land van cranendonck
beeldkwaliteitsplan
team ruimtelijke kwaliteit
Land van Cranendonck
beeldkwaliteitsplan
Land van Cranendonck
2860
maart 2014
team ruimtelijke kwaliteit
Land van Cranendonck
Dr. Piet Zelissen
Dr. Ing. Kees Peterse
Ir. Frank Meijer
Prof. Ir. Jo Coenen
Woord vooraf
De ruimtelijke ontwikkeling van het ambitieuze plan Hof van Cranendonck en de inbedding in de prachtige en waardevolle
Baronie van Cranendonck vragen om hoge kwaliteit. Om het bereiken van die kwaliteit te waarborgen heeft de gemeente
Cranendonck in mei 2013 besloten om een Team Ruimtelijke Kwaliteit (TRK) aan te stellen. Als bestuurlijk voorzitter heb
ik in overleg met het Atelier Rijksbouwmeester een team samengesteld dat bestaat uit deskundigen op de verschillende
vakgebieden: prof. ir. Jo Coenen (stedenbouw en architectuur), ir. Frank Meijer (landschap) en dr. ing. Kees Peterse
(cultuurhistorie). Het TRK is op 5 november 2013 door het college van burgemeester en wethouders benoemd.
Voorafgaand aan de benoeming heeft het TRK zich kunnen inlezen in de stukken, waaronder drie kaderstellende documenten.
Dit waren de Strategische Visie, de Gebiedsvisie Baronie van Cranendonck en de bestuursopdracht, die in 2012 door de
gemeenteraad is vastgesteld. De kaders die deze drie documenten bieden, zijn echter ruim. Bovendien bieden ze niet
voldoende houvast voor een adequate ruimtelijke ontwikkeling en inbedding van Hof van Cranendonck. Daarom heeft het TRK
als tussenstap een stedenbouwkundige onderlegger opgesteld.
De stedenbouwkundige onderlegger, oftewel het ‘tafellaken’, is een visie op structuurniveau wat betreft de inpassing van het
project Hof van Cranendonck in de bijzondere locatie. Nabij de bouwlocatie bevond zich het kasteel Cranendonck dat de navel
van de gebiedsontwikkeling is geweest. Het plan Hof van Cranendonck gaat in dit gevoelige gebied een prominente plaats
innemen, wat volgens het TRK gepaard moet gaan met een afstemming op en respect voor de bestaande waarden. In de visie
gaat de aandacht uit naar het gebouwencomplex en zijn omgeving en met name ook naar de relatie tussen beide. Daarbij
biedt de onderlegger een kader voor de verkeersontsluiting en de parkeervoorzieningen.
De stedenbouwkundige onderlegger vormde een goede basis voor het hier gepresenteerde Beeldkwaliteitsplan Land van
Cranendonck. Voortbouwend op het ‘tafellaken’ heeft het TRK vanuit algemene uitgangspunten specifieke kaders en
randvoorwaarden geformuleerd voor de concrete uitwerking van plan Hof van Cranendonck. De kaders en randvoorwaarden
zijn erop gericht dat Hof van Cranendonck in zichzelf van hoge kwaliteit zal zijn en dat het project vanuit de invalshoeken
cultuurhistorie, landschap en stedenbouw/architectuur als passend in zijn bijzondere omgeving zal worden ervaren.
Het beeldkwaliteitsplan is opgezet vanuit de intentie dat het voor betrokkenen een bron van inspiratie zal zijn. Tevens is het
voor de ontwerpers en de gemeenteraad van Cranendonck een kaderstellend document, dat zal dienen als welstandsnota.
Het TRK ziet ruimte voor Hof van Cranendonck, mits het plan erin slaagt om niet alleen in thematiek, maar concreet en
professioneel ook op de vakgebieden cultuurhistorie, landschap en stedenbouw/architectuur overtuigend te zijn. Het
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck biedt hiervoor de handvatten.
Dr. Piet Zelissen
voorzitter Team Ruimtelijke Kwaliteit Land van Cranendonck
5
INHOUD
woord vooraf
1 introductie
9
2 stedenbouwkundige onderlegger 17
2.1 achtergrond
17
2.2 cultuurhistorie en landschap
19
2.3 stedenbouwkundig/architectonisch structuurplan20
2.4 Cranendonck 10, 10A en 1121
2.5 nadere motivatie verkeersoplossing25
3 cultuurhistorische analyse plangebied 27
3.1 Historisch landschap 27
2.2 Kasteel 29
2.3 Hoofdhoeve: het voormalige gemeentehuis 29
2.4 Pachthoeves 31
2.5 Wegen 33
2.6 Groene Driehoek Cranendonck 33
2.7 Overige bebouwing twintigste eeuw 37
3.8 waardestelling
39
3.8.1 Rijks- en gemeentelijke monumenten 41
3.8.2 Erfgoedkaart Kampen 41
3.8.3 Aanvullende waardestelling door Team Ruimtelijke Kwaliteit43
4 concept en doelen 47
4.1 randvoorwaarden vanuit cultuurhistorie en landschap
47
4.1.1 Behoud karakter historisch landschap 49
4.1.2 Continuiteit van landschap 51
4.1.3 Ontmoeting met cultuurlandschap 53
4.1.4 Relatie tot structuur historisch landschap 53
4.1.5 Morfologie Hof van Cranendonck in relatie tot omgeving 55
4.1.6 Bomenlanen: historische structuur 57
4.1.7 Lanen doorsnijden landschap 59
4.1.8 Leesbaarheid historische gelaagdheid 59
4.1.9 Ensemblewerking Cranendonck 61
4.1.10 Parkeerboomgaard 63
4.1.11 Proeftuinen 65
4.1.12 Balans tussen Hof van Cranendonck en Kasteellocatie 67
4.1.13 Relatie kasteel en hoeve 69
4.1.14 Samenhangende stille getuigen
71
4.1.15 Eigenstandigheid Kasteel 73
4.1.16 Buulder Aa en Beekdal
75
4.2 randvoorwaarden vanuit stedenbouw en architectuur 77
4.2.1 ensemble algemeen
77
4.2.2 ensemble exterieur
83
4.2.3 ensemble toegangen
85
4.2.4 ensemble: thema Hoven
87
4.2.5 functionele clusters
91
4.2.6 bijzondere onderdelen
4.2.7 maat, schaal, geleding en ritme
111
93
4.2.8 stijl
117
5 bouwdoos architectuur 119
6 bouwdoos landschap 135
colofon
165
7
1
introductie
Het hier gepresenteerde Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck (BKP) is een visie
van het Team Ruimtelijke Kwaliteit Land van Cranendonck (TRK) op de gewenste
stedenbouwkundige en architectonische vorm en structuur en de visuele kwaliteit van het
plan Hof van Cranendonck. Daarbij vormt het BKP een visie van het TRK op de relatie tussen
Hof van Cranendonck en zijn bijzondere omgeving en de inrichting daarvan. Leidend daarbij
is het streven naar het behouden, versterken en benutten van aanwezige cultuurhistorische
en landschappelijke waarden. De visie van het TRK is vertaald naar algemene kaders,
concrete randvoorwaarden en referentiebeelden, die tezamen het bereiken van de gewenste
beeldkwaliteit moeten waarborgen. Het BKP is opgezet vanuit de intentie dat het voor
betrokkenen een bron van inspiratie zal zijn. Tevens is het BKP voor de ontwerpers, de
welstandscommissie en de gemeenteraad van Cranendonck een kaderstellend document.
Toeristisch-recreatieve impuls
Hof van Cranendonck is een ambitieus plan dat voorziet in het tot stand brengen van een
omvangrijke toeristisch-recreatieve voorziening in de voormalige Baronie van Cranendonck.
Initiatiefnemer en bouwheer is oud-inwoner van de vroegere gemeente Soerendonk Leo van
Gansewinkel. Hij heeft Hof van Cranendonck gesitueerd op de locatie van de voormalige
proefboerderij van de universiteit van Wageningen. Het plan bestaat uit een spectrum van
elkaar versterkende functies, waaronder een theater met 1100 plaatsen, een congrescentrum
en een hotel, maar ook een wellnesscentrum, diverse winkeltjes en een museum.
Deze voorzieningen, de uitstraling van het gebouwencomplex en de indrukwekkende
landschappelijke setting moeten er samen voor zorgen dat Hof van Cranendonck jaarlijks zo’n
370.000 bezoekers mag verwachten.
Luchtfoto (© SRE Milieudienst) plangebied Hof van Cranendonck
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
9
Afb. 1. Gravure van het Kasteel Cranendonck
Afb. 2. Gravure van het Kasteel Cranendonck
Relatie tot gemeentelijk beleid
Hof van Cranendonck zal worden ingebed in de Baronie van Cranendonck, een gebied
dat alom wordt gewaardeerd vanwege zijn bijzondere combinatie van cultuur, natuur en
agrarisch landschap. Een betekenisvolle factor in de ontwikkeling van het gebied is het
voormalige kasteel Cranendonck, gesitueerd direct oostelijk van het bouwraam. Veranderende
omstandigheden, waaronder leegstand van gebouwen aan de brinkachtige Cranendonck en
het vrijkomen van de gronden van de voormalige proefboerderij, zijn aanleiding geweest voor
het opstellen van een visie op de toekomst: de Gebiedsvisie Baronie van Cranendonck, die
in september 2012 in geactualiseerde vorm door de gemeente Cranendonck is vastgesteld.
Nagestreefd wordt het duurzaam waarborgen en verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van
het gebied vanuit de kernkwaliteiten cultuurhistorie, natuur en agrarisch landschap. Daarbij
is historie een centrale plek in het landschap toebedacht. Dit kan volgens de visie bereikt
worden door:
•
bestaande cultuurhistorische waarden te behouden, te versterken en te benutten;
•
de relatie tussen natuur, cultuurhistorisch landschap en landbouw te versterken;
•
de aanleg van een landschapspark, waarbij de historische verkaveling richtsnoer
is voor de inrichting van het park en waarin de historische wegenstructuur en
overige historische structuren zoveel mogelijk worden teruggebracht.
Een instrument om dit alles mogelijk te maken, is het inzetten op een toeristisch-recreatieve
functie. Deze zou de basis moeten vormen voor een duurzaam beheer van het landschapspark
en zou de lege gebouwen kunnen vullen. Van de recreatieve invulling wordt verlangd dat zij
aansluiting vindt bij het bijzondere karakter van de Baronie van Cranendonck.
Probleemstelling
Met het plan Hof van Cranendonck heeft zich een invulling van de toeristisch-recreatieve
pijler van de gebiedsvisie aangediend. Hof van Cranendonck beantwoordt in veel opzichten
aan de gemeentelijke doelstellingen, maar het project is duidelijk groter van schaal dan
de gemeente voor ogen stond. Vanwege de grotere omvang en de logistieke consequenties
daarvan, is de komst van Hof van Cranendonck volgens de gebiedsvisie cultuurhistorisch,
ecologisch en landschappelijk een gevoelige ingreep. De grootste uitdaging is dan ook
om Hof van Cranendonck zodanig te ontwikkelen en in te bedden dat het qua schaal en
uitstraling, maar ook in de noodzakelijke voorzieningen (verkeersontsluiting, parkeren) als
passend in zijn bijzondere omgeving kan worden beschouwd. Dit impliceert dat Hof van
Cranendonck nadrukkelijk in relatie tot zijn omgeving en de daarin aanwezige bijzondere
waarden moet worden ontworpen.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
11
Afb. 3. Deel van plangebied; 1=bouwraam, 2=kasteeltje (Cranendonck 1), 3=locatie vroegere kasteel, 4=Buulder Aa, 5=Cranendonckse Bos,
6=Van Schoonvorstlaan
Een op behoud en versterking van aanwezige waarden gerichte afstemming tussen het
plan en het gebied waarin het wordt ingebed, noopt tot een analyse. Deze vangt aan met
het in kaart brengen van de ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied, waarbij diverse
cultuurhistorische lagen kunnen worden onderscheiden. Voorts moet duidelijk worden
welke archeologische, monumentale, cultuurhistorische en (cultuur)landschappelijke
waarden het gebied bezit en hoe zwaar deze wegen. Dit inzicht in de aard en grootte van
aanwezige waarden is belangrijk om datgene wat van belang is gericht te kunnen behouden.
Tegelijkertijd is het inzicht van belang om te kunnen bereiken dat een doorwerking van het
verleden in het nieuwe met het essentiële, de genius loci van het gebied, te maken heeft.
Van Hof van Cranendonck als ruimtelijke ontwikkeling wordt verlangd dat het de aanwezige
waarden respecteert en dat het getuigt van een doorwerking van deze waarden.
De komst van Hof van Cranendonck heeft potentieel een groot effect op hoe men het
plangebied en de directe omgeving zal ervaren. Door zijn omvang en schaal en doordat
nieuwe infrastructuur de aandacht vooral op Hof van Cranendonck zal vestigen, dreigt de
genius loci, namelijk de ontstaansgeschiedenis vanuit het voormalige kasteel Cranendonck,
aan leesbaarheid in te boeten. Dit is overigens een proces dat al lang gaande is. Een
beslissend moment was de verwoesting van het kasteel in 1673, gevolgd door de geleidelijke
teloorgang van de ruïne.
Het gedeeltelijk rechttrekken van de aanvankelijk sterk meanderende Buulder Aa,
de landschappelijke aanpassing van het Beekdal en het gedeeltelijke verlies van de
oorspronkelijke akkers en hooilanden als gevolg van ruilverkaveling hebben de leesbaarheid
van het gebied verder aangetast en een landschappelijke verschraling teweeggebracht. Het
landschapsontwerp bij het plan Hof van Cranendonck is dan ook van grote betekenis. Mede
door het proces van verschraling deels terug te draaien en gevoeligheid te tonen voor de
historische structuur van het landschap kan en moet het landschapsontwerp ertoe bijdragen
dat tussen de nieuwe ontwikkeling en de genius loci een goede balans wordt bereikt. Veel
aandacht verdienen het verkeersvraagstuk en het parkeren.
Een andere sleutelrol is weggelegd voor het stedenbouwkundig en architectonisch ontwerp.
Zij vormen een ruimtelijke interpretatie van de ambitieuze businesscase. Onderdeel daarvan
is dat niet alleen van de diverse functies een wervende werking moet uitgaan, maar ook
van het bouwwerk zelf, wat bereikt moet worden met de stedenbouwkundige opzet en de
architectonische uitwerking. Tegelijkertijd zijn het stedenbouwkundig en architectonisch
ontwerp een adequaat antwoord op het gewenste behoud en het versterken en benutten van
cultuurhistorische en (cultuur)landschappelijke waarden. Vanwege de prominente locatie
en de grote rol die Hof van Cranendonck daarin zal gaan opeisen, spreekt het voor zich dat
het stedenbouwkundig en architectonisch ontwerp van hoge kwaliteit moeten zijn. Het
eindresultaat zou zodanig moeten zijn dat Hof van Cranendonck als een weliswaar grote maar
passende nieuwe ontwikkelingsfase van het bijzondere gebied zal worden ervaren. De focus
ligt daarbij op continuïteit, vertaald in het behoud, versterken en voortbouwen op bestaande
waarden.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
13
Team Ruimtelijke Kwaliteit
Voor het bereiken van een passende opzet, inbedding en uitwerking van Hof van
Cranendonck laat de gemeente zich adviseren door het Team Ruimtelijke Kwaliteit
Land van Cranendonck (TRK) onder voorzitterschap van dr. Piet Zelissen. Het TRK is in
november 2013 door de gemeenteraad geïnstalleerd. De leden werken in teamverband,
maar vertegenwoordigen elk een specifieke discipline: prof. ir. Jo Coenen (stedenbouw en
architectuur), ir. Frank Meijer (landschap) en dr. ing. Kees Peterse (cultuurhistorie).
Werkwijze
Op aangeven van de gemeente Cranendonck heeft het TRK zijn adviestaak gefaseerd
uitgevoerd. Allereerst heeft het TRK zich gericht op de inpassing van Hof van Cranendonck
op structuurniveau, hetgeen heeft geresulteerd in de Stedenbouwkundige Onderlegger Land
van Cranendonck, die in december 2013 door het college van Cranendonck is vastgesteld. De
stedenbouwkundige onderlegger definieert de stedenbouwkundige hoofdopzet van Hof
van Cranendonck, uitgedrukt in bebouwingsvlakken (zonering) en parameters als maximale
hoogten. De hoofdopzet toont op structuurniveau welke positie de diverse hoofdonderdelen
van het complex ten opzichte van het landschap en elkaar moeten innemen, hoe het
complex verkeerstechnisch kan worden benaderd en waar parkeervoorzieningen passend zijn.
Nadat de inbedding en de ruimtelijke hoofdopzet op structuurniveau waren vastgelegd, heeft
het TRK zich gericht op de gewenste kwaliteit van de uitwerking van Hof van Cranendonck.
Met inachtneming van de businesscase heeft het TRK kaders en randvoorwaarden
geformuleerd die de ontwerpers van het plan moeten leiden naar een cultuurhistorisch,
landschappelijk en stedenbouwkundig/architectonisch passend resultaat. Een extra
uitdaging is dat het plan Hof van Cranendonck vanwege de gevoelige context vraagt om het
minimaliseren van de belasting voor de omgeving in footprint en architectuur. De kaders
en randvoorwaarden zijn vervat in het hier gepresenteerde Beeldkwaliteitsplan Land van
Cranendonck, dat beoogt de integrale beeldkwaliteit van het plangebied te waarborgen.
Om er zeker van te zijn dat de abstracte stedenbouwkundige onderlegger de ruimte
biedt voor een passend antwoord op de kaders en randvoorwaarden die het TRK aan de
totstandkoming van Hof van Cranendock zou willen verbinden, is de landschappelijke
inbedding met inbegrip van de verkeersontsluiting en de parkeervoorzieningen
als vingeroefening en bij wijze van voorbeeld concreter uitgewerkt dan wat de
stedenbouwkundige onderlegger uiteindelijk laat zien. Met nadruk zij opgemerkt dat de
betreffende tekening(en), waarmee het beeldkwaliteitsplan is verluchtigd, daadwerkelijk als
een voorbeeld moeten worden opgevat en dat het de ontwerpers vrij staat om tot een eigen
invulling te komen, mits deze, evenals het door het TRK uitgewerkte voorbeeld, beantwoordt
aan de kaders en randvoorwaarden van het beeldkwaliteitsplan.
