oeo Onderwerp : Jaarverslag stichting CBO Zeist e.o. Datum : 15 mei 2014 CBO Zeist 08 jul 2014/0004 Geachte heer/mevrouw. Hierbij stuur ik u het jaarverslag 2013 van de Stichting CBO Zeist e.o. Het verslag beschrijft recente ontwikkelingen binnen onze stichting met betrekking tot leerlingen, medewerkers, gebouwen, financiën en beleid. Met dit jaarverslag wil het bestuur u graag informeren over en betrekken bij het reilen en zeilen van CBO. Met vriendelijke groet. Jan van der Bijl (alg. dir) Jaarverslag 2013 0€)0 CBO Zeist Christelijk Basisonderwijs Zeist e.o. CBO Zeist: Net zo veelzijdig als onze leerlingen! VOORWOORD.. SCHOlfN. iDENTrrEn., Missie Vertrouwenspersoon Toezichthoudend bestuur.. Buitenschoolse opvang DELEERUNGEN. In- en uitstroom Toelating van leerlingen. Allochtone leerlingen DE MEDEWERKERS.. Omvang & mutaties Ziekteverzuim Arbeidsmarl(t Functk)neren en beoordelen. Preventiewerk Jubilea GEBOUWEN. Meerjaren onderhoudt plan. Groot onderhoud Veiligheid en risico's , BELEIDSONTWIKKEUNGEN ALGEMEEN. Beleidsontwikkelingen CBO ZEIST Risicobeheersing Plusklas Kansrijk Opleiden in de school „ , 10 .10 ONDERWUSKUNDIG BEUID. inspectiebezoeken Onderwijsachterstanden Passend onderwijs Prestatiebox „ „ „ „ 10 11 11 11 COMMUNICATIE. .U HET TOEZICHTHOUDEND BESTUUR. .11 Algemeen _ Verslag van het toezichthoudend bestuur FINANCIËN Treasury vooRurrBUK... Finandéle risico's „ Toelichting Bapo en ouderschapsverkif Leerlingenaantal en huisvesting Personeel Bestuur Onderwijs Begroting Samenwerkingsverband Overheveling buitenonderhoud Opleiden in de school 11 12 U 14 . 14 14 14 14 15 15 15 —15 15 15 15 VOORWOORD Dit jaarverslag beschrijft de belangrijkste ontwilclcelingen binnen de stichting over 2013. Het jaarverslag beschrijft deze op stichtingsnh/eau, dat wil zeggen veelal schooloverstijgend. Het verslag is mede gebaseerd op de jaarverslagen van de scholen. Voor meer specifieke informatie over de scholen verwijzen wij u graag naar deze verslagen. Het jaarverslag is geschreven voor de medewerkers van CBO, de medezeggenschapsraden, de ouderraden, de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) en andere betrokkenen (stakeholders) bij CBO Zeist. De stakeholders zijn o.a. de gemeentebesturen van Zeist en Bunnik, de politieke partijen en de PKN-kerken in genoemde gemeenten. Het is tevens geschreven als bestuursverslag bij de jaarrekening. Belangrijke ontwikkelingen in de verslagperiode: • Het ziekteverzuim nam toe van 4,4X tot S,A% en bevindt zich in 2013 nog net beneden het landelijk gemiddelde in het basisonderwijs dat op gelijk niveau bleef (6,096). • Het aanbod van leerkrachten op de arbeidsmarkt nam in de loop van de verslagperiode toe. Het aantal open sollicitaties op de scholen en het kantoor van CBO Zeist nam toe. Het beschikbaar zijn van invalleerkrachten is hoger dan in de laatste jaren. • De leerlingenaantallen en de Inschrijvingsveraoeken van ouders voor hun kinderen op scholen van CBO zijn voor enkele scholen hoog. Op Kerckebosch, NIje Kroost en Ichthus blijft de daadwerkelijke plaatsing van alle aangemelde leerlingen lastig. Op De AquamaRijn zijn bijna alle leerlingen vertrokken naar andere scholen. Groep 8 woont In bij Beurthonk in Odijk. Door de komende sluiting van De AquamaRijn per 1 augustus 2014 is het totaal aantal leerlingen binnen CBO Zeist gedaald tot 1848. • De tussenschoolse opvang, die veraorgd wordt door Kiekeboe kinderopvang, verloopt soepel. Het aantal kinderen dat een of meerdere malen per week overblijft, ligt tussen de 40% en 9096. Vooral op dinsdag en donderdag is het aanbod groot. • De buitenschoolse opvang (BSO) Is in 2013 in samenwerking met Kiekeboe, Humanitas en Kind&Co uitgevoerd in verschillende schoolgebouwen. De samenwerking tussen de scholen en de kinderopvang is plezierig verlopen. Ouders zijn tevreden over de naadloze aansluiting van de schooldag met de opvang na schooltijd. • Oe lumpsum financiering leidde in 2013 tot een positief saldo ondanks hogere personele kosten en toename van de materiële lasten. Er is flink geïnvesteerd in telecommunicatie, met als doel de jaadijkse kosten vanaf 2014 omlaag te brengen. • In 2013 zijn opnieuw lopende contracten met dienstverleners vervangen door nieuwe overeenkomsten tegen lagere kosten (o.a. Dyade en BCM). • De bovenschoolse plusklas die op vrijdagen wordt georganiseerd voor 15 leerlingen van de CBO Zeist scholen is een groot succes. De plusleerkracht, de leerlingen én hun ouders zijn zeer tevreden over deze faciliteit. Jan van der Bijl Algemeen directeur (Zeist, april 2014) SCHOLEN ichthus (Zeist) Directeur: P. van Kesteren Da Wegwijzer (Zeist) Directeur: dhr. M . Wilhelm (interim) met locatie: De Hoeksteen (Zeist) Locatieleider: mw. E. Couperus Beurthonk (Odijk) Directeur: dhr. A. van Barneveid Nije Kroost (Zeist) Directeur: dhr. W. Zijderveld De Sluis (Zeist) Directeur: dhr. J. de Wal Kerckeboschschool (Zeist) Directeur: dhr. R. Nagtegaal De AquamaRijn (Bunnik) Directeur: tot augustus 2013: mw. K. Schoonhelm (interim), daarna dhr. A van Barneveid IDENTITEIT De scholen van CBO Zeist hebben een protestants<hristelijke Identiteit. De invulling van deze identiteit vindt plaats op de scholen zelf in wisselwerking tussen het personeel, ouders en leerlingen. Godsdienstige vorming is een vast onderdeel van het lesprogramma. Daarnaast wordt de identiteit zichtbaar in de Uitwerking van diverse leergebieden, de overdracht van waarden en normen en het pedagogisch klimaat. De scholen van CBO Zeist hebben een verschillende historie en cultuur. De uitwerking van de identiteit verschilt daarom per school. Meer Informatie