooral van zeer gewaardeerde En zo sukkelde de 18de eeuw
kant. Dat de handel in granen verder naar de Franse revolutie,
voor Mechelen belangrijk was, de 19de eeuw, Napoleon, de
samen met vis en zout, is ge- Hollandse tijd en het ontstaan
noegzaam bekend. Over de van België in 1830.
Mechelse kant lees ik dat die
zeer moeilijk te maken is, en dus
zéér duur. Omdat hij aan het
Franse en Engelse hof gedragen
werd, werd hij koninklijke kant
genoemd.
 Overgave aan de graaf van Marlborough in 1706. In een dispuut
over de erfenis van de kinderloze
koning Karel II van Spanje, de
laatste Habsburger, bezette de
Zonnekoning Lodewijk XIV in
1700 grote delen van de Nederlanden. Dat bekwam de Fransen
niet goed, want onder leiding van
John Churchill, hertog van Marlborough, werd alles heroverd.
Nederland en Engeland met
Schotland waren tot 1702 verbonden door een personele unie
(dezelfde koning: Willem III). Na
de veldslag van 1706 in Ramillies vielen de Vlaamse steden
voor de geallieerden. Een vredesverdrag lag niet voor de
hand, maar uiteindelijk werd in
1715 beslist de zuidelijke Nederlanden aan Oostenrijk toe te
wijzen.
De slag van Ramillies (WaalsBrabant) tijdens de Spaanse Successieoorlog (1706). De Fransen kregen
daar een flink pak slaag, en moesten
zich uit de zuidelijke Nederlanden
terugtrekken. Klik in het beeld om het
te vergroten.
De slag om Fontenoy (Henegouwen)
van 1745 werd door de Fransen gewonnen: de herovering van de zuidelijke Nederlanden kon beginnen. Die
eindigde nabij Maastricht (Lafelt,
1747). En toen kwamen de vechtersbazen bijeen en tekenden de vrede
van Aken in 1748, waardoor wij weer
onder de Oostenrijkers vielen. Klik in
het beeld om het te vergroten.
JAARGANG 3, NUMMER 19
Pagina 4
Philippe van Boxmeer: van steenkapper tot stadsarchitect
politiekers, die het laatste
woord hadden.
eerst voorzien als posthotel,
later werd het stadhuis.
De vesten waren bij zijn aantreden reeds gedempt, de
Oliveten- en de Zandpoortvest
uitgezonderd. Die laatste wilde
hij dempen, er een openbaar
park van maken, en dat laten
aansluiten op de Kruidtuin. De
politiek opteerde voor een
kinderspeeltuin die in 1935
moest plaats maken voor een
ijn grote frustratie was groentehal, die intussen ook al
dat zijn vader hem be- verdwenen is.
lette Latijn te studeren.
Het Vrijbroekpark, van oudsher
Philippe was de oudste van vier een onvruchtbaar, laaggelegen
zoons van Jean-Baptiste Van weidegebied, was sinds 1870
Boxmeer, gespecialiseerd in de in handen van de stad. Van
restauratie van oude bouwwer- Boxmeer wilde er een stadsken. Als 15-jarige werkte Philip- park van maken, maar botste
pe als steenkapper mee aan de op burgemeester Dessain, die
restauratie van het paleis van dat anders zag. Later werd het
Margareta van Oostenrijk.
een provinciaal park. De
Hij werkte zich op door avond- hoofdweg er naar toe heet …
lessen landmeter te volgen, en Ridder Dessainlaan.
bekwaamde zich aan de MeHet meest zichtbare van zijn
chelse Academie voor Schone
werk zit hem in de KelderKunsten. Daar haalde hij vermansvleugel van het stadhuis
schillende prijzen. Nadien volg(het linker gedeelte). De bouw
de hij bouwkunde aan de Koervan was, naar plannen van
ninklijke Academie van AntwerRombout Keldermans, begonpen, en studeerde ook in Parijs.
nen in 1526 in opdracht van
Tussendoor leerde hij op zich- Keizer Karel. In 1547 was de
zelf Latijn.
gelijkvloerse verdieping afge-
Het pand De Beitel, de Passer, 't
Penseel op de hoek van de
Grote Markt en de Befferstraat,
werd door Van Boxmeer ontworpen in de voor die tijd modieuze
eclectische stijl.
Z
Hij was 27 als hij zich als zelfstandig architect in Mechelen
vestigde (1890). Hij restaureerde de Sint-Katelijnekerk en verving de zieke stadarchitect Louckx bij de restauratiewerken aan
het Paleis van Margareta van
York (nu stadsfeestzaal).
Na amper 3 jaar werd hij stadsbouwmeester van Mechelen. In
die hoedanigheid heeft hij het
zich niet gemakkelijk gemaakt:
hij had een duidelijke langetermijnvisie, en die botste geregeld
met de kortetermijnvisie van de
De omgeving tussen het station
en de binnenstad werd door Van
Boxmeer ontworpen met grote,
brede lanen. Hij bouwde in één
ervan, in de Hendrik Consciensestraat, een eigen woning. Na
de tweede wereldoorlog moest
hij die herbouwen nadat ze gebombardeerd was geweest.
Als goede katholiek kreeg hij ook
religieuze opdrachten, zoals de
Sint-Libertuskerk. Hij werkte ook
voor de adel. Het kasteel du Four
te Retie is van zijn hand.
Van Boxmeer was een kind van
zijn tijd. Hij heeft veel erfgoed
voor ons gered, maar niet zonder
er zijn stempel op gedrukt te hebben. Hij stierf in 1955.
Wie dieper op deze figuur wenst in
te gaan, raad ik de lectuur van
proefschrift voor Master aan de
faculteit Letteren en Wijsbegeerte
van Jozefien Feyaerts aan, dat je
hier kan vinden.
Het stadhuis, zoals het er uitzag voor de eerste wereldoorlog
werkt. De werken werden echter stilgelegd toen, als gevolg
van de ontploffing van het
kruitmagazijn aan Zandpoortvest, een flink gedeelte van
Mechelen verwoest was.
In 1869 had stadsarchitect
Bernaerts gepleit voor het
afwerken van de Keldermansvleugel. Van Boxmeer paste
die plannen aan, en zag de
zaken groots: ook het belfort
moest afgewerkt worden. Dat
moest hij inslikken. Maar de
Keldermansvleugel kwam er,
mijmeringen
Het scheelde niet veel, of er had in Mechelen een burgeroorlog gewoed voor of tegen de
afwerking van de belforttoren. Uiteindelijk bleef alles min of meer bij het oude. Deze knap
gemanipuleerde foto geeft een goede indruk over hoe het Stadhuis er zou uitgezien hebben, moest Van Boxmeer zijn groot gelijk gehaald hebben.
Verantwoordelijk Uitgever: Kris Deckers, Elektriciteitstraat 33-604, 2800 Mechelen
Erkend lid van het Verbond van Belgische en Buitenlandse Journalisten van de Periodieke Pers
Gratis abonnement, uitschrijven of feedback: [email protected]

Download Report