Landschapsreconstructie 1830-1900
Het is de wens van de opdrachtgever en het wordt bepleit in de Gebiedsvisie Baronie
van Cranendonck dat plan Hof van Cranendonck gepaard gaat met een reconstructie van
het negentiende-eeuwse cultuurlandschap. De reconstructie is een uitdrukking van het
thema ‘terug in de tijd’ en dient een versterking van de ruimtelijke kwaliteit van het
bijzondere cultuurlandschap. De keuze is gevallen op de periode 1830-1900, mede omdat
dit tijdvak met historische kaarten relatief goed gedocumenteerd is. De beslissing om
juist de periode 1830-1900 als uitgangspunt voor landschapsreconstructie te nemen,
is niet vrij van willekeur. Waarom deze periode en niet een middeleeuwse fase in de
ontwikkeling van het landschap, die wellicht beter bij het vroegere kasteel zou passen?
Zoals gezegd, is het negentiende-eeuwse cultuurlandschap relatief goed gedocumenteerd,
waardoor de reconstructie een stevige basis kan hebben. Bovendien is de reconstructie
landschappelijk functioneel en zijn er op dit moment nog elementen van het negentiendeeeuwse landschap aanwezig, wier onderlinge samenhang door de reconstructie beter
ervaarbaar zal worden. Wanneer men de periode 1830-1900 als uitgangspunt accepteert,
blijft over dat de ruilverkaveling weliswaar inbreuk heeft gedaan op het negentiende-eeuwse
cultuurlandschap, maar dat zij als uitdrukking van een andere tijd een nieuwe laag aan
het gebied heeft toegevoegd. Men zou ervoor kunnen kiezen om deze te respecteren. Het
ruilverkavelingsgebied vertegenwoordigt echter niet een dusdanige kwaliteit of zeldzaamheid
dat het reconstructieplan zou moeten worden afgewezen. Derhalve is het laten prevaleren
van het door reconstructie herstellen van de samenhang tussen negentiende-eeuwse
landschapselementen boven het consequent eerbiedigen van alle ontwikkelingsfasen die
het gebied heeft gekend, een te billijken keuze. Deze wordt in het beeldkwaliteitsplan als
uitgangspunt beschouwd. Een uitzondering hierop vormen de kasteellocatie en het beekdal
van de Buulder Aa, waarvoor in het BKP andere uitgangspunten worden geformuleerd.
Opzet Beeldkwaliteitsplan
Gelet op de centrale rol die aan cultuurhistorie is toebedeeld en de gewenste doorwerking
daarvan in het plan, vangt het beeldkwaliteitsplan aan met een cultuurhistorische analyse
van het plangebied. Deze wordt gecompleteerd door een uiteenzetting over waardestelling.
Dan volgt de stedenbouwkundige onderlegger en een toelichting daarop. Vervolgens worden
vanuit de invalshoeken cultuurhistorie, landschap, stedenbouw en architectuur algemene
uitgangspunten en te bereiken kwaliteiten geformuleerd die worden vertaald naar kaders
en randvoorwaarden. De laatste component van het beeldkwaliteitsplan bestaat uit een
zogenoemde bouwdoos. Hierin worden vanuit de algemene uitgangspunten en kwaliteiten
specifieke aanwijzingen gegeven gericht op de concrete uitwerking van het plan.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
15
Afb. 4. Structuurplan / stedenbouwkundige onderlegger
2
stedenbouwkundige
onderlegger
De hier voorgelegde stedenbouwkundige onderlegger is een visie op structuurniveau van het
Team Ruimtelijke Kwaliteit Hof van Cranendonck (TRK) op hoe het gelijknamige project in de
bijzondere locatie in Cranendonck kan worden ingepast. Concreet definieert de onderlegger de
stedenbouwkundige hoofdopzet van Hof van Cranendonck, uitgedrukt in bebouwingsvlakken
(zonering) en parameters als maximale hoogten. De hoofdopzet toont op structuurniveau
welke positie de diverse hoofdonderdelen van het complex ten opzichte van het landschap
en elkaar moeten innemen, hoe het complex verkeerstechnisch kan worden benaderd en waar
parkeervoorzieningen passend zijn.
Onderstaand volgt een motivatie van de stedenbouwkundige onderlegger vanuit de
voorafgaande overwegingen met betrekking tot cultuurhistorie, landschap en stedenbouw/
architectuur. Een selectie van deze overwegingen wordt onderstaand samengevat
weergegeven. De uitvoerige formuleringen blijven evenwel integraal grondslag van de
onderbouwing.
2.1 Achtergrond
Het plangebied maakt deel uit van de Baronie van Cranendonck, die gekenmerkt wordt door
een bijzondere samenhang tussen landbouw, natuur en cultuur. Tegen de achtergrond van
toenemende leegstand en het vrijkomen van de gronden van de voormalige proefboerderij
heeft de gemeente in 2012 de geactualiseerde Gebiedsvisie Baronie van Cranendonck
vastgesteld. Deze bevat een als ambitie geformuleerde visie op de toekomst, gericht op het
duurzaam waarborgen en verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van het gebied vanuit de
kernkwaliteiten cultuurhistorie, natuur en agrarisch landschap. Daartoe dienen bestaande
cultuurhistorische waarden te worden behouden, versterkt en benut. Verder moet de relatie
tussen natuur, cultuurhistorisch landschap en landbouw worden versterkt en dient te
worden voorzien in de aanleg van een landschapspark, waarvan de inrichting is gebaseerd
op de structuur van het landschap uit de periode 1830-1900. In deze ambitie vormt plan
Hof van Cranendonck als toeristisch-recreatieve functie de drager voor de nagestreefde
kwaliteitsimpuls en het duurzaam beheer daarvan. Van deze recreatieve invulling wordt in de
gebiedsvisie verlangd dat zij op passende wijze aansluiting vindt bij de cultuurhistorische,
natuurlijke en agrarische uitstraling van de Baronie van Cranendonck.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
17
Afb. 5. inzoom structuurplan / stedenbouwkundige onderlegger met maximale hoogtes en bebouwingspercentages
2.2 Cultuurhistorie en landschap
Hof van Cranendonck wordt gesitueerd in een betrekkelijk gaaf gebleven historisch landschap
dat karakteristiek is voor Brabant en de Kempen. Het is kleinschalig en kent subtiele
hoogteverschillen. Aan het oorspronkelijk voornamelijk met gras begroeide open beekdal
van de Buulder Aa grenzen hoger gelegen zandgronden, die vanuit het verleden gebruikt
worden voor akkerbouw. Het is een landschap dat door de nabijheid van de Buulder Aa van
oorsprong voldoende nat was om landbouw te bedrijven en dat door de aanwezigheid van
zandopduikingen tegelijkertijd voldoende droog was voor de bouw van nederzettingen en
boerderijen. In de landschappelijke inrichting van de Baronie van Cranendonck en met name
de omgeving van het plangebied klinkt nog steeds het karakter van het landschap door. Met
name van belang is dat het beekdal betrekkelijk open is gebleven.
Kern van de gebiedsontwikkeling was het van oorsprong dertiende-eeuwse kasteel
Cranendonck Ondanks het feit dat het kasteel reeds lang geleden verloren is gegaan, kent
het plangebied nog samenhangende getuigen van de oorspronkelijke gebiedsontwikkeling.
Daartoe behoren de meanderende Buulder Aa, sporen van de voormalige pachthoeves en de
historische wegenstructuur in de vorm van de Van Schoonvorstlaan, de Van Sevenbornlaan
en de Van Hornelaan. Het vroegere gemeentehuis Cranendonck 1 vertegenwoordigt de
hoofdhoeve die op deze plek bij het kasteel stond, en is tevens het hart van de huidige
bebouwingskern bij en rondom driehoekige groene Cranendonck.
Een verantwoorde inbedding in dit gevoelige gebied vergt dat de omgeving van Hof
van Cranendonck nadrukkelijk in de opgave wordt betrokken. Belangrijk is dat het
plan landschappelijk, stedenbouwkundig en architectonisch zodanig op bestaande
cultuurhistorische en cultuurlandschappelijke waarden reageert, dat op deze geen inbreuk
wordt gedaan en dat het nieuwe als een logische en passende volgende ontwikkeling in
het cultuurhistorisch gelaagde landschap kan worden ervaren. Bestaande cultuurhistorische
en landschappelijke waarden zijn daarbij zowel richtinggevende kaders als bronnen van
inspiratie.
Genius loci
Bijzondere aandacht verdient de relatie van Hof van Cranendonck tot de genius loci van
het gebied, namelijk de kasteellocatie. Deze bestaat uit het voormalige gemeentehuis,
dat gebouwd is op de plek van de Cranendonckse Hoef, de kasteelvisualisatie en de
landschapstuin tussen beide. Met de komst van Hof van Cranendonck dreigt de kasteellocatie
onbedoeld te worden weggedrukt. Hof van Cranendonck moet daarom zodanig worden opgezet
dat de kasteellocatie als navel van de gebiedsontwikkeling ervaarbaar blijft.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
19
Gebiedskarakteristieken
Een belangrijke gebiedskarakteristiek is dat de bebouwingskern rond het vroegere
gemeentehuis in het open landschap ligt, los van Soerendonk. Daarom is door het TRK aan
de stedenbouwkundige onderlegger de eis gesteld dat de huidige kasteellocatie en Hof van
Cranendonck tezamen, alsmede hun bijbehorende voorzieningen omgeven zullen blijven door
landschap en dus op afstand van Soerendonk zullen blijven. Een passende inbedding van Hof
van Cranendonck vergt dat ook naar de andere gebiedskarakteristieken wordt geluisterd.
Historische lanenstructuur
Het gebied waarin Hof van Cranendonck wordt ingebed, kent meerdere historische lanen.
De Van Schoonvorstlaan, de Van Sevenbornlaan en de Van Hornelaan komen reeds voor
op de oudste kaarten van het gebied. De lanen zijn niet alleen belangrijk als historische
structuren, zij zijn als kader ook vormend geweest voor het latere cultuurlandschap. De Van
Schoonvorstlaan doorsnijdt het cultuurlandschap met aan beide zijden agrarische gronden.
Tussen het westelijk en oostelijk aansluitende landschap bestaan weliswaar subtiele
verschillen, maar oppervlakkig beschouwd zijn zij gelijk. Deze karakteristiek, de continuïteit
van landschap, is waardevol.
2.3 Stedenbouwkundig/architectonisch structuurplan
Vanuit de cultuurhistorische en landschappelijke randvoorwaarden en overige, boven reeds
genoemde factoren, is plan Hof van Cranendonck in de stedenbouwkundige onderlegger
voorzien als een compacte compositie van gebouwdelen. Tezamen tonen deze zich in het
landschap als een ensemble. Inherent daaraan is het silhouet van lange, iets in hoogte
verspringende lijnen die een samenhangend decor vormen.
Het plan toont grotere en kleinere componenten, die gegroepeerd zijn om een centrale
langgerekte hof met verbindingen naar de omliggende wegen en met geraffineerde
doorzichten naar het omringende landschap. Het plan kent drie bouwdelen. Dit zijn:
• Een hotelcomplex rond twee groene hoven met wellness , restaurant, bars, feestruimten
en kinderspeelgelegenheden gelegen aan en in verbinding met de groene Cranendonck.
• Een complex bestaande uit een theater en een congresfaciliteit, separaat toegankelijk,
met vergaderzalen lobby’s en feestruimten in het centrum.
• Een lange vleugel voor commerciële en museale doeleinden, gesitueerd aan de oostzijde
van het ensemble nagenoeg parallel aan de Van Schoonvorstlaan.
• Om functionele en organisatorische redenen zijn de drie bouwdelen onder het maaiveld
met elkaar verbonden. Hier zijn ook de facilitaire voorzieningen ondergebracht. Een
parkeergarage geeft directe toegang tot het erboven gelegen hotelcomplex.
Ontsluitingen en verbindingen
Het complex is vooral op de binnenhoven georiënteerd en kent toegangen in alle
windrichtingen. De laatste verankeren het complex in de bijzondere omgeving, die hierdoor
een positieve impuls krijgt. De doorgangen door de gebouwmassa naar de binnenhoven toe
zijn met grote zorg gecomponeerd. Zij bieden fascinerende perspectieven en lokken uit tot
bezoek. Ook de binnenhoven zijn zodanig gecomponeerd dat van hen een uitnodigende
werking zal uitgaan.
De stedenbouwkundige onderlegger vormt een waarborg voor een complex dat een rustige
uitstraling zal hebben. Deze wordt mede bewerkstelligd door het repeterende patroon van
lange zadeldaken en mooi gedimensioneerde kolommenrijen van arcades en drooglopen,
maar ook door de pleinen en hoven met hun aantrekkelijke begroeiing.
2.4 Cranendonck 10, 10A en 11
Door zijn situering op het terrein van de voormalige proefboerderij van de Universiteit
van Wageningen heeft plan Hof van Cranendonck effect op Cranendonck 10, 10A en 11.
Cranendonck 10, 10A wordt door de gemeente beschouwd als gemeentelijk monument
(TRK heeft geen inzage gehad in het desbetreffende collegebesluit). Daar niets erop wijst
dat bij de aanwijzing andere opstallen op het perceel van Cranendonck 10 en 10A van de
monumentenstatus zijn uitgesloten, moet ervan worden uitgegaan dat ook het bouwvolume
Cranendonck 11 bescherming geniet als gemeentelijk monument.
De reden voor aanwijzing blijkt voor het TRK uit de Monumentbeschrijving Gemeente
Cranendonck. Daarin wordt aangegeven dat Cranendonck 10, 10A wordt beschermd vanwege
historische waarde en ensemblewaarde. De architectonische stijl en de architectonische
oorspronkelijkheid worden niet tot de monumentale waarden gerekend en het object wordt
niet van beeldbepalende waarde geacht. De monumentbeschrijving luidt:
Langgevelboerderij in historiserende bouwtrant met zadeldak, negenruits ramen,
luiken en witgeschilderde wanden. In 1949 werd de oude Cranendonckse hoeve
verbouwd tot proefboerderij. Rondom de boerderij enige eiken, zilverlindes van 175
cm omtrek en een beuk van ca 150 cm omtrek
Boerderij van betekenis als onderdeel van Cranendonck en als voorbeeld van
traditionele boerderijbouw van rond 1930 met moderne bedrijfsvoering.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
21
Het TRK heeft verkennend onderzoek ingesteld naar het monument en op grond daarvan
vastgesteld dat de monumentbeschrijving niet geheel adequaat is. Van belang is dat
Cranendonck 10, 10A in de huidige staat niet als langgevelboerderij in historiserende
bouwtrant is geconcipieerd, maar gefaseerd tot stand is gekomen en het resultaat is van
herbouw. Het stalvolume (Cranendonck 10A) is integraal gebouwd in 1952 (bouwvergunning
oktober 1952). Het betreffende bouwplan voorzag ook in een aanpassing van Cranendonck
11 (met name de gevel aan de Van Schoonvorstlaan), alsmede in de aanleg van een
losstaande schuur enkele meters ten westen van Cranendonck 11.
Het TRK stelt vast dat er gelet op de monumentenstatus een belang is om bij de
ontwikkeling van Hof van Cranendonck de panden Cranendonck 10, 10A en 11 te ontzien
dan wel respectvol te integreren. Tegelijkertijd concludeert het TRK dat een goede
stedenbouwkundige en architectonische ontwikkeling van Hof van Cranendonck een eigen
ruimte vraagt. Belangrijk zijn de volgende overwegingen:
1.
Vanwege de cultuurhistorische en landschappelijke waarden van het gebied vraagt
het plan Hof van Cranendonck om het minimaliseren van de belasting voor de
omgeving in footprint en architectuur.
2.
Voor de acceptatie van Hof van Cranendonck in de bijzondere locatie is het
essentieel dat het landschap rondom het plan zo veel mogelijk gevrijwaard blijft
van inrichtingselementen en dat de afstand van het gebouwencomplex tot de
Ecologische Hoofdstructuur aan de noordzijde van het plangebied zo groot
mogelijk is.
3.
Uit het vlekken-structuurplan, vastgelegd in de stedenbouwkundige onderlegger
Land van Cranendonck, blijkt hoe belangrijk het voor de verdere ontwikkeling van
Hof van Cranendonck is dat de verschillende bouwdelen niet als losse elementen
worden opgevat, maar als onderdeel van een geheel. Het sleutelwoord is
samenhang. De gestalte van de centrale hof is daarbij leidend en maatgevend.
Door alle omringende bouwdelen in een totale omvatting van deze hof vorm te
geven, wordt duidelijk dat de hof het centrale uitgangspunt is van het gehele
project en de naam Hof van Cranendonk met name hieraan zijn betekenis ontleent.
Het beeld van die omvatting is continu en wordt gemaakt door een rondlopende
arcade. Slechts op een paar plaatsen wordt de continuïteit van de arcade bewust
doorbroken.
De voorafgaande overwegingen nopen er toe dat Hof van Cranendonck zo compact mogelijk
werd opgezet, uitgaande van een heldere structuur van hoven. Om dat te bereiken, is de
voorliggende configuratie van Hof van Cranendonck herschikt, wat tot een verdichting van
het plan heeft geleid. Tevens is er een belang om Hof van Cranendonck zover mogelijk van
de Ecologische Hoofdstructuur te projecteren. Dit belang conflicteert echter met een andere
prioriteit, namelijk het waarborgen van de eigenstandigheid van Cranendonck 11. Omdat
dit monument zijn entree aan de noordzijde heeft en ook architectonisch naar deze zijde is
gericht, zou Hof van Cranendonck niet alleen fysiek los moeten blijven van het monument,
maar ten opzichte van Cranendonck 11 zelfs een duidelijke afstand in acht moeten nemen.
Zou hieraan gehoor worden gegeven, dan zou Hof van Cranendonck in zijn schematische
configuratie, zoals weergegeven in de stedenbouwkundige onderlegger, onvoldoende afstand
laten tot de Ecologische Hoofdstructuur.