daarover Is te vinden In de schoolplannen, schoolgidsen en jaarverslagen van de afzonderlijke scholen. Zes scholen hebben in 2013 een schoolkerkdienst gehouden. Missie Het strategisch beleid zegt het volgende over de missie van CBO Zeist: De scholen van de stichting CBO Zeist e.o., vormen, in samenwerking met de ouders, de aan hen toevertrouwde leerlingen zodanig dat zij optimaal en met respect voor anderen kunnen functioneren in de maatschappij. De inspiratiebron in deze vorming is het evangelie van Jezus Christus. Vertrouwenspersoon De landelijke klachtenregeling vereist een plaatselijke vertrouwenspersoon. Voor CBO Zeist heeft de heer H. Henstra deze functie in 2013 vervuld. Ouders en medewerkers met een klacht, kunnen zich tot hem wenden. In de verslagperiode zijn geen officiële klachten bij de vertrouwenspersoon neergelegd. Wel is er zesmaal telefonisch contact geweest tussen de heer Henstra en ouders. Toezichthoudend t>estuijr Het toezichthoudend bestuur behoudt haar betrokkenheid bij de scholen door jaarlijks aan elke school een bezoek te brengen en zich door de schoolleiding te laten bijpraten over de schookintwikkeling. Daarnaast is elk bestuurslid contactpersoon voor een school. Zij wonen in die hoedanigheid bijzondere schoolactiviteiten bij, zoals vieringen en jubilea. Tezamen met het bespreken van de jaarlijkse schooljaarverslagen en de reguliere managementrapportages houdt het bestuur voldoende toezicht op de scholen en hun ontwikkeling. Binnen de "code goed bestuur" heeft het bestuur in 2010 besloten eindverantwoordelijk te blijven en de algemeen directeur te mandateren voor bepaalde bestuurstaken. Er is dus sprake van een functionele scheiding. De statuten en het managementstatuut zijn al in 2011 op deze structuur aangepast. In 2012 is het huishoudelijk reglement herzien. De bestuur- en managementstructuur is hieronder weergegeven. Bestuur Secretariaat ichthus N jje K r o o s t OR OR AlKeineen directeur De Wegwijzer CR ][ Beurthonk i.. De Sluis OR MR AquamaRijn OR 1 M4t Buitenschoolse opvang In 2013 hebben meer dan 200 leerlingen van de scholen van CBO Zeist gebruik gemaakt van BSO. Drie gecontracteerde bedrijven voor kinderopvang hebben de BSO verzorgd: Kiekeboe, Kind & Co en Humanitas. Daarnaast maken leerlingen ook gebruik van andere kinderopvangbedrijven. Alle leerlingen die werden aangemeld voor BSO konden worden geplaatst. De economische recessie veroorzaakte minder vraag naar BSO. De wachtlijsten voor een plaatsing zijn daardoor verdampt. De buitenschoolse opvang van de leerlingen is voornamelijk naschools. De behoefte aan voorschoolse opvang is zeer gering. Op maandag, dinsdag en donderdag worden de meeste leerlingen opgevangen. De piek van ruim 200 leerlingen ligt op donderdagen. Op woensdagen en vrijdagen is de vraag naar BSO gering. BSO In school ki 2013 ii BSO in school stabiel gebleven. Ondanks da economische crisis en de verminderde subskjia is de vraag naar BSO niet kleiner geworden. Onze voornaamste huisaanbieder van BSO heeft wel een stelselwijziging doorgevoerd m.b.L de betaling van BSO: het vervoer van school naar de BSOkxatie wordt niet langer In rekening gebracht aan de ouders en BSO kan op meerders wijzen worden ingekocht. Vooriieen kon dat alleen per dagdeel, nu per uur. DE LEERLINGEN In- «n uitstroom In het afgelopen jaar daalde het totale aantal leerlingen op de CBO scholen. Door de aanstaande sluiting van De AquamaRijn vertrokken al leerlingen naar andere scholen. Op 1 oktober 2013 telde CBO Zeist 1848 leerlingen (-57), waan/an 1752 op de scholen in Zeist. Daarmee blijft CBO de grootste organisatie voor basisonderwijs in de gemeente Zeist. Het aantal leerlingen op De AquamaRijn in Bunnik nam af tot 7. CBO Zeist heeft in 2013 moeten besluiten De AquamaRijn in augustus 2014 op te heffen. Daarentegen nam het leerlingenaantal van Beurthonk in Odijk in 2013 toe tot 96. De gemeentelijke leerlingenprognoses voor Odijk laten voor de komende jaren een daling van leerlingen zien. De basisgeneratie van O tot 4 jaar is gekrompen 800 • D l AquamaRijn van 80 kinderen per geboortejaar naar 50 kinderen, • Beurthonk in Zeist Is het aantal kinderen tot 2016 stabiel, • De Wegwijzer daarna treedt een daling op van naar verwachting 1 i • Kerckebosch 2%. • NIje Kroost • D« Sluis • Ichthui/Hocksteen ZOOG ZOOa 2010 2012 Figuur 1: In 2013 nam het aantal leerlingen met 3% af In 2013 Stroomden drie leerlingen uit naar het Speciaal Basisonderwijs en drie uit naar het Speciaal onderwijs. Dat is 0,1696 van de totale populatie. Landelijk ligt dit iets boven 0,5%. De leerlingen van de groepen 8 zijn in de zomer van 2013 met de volgende schooladviezen voor het voortgezet onderwijs uitgestroomd: gymnasium/ vwo/ havo (6396), vmbo-theoretisch* (mavo) (1996) en vmbo beroepsgeoriënteerd (1896) {figuur 2). landelijk is de verhouding tussen havo/vwo en de overige richtingen 2004 4296 : 5896. De uitstroom van de CBO-scholen naar •uititroom 2006 havo/vwo is in 2013 ongeveer 596 groter. Er kregen 200S maiHltoom 2007 • ultslrootn 200S minder kinderen dan vorig jaar een havo/vwo advies. • uiblraom 2009 De dalende trend van advisering naar het beroeps- • uiblrooin 2011 onderwijs heeft zich in dit jaar niet voortgezet. aui&lroom 2010 2012 2013 Figuur 2: uitstroom leerlingen groep 8 naar V0<2004 t/m 2013) Toelating van ieeriingen De stichting streeft ernaar om alle leerlingen die aangemeld worden in te schrijven en een plaats te bieden op de CBO-school in de wijk waar de leerlingen wonen. Op Beurthonk, De Sluis, De Wegwijzer en De Hoeksteen kunnen alle aangemelde leerlingen rekenen op een plaats in