In het bovengenoemde belangenconflict heeft het TRK na zorgvuldige afweging het belang
van een goede inbedding in de gevoelige landschappelijke situatie en het ruimte geven
aan een voor Cranendonck belangrijke nieuwe kwalitatieve impuls laten prevaleren boven
het handhaven van de eigenstandigheid van Cranendonck 11. Op basis van verkennend
onderzoek (dat bij de aanwijzing kennelijk maar summier is uitgevoerd) is geconcludeerd
dat bij Cranendonck 11 weliswaar van enige cultuurhistorische waarde sprake is, maar dat
deze waarde vooral bestaat in samenhang met Cranendonck 10, 10A en dat Cranendonck
11 op zichzelf geen bijzondere waarde vertegenwoordigt. De historische waarde van de
proefboerderij blijft aanwezig in de vorm van Cranendonck 10, 10A, dat met Hof van
Cranendonck een nieuw ensemble gaat vormen. Daarmee wordt een nieuwe invulling gegeven
aan het oorspronkelijke complexmatige karakter van Cranendonck 10, 10A. Tegelijkertijd
blijft Cranendonck 10, 10A zijn rol als onderdeel van het ensemble van witte gebouwen
rondom groene driehoek de Cranendonck vervullen.
Concreet betekent dit dat het TRK als monumenten- en welstandscommissie in beginsel
bereid is om positief te adviseren over een plan dat voorziet in een ingreep in of het
amoveren van Cranendonck 11 ten gunste van het behoud van landschappelijke waarde(n) en
het ontstaan van een nieuwe ruimtelijke kwaliteit, namelijk Hof van Cranendonck.
Ten aanzien van Cranendonck 10, 10A wordt een zorgvuldige inpassing in Hof van
Cranendonck verlangd, zodanig dat de eigenstandigheid van het monument als object van
historische waarde wordt gewaarborgd. Dit stelt grenzen aan de mate waarin het nieuwe in
het bestaande mag ingrijpen en betekent dat Cranendonck 10, 10A ook in het interieur van
Hof van Cranendonck een duidelijk leesbare zelfstandigheid dient te behouden.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
23
Afb. 6. Situering rotonde parkeervoorzieningen en routes Hof van Cranendonck
2.5 Nadere motivatie verkeersoplossing
Teneinde maximaal aan de geformuleerde kaders en randvoorwaarden te kunnen
beantwoorden, adviseert het TRK Land van Cranendonck om de rotonde aan de westzijde van
het plangebied te situeren en de bijbehorende ontsluitingsweg door het plangebied te laten
samenvallen met een betekenisvol structuurelement van het historische landschap, dat is
ontleend aan de kadastrale minuut van 1811-1832.
Deze oplossing waarborgt dat Hof van Cranendonck binnen het kader van de Van
Schoonvorstlaan, de Van Egmondlaan en de nieuwe, met een historische structuur
samenvallende ontsluitingsweg vrij in het landschap kan liggen. De nieuwe ontsluitingsweg
concurreert niet met de Van Schoonvorstlaan en doorkruist niet de historische structuur
van het landschap, maar bevestigt deze juist. Voorts waarborgt deze oplossing een
logische en landschappelijk wenselijke situering van de parkeervoorziening in relatie tot
het gebouwencomplex. Doordat de rotonde wordt omgeven door bos en de ontsluitingsweg
door het bosje loopt in plaats van daarlangs wordt de landschappelijke impact van de
noodzakelijke verkeersvoorziening geminimaliseerd.
Het TRK is zich ervan bewust dat de voorgestelde ontsluitingsweg over een beperkte
afstand de Ecologische Hoofdstructuur doorsnijdt. Deze beperking is in een totale afweging
van cultuurhistorische, landschappelijke en functionele argumenten evenwel nadrukkelijk
ondergeschikt aan de belangrijke voordelen die de voorgestelde oplossing biedt. De
doorsnijding van de EHS wordt bovendien maximaal gecompenseerd.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
25
Afb. 7. Luchtfoto (© SRE Milieudienst) met projectie kadastrale minuut 1811-1832
3
cultuurhistorische
analyse plangebied
Plan Hof van Cranendonck is voorzien in een gebied waarvoor de gemeente streeft naar
het duurzaam waarborgen en vergroten van de ruimtelijke kwaliteit vanuit onder meer de
kernkwaliteit cultuurhistorie. Cultuurhistorische waarden moeten behouden blijven en worden
versterkt en benut. Hof van Cranendonck moet derhalve zodanig worden ontwikkeld dat het
aan deze doelstelling beantwoordt. Daartoe dienen cultuurhistorische waarden te worden
gerespecteerd en als vertrekpunt voor de ruimtelijke ontwikkeling en inbedding te worden
omarmd. Deze benaderingswijze vergt een cultuurhistorische schets van het plangebied.
3.1 Historisch landschap
Het plan Hof van Cranendonck is geprojecteerd op een locatie binnen de voormalige hoge
heerlijkheid Cranendonck. Naar wordt aangenomen, is er in de dertiende eeuw om kasteel
Cranendonck, gelegen aan de Buulder Aa en de rand van het Cranendonckse Bos, een
landbouwenclave ontstaan. Woeste heidegronden werden ontgonnen ten behoeve van
landbouwgrond. De ontgonnen gronden hadden een kenmerkende langgerekte structuur.
Het waren vooral hooilanden. Met het verstrijken van de tijd werden percelen opgedeeld
in kleinere eenheden. Hier werden gewassen verbouwd en bovendien dienden de kleinere
percelen voor de weidegang van vee en als hooiland. Door ruilverkaveling, die in het gebied
om het kasteel al vóór de jaren 60 van de vorige eeuw haar intrede deed, is de oude structuur
van het cultuurlandschap deels verdwenen. Om rechte landbouwkavels te krijgen, werd de
meanderende loop van de Buulder Aa op plaatsen aangepast (bron: Gebiedsvisie Baronie
van Cranendonck). Historische kaarten, zoals de kadastrale minuut van 1811-1832, tonen de
indeling in percelen van vóór de ruilverkaveling.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
27
Afb. 8. Visualisatie footprint kasteel uit 2009
Afb. 9. Cranendonckse Hoef op historische kaarten uit circa 1770 (links) en 1794 (rechts)
3.2 Kasteel
Kern van de hoge heerlijkheid Cranendonck (later Baronie van Cranendonck) was het van
oorsprong dertiende-eeuwse kasteel, dat in 1270 voor het eerst in een historisch document
wordt genoemd. Het kasteel lag aan een diepe meander van de Buulder Aa op de rand van
het Cranendonckse Bos. Het gebied vormde aanvankelijk een doorgang door ondoordringbare
moerassen van de Peel. In 1673 werd het kasteel, dat sinds het midden van de zestiende
eeuw als onderdeel van de Baronie van Cranendonck toebehoorde aan de Oranjes, verwoest
door de Fransen. Er bleef slechts een ruïne over. Verschillende bronnen vermelden hoe de
ruïne vervolgens geleidelijk is afgebroken, totdat er aan het begin van de twintigste eeuw
geen bovengrondse resten meer waren. Ook werd de gracht dichtgegooid. Verkennende
opgravingen (1996), grondboringen (1997) en grondradaronderzoek (2006) hebben inmiddels
het bestaan van funderingsresten en een puinpakket aangetoond. Het is mogelijk dat er nog
(fragmenten van) kelders aanwezig zijn. In 2009 is op de vindplaats een visualisatie van de
plattegrond van het kasteel gerealiseerd (afb. 8). Om dit mogelijk te maken, moest een deel
van een negentiende-eeuwse hoogstamboomgaard worden verwijderd, hetgeen met nieuwe
aanplant is gecompenseerd.
3.3 Hoofdhoeve: het voormalige gemeentehuis
Tot het landgoed van het kasteel behoorden enkele hoeves. Circa 150 m westelijk van het
kasteel, op het punt waar de Cranendonck en de Van Hornelaan elkaar ontmoeten, lag de
Cranendonckse Hoef. Dit was, naar men aanneemt, de hoofdhoeve. Op historische kaarten
wordt de hoofdhoeve geschematiseerd weergegeven als respectievelijk een langwerpig
bouwlichaam met de lange zijde parallel aan de Van Schoonvorstlaan (kaart uit circa 1770)
en als vierkant bouwlichaam (kaart uit 1794) (afb. 9). Ook de kadastrale minuut van 18111832 toont de hoeve als een vierkant bouwwerk, maar dan bestaande uit drie vleugels die
een binnenplaats omsluiten.
Afb. 10. U-vormige Cranendonckse Hoef op kadastrale minuut van 1811-1832
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
29
Afb. 11. Luchtfoto (© SRE Milieudienst) met projectie hoofdhoeve kadastrale minuut 1832
Afb. 12. Het voormalige gemeentehuis staat op een terpachtige verhoging
De laatste bevond zich aan de zijde van de Van Schoonvorstlaan en de Cranendonck. De
ingang tot de binnenplaats lag tegenover de huidige ‘brink’ (afb. 6). Uit een projectie van
de kadastrale minuut van 1811-1832 op een luchtfoto van nu blijkt dat de Cranendonckse
Hoef duidelijk groter was dan het huidige kasteeltje (afb. 7). Voorts kan aan de projectie
worden afgelezen dat de noordelijke vleugel van de hoeve ongeveer op de plaats van de
hoofdmassa van het kasteeltje lag. De U-vormige Cranendonckse Hoef is ook aangegeven op
de veldminuut van 1847 en de nettekening van 1830-1850.
In 1899 liet baron Tuyll van Serooskerken (het restant van) de hoeve afbreken en vervangen
door een villa in historiserende stijl. Deze werd in 1915 gekocht door A. Clocquet uit
Roermond, die de villa in 1917 liet voorzien van het veelhoekige torentje met ingezwenkte
spits met uivormige bekroning en windwijzer (afb. 25). De villa werd in 1938 aange-kocht
door de gemeente Maarheeze en twee jaar later, na een verbouwing door J. Roffelsen, in
gebruik genomen als gemeentehuis. Op zijn vroegst in die tijd werd het metselwerk van de
buitenmuren wit geschilderd. Alleen de plint bleef in schoonmetselwerk gehandhaafd. Het
bouwwerk, sinds 1997 geen gemeentehuis meer, wordt informeel aangeduid als ‘kasteeltje’.
Een opvallend detail is dat het kasteeltje gebouwd is op een duidelijk waarneembare
terpachtige verhoging, die het bouwraam scherp omkadert (afb. 12). De ouderdom van de
terp staat niet vast.
3.4 Pachthoeves
Behalve de Cranendonckse Hoef kende het landgoed nog twee pachthoeves: de Perkhoeve
(hoek Molenheide-Van Schoonvorstlaan) en de Bulthoeve (bocht Kerkstraat-Molenheide). Op
de reeds genoemde kaart uit omstreeks 1770 worden ter plekke van de Perk drie rechthoekige
bouwlichamen aangegeven. Twee daarvan liggen naast elkaar en zijn met hun lange zijde
gericht naar een driehoekige verbreding aan de kop van de Van Schoonvorstlaan. Het derde
ligt aan de overkant van de Molenheide. Dit laatste bouwlichaam komt op de kaart uit 1794
niet meer voor. In 1787 werd in het Cranendonckse Bos een boswachtershuisje gebouwd,
dat in de negentiende eeuw werd omgevormd tot een boerderijtje, de Boschhoeve. Het
werd in de oorlog gesloopt (bron: Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart
Cranendonck).
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
31
Afb. 13. Baronie van Cranendonck omstreeks 1770; 1=kasteel, 2=Cranendonckse Hoef, 3=locatie Perkhoeve, 4=molen
Afb. 14. Luchtfoto (© SRE Milieudienst) met projectie kadastrale minuut 1811-1832; geel=projectie van wegen die voorkomen op kaart uit circa 1770
3.5 Wegen
In het plangebied zijn alle historische wegen nog aanwezig. Op de oudste bekende kaart
van het gebied, namelijk die uit omstreeks 1770, zien we onder meer de Molenheide, de Van
Schoonvorstlaan, de Van Sevenbornlaan en de Van Hornelaan. Ook de hoofdpaden door het
Cranendonckse Bos staan op de kaart (afb. 9-10). Verder is te zien dat de – waarschijnlijk
nog onverharde – wegen worden begeleid door bomen. Tegenwoordig zijn dat Amerikaanse
eiken. De klinkerbestrating dateert uit de eerste helft van de twintigste eeuw.
Het lijkt aannemelijk dat de wegen in het plangebied die reeds op de oudste bekende kaart
voorkomen, zoals de Van Schoonvorstlaan, verband houden met de ontsluiting van het
verdwenen kasteel en derhalve aanmerkelijk verder teruggaan in de tijd dan de achttiende
eeuw. De Van Egmondlaan komt op de kaart van omstreeks 1770 nog niet voor en is ook
op de kaart uit 1794 nog niet aangegeven (afb. 13). Dat gebeurt voor het eerst op de
kadastrale minuut van 1811-1832. De Van Egmondlaan werd dus rond 1800 (tussen 1794
en 1832) aangelegd en vormt geen onderdeel van de oudste gedocumenteerde structuur
van het gebied. Het staat niet vast waarom de Van Egmondlaan werd aangelegd. Het is te
verwachten dat de laan primair een rol heeft gespeeld in de ontsluiting van de gronden
tussen Soerendonk en de Cranendonckse Hoef. Met het toen reeds opgeblazen kasteel had de
laan in elk geval niets te maken.
3.6 Groene driehoek Cranendonck
In het zuidelijk deel van het plangebied ligt een driehoekige brinkachtige ruimte, de
Cranendonck. Deze wordt afgebakend door een drietal wegen: de voortzetting van de Van
Sevenbornlaan, de voortzetting van de Van Egmondlaan en de weg die beide lanen met
elkaar verbindt. Om de brink staan enkele gebouwen die de groene ruimte begrenzen. Het
betreft de gemeentelijke monumenten Cranendonck 10 en 10A (voormalige proefboerderij),
Cranendonck 1 (kasteeltje) en Cranendonck 2 (woonhuis), alsmede Cranendonck 3-4
(uitbreiding van het vroegere gemeentehuis) en Cranendonck 7-9 (woonhuizen). Door de
situering om de brink, de zonder uitzondering witte gevels en een globale overeenkomst in
nokhoogte is er sprake van ensemblewerking. Op de met gras begroeide brink staan decennia
oude bomen, waaronder Amerikaanse en inlandse eiken. De sfeer is aangenaam en dorps
(afb. 17).
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
33
Afb. 15. Situatie groene driehoek van Cranendonck op topografische kaart uit 1953 (© watwaswaar)
Afb. 16. Situatie groene driehoek van Cranendonck op topografische kaart uit 1963 (© watwaswaar)
Ofschoon een ruimtelijke organisatie rondom een driehoekige groene ruimte kenmerkend
is voor vele dorpen, vormt de ‘brink’ in Cranendonck geen oude kern. Hij is pas ontstaan
omstreeks 1954 toen de verbindingsweg tussen de Van Sevenbornlaan en de Van Egmondlaan
werd aangelegd. Een en ander volgt uit de combinatie van het feit dat de verbindingsweg op
de topografische kaart van 1953 nog niet is aangegeven en het bouwjaar van de woningen
aan de verbindingsweg, namelijk 1954 (afb. 15-16).
Daar plan Hof van Cranendonck gepaard zal gaan met een reconstructie van het
cultuurlandschap uit de periode 1830-1900 zijn ook eerdere ontwikkelingsstadia van de brink
relevant. Een belangrijk moment in de ontwikkeling vormt de aanleg van de Van Egmondlaan
rond 1800. Vóór die tijd bestond het gebied ten westen van de Van Sevenbornlaan en de
Van Schoonvorstlaan uit landbouwgronden en was er van een brinkachtige groene ruimte
in het geheel geen sprake. Vanaf circa 1800 bestaat de situatie dat de Van Egmondlaan
en de Van Sevenbornlaan nabij de Van Hornelaan nagenoeg in een punt samenkomen. De
twee lanen begrenzen zo een wigvormig gebied, dat in zuidwestelijke richting steeds breder
wordt. Historische kaarten tonen de ontwikkeling van dit gebied. Reeds in 1832 bestond er
een zandweg die vanaf de Van Sevenbornlaan tussen de akkers door in noordelijke richting
voerde en daarbij de Van Egmondlaan kruiste (afb. 13). De zandweg liep ongeveer 300 m
westelijk van de Cranendonck midden door het huidige ruilverkavelingsgebied ten westen
van de vroegere proefboerderij. Samen met de eveneens onverharde Van Egmondlaan en de
Van Sevenbornlaan omsloot de zandweg een driehoekig stuk grond. Vanaf circa 1800 tot
omstreeks 1954 was de westelijke helft daarvan verkaveld in oost-west gerichte percelen,
terwijl het oostelijke deel nagenoeg ongeleed was en wellicht voor de weidegang van vee
werd benut. Daarna werd dit oostelijk deel met de aanleg van een verbindingsweg – waaraan
Cranendonck 7-9 zijn gebouwd – tussen de Van Sevenbornlaan en de Van Egmondlaan
onderverdeeld in een westelijke helft, die nog steeds voor landbouwdoeleinden wordt
benut, en een oostelijke helft: de brink van Cranendonck (afb. 15). De verbindingsweg ligt
overigens in het verlengde van de grenslijn die op de kadastrale minuut van 1811-1832 de
locatie waar Hof van Cranendonck moet verrijzen, verdeelt in westelijke en oostelijke zone
van landbouwgronden (afb. 14).
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
35
Afb. 17. De weg voor Cranendonck 7-9 is aangelegd omstreeks 1954
Afb. 18 Van Sevenbornlaan en brink Cranendonck
Afb. 19. Cranendonck 2, woonhuis uit 1948
Afb. 20. Cranendonck 3-4 (rechts)
Afb. 21. Cranendonck 10 (rechts) en 10A (links)
Afb . 22. Cranendonck 10 en 10A (links) en 11 (rechts)
3.7 Overige bebouwing twintigste eeuw
Cranendonck 2 (gemeentelijk monument)
Cranendonck 2 is een woonhuis in traditionalistische trant (afb. 19). Het werd opgetrokken
in 1948 (de Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart vermeldt als
bouwjaar ten onrechte circa 1930). Volgens de Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie
Erfgoedkaart is het huis van betekenis als onderdeel van het landgoed Cranendonck.
Cranendonck 3-4
Cranendonck 3-4 is gebouwd als huisvesting van de landbouwschool. Later werd het gebouw
betrokken bij het gemeentehuis en diende het als kantoor van de firma Van Gansewinkel. De
eerste bouwfase dateert uit de jaren 50, waarna meerdere aanpassingen volgden. Sinds 2012
staat het complex leeg (afb. 20).
Cranendonck 7-9
Cranendonck 7-9 zijn een vrijstaande woning en een twee-onder-een-kapwoning. Ze zijn
gebouwd in 1954 (afb. 17-18).
Cranendonck 10-10A (gemeentelijk monument)
Reeds op de bonnekaart van 1901 wordt op de locatie Cranendonck 10 een langgerekt
gebouw parallel aan het verlengde van de Van Egmondlaan aangegeven. Het huidige
bouwwerk dateert wat het exterieur betreft voor een belangrijk deel van 1938. Het maakte
deel uit van het werkverschaffingskamp dat in 1938 werd opgetrokken. In 1941 werd het
kamp omgebouwd om vluchtelingen uit Duitsland te kunnen opvangen. Na de oorlog werd
het opvangcentrum verbouwd tot lagere landbouwschool. Vervolgens vonden in 1952
ingrijpende bouwactiviteiten plaats toen in het complex het Praktijkcentrum Cranendonck,
ook bekend als de proefboerderij, werd gevestigd. Inmiddels staat het pand leeg. Het
bouwwerk geniet monumentstatus als traditionele boerderij met moderne bedrijfsvoering
en als onderdeel van het landgoed Cranendonck (bron: Catalogus Cultuurhistorische
Inventarisatie Erfgoedkaart Cranendonck) (afb. 21-22).
Cranendonck 11
Cranendonck 11 wordt door de gemeente Cranendonck beschouwd als onderdeel van
gemeentelijk monument Cranendonck 10 en 10A. Voor de gebruiksgeschiedenis van het pand
zie Cranendonck 10 en 10A (afb. 22).
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
37
Afb. 23. Luchtfoto (© SRE Milieudienst) met historische elementen: blauw = archeologisch rijksmonument; rood vol = gemeentelijk monument;
geel = historisch belangrijkste wegen; rood = overige wegen van betekenis; paars = historische landschappelijke structuren
3.8 Waardestelling
Het plangebied Hof van Cranendonck (bouwraam en ruime omgeving) wordt naast zijn
archeologische en monumentale waarden vooral gekenmerkt door en alom gewaardeerd
vanwege uitgesproken cultuurhistorische en cultuurlandschappelijke waarden. Deze waarden
zijn verbonden aan objecten (o.a. gebouwen), structuren (o.a. wegen) en gebieden. Als plek
van schoonheid en rust zijn ook emotionele kwaliteiten aan te merken. Het is inmiddels
rijks- en gemeentelijk beleid dat cultuurhistorische waarden doorwerken in nieuwe ruimtelijke
ontwikkelingen. De waarden dienen daartoe te worden verankerd in bestemmingsplannen en
gemeentelijke erfgoedverordeningen.
Wat betreft Hof van Cranendonck spreekt het gemeentelijke beleid uit de Gebiedsvisie Baronie
van Cranendonck. Daarin wordt cultuurhistorie beschouwd als een van de kernkwaliteiten
van het gebied en wordt bepleit dat historie een centrale plaats in het landschap moet
innemen. Daartoe dienen volgens de visie bij de ontwikkeling van Hof van Cranendonck
cultuurhistorische waarden te worden behouden, versterkt en benut. Over de betekenis
van erfgoed in relatie tot ruimtelijke ontwikkelingen zegt de gemeente Cranendonck op
haar website: “Erfgoed heeft alles te maken met ons eigen leven, onze identiteit en is
bepalend voor het karakter van de plaats waar wij wonen. Het gaat om bouwwerken en
landschappelijke structuren, zichtbare en onzichtbare overblijfselen van onze gezamenlijke
geschiedenis, die wij waardevol vinden voor ons gemeenschappelijke geheugen en identiteit.
De resten van het verleden kunnen in de toekomst ook een belangrijke inspiratiebron vormen
voor het vergroten van de ruimtelijke kwaliteit en het versterken van de identiteit van de
gemeenschap van Cranendonck.”
Wanneer beoogd wordt dat cultuurhistorische waarden doorwerken in plan Hof van
Cranendonck is het zaak dat vooraf precies duidelijk is welke deze waarden zijn en hoe zwaar
zij wegen.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
39
Afb. 24. Erfgoedkaart Kempen; plangebied met aanduiding van oude open akkers (beige) en oude besloten akkers (groen) © SRE Milieudienst
3.8.1 Rijks- en gemeentelijke monumenten
Binnen plangebied Hof van Cranendonck zijn sommige archeologisch en/of cultuurhistorisch
waardevolle objecten en terreinen beschermd krachtens de Monumentenwet of de
gemeentelijke monumentenverordening. Het terrein van het vroegere kasteel geniet
rijksbescherming als archeologisch monument. Hier geldt dat voorkomen moet worden dat
de archeologische inhoud van de bodem wordt beschadigd. Voorts kent het plangebied de
volgende gemeentelijke monumenten:
•
Cranendonck 1 (landhuis/het kasteeltje)
•
Cranendonck 2 (woonhuis)
•
Cranendonck 10 en 10A (proefboerderij)
•
Monument op hoek Van Schoonvorstlaan en Molenheide (beeld-houwwerk)
De waarde van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten is vastgelegd in
redengevende omschrijvingen. Nieuwe ontwikkelingen mogen aan deze waarden in principe
geen afbreuk doen.
3.8.2 Erfgoedkaart Kempen
Ook van vele andere structuren en gebieden is de archeologische en cultuurhistorische
waarde geïnventariseerd en vastgelegd. Dit is gebeurd in de door de gemeente Cranendonck
vastgestelde Erfgoedkaart Kempen (http://atlas.sre.nl/archeologie). In deze digitale
interactieve kaart zijn ook de rijksbeschermde en gemeentelijke monumenten opgenomen.
De Erfgoedkaart Kempen is een concrete invulling van de Cultuurhistorische Waardenkaart
van de provincie Noord-Brabant. Zij dient een betere bescherming van het erfgoed via de
gemeentelijke archeologie- en erfgoedverordening, alsmede de bestemmingsplanparagraaf
archeologie en cultuurhistorie, zoals de Monumentenwet beoogt.
Op de Erfgoedkaart Kempen wordt een groot gebied rond het voormalige kasteel – benoemd
als landgoed Cranendonck – als cultuurhistorisch ensemble aangemerkt. Aan het ensemble
en aan verschillende aspecten daarvan wordt cultuurhistorische waarde toegekend. Voor
het plangebied zijn deze aspecten samengebracht onder de noemers historische bouwkunst
en historische geografie. Onder de eerste worden de reeds genoemde gemeentelijke
monumenten en de ondergrondse bouwkundige resten van het vroegere kasteel verstaan (de
gehele plek van het vroegere kasteel is archeologisch rijksmonument), bij de tweede gaat
het om het aan de Buulder Aa gelegen landgoed met park/tuin, eikenlanen, klinkerwegen,
loofbossen en landbouwgronden.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
41
Afb. 25. Gemeentelijk monument Cranendonck 1 (het kasteeltje)
De Erfgoedkaart Kempen kent ook een weging van waarden. De grootte van de waarde
bepaalt hoe in de ruimtelijke ontwikkeling met de waarde moet of kan worden omgegaan. In
de toelichting bij de Erfgoedkaart Kempen worden drie categorieën onderscheiden (bron: SRE
Milieudienst):
•
Categorie 1. Beschermde cultuurhistorische monumenten (rijksbe-schermde en
gemeentelijke monumenten). Het beschermde moet in principe onaangetast
blijven, tenzij rijk en/of gemeente voor een ingreep vooraf toestemming geeft.
•
Categorie 2. Object of gebied met een zeer hoge cultuurhistorische waarde. De
waarden verdienen het om behouden te blijven, maar vooral ook om als
inspiratiebron te dienen bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. De aanwezige
waarden mogen in principe niet wor-den verstoord of vernietigd. Bij gebouwen
geldt dat onderhoud en versterken voor vernieuwen en ontwikkelen gaat en dat
vernieuwen en ontwikkelen geschiedt vanuit respect voor de cultuurhistorische
waarden.
•
Categorie 3. Object of gebied met een hoge cultuurhistorische waar-de. De waarden
verdienen het om behouden te blijven, maar vooral ook om als inspiratiebron te
worden gebruikt bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen.
De Erfgoedkaart Kempen kent aan de door bomen begeleide historische klinkerwegen
zeer hoge cultuurhistorische waarde toe. Het betreft de Van Schoonvorstlaan, de Van
Sevenbornlaan, de Van Hornelaan en de Van Egmondlaan, maar ook de Cranendonck rondom
de brink.
3.8.3 Aanvullende waardestelling door Team Ruimtelijke Kwaliteit
De vastgestelde monumentale waarden met inbegrip van de waarden die zijn vervat in de
Erfgoedkaart Kempen vormen een belangrijk uitgangspunt en een leidraad voor de ruimtelijke
ontwikkeling en inbedding van Hof van Cranendonck. Het Team Ruimtelijke Kwaliteit heeft
evenwel de behoefte gevoeld om vanuit de eigen expertise aanvullend cultuurhistorische
en landschappelijke waarden te benoemen. Deze worden in het volgende hoofdstuk als
kader en richtlijnen geformuleerd. De gezamenlijke waardestellingen maken duidelijk welke
archeologische, cultuurhistorische en landschappelijke waarden bij de ontwikkeling van Hof
van Cranendonck in acht moeten worden genomen en bieden houvast en inspiratie voor het
bereiken van passende ontwerpoplossingen.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
43
Bijlage 1: luchtfoto (© SRE Milieudienst) met projectie kadastrale minuut 1811-1832 en projectie (geel) van wegen topografische kaart uit circa 1770
Literatuur en overige bronnen
Biemans, J. (2012). Kasteel Cranendonck. Voorbeeld van een reconstructieproject, In
Brabant, 3-5, 20-29.
Kragten. (2013). Hof van Cranendonck. Informatieset tbv Team Ruimtelijke Kwaliteit.
Kragten. (2013). Hof van Cranendonck. Conceptbeeldkwaliteitsplan
Provincie Noord-Brabant. Cultuurhistorische Waardenkaart – Provincie Noord-Brabant. (2013,
november). Geraadpleegd op
http://atlas.brabant.nl/SilverlightViewerProvNB/Viewer.html?ViewerConfig=http://atlas.
brabant.nl/Geocortex/Essentials/REST/sites/CHW_Viewer/viewers/BasisViewerPlusCHW/
virtualdirectory/Config/Viewer.xml
SRE Milieudienst. Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart Cranendonck.
SRE Milieudienst. (2013, november). Erfgoedkaart Kempen. Geraadpleegd op http://atlas.sre.
nl/archeologie/
Watwaswaar. (2013, november). Geraadpleegd op http://watwaswaar.nl/
Bijzondere dank is verschuldigd aan drs. Jac Biemans, voorzitter van de Heemkundekring De
Baronie van Cranendonck, voor historische informatie en kaartmateriaal.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
45
4
concept en doelen
4.1 randvoorwaarden vanuit cultuurhistorie en landschap
Het invoegen van een grootschalig project in een gebied met de cultuurhistorische en
landschappelijke waarden van de Baronie van Cranendonck vraagt om gevoeligheid en
respect voor het bestaande. Belangrijk is dat het plan landschappelijk, stedenbouwkundig en
architectonisch zodanig op bestaande waarden reageert en voortbouwt, dat het nieuwe als
een logische en passende volgende ontwikkeling in het cultuurhistorisch gelaagde landschap
kan worden ervaren. Bestaande waarden zijn daarbij richtinggevende kaders, die niet mogen
worden overruled, maar ook bronnen van inspiratie. Bijzondere aandacht vergt de uitwerking
van Hof van Cranendonck op het karakter van het historische landschap en de genius loci,
namelijk de kasteellocatie als centrum van de gebiedsontwikkeling. Ter bevordering van een
respectvolle en kwalitatieve inbedding en ruimtelijke uitwerking van Hof van Cranendonck
zijn onderstaand kaders en randvoorwaarden geformuleerd die bij de ontwikkeling van Hof
van Cranendonck in acht moeten worden genomen.
voorbeeld inbedding in historisch landschap
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
47
4.1.1Behoud karakter historisch landschap
Hof van Cranendonck wordt gesitueerd in een betrekkelijk gaaf gebleven historisch landschap
dat karakteristiek is voor Brabant en de Kempen. Het is kleinschalig en kent subtiele
hoogteverschillen. Aan het oorspronkelijk voornamelijk met gras begroeide open beekdal
van de Buulder Aa grenzen hoger gelegen zandgronden, die vanuit het verleden gebruikt
worden voor akkerbouw. Het is een landschap dat door de nabijheid van de Buulder Aa van
oorsprong voldoende nat was om landbouw te bedrijven en dat door de aanwezigheid van
zandopduikingen tegelijkertijd voldoende droog was voor de bouw van nederzettingen en
boerderijen.
In de landschappelijke inrichting van de Baronie van Cranendonck en met name de omgeving
van het plangebied klinkt nog steeds het karakter van het landschap door. Met name van
belang is dat het beekdal betrekkelijk leeg is gebleven. Alleen het voormalige kasteel
bevond zich hier en dat was om strategische reden: het water van de Buulder Aa voedde
de gracht. Vanuit de optiek van het behoud van het historisch landschap is het jammer dat
het aanvankelijk als school gebruikte complex Cranendonck 3-4 aan de oostzijde van de Van
Sevenbornlaan in een gebied dat overvloeit in het beekdal is gebouwd.
Hof van Cranendonck zou geen afbreuk mogen doen aan de tot dusver logische relatie tussen
de eigenschappen van het historisch landschap en de inrichting daarvan. Vastgesteld wordt
dat Hof van Cranendonck wat betreft de plek waar het is gesitueerd aan deze voorwaarde
voldoet. Het is zaak om te voorkomen dat het plan in andere aspecten dan de situering van
het gebouwencomplex alsnog een inbreuk gaat betekenen. Met name de verkeersafwikkeling
en het parkeren vragen aandacht.
Randvoorwaarde
Behoud de logische relatie tussen de eigenschappen van het historisch landschap en de
inrichting daarvan. Het verdient aanbeveling om de leesbaarheid van deze relatie te
vergroten door in het beekdal de situatie van voor de ruilverkaveling te reconstrueren.
kaart met situatie rond 1850 (Bron: watwaswaar.nl)
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
49
Afb. 26. Landschappelijke inbedding van de abdij van Tongerlo bij Westerlo (B) (foto: © Johan Bakker)
Afb. 27. Landschappelijke inbedding van de abdij van Tongerlo bij Westerlo (B) (foto: google earth)
4.1.2 Continuïteit van landschap
Een belangrijke gebiedskarakteristiek is dat de bebouwingskern rond het vroegere
gemeentehuis in het open landschap ligt, los van Soerendonk en Maarheeze. Plan Hof
van Cranendonck is geprojecteerd direct ten noordwesten van de knoop gevormd door de
Van Schoonvorstlaan en de Van Egmondlaan. Zowel ten noorden als ten westen van het
voorgenomen bouwraam blijft in principe een ruime strook akkerland over. Een deel daarvan
zal naar verwachting worden bestemd voor de ontsluiting van Hof van Cranendonck en
het parkeren. Indien deze voorzieningen hier worden geprojecteerd, dient dat zodanig te
gebeuren dat de gebiedskarakteristiek behouden blijft en Hof van Cranendonck niet via de
ontsluitingsstructuur en de parkeervoorzieningen vastgroeit aan Soerendonk. Een alzijdige
inbedding in het landschap van de bestaande bebouwingskern en Hof van Cranendonck
tezamen dient te worden gewaarborgd (afb. 26 en 27).
Randvoorwaarde
Rondom plan Hof van Cranendonck en de bestaande bebouwingskern tezamen moet een
ruime strook groen (natuur of akkerland) aanwezig blijven, opdat het plan zich duidelijk
ervaarbaar in het landschap zal bevinden en niet vastgroeit aan Soerendonk.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
51
Afb. 28. Directe ontmoeting van landschap en gebouw, alsmede subtiele geleding van de langgerekte gebouwmassa bij de abdij van Tongerlo (B)
Afb. 29. Onlosmakelijke relatie tussen poort en laan, Tongerlo
4.1.3 Ontmoeting met cultuurlandschap
Hoe zorgvuldig Hof van Cranendonck ook wordt ontworpen, het zal een grote ingreep
zijn in een gevoelig landschappelijk gebied. De wijze van inbedden kan bijdragen aan
het beperken van de grootschaligheid en het behoud van landschappelijke waarden.
Historische voorbeelden van grote complexen in het landschap, zoals de abdij van Tongerlo
in de Belgische gemeente Westerlo, tonen dat landschap en architectuur elkaar nagenoeg
ongetrapt ontmoeten (afb. 28).
Randvoorwaarde
Beperk de ingreep in het landschap zoveel mogelijk tot de footprint van het
gebouwencomplex en waarborg een scherpe en zuivere overgang van architectuur naar
natuur. Voorzieningen die de ontmoeting architectuur-natuur diffuus maken, zoals een
semilandschappelijke parkeeroplossing direct grenzend aan het bouwwerk, moeten
achterwege blijven.
4.1.4 Relatie tot structuur historisch landschap
Het is van belang dat het gebouwencomplex Hof van Cranendonck op een zodanige manier
landt in het plangebied dat de ontsluitingsstructuur en de ruimtelijke compositie van
het plan logisch aansluiten op en voortvloeien uit de structuur en infrastructuur van het
historisch landschap (afb 29).