groep 1. Op Kerckebosch, Nije Kroost en Ichthus is er een overaanbod van aanmeldingen. Er wordt noodgedwongen gewerkt met wachtlijsten. Een enkele maal kan worden doorverwezen naar andere CBO-scholen met voldoende plaats, maar lang niet altijd. Als de wachtlijsten structureel worden, moet een beroep op de gemeente worden gedaan om extra huisvesting beschikbaar te stellen voor nieuwe leerlingen. Dat kan echter niet meer op de locatie van de scholen. Daar is het maximum aan te bebouwen oppervlakte bereikt. Er zal dan uitgeweken moeten worden naar een locatie elders. Overigens vinden alle leerlingen in Zeist een plaats op één van de basisscholen binnen de gemeente. In enkele gevallen is de uiteindelijke plaatsing niet op de school van 1* keuze. Allochtone ieeriingen Het aandeel van allochtone leerlingen op de scholen van CBO Zeist is zeer divers. Beurthonk, Kerckebosch, Nije Kroost en Ichthus hebben nauwelijks allochtone leerlingen in hun populatie, in de wijken waar deze scholen gelegen zijn, is het percentage allochtone gezinnen zeer gering. Drie CBO-scholen hebben wel allochtone leerlingen in de leerlingenpopulatie. Op De Wegwijzer is het percentage ongeveer 35% en op De Sluis ongeveer 20%. Op de Hoeksteen zijn ook allochtone leerlingen. Het percentage is lager dan op De Wegwijzer en De Sluis. Er zijn geen bijzondere regels voor het inschrijven van allochtone leerlingen. ' inclusief vmbo—theoretisch / havo advies Voor inschrijving en plaatsing van leerlingen dient elke ouder en/of verzorger aan te geven dat hij/zij de doelstellingen en identiteit van de school respecteert. Leerlingenaantaiien De afgelopen jaren is het leeriingenaantal van de scholen van CBO Zeist e.o. gestaag gestegen. In de meeste wijken treedt nu stabilisatks op. Alleen in Kerckebosch wordt nog groei verwacht door toename van het aantal woningen. De groei van De Wegwijzer heeft zKh h 2013 hersteM. Voor 2014 e.v. is da veiwachting dat de school venler zd groeien. De verwachting voor Zeist is dat de populafie de komende vier jaar stabiel zal zijn, waarna een Ikiite krimp begkiL In Odijk is wel sprake van krimp van het leerikigenaantal. DE MEDEWERKERS Omvang & mutaties De totale onderwijsformatie van de stichting CBO steeg in 2013 van 106 fte's naar 107 fte's. Deze fte's werden ingevuld door 140 medewerkers in vaste of proeftijdelijke dienst. Het percentage mannelijke medewerkers is gedaald naar 14%. Dat percentage is lager dan het landelijk gemiddelde in het basisonderwijs (17%). De gemiddelde aanstellingsomvang van de medewerkers bij CBO Zeist is 0,74. Dat is praktisch gelijk aan het landelijke gemiddelde. Het aantal onderwijs ondersteunende medewerkers bleef gelijk op 9 personen. In 2013 had geen van de CBO-scholen een vrouwelijke directeur. Op Ichthus is een nieuwe directeur benoemd, die in februari 2014 is gestart met zijn werkzaamheden. De leeftijdsopbouw binnen CBO Zeist is weergegeven in figuur 4. De leeftijdsopbouw wijkt af van het landelijk gemiddelde in het primair onderwijs door een hoger aandeel in de leeftijdscategorieën <30 jaar en >60 jaar en een lager aandeel in de categorieën tussen 31-60 jaar. Het aandeel leerkrachten jonger dan 45 jaar is 45% en daarmee significant lager dan het landelijk gemiddelde van 52% (bron: website www.oic.nl. CFI, 2012). Het oververtegenwoordigd zijn van de leeftijd >60 jaar veroorzaakt een ongedekte kostenpost in de financiën. Het gebruik maken van Bapo is hoger dan de vergoeding. De vergoeding in de lumpsum voor deze personeelsfaciliteit is gebaseerd op het landelijk gemiddelde gebruik en bedraagt 2% van de lumpsum loonkosten. Het Bapogebruik binnen CBO Zeist kost echter 3,5% van de lumpsum. Figuur 4: leeftijdsopbouw van het personeel van CBO Zeist op 31-12-2013 en de landelijk gemiddelde leeftijdsopbouw in het basisonderwijs In 2013 (in%). In 2013 verlieten vijf vaste medewerkers CBO Zeist. Eén medewerker daarvan maakte gebruik van keuzepensioen, drie namen ontslag en één kreeg een WIAbeschikking. Er kwam één nieuwe collega in dienst. Vier leerkrachten van De AquamaRijn zijn naar andere CBO Zeist scholen gegaan om daar een ontstane vacature te vervullen. Alle lerarenvacatures konden daarmee worden ingevuld. ZIekteverauim In 2013 nam het ziekteverzuim toe van 4,47% naar 5,4 % {figuur 5). Dit werd vooral veroorzaakt door enkele langdurig zieken. Het verzuimbeleid, zowel preventief als curatief, dat zowel landelijk als op stichtingsnhreau sinds enige jaren wordt gevoerd, heeft dit jaar wel het beoogde effect gehad. Het ziekteverzuimbeleid houdt o.a. het volgende in: een betere registratie van verzuim, een zorgvuldige reïntegratie en begeleiding na ziekte, aandacht voor teamonderhoud tijdens teamvergaderingen en nascholing op het gebied van teamsamenwerking en communicatie. Preventief dragen teamuitjes, een jaarlijks etentje en aandacht voor het persoonlijk welzijn van de medewerkers positief bij. Op landelijk niveau bleef het ziekteverzuim in het basisonderwijs in 2013 gelijk. a verzuim C B O BI l a n d e l i j k v e r z u i m Figuur S: ziekteverzuim in procenten CBO Zeist to.v. landelijke cijfers. Arbeidsmarkt In 2013 kende CBO Zeist geen problemen bij de werving van nieuwe leerkrachten voor vervangingen: het aantal sollicitanten bij vacatures was groter dan in 2012. Vacatures werden landelijk geadverteerd via de websiteonderwijsvacaturebank.nl. De voorspellingen voor de komende jaren blijven wel zorgelijk^. Door de vergrijzing (zie ook figuur 4] zuilen de komende jaren veel nieuwe leraren nodig zijn. Binnen CBO Zeist zien we een tendens dat leerkrachten die de 62-jarige leeftijd bereiken