Randvoorwaarde
De structuur van het gebouwencomplex dient op logische wijze te zijn afgestemd op de
structuur en infrastructuur van het omliggende historisch landschap.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
53
Afb. 30. Lange horizontale lijnen van de gebouwmassa, abdij Tongerlo
4.1.5 Morfologie Hof van Cranendonck in relatie tot omgeving
Hof van Cranendonck kan in het gevoelige cultuurlandschap van Cranendonck beter worden
geaccepteerd indien het plan zich voegt naar gebiedskarakteristieken en zich in het
landschap als gaaf manifesteert. Daartoe dient Hof van Cranendonck de lange horizontale
lijnen van het landschap op te pakken. Om grootschaligheid te verminderen, dienen
gebouwmassa en gebouwdelen voldoende te worden geleed. Hun onderlinge verschillen
moeten subtiel zijn: groot genoeg om geleding te kunnen ervaren, maar ook weer niet
zo groot dat samenhang verloren gaat. Voorts zou Hof van Cranendonck zijn plek in het
cultuurlandschap moeten verdienen door zich daarin als hoogwaardig te manifesteren. Dit
laat geen ruimte voor formele en typologische dissonanten in de goed zichtbare delen van
de gebouwhuid.
Randvoorwaarden
1.
De gebouwmassa van Hof van Cranendonck dient zich te richten naar de lange
horizontale lijnen van het landschap.
2.
Voorkom grootschaligheid door de gebouwmassa op subtiele wijze te geleden.
3.
Waarborg een gave gebouwhuid zonder formele en typologische dissonanten.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
55
lanen + hoeve
4.1.6 Bomenlanen: historische structuur
Enkele historische lanen zijn belangrijke elementen van het cultuurlandschap van
Cranendonck. De Van Schoonvorstlaan, de Van Sevenbornlaan en de Van Hornelaan komen
reeds voor op de oudste bekende topografische kaart (afb. 9). Deze toont dat de lanen
toen al door bomen werden begeleid. De lanen hebben kaders gevormd waarbinnen latere
ontwikkelingen plaatsvonden. Ook bij de ruilverkaveling in de vorige eeuw zijn ze als kader
gerespecteerd. Zo zijn de Van Schoonvorstlaan, de Van Sevenbornlaan en de Van Hornelaan
niet alleen belangrijk als historische structuren, zij zijn ook vormend geweest voor het latere
cultuurlandschap. Zoals boven al is genoemd, is de Van Egmondlaan pas tussen 1794 en
1830 aangelegd. De weg liep aanvankelijk in westelijke richting door tot aan Soerendonk. De
lanen kregen in de eerste helft van de twintigste eeuw een klinkerbestrating.
Aan deze lanen met hun klinkerbestrating en begeleidende bomen kent de Erfgoedkaart
Kempen een zeer hoge waarde toe (pag. 33-34). Het ligt derhalve voor de hand dat deze
wegen onaangetast blijven voortbestaan, zoals reeds in de Gebiedsvisie Baronie van
Cranendonck wordt verlangd.
Randvoorwaarden
1.
De Van Schoonvorstlaan, de Cranendonck (als verbinding van de Van Schoonvorstlaan
en de Van Sevenbornlaan), de Van Sevenbornlaan, de Van Hornelaan en de Van
Egmondlaan dienen inclusief hun klinkerbestrating en begeleidende bomen
onaangetast te worden gehandhaafd.
2.
De historische lanen dienen belangrijke verbindingen te blijven.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
57
Afb. 31. Topografische kaart uit circa 1770 zonder de Van Egmondlaan; 1=Molenheide, 2=Van Schoonvorstlaan, 3=Van Sevenbornlaan, 4=Van Hornelaan
Afb. 32. Van Schoonvorstlaan
4.1.7 Lanen doorsnijden landschap
De Van Schoonvorstlaan en de Van Sevenbornlaan zijn verbindingen die door het landschap
lopen met aan weerszijden akkers. Tussen het westelijk en oostelijk aansluitende landschap
bestaan weliswaar subtiele verschillen, maar oppervlakkig beschouwd zijn zij gelijk (afb. 28).
Deze karakteristiek is waardevol en dient behouden te blijven.
Randvoorwaarde
Waarborg de continuïteit van het landschap door ervoor te zorgen dat dit zich aan
beide zijden van de historische bomenlanen blijft uitstrekken. Hiervoor dient Hof van
Cranendonck ten opzichte van deze lanen een zekere afstand in acht te nemen en zouden
parkeeroplossingen zover mogelijk van de Van Schoonvorstlaan verwijderd moeten blijven.
4.1.8 Leesbaarheid historische gelaagdheid
Plan Hof van Cranendonck vraagt om nieuwe wegen. Dat hoeft geen probleem te zijn, zolang
recht wordt gedaan aan de historische gelaagdheid van het gebied. Men moet de historische
structuur van het cultuurlandschap kunnen blijven herkennen. Het instrument om dit te
bereiken is het aanbrengen van een onderscheid tussen de historische bomenlanen met hun
klinkerbestrating en de nieuwe wegen. De bomenlanen hebben eeuwenlang de verbindingen
in en door het plangebied gevormd. Deze continuïteit is van waarde en dient te worden
gerespecteerd.
Randvoorwaarde
Nieuwe wegen dienen zich te onderscheiden van de historische bomenlanen met hun
klinkerbestrating.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
59
De Cranendonck:
groene driehoek
4.1.9 Ensemblewerking Cranendonck
De groene driehoek Cranendonck in zijn huidige vorm dateert uit het midden van de jaren 50
van de vorige eeuw en is derhalve geen historische kern van waaruit de gebiedsontwikkeling
heeft plaatsgevonden. Niettemin zijn de groene driehoek tezamen met de omliggende
bebouwing als ensemble van betekenis. De ensemblewerking wordt opgeroepen door de witte
tint van de bebouwing, de nokrichting parallel aan de brink en de globale overeenkomst in
nokhoogte van de bebouwing. Daarbij is van waarde dat de omliggende bebouwing vanaf de
groene driehoek wordt ontsloten. Eveneens betekenisvol is de groene setting met decennia
oude bomen en hagen.
Randvoorwaarde
1.
De groene driehoek en omliggende bebouwing bezitten waarde als ensemble. Dit
dient gerespecteerd te worden. Het is belangrijk dat de witte tint van de bestaande
bebouwing, waaronder Cranendonck 10 en 10A, gehandhaafd blijft.
2.
De ontsluiting van de omliggende bebouwing vanaf de groene driehoek Cranendonck
dient behouden te blijven. Nieuwe bebouwing aan de Van Egmondlaan dient een
zekere gerichtheid naar en ontsluiting vanaf de Cranendonck te krijgen.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
61
parkeerboomgaard
4.1.10 Parkeerboomgaard
Vanuit het programma van eisen wordt verlangd dat er in de nabijheid van het bouwraam een
parkeervoorziening met een capaciteit van 960 auto’s wordt gerealiseerd. Deze voorziening
moet worden gesitueerd binnen het kader dat in de begeleidende tekening is aangegeven.
Vanwege het naar een versterking van de historische structuur van het landschap dient de
structuur van de parkeervoorziening gebaseerd te zijn op de perceelindeling zoals die op de
kadastrale minuut van 1811-1832 is aangegeven. Voorts dient de inbedding te beantwoorden
aan het streven naar continuïteit van landschap. Dit impliceert dat de parkeervoorziening
niet als één blok moet worden uitgevoerd, maar als een afwisseling van parkeervakken en
groene stroken.
Randvoorwaarde
De structuur van de parkeervoorziening moet gebaseerd zijn op de perceelindeling uit het
begin van de negentiende eeuw, zoals aangegeven op de kadastrale minuut van 1811-1832.
Van de parkeervoorziening wordt verlangd dat deze continuïteit van landschap waarborgt.
Daartoe dient de voorziening te worden geleed in meerdere parkeerblokken die door ‘groene
vingers’ van elkaar worden gescheiden.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
63
proeftuinen
4.1.11 Proeftuinen
Randvoorwaarden
1.
Vanuit het streven naar een versterking van de historische structuur van het landschap dient de indeling in proeftuinen gebaseerd te worden op de kadastrale minuut van 1811-1832.
2.
Gestreefd dient te worden naar het ervaarbaar maken van een kleinschalige structuur door variatie in gewassen.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
65
kasteel cranendonck
4.1.12 Balans tussen Hof van Cranendonck en kasteellocatie
In de huidige situatie vormt de kasteellocatie het hart van het landgoedachtige gebied. Deze
bestaat uit het voormalige gemeentehuis, dat gebouwd is op de plek van de Cranendonckse
Hoef, de kasteelvisualisatie en de landschapstuin tussen beide. Met de komst van Hof
van Cranendonck dreigt de kasteellocatie onbedoeld te worden weggedrukt. Het grote
schaalverschil tussen Hof van Cranendonck en het kasteeltje speelt hierin een belangrijke
rol. Hof van Cranendonck zou zodanig moeten worden opgezet dat de kasteellocatie als navel
van de gebiedsontwikkeling ervaarbaar blijft. Dit vergt een ontworpen relatie tussen beide,
waarvoor de kasteellocatie in de planvorming moet worden betrokken. Daarbij zal het nodig
zijn om het vroegere kasteel ten opzichte van Hof van Cranendonck letterlijk steviger neer te
zetten. De huidige visualisatie van de kasteelplattegrond en een deel van de gracht markeert
weliswaar de historische plek, maar mist de kracht om ook ruimtelijk een rol te spelen,
terwijl dat door de komst van Hof van Cranendonck nu juist gewenst is.
Randvoorwaarden
1.
Voor een goede balans tussen Hof van Cranendonck en de kasteellocatie, waarbij de
laatste als navel van het gebied kan worden ervaren, dient de kasteellocatie in de
planvorming te worden betrokken.
2.
Voor een goede balans tussen Hof van Cranendonck en de kasteellocatie zou (een
deel van) het voormalige kasteel ruimtelijk moeten worden gevisualiseerd/
gereconstrueerd.
Afb. 33. In 2009 gerealiseerde visualisatie van het kasteel van Cranendonck
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
67
Afb. 34. Markering van zone die met uitzondering van de kasteelvisualisatie in principe vrij van bebouwing moet blijven
4.1.13 Relatie kasteel en kasteeltje
Aan het in historiserende stijl opgetrokken kasteeltje is vanwege de bouwstijl en het feit dat
het onderdeel is van het landgoed Cranendonck monumentwaarde toegekend. Het kasteeltje
is voorts van betekenis omdat het gebouwd is op de plek van de Cranendonckse Hoef. Dit
was de hoofdhoeve bij het kasteel, wellicht gebouwd op de voorburcht. Zo bestaat er een
cultuurhistorisch betekenisvolle relatie tussen het kasteeltje als vertegenwoordiger van de
Cranendonckse Hoef en de visualisatie als vertegenwoordiger van het verdwenen kasteel.
Deze relatie wint aan kracht doordat de korrelgrootte van het kasteeltje en die van de
voormalige Cranendonckse Hoef niet wezenlijk van elkaar verschillen, zoals uit historische
kaarten kan worden opgemaakt. Een opvallend detail is dat het kasteeltje gebouwd is op een
terpachtige verhoging, die rondom duidelijk waarneembaar is. Ofschoon in het voorafgaande
bepleit is dat een ontworpen relatie tussen Hof van Cranendonck en de kasteellocatie tot
stand moet worden gebracht, dient men te voorkomen dat de cultuurhistorisch belangrijke
relatie tussen het kasteeltje als vertegenwoordiger van de hoofdhoeve en de visualisatie als
vertegenwoordiger van het kasteel wordt aangetast.
Randvoorwaarden
1.
Respecteer de monumentwaarde van het kasteeltje en betrek het zodanig in plan
Hof van Cranendonck dat het niet wordt losgeweekt uit zijn primaire relatie met het
verdwenen kasteel.
2.
Om de relatie tussen het verdwenen kasteel en het kasteeltje als vertegenwoordiger
van de hoofdhoeve niet te verstoren, zouden geen bouwwerken moeten worden
opgericht die dichterbij het kasteel staan dan de vroegere hoofdhoeve (afb. XX).
3.
Waarborg dat het kasteeltje als korrel de hoofdhoeve blijft vertegenwoordigen en dat
de terpachtige verhoging wordt gerespecteerd. Bij een eventuele uitbreiding van het
kasteeltje dient hiermee nadrukkelijk rekening te worden gehouden.
4.
Een eventuele herinrichting van de landschapstuin tussen het kasteeltje en de
kasteelvisualisatie zou rekening moeten houden met de oorspronkelijke aard van deze
zone, die mogelijk de voorburcht was. Nader onderzoek is gewenst.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
69
Afb. 35. Gemeente Mook en Middelaar, visualisatie op basis van wetenschappelijke reconstructie van Romeinse villa Plasmolen
Afb. 36. Gemeente Tilburg, visualisatie landgoed Moerenburg (bron: MTD landschapsarchitecten)
4.1.14 Samenhangende stille getuigen
Het plangebied kent stille getuigen van de voormalige aanwezigheid van het kasteel. Dit
zijn:
•
De extra diepe meander in de Buulder Aa ter plekke van het voormalige kasteel.
•
De voormalige aanwezigheid in het cultuurlandschap van pachthoeves, die
in het plangebied door het kasteeltje en de herbouwde Perk- en Bulthoeve worden
vertegenwoordigd.
•
De nabijheid tot het vroegere kasteel van het voormalige gemeentehuis in zijn
hoedanigheid van vertegenwoordiger van de Cranendonckse Hoef.
•
Het punt van samenkomst van de Van Schoonvorstlaan, de Cranendonck en de Van
Hornelaan.
•
De overgang van het Cranendonckse Bos naar een akkergebied.
Het besef dat deze getuigen samenhangen, kan worden vergroot door de verbindende
schakel, namelijk het kasteel, weer ervaarbaar te maken. Daarbij zij opgemerkt dat de
historische afbeeldingen van het kasteel en de kasteelruïne een complexere vorm tonen
dan de huidige visualisatie (afb. 33). De betekenis van de visualisatie/reconstructie
zou toenemen wanneer ervaarbaar wordt gemaakt hoe het kasteel, de hoofdhoeve en de
eventuele voorburcht waren verbonden met de huidige lanen.
Randvoorwaarden
1.
Vergroot de ervaarbaarheid van de samenhang tussen diverse stille getuigen van
de voormalige aanwezigheid van het kasteel. Dit kan bereikt worden door de
verbindende en vormende schakel, namelijk het kasteel, krachtig te visualiseren en/
of deels te reconstrueren.
2.
Verricht voorafgaand aan een herziene visualisatie/reconstructie nader onderzoek
naar de relatie tussen historische afbeeldingen van het kasteel en aangetroffen
bodemsporen.
3.
Vergroot de betekenis van de (herziene) visualisatie/reconstructie door ervaarbaar
te maken hoe de kasteellocatie aansloot op het huidige stelsel van lanen.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
71
Afb. 37. De hoogstamboomgaard is fraai maar helpt niet mee om de vroegere aanwezigheid van het kasteel
ervaarbaar te maken (foto: © Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid)
4.1.15 Eigenstandigheid kasteel
Het verdwenen kasteel was verreweg het belangrijkste gebouw in het huidige plangebied.
Het was een eenling, die centraal heeft gestaan in de ontwikkeling van het omliggende
domein. Het is cultuurhistorisch van belang dat de eigenstandigheid van de kasteellocatie
wordt gerespecteerd. Men zou de kasteellocatie moeten behandelen alsof het kasteel er nog
staat, wat vervolgens door de visualisatie/reconstructie in voldoende mate moet worden
waargemaakt. Maatregelen die de eigenstandigheid van de kasteellocatie aantasten, zouden
achterwege moeten blijven. Hetzelfde geldt voor maatregelen die de vroegere aanwezigheid
van het kasteel ontkennen, zoals de aanplant van de hoogstamboomgaard op de plek waar
ooit het kasteel stond (afb. 37).
Randvoorwaarden
1.
Waarborg en versterk de eigenstandigheid van de kasteellocatie.
2.
Zie af van ingrepen in het landschap die de voormalige aanwezigheid van het kasteel
ontkennen
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
73
buulder aa en beekdal
4.1.16 Buulder AA en beekdal
In de landschappelijke inrichting van de Baronie van Cranendonck en met name de omgeving
van het plangebied klinkt nog steeds het karakter van het landschap door. Met name van
belang is dat het beekdal betrekkelijk leeg is gebleven. Alleen het voormalige kasteel
bevond zich hier en dat was om strategische reden: het water van de Buulder Aa voedde
de gracht. Vanuit de optiek van het behoud van het historisch landschap is het jammer dat
het aanvankelijk als school gebruikte complex Cranendonck 3-4 aan de oostzijde van de Van
Sevenbornlaan in een gebied dat overvloeit in het beekdal is gebouwd.
Randvoorwaarden
1. Hof van Cranendonck zou geen afbreuk mogen doen aan de tot dusver logische relatie tussen de eigenschappen van het historisch landschap en de inrichting daarvan. Vastgesteld
wordt dat Hof van Cranendonck wat betreft de plek waar het is gesitueerd aan deze
voorwaarde voldoet. Het is zaak om te voorkomen dat het plan in andere aspecten dan
de situering van het gebouwencomplex alsnog een inbreuk gaat betekenen. Met name de
verkeersafwikkeling en het parkeren vragen aandacht.
2. Het karakter van het beekdal versterken door de openheid en ecologische en recreatieve
waarden te benadrukken.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
75
ensemble hof van
cranendonck
4.2 randvoorwaarden vanuit stedenbouw en architectuur
4.2.1 ensemble algemeen
Hof van Cranendonck is een ensemble van gebouwen, georganiseerd rondom een grote
binnenplaats – de grote hof – en enkele kleinere patio’s. Aan deze grote hof ontleent het
plan zijn naam. In zijn ruimtelijke opzet staat het plan in een rijke traditie van collectieve
buitenplaatsen waaromheen grote en kleine gebouwen of gebouwdelen werden samengevoegd
tot een ensemble. Paleizen uit de Minoïsche beschaving beantwoorden aan deze opzet, maar
ook Griekse agora en Romeinse fora. Middeleeuwse kloostercomplexen en abdijen kenden
de kloostergang, een omsloten buitenruimte die andere functies verbond en ontsloot. Tot
in de vorige eeuw vinden we deze typologie van het ensemble terug in religieuseducatieve
instellingen voor besloten gemeenschappen. Kenmerkend is dat de collectieve buitenruimte
wordt afgebakend door een omlopende galerij of arcade, die de gebouwdelen – groot of klein
– die aan de buitenruimte grenzen, samenbindt.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
77
afb. 43. gebouwencomplex in vogelvlucht
afb. 44. referentie voor een centrale hof met doorlopend arcademotief als decor (Ascoli Piceno)
afb. 38. ruimtelijke organisatie agora van Priene
zeven hoofdkenmerken
Ensembles met een dergelijke galerij of arcade die gebouwen of gebouwdelen om een
collectieve buitenplaats samenbindt, worden niet zelden gekenmerkt door een uitgesproken
repetitie van architectonische motieven. Van die herhaling gaat rust uit. Gebouwdelen die
als type of door hun vorm afwijken en daardoor de op repetitie geschoeide rust doorbreken,
eisen binnen het ensemble een bijzondere positie op en krijgen extra betekenis. Hierin
ligt de grammatica besloten voor de opbouw en samenstelling van het ensemble Hof van
Cranendonck, die in vijf hoofdkenmerken is samen te vatten:
1.
Het ensemble kent een compacte en organisatorisch efficiënte, maar tegelijkertijd
ook complexe compositie.
2.
Er is sprake van een middelpuntvliedende compositie. Alle silhouetlijnen lopen van
de randen naar het centrum van de hof. Alle gebouwen dragen bij aan het beeld
van een naar binnen gericht ensemble.
3.
De toegangen tot de centrale hof zijn ongelijk doordat zij verschillende
publieksstromen bedienen: de westelijke toegangen worden gebruikt door
bezoekers die met de auto aankomen, de oostelijke toegangen zijn voor mensen
die lopend of met de fiets komen, de noordelijke toegang is bestemd voor
mindervaliden, terwijl de zuidelijke toegang vooral door hotelgasten zal worden
gebruikt.
4.
De toegangen worden gemarkeerd in de vorm van verbijzonderde bouwdelen die,
door hun specifieke opbouw, de continue gebouwsnoeren doorbreken.
5.
De hoven worden omsloten door een continue gevel – een doorlopend galerij-
of arcademotief – die het decor biedt van een stedelijke kamer en die alle functies
en gebouwen aan de hof samenbindt en ontsluit.
6.
Eenheid in verschijning, gebouwencomplex werkt als geheel.
7.
Rust overheerst vanwege de aanbinding met het lege omringende landschap
Fora van Rome
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
79
afb. 39. Paleis van Sargon 2 in Chirsabad
afb. 40. Plan van de Pseudoharem
afb. 41. Cambridge
afb. 42. Oxford
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
81
Afb. 45. hoogtelijnen
Afb. 46: Silhouet noord- en oostzijde
4.2.2 ensemble exterieur
Hof van Cranendonck doemt als een complex op in het omringende platteland, een wijds
en tijdloos groenbruin landschap. Het sfeerbeeld van de Hof van Cranendonck is beheerst,
afgewogen en in balans: het ensemble straalt rust uit door repeterende patronen, zoals lange
veelal parallelle daken, gesloten muurvlakken en fijn gedimensioneerde kolommenrijen van
hoge en lage galerijen, arcades en pergola’s. Ook de begroeiing van de binnenpleinen draagt
bij aan een beeld van rust. Daarin kent alles een logica. Er is sprake van balans zonder
elementen die nadrukkelijk de aandacht opeisen. Het geheel bekoort en de onderdelen
zijn bescheiden acteurs. In dit beeld zal op bijzondere plekken een goed gedoceerd accent
toevoegd worden.
Het complex is door zijn omvang en massaopbouw duidelijk present. Een evenwichtige
materiaalkeuze en het toepassen van kleuren die niet teveel afsteken tegen het natuurlijke
decor, voorkomen een te nadrukkelijke aanwezigheid. Voor de grote muurvlakken valt te
denken aan een palet van grijsbruine en grijsgele aardtinten. Zo zal het complex zich vooral
in zijn silhouet aftekenen tegen het natuurlijke decor en niet zozeer door een specifieke
vormgeving of door materiaal- en kleurgebruik.
Voor de daken, die beeldbepalende elementen zijn, geldt eveneens dat een te nadrukkelijke
aanwezigheid moet worden voorkomen. Belangrijke details mogen evenwel een accent
krijgen. Uitgesproken felle kleuren moeten worden vermeden.
Randvoorwaarden
1. Zoek naar de eenheid in verscheidenheid. De rust in het beeld dient aan alle zijden van
het ensemble gewaarborgd te zijn.
2. Waarborg een silhouet van lange, in hoogte variërende lijnen die een omsloten decor
bieden.
3. Waarborg een ruimtelijke opzet met grote en kleine delen, gegroepeerd rond een centrale
uitgerekte hof met verbindingen naar de omliggende wegen en geraffineerde doorzichten
naar de omringende natuur.
4. Kies voor natuurlijke materialen en pas aardtinten toe, alsmede overige tinten die zich
voldoende naar het natuurlijke decor richten.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
83
Afb. 47. toegangen tot Hof van Cranendonck
A
D
B
E
C
F
Afb. 48. structuur van de zes toegangen Hof van Cranendonck
4.2.3 ensemble toegangen
Hof van Cranendonck krijgt meerdere benaderingen. Deze dienen ieder een andere toegang
tot het complex. Terwijl het complex vooral naar binnen is gericht, maken de toegangen
juist in alle windrichtingen verbinding met de omgeving. De toegangen dragen zo bij aan
de verankering van Hof van Cranendonck in het bijzondere landschap. De toegangen worden
ruimtelijk benadrukt en zij bieden boeiende perspectieven op belangrijke onderdelen van het
complex. Dit moet de nieuwsgierigheid van de bezoeker opwekken en hem verleiden tot het
betreden van de zorgvuldig gecomponeerde binnenhoven.
De verschillende toegangen zijn:
• noordelijke toegang voor manifestaties en voor mindervaliden (A);
• westelijke toegang I voor het theater en tevens hoofdtoegang vanaf de parkeerboomgaard
(B);
• westelijke toegang II voor het hotel en de parkeergarage (C);
• zuidelijke toegang vanaf de Cranendonck voor restaurant en hotel (D);
• oostelijke toegang I nabij de kasteellocatie (E);
• oostelijke toegang II bij het museum (F).
Vanuit de beoogde cultuurhistorische en landschappelijke inbedding van het plan is het van
belang dat de diverse benaderingen zodanig worden uitgewerkt dat zij passen bij de aard en
het gewicht van de toegangen waartoe zij leiden. Voorts moeten de toegangen als gebouwde
onderdelen van het complex ruimtelijk de nadruk en de uitwerking krijgen die past bij de rol
die zij in het geheel vervullen.
Randvoorwaarden
1. Vanuit de beoogde cultuurhistorische en landschappelijke inbedding van het plan is het
van belang dat de diverse benaderingen zodanig worden uitgewerkt dat zij passen bij de
aard en het gewicht van de toegangen waartoe zij leiden.
2. Waarborg dat de toegangen als gebouwde onderdelen van het complex ruimtelijk de nadruk
en de uitwerking krijgen die past bij de rol die zij in het geheel vervullen.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
85
Alle Hoven
Hotelhof A
Hotelhof B
Grote hof C
Museumpatio in 2 zones
Afb. 49. Schema van de binnenplaatsen
Afb. 50. de patio van de lange hotelvleugel
4.2.4 ensemble: thema Hoven
Hof van Cranendonck is gecomponeerd rond een aantal aantrekkelijke buitenruimten: een
grote hof met twee aangrenzende kleinere hoven, alsmede een tweetal patio’s in het hotel.
De hoven geven richting aan het ensemble en zijn voor het geheel van grote betekenis.
Door hun specifieke ligging en karakter, alsmede door de aanliggende façades ontstaan
onverwisselbare ruimten.
Patio van het vierkante hotelvolume (A)
De besloten patio in het hart van het carrévormige hotel is alleen toegankelijk via de royaal
uitwaaierende publieke ruimten van het hotel en biedt prachtige doorzichten in dwars- en
langsrichting. De patio ademt een sfeer van informaliteit en rust, waaraan de omringende
zuilengalerij veel bijdraagt. De hof wordt deels geplaveid en zal voor het overige deel
begroeid zijn.
Patio van de lange hotelvleugel (B)
Eender als bij het carré zijn de hotelkamers met hun loggia naar de patio gericht. De lange
parallelle wanden van de patio geven evenwel een andere sfeer met een symmetrische
gerichtheid van het perspectief. Door de herhaling en de stapeling van de loggia’s naar
het midden te kaderen en te plaatsen in een klassiek perspectief wordt, gerefereerd aan de
weelderige binnentuinen van Zuid-Europese paleizen en residenties. Het is een toegankelijke,
doorwaadbare plek die de wandeling vanaf de geparkeerde auto naar centrale hof ensceneert
en voorziet van een onvergetelijk moment. Het is een oase van rust die voor de passant
zichtbaar is, maar door de ligging van een vijver onbereikbaar blijft. Dit romantische motief
kan uitgewerkt worden.
Afb. 51. de Zuid-Europese allure van de vierhoekige hotelpatio
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
87
Afb. 52. Samenhang grote hof
Afb. 53.: Naar buiten gerichte doorzichten vanuit centrale hof
De grote hof en annexen (C)
Het grote hof, het hart van het ensemble, strekt zich uit van het hotel tot het museum
in de langsrichting en van het Theater-congrescomplex (TCC) tot het poortgebouw in de
dwarsrichting. De Hof kent vier zones voor elk een ander gebruik:
1.
voorruimte voor het museum en poortgebouw (1);
2.
terras met zon- en regenwering (2);
3.
uitloop en toegang tot het theater-congrescomplex (3);
4.
centrale ontmoetingsplek (4), waar meer ruimte voor begroeiing mogelijk is.
Op vier belangrijke plekken wordt de grote hof ontsloten. Dit gebeurt met name op de
snijvlakken van de diverse functies waar oriëntatie, overzicht en doorzicht van buiten de Hof
naar binnen logisch en gewenst zijn. Zo onderscheiden we de:
•
noordelijke toegang met toegang voor bezoekers die met de bus zijn gekomen;
•
oostelijke toegang I tussen bierbrouwerij en heksentoren;
•
oostelijke toegang II tussen museum en winkels;
•
westelijke- of hoofdtoegang vanaf de parkeerboomgaard.
De vier poorten geven bij het betreden van de grote hof telkens een gedifferentieerd zicht op
de gebouwde objecten welke daardoor in fraai geënsceneerde perspectieven geplaatst worden
en zo krachtig aan de oriëntatie en betekenis bijdragen.
Randvoorwaarden
1. Benut de binnenplaatsen adequaat, laat het binnenin het complex leven.
2. Houd rekening met meervoudig gebruik van de hof
Afb. 54. sfeerimpressie grote hof
Afb. 55. referentie overbrugging van hoogteverschillen
d.m.v. luie trappen
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
89
Af. 56. Plattegrond hotel
Afb. 57. Plattegrond TCC
Afb. 58. Vlekkenplan kelder
Afb. 59. Vlekkenplan begane grond
4.2.5 functionele clusters
De functies worden in drie bouwdelen ondergebracht. Dit zijn het hotel, het theatercongrescomplex en het museum & poortgebouw.
Hotel
Hof van Cranendonck kent een uitgestrekt hotelcomplex dat is opgebouwd rond twee
hoven. Behalve hotelaccommodatie omvat het een restaurant, bars, ruimtes voor partijen,
speelgelegenheden voor kinderen en voorzieningen voor fitness en wellness. Het hotel staat
in verbinding met groene ruimte de Cranendonck. De hoven maken uitdrukkelijk onderdeel
uit van de interne opengewerkte plattegrondstructuur: zo is de vierkante hof tevens een
patio met terras.
Theater-congrescomplex
In het centrum van het ensemble ligt het theater-congrescomplex (TCC). Deze twee majeure
functies staan in verbinding met elkaar en bieden plaats aan uiteenlopende evenementen
en doelgroepen. Bezoekers kunnen de gebouwdelen separaat betreden, en onderling kunnen
ruimtes gedeeld worden. Om flexibiliteit te kunnen waarborgen liggen de vergaderzalen,
lobby’s en feestruimten in het centrum van het complex en zijn de kernfuncties steeds van
alle zijden toegankelijk.
Ook ondergronds vormt het TCC als een scharnier de verbinding tussen diverse bouwdelen.
Hier bevinden zich diverse facilitaire functies ten behoeve van het bovengrondse programma,
zoals de centrale keuken met koeling, opslag, techniek en logistiek. Een heldere structuur
van horizontale gangen en verticale verbindingen zorgt voor een adequate afhandeling
van het ontvangen en verdelen van de goederen over het hele complex. Alle technische
ruimtes zijn ondergebracht in aaneengeschakelde zones. Het ondergronds onderbrengen
van veel van de ondersteunende facilitaire voorzieningen betekent dat het bovengrondse
programma hiervan gevrijwaard kan blijven, hetgeen positief kan uitwerken op de
integrale beeldkwaliteit. Bijgaande plattegronden (XX) tonen de boven- en ondergrondse
hoofdstructuur.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
91
4.2.6 bijzondere onderdelen
Hof van Cranendonck dient naar zijn omgeving toe een sfeer van beslotenheid en sobere rust
te ademen. Dit neemt echter niet weg dat er ruimte is voor bijzondere elementen, die als
uitgesproken accenten identiteit en richting geven aan het ensemble. Onderstaand worden
de belangrijkste accenten omschreven.
Museum
Het museum bevindt zich ten noorden van de grote hof in een bouwvolume met de opzet
van een carré. Het is hedendaags van opzet, in die zin dat de expositieruimte één lange
promenade is, waarin veelvuldig gebruik wordt gemaakt van multimedia. Door deze opzet kan
het bouwdeel tamelijk compact blijven en zijn er geen grote zalen nodig. Het depot van het
museum kan worden ingericht in een aangrenzende kelderverdieping. Horeca en commercie
worden gebundeld in de lobby van het museum. De aanwezigheid in de lobby van deze
algemeen toegankelijke functies spreekt uit de toepassing van grote vensters, loggia’s en
doorgangen.
Afb. 60. impressie museumpatio
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
93
Afb. 61. referentie verbijzonderd poortgebouw
Poortgebouw
Het poortgebouw is belangrijk, omdat het voor veel bezoekers de toegang tot het complex
zal zijn. Het ontsluit bovendien het museum. Het poortgebouw bevindt zich tussen het
noordelijk gelegen museum en het langgerekte zuidelijke volume, waarin commerciële
functies, winkels, een koffiehuis/brasserie en een bierbrouwerij worden ondergebracht. Het
belangrijke poortgebouw dient architectonisch te worden verbijzonderd tot een monumentaal
en verheven gebouwdeel. De poort vormt een onderbreking in de lange wand langs de Van
Schoonvorstlaan, maar maakt daar tegelijkertijd deel van uit. In ritme en ornamentiek
mag het poortgebouw ten opzichte van de wand waarin hij is geplaatst, een eigen positie
innemen, maar dit mag niet zover gaan dat de poort de wand lijkt te negeren.
Afb. 62. referentie verbijzonderd poortgebouw
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
95
Afb. 63. referentie winkelgalerij
Winkelgalerijen
In de lange vleugel zuidelijk van het bovenomschreven poortgebouw bevinden zich de
gastronomie/winkeltjes en een bierbrouwerij die de hof van een alledaags karakter en
gebruik voorzien. Aan de binnenzijde openen zich de galerijen met daarboven de kantoren
van de organisatie. Aan de buitenzijde zijn de wanden gesloten waardoor reliëf in de gevels
en/of aanvulling d.m.v. een pergola c.q. begroeiing wenselijk is.
Afb 64. referentie winkelgalerij
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
97
Afb. 65. referentie baptisterium Parma
Belvedère
De belvedère (ook wel aangeduid als heksentoren) is een betrekkelijk autonoom element, dat
in materiaal weliswaar aansluit de belendingen, maar dat niettemin een zekere zelfstandige
rol mag vervullen. Deze zelfstandigheid wordt bereikt door variatie in kleur, materiaal,
ornamentiek en patronen.
Afb. 66. referentie Toren van de Winden Athene
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
99
Afb. 67. referentie restaurant
Restaurant en aanliggende functies
Het restaurant wordt gerealiseerd in de voormalige proefboerderij van de universiteit van
Wageningen. Deze proefboerderij zal als monument en historisch document herkenbaar
blijven. Via een transparant intermediair wordt de proefboerderij (gemeentelijk monument
Cranendonck 10 en 10A) met Hof van Cranendonck verbonden. Daarbij dient de
eigenstandigheid van het monument te worden gewaarborgd. Zie ook tekst omgang met
monument op bladzijden 21-23.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
101
Afb. 68. referentie Certosa di Pavia chiostro piccolo
Hotel in hotelcomplex
Hof van Cranendonck kent een uitgestrekt hotelcomplex dat is opgebouwd rond twee hoven.
Deze patio’s zijn ingericht als begroende lange en korte terrassen en zijn geënt op een
mediterrane semi-buitenruimte. Naar buiten toe zijn de wanden van het complex tamelijk
gesloten, met kleine, diepe vensters. Aan de binnenkant, de zijde van de hoven, openen de
wanden zich juist met een omgang, loggia’s voor de hotelkamers en ontmoetingsplekken op
de begane grond. Een hoogwaardige materialisatie moet eraan bijdragen dat de sfeer in de
hotelhoven beantwoordt aan de exclusieve gasten. Ook de vloer van de patio moet worden
ontworpen.
Een patio is een samenhangend geheel, waarbij de intimiteit van de loggia’s gewaarborgd
wordt, maar waar tegelijkertijd het terras op een ontspannen wijze gebruikt kan worden.
Toepassing van losse elementen kan een middel zijn om de hoven flexibel, naar gelang de
bezetting, in te richten.
Afb. 69. referenties beglaasde arcade
referenties hotel parallel
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
103
Afb. 70. sfeerimpressies congres
de getoonde impressies zijn niet in overeenstemming met de beoogde werkelijkheid maar een studie naar het thema
Congrescentrum
Het congrescentrum is het enige gebouwdeel dat niet orthogonaal is, maar met zijn
middelpunt prominent in het kruispunt van de orthogonale NZ- en OW-assen gelegd is.