niet onmiddellijk van hun flexibele pensioen gebruik maken, maar nog enkele jaren doorwerken. Het aantal vacatures is daardoor gering. Naar verwachting zal de komende jaren, landelijk gezien, slechts een gedeelte van de benodigde nieuwe leerkrachten van de lerarenopleidingen komen. Daartegenover zal de komende jaren het totale aantal kinderen in de leeftijd 4 tot 12 jaar afnemen. In 2013 was dat in de provincie Utrecht in enkele gemeenten ook het geval. In Zeist zal het leerlingenaantal echter nog enkele jaren stabiel blijven. Vanaf 2016 is de prognose dat het aantal licht zal beginnen te dalen in een omvang van ongeveer 1%. Vervanglngspool De vervanglngspool heeft In 2013 goed bijgedragen aan vervangingen op de scholen. De in de pool benoemde vervangers zijn voor bijna 75% van hun benoemingstijd Ingezet voor vervanging. Omdat de dekking niet de vereiste 9896 haalde, heeft de stichting een deel van de loonkosten voor eigen rekening moeten nemen. Eén medewerker is voor een dag per week aan de pool toegevoegd. Functioneren en beoordelen Op alle CBO Zeist scholen is met leerkrachten een pop-, functlonerings- of voortgangsgesprek gehouden. De algemeen directeur hield een voortgangsgesprek met de directeuren. In het kader van Integraal Personeelsbeleid is de gesprekscyclus gehanteerd. Deze start met een popgesprek (POP = Persoonlijk Ontwikkelings Plan), waarna in de loop van één, twee of drie jaren enkele voortgangsgesprekken worden gevoerd en tenslotte een evaluatie(beoordeling)gesprek plaatsvindt. In 2011 is afgesproken om het beoordelingsgesprek jaarlijks, tweejaarlijks of driejaarlijks te voeren, afhankelijk van de afspraken in het functioneringsgesprek. Eén leerkracht heeft gesolliciteerd naar de LB-functie en is benoemd. ' Bron: Nota werken in het onderwijs (Min OCW 2012). Functletnix Eén van de speerpunten uit het Actieplan Leerkracht Is de invoering van de LBfunctie voor leraren In het basisonderwijs. Binnen CBO Zeist is het In 2012 ontwikkelde beleid op de functiemix uitgebreid met vier specialisaties. Er zijn nog geen leerkrachten benoemd op een specialisatie. Verschillende leerkrachten zijn gestart met een masteropleiding. Zij zullen deze In 2014 afronden en dan benoembaar zijn in een LB-functle. Op 31 december 2013 was het streefpercentage van 32% nog niet bereikt. Het percentage was toen 20%. In 2014 zal opnieuw gestimuleerd worden een master opleiding te gaan volgen en gebruik te maken van de lerarenbeurs. Preventiewerk Naar aanleiding van de RI&E, de Risico-Inventarisatie 8i Evaluatie, zijn door alle scholen uit het arbojaarplan elementen in 2013 uitgevoerd. De RI&E is een instrument om de fysieke en sociale veiligheid van medewerkers en leerlingen in kaart te brengen. Verschillende scholen hebben de RI&E in 2013 uitgevoerd. Jubilea In 2013 zijn enkele jubilea gevierd. J. de Groot (Ichthus) vierde haar 25-jarige ambtsjubileum. J. v.d. Bijl (kantoor CBO Zeist) vierde zijn 40-jarig ambtsjubileum. Nije Kroost vierde het 60jarig bestaan. De jubilea zijn conform het vastgestelde beleid en met gepaste aandacht gevierd. GEBOUWEN Meerjaren onderhouds plan Aan de hand van het meerjaren onderhouds plan werden in 2013 diverse werkzaamheden uitgevoerd, in dit plan staan voor de komende tien jaar alle planmatige onderhoudszaken beschreven, zoals schilderbeurten, vervanging van verlkhtingsarmaturen, vloer- en dakbedekking en de cv-ketels. Op basis van dit tienjarige onderhoudsplan wordt jaarlijks gedoteerd aan de voorziening. Elke twee jaar wordt dit onderhoudsplan geactualiseerd. In 2013 zijn de plannen geheel herschreven, in 2013 bedroeg de reservering € 92.458. De scholen hebben geen achterstallig onderhoud. De voorziening bedroeg ultimo 2013 € 303.222. Groot onderhoud In 2013 werden de volgende werkzaamheden uitgevoerd: vervanging van de verlichtingsarmaturen van Ichthus en de vernieuwing van zes zonneschermen van De Sluis. De binnenzijde van De Lindehof is geschilderd. Na de asbestsanering van eind 2012 en begin 2013 is De Sluis globaal bewoonbaar gemaakt. In 2014 wordt deze schooi gerenoveerd. Het gebouw is dan 40 jaar oud. Onderhoudsbehsar In 2013 zijn de meeste ondertKudswericzaamheden vanuH het bestuurskantoor georganiseerd en begeleid. In de komende jaren zijn er meerdere bouwkundige en technische ondertxxjdsweritzaamheden uit te voeren. Omdat daar specifieke expertise voor is vereist, is bouwbedrijf Van Breen uit Zeist IngeschakeM. Dit bedrijf maakt per jaar een plan voor de ondertuudsactivitelten en houdt toezk:ht op de uit te voeren bouwkundige weritzaamheden. Vijf scholen kregen In 2013 zonnepanelen op het dak. De scholen hebben daarmee een drieledig doel: één: de leerlingen laten kennismaken met het opwekken van duurzame energie en inzicht geven in de werking en besparingen, twee: maatschappelijk verantwoord ondernemen en drie: besparen op de energierekening, waardoor meer geld beschikbaar blijft voor onderwijsactiviteiten. Veiligheid en risico's Op alle scholen wordt door de brandweer jaariijks een veiligheidsinspectie uitgevoerd binnen het kader van de gebruiksvergunning. De waargenomen risico's en onvolkomenheden worden gerapporteerd en -8- door de school verbeterd of opgelost. In het jaarlijkse "plan aanpak arbozaken" wordt de wijze van oplossen van de genoemde risico's beschreven. Jaariijks wordt op de CBO scholen minimaal één ontruimingsoefening gehouden. De speeltoestellen worden jaarlijks gecontroleerd. Na de controle in november 2013 zijn speeltoestellen met geconstateerde gebreken gerepareerd, vervangen of verwijderd. Sinds 2008 worden de brandmeldinstallaties op de scholen maandelijks gecontroleerd en wordt éénmaal per jaar totaalonderhoud uitgevoerd. De maandelijkse controle is in 2013 uitgevoerd door een opgeleide medewerker van de stichting. Op alle scholen hebben de bedrijfshulpverieners hun certificering verlengd door nascholing. Daarnaast zijn ook in 2013 nieuwe bedrijfshulpverleners opgeleid. Naast de verplichte, in de arbowet genoemde, eisen leren de bedrijfhulpverleners ook elementaire EHBO-vaardigheden en levensreddende handelingen te verrichten. In 2013 is daar een cursus voor de AED bijgekomen. Aan het einde van het jaar waren in totaal 42 gecertificeerde bedrijfshulpverleners in het medewerkersbestand aanwezig. BELEIDSONTWIKKELINGEN ALGEMEEN Beleidsontwikkelingen CBO ZEiST In 2013 werden op stichtingsniveau de volgende beleidstukken en uitvoeringstukken opgesteld: managementcontract tussen bestuur en algemeen directeur voor 2013-2014. managementcontract tussen algemeen directeur en schooldirecteuren voor 2013-2014. Bestuursformatieplan 2013-2014 / Begroting 2014 / Financieel jaarverslag 2012. Beleid over ouderbetrokkenheid. Beleid omgaan met sociale media. Beurthonk ging over naar het administratieprogramma Parnassys. Zes ouderraden zijn verzelfstandigd tot ouderverenigingen. Risicobeheersing In 2013 is het risicotool van de PO-raad ingevuld. De uitkomsten gaven aan dat er geen grote risico's te verwachten zijn. Voor onverwachte en/of onzekere gebeurtenissen zijn binnen de algemene reserve bedragen gereserveerd: Bapo: 373.000, malus vervangingsfonds: 100.000, personele fricties: 150.000, passend onderwijs: 84.000, leerlingenkrimp: 100.000, huisvesting (w.o. de renovatie van De Sluis) 300.000. De mogelijke kosten m.b.t. Bapo zullen naar verwachting lager uitvallen als een nieuwe cao-PO voor 2014 is afgesproken. Piuskias In het voorjaar van 2012 is CBO Zeist begonnen met het ontwikkelen van een bovenschoolse voorziening voor leerlingen met uitzonderlijke talenten. Deze bovenschoolse plusklas is voorbereid door een specialist hoogbegaafdheid, mw. Vonhögen van de Kerckeboschschool. In januari 2013 is de plusklas daadwerkelijk van start gegaan. De geselecteerde leerlingen kregen één dagdeel per week les op de Kerckeboschschool. De voldoening onder de leerlingen was groot, de ouders waren zeer tevreden. In 2014 wordt de plusklas doorgezet onder een specifiek concept: "Day a week Foto.- de bovenschoolse okisklas aan het werk school". Kansrijk Binnen de brede school Zeist-West Is in 2013 een verlengde schooldag klas georganiseerd voor onderpresterende kinderen uit kansarme thuissituaties. De kinderen ontvingen tweemaal per week taal- en leeslessen né schooltijd. De deelname was vrijwillig en kosteloos. Door gebrek aan belangstelling is het project eind 2013 voortijdig stopgezet. Leeringenadministratie In 2012 zijn 5 scholen overgegaan naar een nieuw administratieprogramma: Parnassys. In 2013 ging de laatste school over. Parnassys heeft meer mogelijkheden, waaronder een ouderportaal, een kwaliteitszorgsysteem en een bovenschoolse module waarin de LOVSresultaten zichtbaar zijn. In 2014 worden aanvullend het ouderportaal en Integraal, het kwaliteitssysteem. Ingevoerd. Opleiden in de schooi De samenwerking met de Christelijke Hogeschool Ede is in 2013 verdergegaan. De studenten zijn tijdens hun stages intensief begeleid door de interne coördinatoren opleiding. Leerkrachten die studenten begeleiden hebben een mentortraining gevolgd. Het certificaat "erkende opleidingsschool" is nog niet behaald. De Marnix Academie is een tweede partner geworden voor het opleiden in de school. De studenten worden begeleid door De Sluis. ONDERWIJSKUNDIG BELEID Het onderwijskundig beleid wordt primair op schoolniveau opgesteld en uitgevoerd. Meer informatie daarover is te vinden in de jaarverslagen van de afzonderlijke CBO Zeist scholen. Voor de periode 2011 - 2015 hebben de scholen in hun schoolplannen het onderwijskundig en personeelsbeleid beschreven. In het schooljaarversiag beschrijven de scholen de onderwijsontwikkeling, zoals de invoering van nieuwe lesmethoden. Op meerdere scholen zijn o.a. taal, begrijpend lezen, rekenen, natuur en Engels vervangen. De observatiemethode Dörr is ingevoerd. Op alle scholen blijft veel aandacht voor de individuele onderwijsbehoefte van kinderen door differentiatie binnen de lesinstructie (voorinstructie en de instructietafel), aandacht voor meer getalenteerde leerlingen, het gebruik van lesprogramma's via de computer en plusklasactiviteiten. Tegenover de individualiserende trend staan werkwijzen waar kinderen met en van eikaar leren, het coöperatief leren en samenwerkend leren. Deze leervormen worden eveneens intensiever geoefend. De onderwijsopbrengsten op de scholen zijn volgens de Foto: Studiedag CBO Zeist In november 2013 inspectienormen boven voldoende. In 2011 hebben de scholen van CBO Zeist een eigen "voldoende norm" vastgesteld. Die ligt 5% hoger dan de norm van de onderwijsinspectie. Voor bijna alle onderdelen wordt deze norm op alle scholen behaald. Vanaf 2012 gebruiken alle scholen de Kanjertraining voor de lessen in sociaal-emotionele ontwikkeling en In 2013 zijn alle scholen "gecertificeerde Kanjerschooi". Inspectiebezoeken in 2013 heeft de inspectie geen scholen bezocht voor een regulier toezicht. Aan de hand van de scores op de leerlingvoigsysteemtoetsen heeft de inspectie medegedeeld dat alle scholen van CBO Zeist in het basistoezicht vallen. Met de inspectie is besproken dat Ichthus en De Hoeksteen (één brinnummer) als aparte, zelfstandige scholen worden gezien. De populatie en daarmee samenhangend het onderwijsaanbod