Mede daarom is het reeds bijzonder en opvallend, wat nog versterkt wordt door de centrale
ligging.
De zijden van het centrum die aan de binnenplaatsen liggen dienen tenminste te voldoen
aan de voorwaarden die aan de arcaden gesteld worden.
De hoge verdiepingen herbergen verschillende functies. De meer publieke ruimtes zullen een
grotere behoefte aan vensters hebben, terwijl de eventueel overlappende theaterfuncties
meer verduistering verlangen. Deze configuratie van gevelopeningen en dichte vlakken wordt
gekenmerkt door eenzelfde rust en orde die voor de rest van het gebouwencomplex moet
worden nagestreefd, maar ook door een overeenkomstige materialisatie. Door de plattegrond
onder maaiveld te repeteren ligt daar eenzelfde opgave.
Het congrescentrum is in volume en positie dermate dominant dat een te rijke en exotische
verschijning het gebouw zou kunnen vervreemden van de rest van het complex. Een
passende uitwerking en materialisatie is geboden.
Afb. 71. referentie ravenna San Vitale
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
105
Afb. 72. referenties grote zaal (Beurs van Berlage)
Theater en toneeltoren
De toneeltoren is het hoge volume (max 28 meter) dat aan de noordzijde uit het theatercongrescentrum steekt. Als hoogste bouwdeel van het complex heeft de toren automatisch
een bijzondere betekenis. In de architectonische uitwerking moet de toneeltoren niet als de
vieringtoren van een kathedraal verbijzonderd worden, maar juist als een onderdeel van het
geheel worden benaderd. Om deze koppeling aan de onderbouw en het geheel te bereiken,
dient de toneeltoren de ornamentatie en materialisatie van de rest van het complex te
volgen, zij het dat afwijkende afmetingen zijn toegestaan.
In de binnenruimte van het theater is teveel direct daglicht niet te prefereren. De
buitenwanden van de theaterzaal en trouwens ook de gevels van de toneeltoren zullen dan
ook goeddeels gesloten zijn. Door middel van geleding en detaillering moet voorkomen
worden dat de gesloten wandvlakken van het theater en de toneeltoren binnen het complex
als een vergroving en elementen van een andere schaal overkomen.
Afb. 73. referenties exterieurbehandeling
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
107
Afb. 74. Kasteeltje Cranendonck 1
Kasteeltje Cranendonck 1
Het kasteeltje van Cranendonck is eigenlijk een uitgebouwd huis, dat door de centrale
toren de naam van kasteel heeft gekregen. Samen met de visualisatie van het verdwenen
kasteel van Cranendonck vormt het kasteeltje de kasteellocatie, de navel van de
gebiedsontwikkeling. Het kasteeltje is tevens onbetwist het zwaartepunt van het ensemble
van witte gebouwen nabij en om groene ruimte de Cranendonck. Deze positie moet
door nieuwe gebouwen worden gerespecteerd. Zij mogen het kasteeltje in letterlijke en
overdrachtelijke zin niet overschaduwen.
De monumentale boerderij Cranendonck 10, 10A gaat door zijn ligging, ouderdom en
architectonisch handschrift, maar vooral ook door zijn kleur een schakel vormen tussen
het kasteeltje en Hof van Cranendonck. De aanwezigheid van deze schakel is evenwel niet
voldoende om het voortbestaan van de belangrijke positie van het kasteeltje te waarborgen.
In de bouwdelen die aansluiten aan Cranendonck 10, 10A zal Hof van Cranendonck zowel
naar het kasteeltje als naar de voormalige proefboerderij een zekere bescheidenheid moeten
betonen.
Afb. 75. voormalige proefboerderij Cranendonck 10, 10A
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
109
Afb. 76. Modulor le Corbusier, gebaseerd op de gulden snede
Afb. 77. proporties klassieke zuilorden Vitruvius
Afb. 78. het plastische getal, matenreeks van de Bossche School
Afb. 79. referentiebeelden: expressie door detail in hoofdstructuurelementen
4.2.7 maat, schaal, geleding en ritme
Maat en schaal
Om de organisatie van het complex te waarborgen werd een vlekken-structuurplan opgesteld,
dat ten grondslag ligt aan de stedenbouwkundige onderlegger. In het structuurplan is
de basis gelegd voor een onderliggend horizontaal en verticaal maatsysteem, dat moet
bijdragen aan het bereiken van een grote mate van coherentie in het uiteindelijke beeld.
Deze schuilt in het toepassen van maten gebaseerd op een uit het werk zelf afgeleide
moduul, zoals Vitruvius dit reeds voorschrijft. De moduul werkt door in de elementen en
in het geheel, waardoor een totale samenhang ontstaat. Hierin kan men rust ervaren, die
versterkt wordt door passend materiaalgebruik.
Het toepassen van een op de diverse functies afgestemd modulair maatsysteem als
onderlegger voor het plan zal de beheersbaarheid van het project in al zijn aspecten
bevorderen en de efficiëntie vergroten. Dit zal gunstig doorwerken in de bouwkosten en de
bouwtijd. Ook biedt het toepassen van het modulaire maatsysteem de waarborg dat bij het
onderbrengen van de diverse programmaonderdelen de op het ritme van zich herhalende
motieven gebaseerde rust en helderheid altijd gehandhaafd blijft.
Afb. 80. referenties rust door herhaling
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
111
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck 113
Grondbeginselen van de Architectuur naar Vitruvius
Afb. 81. maatsysteem dat ten grondslag ligt aan het structuurplan
Afb. 82. referenties van geleding en ritme in het gevelontwerp
moduulmaat
Het maatsysteem dat ten grondslag ligt aan het structuurplan, bestaat uit een horizontaal
raster gebaseerd op een eenheid van 105 cm en een verticale verdeling met een eenheid van
17.5 cm. Deze eenheden zijn afgeleid uit de opzet van de parkeergarage, die in het ontwerp
aan heel precieze voorwaarden moet voldoen en daardoor een even kritisch als statisch
element vormt. De ruimtelijke opzet van de parkeergarage werkt bovendien direct door in
de hoofddraagconstructie en daarmee de structuur van de bovenliggende hotelfuncties, die
eveneens aan precieze voorwaarden moeten voldoen.
Randvoorwaarde
Het complex kent een maatsysteem, waarbinnen gevarieerd kan worden. Belangrijk is
evenwel dat alle onderdelen van het complex in maat berusten op een gemeenschappelijke,
uit het bouwwerk zelf afgeleide moduulmaat. Deze waarborgt dat proportionele verbanden
een gemeenschappelijke grondslag hebben, wat aan het ervaren van de gewenste
samenhang kan bijdragen.
Geleding en Ritme
Doorlopende ritmes en verbindende horizontale lijsten zijn instrumenten om een gewenste
eenheid en rust te bereiken. Extra geledingen en bouwkundig zinvolle verdelingen in
horizontale en verticale schikking – ornamentiek – in zorgvuldig gecomponeerde ritmes
dragen eraan bij dat de onderdelen van de architectonische compositie als puzzelstukken
in het geheel passen. Dit gebruik van ornamentiek en omlijsting is uiterst gevoelig en
dient steeds vanuit het geheel bezien te worden. Het extra benadrukken van een specifiek
gebouwdeel heeft niet de voorkeur; een consistent en zuiver doorgevoerde stilering smeedt
het geheel aaneen. Inherent aan ritme is repetitie.
Randvoorwaarde
Laat het gebouwcomplex als één geheel werken, maar pas afwijkingen en uitzonderingen toe
ter verlevendiging.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
115
4.2.8 stijl
In het beeldkwaliteitsplan zijn op diverse schaalniveaus concepten en doelen geformuleerd
die vervolgens in concrete randvoorwaarden zijn uitgedrukt. Het ontwerpen in
overeenstemming met de geformuleerde randvoorwaarden is essentieel om de gewenste
integrale beeldkwaliteit te bereiken.
Het realiseren van deze kwaliteiten is niet perse gebonden aan een bepaald architectonisch
handschrift of stijl. De architect heeft dan ook de ruimte om de verlangde kwaliteiten te
realiseren in een eigen handschrift dat kan variëren van een herinterpretatie van historische
waarden tot modern. Hierbij gelden evenwel voorwaarden:
1.
Belangrijk is dat de architectonische vormentaal of stijl logisch past bij de opzet
en structuur van het gebouw, opdat ook in dit opzicht een integrale kwaliteit
wordt bereikt. Het beeldkwaliteitsplan laat geen ruimte voor gevelontwerpen die
ten opzichte van de gebouwstructuur en gebouwtypologie werken als een opgelegd
decor. Gevelontwerp en gebouwstructuur moeten zich logisch tot elkaar verhouden,
een relatie die voor het gehele complex consistent dient te zijn.
2.
Het beeldkwaliteitsplan laat geen ruimte voor een architectonisch ontwerp
dat op een eclecticistische wijze historiserend is. Het is niet de bedoeling
dat Hof van Cranendonck zodanig wordt ontworpen dat de suggestie van een
historisch bouwwerk of een gereconstrueerd historisch bouwwerk wordt gewekt.
‘Terug in de tijd’ als architectuurthema kan gestalte te krijgen in een
herinterpretatie van historische waarden in een ontwerp dat herkenbaar
hedendaags is, niet in de letterlijke toepassing van historische voorbeelden.
3.
Het beeldkwaliteitsplan laat geen ruimte voor een architectonisch ontwerp dat
in zijn vormen en materialisering als hard, ongenaakbaar en/of grootschalig
werkt. Hof van Cranendonck dient in zijn architectuurtaal verbinding te maken met
de schaal en zachtheid van de bestaande bebouwing en met de subtiliteit van de
natuur en het cultuurlandschap.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
117
5
bouwdoos
ARCHITECTUUR
De algemene beschrijvingen en karakteristieke randvoorwaarden van het gebouwencomplex
worden onderstaand nader geconcretiseerd. De uiterlijke aspecten van het complex, zoals de
daken en de wanden, worden daarbij onder de loep genomen. Hun beeldkwaliteit wordt nader
benoemd, waarbij wordt aangegeven welke bouwelementen, materialen en kleuren vanuit
het beeldkwaliteitsplan als geschikt worden beschouwd. Ook aspecten van de detaillering
komen aan de orde. De gewenste beeldkwaliteit wordt niet alleen in woorden uitgedrukt. Het
beeldkwaliteitsplan en ook deze bouwdoos bevat vele referentiebeelden. Zij zijn bedoeld om
een specifieke kwaliteit heel concreet te verduidelijken en om ontwerpers te inspireren. De
referentiebeelden worden nadrukkelijk niet getoond om letterlijk te worden overgenomen of
nagevolgd.
Het gebruik van referentiebeelden voor het toelichten van beoogde kwaliteiten is bovendien
van betekenis in het proces van overleg en toetsing.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
119
daken
Daken
Vorm
- Hof van Cranendonck moet worden
uitgevoerd met in de regel enkelvoudige
zadeldaken en lessenaarsdaken. Op
de hoofdvolumes worden zadeldaken
toegepast. Lessenaarsdaken zijn geschikt
voor lagere galerijen en arcades.
- Essentieel is dat de daken zich
manifesteren als langgerekte gesloten
vlakken.
Architectonische uitwerking
- In het beeld is nauwelijks ruimte voor
dakkapellen of dakvensters.
- Dakkapellen moeten worden uitgevoerd
als onderdeel van een zogenoemde
Vlaamse gevel, waarbij het vlak van de
dakkapel in het verlengde van de gevel
ligt. De onderlinge afstand van eventuele
dakkapellen moet zorgvuldig op de
architectuur worden afgestemd. Zij mogen
in het beeld niet dominant zijn.
- Dakvensters mogen uitsluitend bij wijze
van uitzondering worden toegepast in
referentie leistenen dakbedekking in detail
minimale afmetingen en staand verwerkt.
Dakvensters mogen in het dakvlak nooit
in serie of als herkenbaar ritme
voorkomen.
- Vlakke tuimelramen zijn niet toegestaan.
- Het is niet toegestaan om in het dakvlak
loggia’s (grotere uitsnedes in het dakvlak)
aan te brengen.
- Dakdoorvoeren mogen alleen in de vorm
van gemetselde schoorstenen voorkomen.
referentie leistenen dakbedekking in vlak
Schoorstenen moeten worden aangebracht
op plekken die vanuit de (historische)
gebouwtypologie logisch zijn.
- De onderzijde van de dakvlakken wordt
gemarkeerd door een dakgoot, eventueel
geïntegreerd met kroonlijst.
- De eventuele kroonlijst dient te
corresponderen met de onderliggende
constructie en ornamentiek.
Materiaal en kleur
- Daken worden uitgevoerd in een
geschubde dakbedekking: dakleien in
Maasdekking.
referentie werking van verspringende dakvlakken
- De nok kan afgezet worden met lood, zink
of speciaal gevormde elementen.
- Het toepassen van hergebruikte
bouwmaterialen en technieken vanuit de
bedoeling om de indruk te wekken dat
het dakvlak ouder is dan in werkelijkheid
het geval is, is niet wenselijk.
- Eventuele dakkapellen zoals gebruikelijk
bij Vlaamse gevels.
referentie werking van verspringende dakvlakken
referentie dakranden en dakkappellen
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
121
gevels
Het gebouwencomplex kent meerdere
gevels, die niet alleen verschillende
oriëntatie hebben, maar vooral ook
verschillende status, bedoeling en
communicatie. De gevels vormen samen
met het dak de meest beeldbepalende
onderdelen, in elk geval voor de
buitenwereld. Omdat er verschillende
aspecten aan een gevel zitten, is dit
thema gesplitst in een drietal specifieke
onderdelen:
- muurvlakken
- fronten
- arcades
De gevels worden gemetseld met gebruik
van een kloostermopachitige eenheid.
Daarnaast is er ruimte voor de toepassing
van natuursteen. Deze zal bestaan
uit grootformaat blokken, om een
overtuigende aansluiting met de regionale
bouwhistorie te verkrijgen.
Ondanks het streven naar constructieve
waarachtigheid kan het gebouw volgens
een hedendaagse bouwmethode
opgetrokken worden, en kunnen de gevels
referentie relief in gevel
een andersoortig, zelfstandig systeem zijn.
Dit betekent dat beeld en constructie niet
noodzakelijkerwijs samenvallen. Om het
gebouwencomplex overtuigend te laten zijn
in zijn architectuur dient dit integraal en
consequent uitgevoerd te worden.
Naast de materiaalkeuze is ook de
materiaal-uitvoering een belangrijk thema.
Door de bouwelementen van herkenbare,
afleesbare maten te voorzien spreekt het
grote geheel één taal en wordt de schaal
van de onderdelen én hun plaats in het
geheel zichtbaar en voelbaar gemaakt.
referentie expressie pltin d.m.v. natuursteen
Naast de keuze voor maat is er ook een
keuze voor articulatie van die maat; in
hoeverre is de maat scherp leesbaar of
amorf. Hierbij zij opgemerkt dat een
dergelijke pronunciatie beantwoordt aan de
voorgeschreven soberheid van het geheel.
Bijzondere geledingen in horizontale en
verticale schikking zullen de gebouwdelen
als puzzelstukken in het geheel doen
passen. Dit gebruik van ornamentiek en
omlijsting is uiterst gevoelig en dient
steeds vanuit het geheel bezien te worden.
Muurvlakken
referentie ritmiek muurvlakken en versmelting met het buiten d.m.v. natuurlijke begroeiing
De buitenwanden zijn grotendeels uit
baksteen opgetrokken, al dan niet
over een casco. De baksteen is een
grootformaat baksteen, gebaseerd op de
klassieke kloostermop. De kleur wordt
nader bepaald, maar dient te voldoen aan
de doelstellingen van rust, soberheid en
eenheid, zoals deze gelden voor het gehele
complex. De baksteen is een fijnkorrelige
bouwsteen, zodat veel variatie mogelijk
wordt. Grootschalige ornamenten als
steunberen en pilasters kunnen hier goed
referentie ritmiek muurvlakken en versmelting met het buiten d.m.v. natuurlijke begroeiing
functioneren.
De muurvlakken kunnen partieel
aangekleed worden met pergola’s en of
planten als klimop, blauwe regen, wingerd,
hop. Dergelijke elementen zijn nuttig bij
de lange gevels, doordat deze een nadere
verdeling en een meer eigen karakter
krijgen.
Openingen, vensters en deuren zijn
welkome toevoegingen in de wanden. Het
open en traditionele karakter van de Hof,
alsmede een zekere mate van frivoliteit en
referentie benadrukking entree d.m.v. omlijsting
boersheid kan hiermee versterkt worden.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
123
Fronten
De kopgevels van de grotendeels
langgerekte bouwdelen verdienen
bijzondere aandacht. In sommige kopgevels
bevind zich een toegang, terwijl in andere
juist gesloten functies zitten. De omgang
met de toegankelijke gevels worden
anders behandeld dan de gesloten, en er
mag geen verwarring gezaaid worden. In
het belang van een heldere leesbaarheid
moeten irrelevante gevels niet extra
aandacht krijgen, maar juist versoberd. Zo
zullen bezoekers op een vanzelfsprekende
wijze hun weg vinden, en blijft de
architectuur – en daarmee het ensemble in balans.
Toegangen mogen geaccentueerd worden,
met behulp van ordenende principes,
afwijkende materialen en kleuren.
referentie benadrukking front d.m.v. het tonen van de onderliggende structuur
referentie benadrukking front d.m.v. het tonen van de onderliggende structuur
referentie expressief front d.m.v. klassieke, doch ingetogen, tympaan
referentie front met kroonlijst als overgang naar de tympaan
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
125
Reliëf
De buitengevels zijn te ordenen en te
decoreren door op bepaalde plaatsen
verdieping of juist verdikking toe te
passen. Door o.a. een ornament in
een zeker ritme in te voegen, zal de
langgerektheid van een wand niet als ‘saai’
worden ervaren. Zo zal ook de architectuur
in de gevel een menselijke maat bereiken.
Dit is mede relevant omdat de meeste
gevels tot op korte afstand te benaderen
zijn, of zelfs aan te raken.