van beide scholen verschillen te veel om de organisatie ais één geheel te behandelen. -10- Onderwijsachterstanden Met subsidie van de gemeente Zeist is op De Wegwijzer de schakelklas voor taalzwakke ieeriingen voortgezet. De Ieeriingen van de doelgroep krijgen twee dagdelen gespecialiseerd les in taah/erwerving. Passend onderwijs Het passend onderwijs, dat is een passend onderwijs- en zorgaanbod voor iedere aangemelde leeriing, is verder uitgebouwd. Twee scholen doen dat door het "Ali-in zorgsysteem" verder in de schoolpraktijk te implementeren en vier schoten door volgens de "1-zorgroute" te werken . Het zijn systemen waarbij alle Ieeriingen in beeld worden gebracht door middel van een groepsplan en individuele handelingsplannen. In 2013 zijn deze plannen geschreven voor een volgend basisstofonderdeel. Op verschillende scholen was dat het onderwijs in sociaal-emotionele vaardigheden. Prestatiebox Ook in 2013 hebben de scholen een extra subsidie voor de verbetering van opbrengstgericht- en handelingsgericht werken, cultuureducatie en wetenschap & techniek ontvangen. De scholen hebben de subsidie in 2013 besteed aan: scholing voor lezen en taal, invoeren van de 1-zorg route, kanjertraining, invoering van nieuwe methoden taal, technisch lezen en rekenen en het verzorgen van muziekonderwijs door experts van de muziekschool in Zeist. COMMUNICATIE In 2013 vergaderde het bestuur van CBO Zeist acht keer. In bijna alle gevallen was dat op één van de scholen. Daarnaast is er in november een contactavond met de GMR gehouden. Op de jaariijkse heidag waren er twee thema's: "leeriingkrimp" en "toezichthoudend besturen". De algemeen directeur woonde alle GMR-vergaderingen bij om de ter instemming aangeboden beleidsstukken toe te lichten en de raad bij de beleidsvorming te betrekken. Tevens vertegenwoordigde hij de stichting in het kwartaaloverieg tussen de gemeente Zeist en het onderwijsveld (LEAZ), in het OOGO (Op Overeenstemming Gericht Overleg) tussen de gemeente Bunnik en het onderwijsveld Bunnik /Odijk en in de vergaderingen van het samenwerkingsverband. Het directieberaad vergaderde acht keer. De eerder genoemde beleidsontwikkelingen zijn alle in het directieberaad voorbereid. In 2013 Is het CBO netwerk van Interne begeleiders van de scholen gecontinueerd. Doordat de opvolging van de coördinator lang op zich heeft laten wachten, heeft het netwerk slechts sporadisch vergaderd. De iCO's (interne coördinatoren opleiding) zijn één keer bij eikaar geweest evenals de leerkrachten van de groepen 8. Ouders en stakeholders werden op de hoogte gehouden via de website van CBO Zeist en de schoolwebsites. Personeelsleden werden over ontwikkelingen binnen de stichting geïnformeerd via het viermaal uitgegeven personeelsblad CBO ZEIST NIEUWS. HET TOEZICHTHOUDEND BESTUUR Algemeen In 2013 bestond het toezichthoudend bestuur uit de volgende personen: Jan-Gerrit Vrieling (voorzitter), Bert Keers (penningmeester), Annet Ploeg (personeel), Willem Dresselhuys (secretaris en communicatie), John van Os (vice-voorziter), Sandra van der Veer (financiën) en Heieen Glazema. -11- Het toezichthoudend bestuur heeft het jaarlijkse schoolbezoek aan alle scholen gecontinueerd. De directeuren gaven een presentatie en rondleiding, die dikwijls aanleiding gaven tot nadere discussie in het bestuur. Op grond van de wet op het primair onderwijs geldt de verplichting dat met Ingang van 1 augustus 2011 een scheiding is aangebracht tussen het bestuur en het intern toezicht. In 2013 is een vernieuwd huishoudelijk regelement vastgesteld. Verslag van het toezichthoudend bestuur Het bestuur heeft verdere mandatering toegepast om ervoor te zorgen dat een meer toezichthoudende bestuurstaak wordt vervuld. In de komende periode buigen we ons over een nieuw visiedocument waarin we de nieuwe visie willen vormgeven. Aan de ene kant proberen we als bestuur de afstand te bewaren zodat uitvoering bovenschools kan worden ingevuld, aan de andere kant willen we voldoende feeling hebben en houden met de gang van zaken op de scholen. Namens nagenoeg iedere school is een bestuurslid vertegenwoordigd die een goed beeld heeft van de dagelijkse gang van zaken op school en contact onderhoudt met de directeur. De voorzitter van het bestuur onderhoudt intensief contact met de bovenschoolse directie. In het afgelopen jaar heeft het bestuur veel aandacht besteed (toegezien) aan de verdere invulling van een nieuwe directeur bij Ichthus/Hoeksteen. Na een prima interim-invulling door de heer P. van Kesteren heeft sinds kort de heer G. Meerwijk het stokje van hem overgenomen. De werving is bijna volledig in eigen beheer gedaan met beperkte procesbewaking van buitenaf. Deze manier van werving is ons zeer goed bevallen en zal toekomstgericht, indien nodig, weer worden toegepast. Oe afronding naar aanleiding van de sluiting van één van onze scholen, cbs De Aquamarijn in Bunnik, Is komende zomer een feit. Het Is allereerst voor leerlingen en hun ouders/verzorgers een zwaar proces geweest. Ook het bestuur vond het een gevoelig proces waarmee met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is omgegaan. Tijdens een geanimeerde avond heeft het bestuur met de GMR gesproken om de functie van het bestuur toe te lichten. Daarnaast werd deze avond gebruikt om te overleggen wat een goede manier zou zijn om, weliswaar op afstand, voldoende feeling te houden met de gang van zaken op de scholen. Zowel GMR als bestuur wil deze avond jaariijks laten terugkomen. Verder hebben we overleg gehad met de schooldirecties voor de bepaling van het profiel van de nieuwe algemene directie. De algemeen directeur is, als gevolg van Bapo, één dag minder gaan werken. Om deze leegte op te vullen, is het takenpakket van de huidige ervaren administratieve kracht uitgebreid met werkzaamheden op het gebied van financieel en personeelsgebied. Door de taakverzwaring van deze vaste kracht is er tijdelijk extra ondersteuning ingehuurd. Binnenkort spreken bestuur en schooldirecteuren met eikaar om te bepalen hoe de algemene directie in de nabije toekomst moet worden ingericht zodat het bestuur dit beleidsmatig kan vaststellen. Op financieel gebied kan worden gemeld dat een gezond financieel beleid wordt gevoerd hetgeen tot uiting komt in een positief saldo. Ondanks dit positieve nieuws is het bestuur alert op financiële ontwikkelingen die van overheidswege onze kant opkomen. Ook is er volop aandacht voor het onderhoud van dh^erse schoolgebouwen in een meerjarenplan en wil het bestuur zich richten op beleidslijnen rond lesmethodieken, digitale invullingen/ict (start mee gemaakt) en op personeelsbeleid. Het bestuur wil alle teams, de directies en het bovenschools team enorm bedanken voor de getoonde grote Inzet om alle ieeriingen binnen onze stichting in een veilige en beschermde omgeving te voeden met kennis en vertrouwen in Jezus en elkaar. Jan Gerrit Vrieling, Voorzitter -12- Kantoor CBO Zeist Sedert eind 2010 is het kantoor van CBO Zeist samen met Het Sticht in één kantoor gehuisvest, in 2013 is verdergaand samenweritmg gezocht in de bedrijfevoering. Er werden diverse contracten met dienstverienende bedrijven afgesloten ten behoeve van de scholen van bekJe organisaties. Naar externe instanties, zoals de gemeente Zeist, is gezamenlijk opgetreden vanuit een gedeeM standpunt Het is niet de intentie om tot bestuuriijke of algehele fusie te komen. Dit laatste is in 2013 vastgesteld en met Het Stteht overiegd. FINANCIËN Dit bestuursjaarversiag gaat vooraf aan het financieel jaarverslag van het boekjaar 2013. Daarin worden de inkomsten en uitgaven gedetailleerd gepubliceerd en verantwoord. Op deze plaats noemen we slechts enkele, vooriopige, financiële feiten. Het saldo over 2013 is stevig opgeleukt door de storting in december van de extra middelen uit het herfstakkoord (NOA-gelden). Deze middelen konden niet meer in 2013 worden besteed en zijn toegevoegd aan de algemene reserve van de scholen (zie verder financieel jaarverslag). • De personele exploitatie heeft op stichtingsniveau een positief saldo van € 210.000. Het overschot is ontstaan, omdat in 2013 opnieuw stevig gestuurd is op de personele uitgaven en doordat extra groeiteilingen werden uitgekeerd. • De vervangingskosten, die al verschillende jaren gestadig afnemen, vielen in 2013 opnieuw lager uit dan de betaalde premies. De stichting ontving daarom een bonuspremie, ditmaal ruim € 9.000. • De materiële exploitatie is niet binnen de begroting gebleven. Door de zuinigheid van de afgelopen jaren waren de voorraden nu echt opl Er zijn meer gebruiksspullen gekocht dan de laatste jaren. • De financiële exploitatie is door lagere rentevergoeding afgenomen. Het saldo bedroeg € 28.331. • De totale exploitatie geeft een positief saldo van € 341.994. • Het stichtingsresultaat Is met € 60.000 nadelig bemvioed door de verzelfstandiging van zes ouderraden. De saldi van deze verzelfstandigde ouderraden worden in 2013 niet meer meegenomen in de totale baten. De bovenschoolse begroting werd overschreden, doordat personele fricties moesten worden opgelost, de premies voor de verzekering van het WGA-risico en de piuskias zijn bekostigd vanuit het bovenschoolse budget. • Het financieel beleid is vrijwel ongewijzigd. De scholen kregen de berekende lumpsum nagenoeg één op één toegedeeld. Slechts de kosten voor groot onderhoud, ouderschapsverlof, personele uitgaven wegens ziekte en fricties en de materiële en personele bekostiging van het kantoor CBO Zeist worden in mindering op het budget van de scholen gebracht. Ook de spaarbapokosten werden dit jaar bovenschools verrekend. 20U Resultaat 2012 Resultaat 2011 RMultaat 2010 Rasultaat 2009 Resultaat 200t Resultaat Ichthus Nije Kroost Kerckebosch De Wegwijzer Beurthonk De Sluis De AquamaRijn Bovenschools Bestuur 197.685 94.110 -4.452 12.807 33.261 71.948 18.103 92.693 36.839 151.000 41.000 49.400 12.600 22.000 63.000 -73.400 -85.397 19.313 214.352 19.770 -8.747 -9.593 -30.689 11.774 -16.983 5.615 34.508 -79.333 ^7.682 -24.048 -50.1t3 -40.870 55.302 -51.330 -61.251 20.730 -89.327 -24.134 -67.105 16.021 -65.241 -16.291 -12.506 -3.402 18.054 -181.575 8.062 -24.295 19.116 5.312 3.113 20.887 -1.760 103.668 Totaal 34 U 9 4 201.030 220.007 •27M64 •243.937 •47.472 Tabel: Resultaten oer 31 december 2013. 2012. 2011. 2010. 2009 en 2008. -13- In 2013 hebben de scholen een maandelijkse rapportage opgesteld van de meest voorkomende uitgaven voor de materiële instandhouding (:=gebouw- en onderwijskosten). Het regelmatig doornemen van de financiële situatie heeft geleld tot een strakkere begrotingsdiscipline. Grote overschrijdingen zijn in 2013 niet voorgekomen I De overeenkomsten met Dyade voor de personele en financiële administratie en met BCM voor de levering van methoden, methodische materialen en verbruiksartikelen zijn veriengd voor een periode van drie jaar. De tarieven en prijzen zijn naar beneden bijgesteld. Treasury Het treasury beleid van CBO Zeist e.o. is zeer behoudend. Tegoeden die niet nodig zijn voor de directe bedrijfsvoering staan op spaarrekeningen bij diverse Nederiandse banken. Slechts een klein deel van de reserve, te weten € 119.000, zit in obligaties. VOORUITBLIK Financiële risico's Onze vermogenspositie is goed en geeft vertrouwen voor de toekomst. Wei moeten we alert blijven om de financiën gezond te houden. De belangrijkste risico's hangen samen met kosten voor Bapo en voor ouderschapsveriof. Deze kosten worden niet dekkend vergoed door de overheid. In de begroting 2014 is een hogere post opgenomen voor scholing van medewerkers. De financiële ruimte hiervoor wordt gevonden in de prestatiebox. In 2014 gaat CBO Zeist opnieuw extra investeren in onderwijs aan meerbegaafde Ieeriingen: er gaat een 2* piuskias van start. De hiermee samenhangende investeringen en kosten worden onttrokken aan de algemene reserve. Het leeriingenaantal blijft redelijk stabiel. Daardoor blijft de bekostiging op peil. Daling van leerlingenaantal wordt over ongeveer drie jaar verwacht. De stijging van de personele kosten worden niet volledig gecompenseerd. Daardoor zal verdere inkrimping van de totale personeelsformatie noodzakelijk zijn. Vacatures door ontslag worden ook in 2014 niet in alle gevallen volledig opgevuld. De wetswijziging waarbij het totale onderhoud en aanpassingen aan schoolgebouwen voor rekening van het bestuur komen, is nog niet volledig uitgewerkt. Deze overheveling zal zeker negatieve financiële gevolgen hebben. De verwachting is dat met de huidige vermogenspositie van CBO Zeist de financiële tegenvaller goed is op te vangen. Dit komt mede doordat er de komende 10 jaar geen ingrijpend onderhoud voor onze schoolgebouwen op de planning staat. De renovatie van De Sluis In 2014 zal gedeeltelijk worden bekostigd vanuit de voorziening onderhoud, omdat onderdelen van de renovatie tot het schoolbestuuriijk onderhoud behoren. Toelichting Bapo en ouderschapsveriof De ongelijkmatige verdeling van het personeel van CBO Zeist over de verschillende leeftijdscategorieën blijft de eerstkomende jaren in stand. De personeelskosten als gevolg van ouderschapsverlof en Bapoverk>f zijn aanzienlijk hoger dan landelijk, al komt een uittocht van pensioengangers voorzichtig op gang. In 2014 zullen door de uitgestelde pensioenleeftijd slechts beperkt pensioengangers uitstromen. In 2014 zullen opnieuw extra gelden moeten worden gereserveerd voor ouderschapsveriof en Bapo-verlof. Leeriingenaantal en huisvesting Het leerlingenaantal van CBO Zeist daalt in de 1* helft van 2014. Door de voorgenomen sluiting van De AquamaRijn in 2014 is het leeriingenaantal van die school al afgenomen in 2013. In 2014 worden daar geen nieuwe Ieeriingen meer ingeschreven. De medewerkers van De AquamaRijn kunnen in diverse vacatures op de overige CBO Zeist scholen worden herplaatst. In 2014 zal worden gestart met de renovatie van De Sluis. De renovatie wordt gefaseerd uitgevoerd en daarom zal de school pas in de loop van 2015 klaar zijn voor de komende 25 jaar. -14- Personeel Het ziekteverzuimpercentage is het afgelopen jaar gestegen. De directies streven er naar om het verzuim zo beperkt mogelijk te houden. In 2014 zal nascholing van de schoolteams speerpunt zijn om de kwaliteit van het opbrengstgericht onderwijs verder te verbeteren en Ieeriingen optimale ontplooiingskansen te bieden. Bestuur in 2014 zal het bestuur een nieuw strategisch beleidsplan opstellen. Hierin wordt beschreven waarop toezicht wordt gehouden, op welke wijze dit geschiedt en met welke frequentie. Onderwijskwaliteit, financiën, identiteit zijn mogelijke onderwerpen van toezicht. Onderwijs in 2014 starten 2 groepen voor meergetalenteerde leerlingen, door hen één dag per week in een groep met plusactiv'iteiten binnen het concept "Day a Week School" te plaatsen. De leerlingen komen bij elkaar op de Kerckeboschschool en zijn afkomstig van alle CBO Zeist scholen. Begroting De begroting voor 2014 is sober en sluitend opgesteld. In de begroting is geen rekening gehouden met groeiteilingen. Bij het berekenen van de personele kosten is 1% aan extra werkgeverslasten toegevoegd om tegenvallers zoals de verhoging van pensioenpremies, premie Vervangingsfonds en andere extra werkgeverslasten op te kunnen vangen. Nieuw beleid moet wachten totdat de budgetten die opgenomen zijn In het regeerakkoord in 2015 aan de lumpsum worden toegevoegd. Aangezien het leerlingenaantal niet daalt en de komende jaren wel medewerkers met pensioen zullen gaan, zijn er geen risico's te verwachten op financieel gebied. Samenwerkingsverband In 2014 zal het samenwerkingsverband Kromme Rijn worden opgeheven en opgaan in het nieuwe samenwerkingsverband ZOUT, dat al in 2013 is opgericht. Het ondersteuningsplan en de beschrijving van de ondersteuningsactiviteiten van het nieuwe samenwerkingsverband worden vóór de zomervakantie van 2014 geschreven. Overheveling buitenonderhoud Naar verwachting zal het buitenonderhoud van de scholen in 2015 worden overgeheveld van de gemeente naar de schoolbesturen. Om goed te kunnen bepalen of er risico's aan meer onderhoud onder verantwoordelijkheid van het bestuur zitten, zal In 2014 een conditiemeting van de staat van het onderhoud worden uitgevoerd en een meerjarenbegroting voor het totale toekomstige onderhoud worden opgesteld. Deze begroting wordt gerelateerd aan de voorgestelde vergoeding voor het buitenonderhoud, zodat zichtbaar wordt of de overheveling gunstig of ongunstig uitvalt. Opleiden in de school in 2014 zullen verschillende scholen van CBO Zeist gaan samenwerken met twee pabo's: CHE en Marnix Academie. Tot nu toe werd met één van de pabo's samengewerkt. In de meeste gevallen betrof dat de CHE. Veel studenten van de Marnix Academie komen echter uit de Heuvelrugregio en zoeken een stageschool in de omgeving. CBO Zeist kan prima aan deze vraag voldoen. -15-
© Copyright 2024 ExpyDoc