Natuursteen is bij uitstek een materiaal
waarmee intieme, prettige zones gecreëerd
kunnen worden. Door het weglaten
of toevoegen van eenheden ontstaan
patronen die het geheel kunnen versterken,
en de nodige dramatische lading aan een
gebouwdeel kunnen geven.
referentie relief in de gevel
referentie relief in de gevel
referentie relief in de gevel
referentie relief in de gevel door geleding
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
127
groen en gevel
Het complex ligt in een landelijk gebied
en is rondom ingesloten door groen; gras,
heesters en bomen. Op enkele plaatsen
liggen de wegen zeer nabij, maar de gevels
zelf eindigen steeds in de natuur. Deze
basis is medebepalend voor de inpassing
en aanhechting van het gebouwcomplex,
en speelt een rol bij de toegankelijkheid
en publieksvriendelijkheid ervan. Als een
overgangszone kan de vormgeving en
inrichting niet aan het toeval overgelaten
worden.
Aan de buitengevels loopt het gras
referentie groen tot aan de gevels
niet tot aan de wand, er is een kleine
rand. Dit kan grint zijn, of een border
dan wel strook met bloeiers. E.e.a. is in
overeenstemming met de landschappelijke
aanleg en versterkt de inbedding van
het gebouwcomplex in zijn natuurlijke
omgeving.
referentie inbedding van door groen omzoomde complexen in hun omgeving
referentie inbedding van door groen omzoomde complexen in hun omgeving
referentie inbedding van door groen omzoomde complexen in hun omgeving
referentie pergola voor geleidelijke overgang van omgeving naar gebouwdelen
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
129
arcades
De arcades en omgangen rond het gebouw
zijn beeldbepalend voor het interieur,
en ook functioneel van groot belang. De
romantische sfeer wordt ermee gezet,
en het dicteert deels de routing en
bewegingen van de bezoeker. Daarom zijn
zekere minimumafmetingen gewenst, zodat
er overtuigend gewandeld en vertoefd
kan worden. Binnen de arcades zijn veel
winkels en gastronomie voorzien. Deze
etablissementen zullen transparante
etalages inzetten, doch deze mogen het
sfeerbeeld geen geweld aan doen. Met
een juiste diepte, hoogte, kleur kan zulks
georganiseerd worden.
De hoogte van de arcades aan de
binnenzijde is per hof gelijk. Er treedt dus
geen hoogteverspringing op binnenin de
hoven.
De arcades kunnen gemaakt zijn van hout,
steen of baksteen. De ruimte tussen de
kolommen kan gevuld worden met b.v.
een balustrade, doch kan ook geheel open
blijven.
referentie arcades als overgangszone
referentie overgang binnen-buiten d.m.v. arcade
referentie rondgang kan visueel voortgezet worden in gesloten gevels d.m.v. reliëf
referentie arcades als overgangszone van buiten naar binnen
referentie arcade
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
131
avondsfeer
De Hof van Cranendonck is een majeur
project, dat niet alleen overdag een hoge
architectonische beeldkwaliteit dient te
hebben, maar ook ’s nacht esthetisch
moet bekoren. Er dient derhalve rekening
gehouden mee te worden dat dit gebouw
een prettige, welkome uitstraling heeft
die het romantische sfeerbeeld volledig
ondersteunt.
Het past binnen de traditie van dergelijke
gebouwencomplexen om de verlichting
zo te organiseren dat het op organische
wijze een prettig nachtelijk uiterlijk heeft.
referentie aanlichten van gebouwdelen t.b.v. de avondsfeer
De toepassing van buitenlichten die de
gevels aanschijnen heeft niet de voorkeur,
omdat dit enerzijds vaak een te formeelluguber effect heeft en anderzijds omdat
het onprettig is voor de nachtgasten, die
geconfronteerd worden met invallend licht.
Daarnaast is het in het landelijk gebied
gebruikelijk om ’s nachts juist duisternis na
te streven. Horizonvervuiling door diffuus
licht dient vermeden te worden.
referentie aanlichten van gebouwdelen t.b.v. de avondsfeer
referentie aanlichten van gebouwdelen t.b.v. de avondsfeer
De Hof van Cranendonck zal zijn gevels op
die manier inrichten, dat er ’s nacht sprake
is van een rustige en warme verdeling van
verlichte vensters en andere openingen.
De patio’s lenen zich bij uitstek voor een
sfeervolle indirecte verlichting, waarmee de
bezoeker steeds zijn weg vindt en er geen
additionele schijnwerpers nodig zijn.
De buitenverlichting zal overal aan
dezelfde esthetische voorwaarden voldoen.
Er is geen ‘achterzijde’ met al te utilitaire
armaturen; het alzijdige ensemble zal van
alle windrichtingen eenzelfde romantisch
beeld oproepen.
referentiegebouwdelen op subtiele wijze aanlichten t.b.v. de avondsfeer
referentie aanlichten van gebouwdelen t.b.v. de avondsfeer
referentie mogelijke klassieke of moderne straatverlichting
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
133
vloeren
referentie voor een centrale hof met doorlopend arcademotief als decor en pleininrichting
referentie overbrugging van hoogteverschillen d.m.v. luie trappen
referentie bestrating van hoogwaardig materiaal en passende kleurstelling m.b.t. het geheel
6
bouwdoos
cultuurhistorie
en LANDSCHAP
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
135
lanen + hoeve/kasteeltje
algemeen
De lanenstructuur van Cranendonck
bestaat uit een primaire en een secundaire
structuur. De primaire lanen zijn de Van
Schoonvorstlaan, Van Sevenbornlaan
en Van Hornelaan. Deze lanen komen al
voor op de oudste bekende topografische
kaart. De Van Egmondlaan en groene
driehoek de Cranendonck behoren tot
de secundair structuur en zijn van een
latere ontstaansdatum. De lanenstructuur
is een belangrijk element van het
cultuurlandschap en dient onaangetast te
blijven.
primaire lanen
- gebruik van de Van Sevenbornlaan en de Van Schoonvorstlaan enkel door
bestemmingsverkeer
- behouden van historisch laan- en wegprofiel; rechtlijnig, met markante laanbomen
- de laanbeplanting, de ligging, het straatprofiel en oorsponkelijk materiaalgebruik behouden
- behoud van oorspronkelijke zijwegen,
Van Schoonvorstlaan
geen nieuwe afritten toevoegen
- behoud van bestaande bermen van gras en watergangen
- open zicht door berm behouden, geen parkeren in de berm
secundaire lanen
- behouden van laan- en wegprofiel; rechtlijnig, met markante laanbomen
- de laanbeplanting, de ligging, het straatprofiel en oorsponkelijk materiaalgebruik behouden
Van Sevenbornlaan
- behoud van oorspronkelijke zijwegen, geen nieuwe afritten toevoegen
- behoud van bermen bestaande uit gras en watergang
- open zicht door berm behouden, geen parkeren in de berm
verharding
- behoud van historisch laan- en wegprofiel
- verhardingsmateriaal bestaande uit
gebakken klinkers
- bestaand gedeelte Van Egmondlaan: betonklinkers vervangen door gebakken klinkers in overeenstemming met Van Hornelaan
primaire lanen
- geen opsluiting tussen rijbaanverharding en berm
beplanting
- bomen: inheemse soorten, eik en incidenteel plataan
- bermen: onverhard, gras / kruiden,
geen struiken, vergezichten op het omringende landschap
- bestaande laan (Van Egmondlaan /
fietspad)aanvullen met eik
Van Egmondlaan
inrichtingselementen
- geen toevoeging van straatmeubilair als
banken en afvalbakken langs lanen
- straatverlichting landelijk/
onopvallend en overeenkomstig met
verkeersbestemming
- bebording bestaande lanen behouden,
bij vervanging of toevoeging materiaal
bestaande uit geëmailleerd metaal of
gietijzer
Referentie laan Abdij Tongerlo
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
137
KASTEELTJE / HOEVE
algemeen
Het kasteeltje / de hoeve, bestaande uit
het voormalige gemeentehuis wat gebouwd
is op de plek van de Cranendonckse Hoef,
is een belangrijk element tussen het
beekdal, de kasteellocatie en het Hof van
Cranendonck. Het heeft een sterke relatie
met de primaire lanen en het beekdal.
zelfstandigheid kasteeltje
- zicht behouden op het kasteeltje vanaf de
Molenheide / De Kleine Bruggen en vanaf Kasteeltje aan de Van Schoonvorstlaan
Van Schoonvorstlaan
- behoud van het kasteeltje op terpachtige verhoging met voorplein en groene tuin als karakteristieke elementen
beeld Buulder Aa achterzijde Kasteeltje
verharding
- verharding aansluiten op materialisering Van Schoonvorstlaan
- bordes en plein: gebakken klinkers en natuursteen
beplanting
- royale tuin naar oorspronkelijk beeld,
nader onderzoek naar inrichting tuin en relatie tussen kasteellocatie en kasteeltje / hoeve is benodigd.
- gras met monumentale bomen: rode beuk,
larix, treurwilg en plataan
- omsloten door een geschoren beuken- en bordes Kasteeltje, beeld van natuursteen en gebakken klinkers
taxushaag en rododendron
inrichtingselementen
- geen toevoeging van inrichtingselementen die afbreuk doen aan oorspronkelijke inrichting, nader onderzoek naar inrichting tuin en relatie tussen kasteellocatie en kasteeltje / hoeve is benodigd.
tuin Kasteeltje
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
139
groene driehoek de
cranendonck
algemeen
Groene driehoek de Cranendonck is een
element behorend bij de laanstructuur,
aansluitend op de primaire lanen. Hij
is als ensemble van betekenis en dient
als zodanig te worden behouden. Dit
geldt voor het groene karakter van de
driehoekige open ruimte van gras met
hagen en bomen in combinatie met de
witte tint van de omringende bebouwing.
- behouden van ensemble groen karakter
en bebouwing
- groene driehoek de Cranendonck niet
belasten met verkeersstromen anders dan
bestemmingsverkeer
verharding
- verhardingsmateriaal bestaande uit
gebakken klinkers, roodbruine tint
beplanting
- behoud van groene uitstraling van gevel
tot gevel, ingevuld met gras, hagen en
bomen
- de wegen rond de Groene Driehoek
kop van de Groene Driehoek aan de Van Schoonvorstlaan
begeleid door lage, geschoren hagen van
inheemse soorten als beuk
- gras met monumentale, solitaire
inheemse bomen als eik en beuk
referentie veld Groene Driehoek met grote solitaire bomen in gras
inrichtingselementen
- geen toevoeging van
inrichtingselementen die afbreuk doen
aan oorspronkelijke inrichting
- vrijhouden van grasveld vanuit karakter
driehoekige (open) ruimte, hier geen
elementen toevoegen die vrij zicht
belemmeren
- geen toevoeging van straatmeubilair
als banken en afvalbakken langs Van
Sevenbornlaan
- nieuw straatmeubilair als banken en
afvalbakken met klassieke uitstraling,
passend bij karakter wegen, materiaal
zicht op Groene Driehoek, beeld van gebakken klinkers, grote bomen en lage haag
bestaande uit hout en/of gietijzer
- straatverlichting landelijk/onopvallend en
overeenkomstig met verkeersbestemming
- bebording behouden, bij vervanging
of toevoeging materiaal bestaande uit
geëmailleerd metaal of gietijzer
groen beeld tuin van Cranendonck 10 en 10A
referentie Groene Driehoek begrensd door bomen
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
141
buulder aa en beekdal
algemeen
Het beekdal van de Buulder Aa heeft
een sterke invloed op- en relatie met
het landschap van Cranendonck. De
kasteellocatie ligt in een oorsponkelijke
meander van de Buulder Aa. De oostzijde
van de beek bestaat uit dicht broekbos,
wat onderdeel is van de Ecologische
Hoofdstructuur en de westzijde van de
beek is een open gebied van weiden/
akkerland en poelen. Het is belangrijk om
deze beide karakters te behouden en, waar
mogelijk, te versterken. Hermeandering
van de Buulder Aa is van belang om de
betekenis van de locatie te versterken. De
bebouwing Cranendonck 3-4 (de voormalige
huisvesting van de landbouwschool), die
gericht is naar de groene driehoek, vormt
een verstoring van de karakteristiek van
het beekdal en zou daarvan moeten worden
afgeschermd.
broekbos
- behouden van dicht broekbos aan de
oostzijde van de Buulder Aa, onderdeel
van de Ecologische Hoofdstructuur
referentie Buulder Aa met eenvoudig houten bruggetje
referentie bosrand aan oostzijde Buulder Aa
open gebied
- behouden en versterken van open gebied
ten westen van de Buulder Aa
- verwijderen en weren van bos, met nietinheemse soorten, aan de westzijde van
de Buulder Aa
- behouden zichtlijnen op de kasteellocatie
en het kasteeltje / de hoeve vanaf de
Molenheide / De Kleine Bruggen
- geen open zicht vanuit beekdal op het
complex Hof van Cranendonck
- weide / akkerland voor extensieve
recreatie
- geen vaste elementen ten behoeve van
referentie bomen langs poelen aan westzijde Buulder Aa, Wilg en Els
evenementen, de open weide kan
mogelijk plaats bieden aan tijdelijke
evenementen en tijdelijk parkeren zo lang
deze het open karakter niet aantasten
beplanting
- behouden broekbos ten oosten van de
Buulder Aa (onderdeel van de Ecologische
Hoofdstructuur)
- toevoegen van solitaire bomen aan
poelen met soorten passend bij natte
omgeving als populieren, wilgen en elzen
referentie solitaire Elzen en Elzensingel
weide / grasland
- behouden open weiden / grasland ten
westen van de Buulder Aa
- parkeren en tijdelijke evenementen enkel
mogelijk zo lang deze het open karakter
niet aantasten
- kruidenmengsels voor akkerranden
referentie overloopparkeren op grasveld, zonder vaste elementen
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
143
water
de Buulder Aa
- versterken natte ecologische
verbindingszone tussen de natuurparels
Buulderbroek, Cranendonckse bos en
Ulkedonken samen met De Weergraaf en
de Boschloop
- terugbrengen van het natuurlijke karakter
door hermeandering van de beek
de oude loop van de Buulder Aa als
uitgangspunt voor hermeandering
- versterken natuurlijk beekprofiel met
natuurlijke oevers, variërende taluds en
oeverbegroeiing
referentie Buulder Aa in landelijk gebied
- variaties in onderwatertaluds,
stroomsnelheden en waterdieptes
poelen
- bestaande poel met vegetatie behouden
- aanleg van poelen die deel uitmaken van
de reeks van poelen langs de Buulder Aa
- bestaande poel/vijver achter het
kasteeltje Cranendonck vergroten
naar oorspronkelijke beeld, echter
niet nadat onderzoek is verricht naar de
oorspronkelijke inrichting van het gebied
referentie natuurlijke oevers met beplanting
tussen enerzijds het voormalige kasteel
en de voormalige Cranendonckse Hoef en
anderzijds de voormalige kasteelruïne en
het kasteeltje.
verharding
- behouden rijbaan Molenheide / Kleine
Bruggen bestaande uit afgestrooit asfalt
met landelijke uitstraling, bij aanpassing
toepassen van verharding aansluitend aan
bestaand beeld
- randen van rijweg asfalt laten verlopen in
de (gras)bermen, geen harde rand of goot
- behoud van bestaande bermen van gras
en watergangen
- open zicht door berm behouden, geen
parkeren in de berm
referentie poelen aan westzijde Buulder Aa
- behouden vrijliggend fietspad langs
Molenheide / Kleine Bruggen bestaande
uit beton / afgestrooit asfalt met
landelijke uitstraling, bij aanpassing
toepassen van verharding aansluitend aan
bestaand beeld
- behouden en versterken beeld van
wandelpaden, onverhard of halfverhard
- gecombineerde wandelpaden met
onderhoudspaden bestaande uit gemaaid
gras (waar nodig gefundeerd)
onverhard terrein
- open weide afwisselend maken door
bestaand beeld Molenheide / de Kleine Bruggen
verschil in maaihoogten en akkerranden
met kruidenmengsels
- geen vaste elementen ten behoeve van
evenementen, de open weide kan
mogelijk plaats bieden aan tijdelijke
evenementen en tijdelijk parkeren zo lang
deze het open karakter niet aantasten
inrichtingselementen
- geen toevoeging van
inrichtingselementen die afbreuk doen
aan karakter van beide zijden van de
referentie onverhard pad van (gemaaid) gras en halfverhard pad
Buulder Aa
- afrasteringen, poorten, beugels en
overig meubilair met een landelijk beeld,
uitvoering in hout
- straatverlichting landelijk/onopvallend en
overeenkomstig met verkeersbestemming
- verlichting van de Molenheide / de Kleine
Bruggen afwijkend van armatuur in het
landschap, bestaand uit één type hoog
armatuur
- bebording behouden, bij vervanging
of toevoeging materiaal bestaande uit
referentie inrichtingselementen van hout met landelijk beeld
geëmailleerd metaal of gietijzer
- bruggen en (vis-)steigers met een
landelijk beeld, uitvoering in hout
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
145
Bos
algemeen
Het landschap van Cranendonck wordt
gekenmerkt door open kamers met
begrenzingen van bos. Het behouden van
deze structuur is essentieel bij de nieuwe
ontwikkeling in het gebied. De bospercelen
zijn onderdeel van de Ecologische
Hoofdstructuur en via de primaire lanen en
nieuwe verbindingen worden meer droge
ecologische verbindingen gerealiseerd.
bestaand bos
- onderdeel van de Ecologische
Hoofdstructuur
- droog bostype (droge natuur)
- gemengde inheemse beplanting, o.a.
berk, eik en den
nieuw bos
- overgang naar de (toekomstige)
bebouwde rand van Soerendonk.
- gemengd inheemse beplanting, o.a. eik,
beuk, den, berk
- herstellen en ontwikkelen van de
ecologische verbindingen van en naar
bestaand bos
referentie randen bos die kamers vormen
- beheer afstemmen op de
omgevingskenmerken en historisch
gebruik van het landschap
bosranden van bestaand en nieuw bos
- behouden en versterken bosranden van
lagere beplanting als rododendron en/
of krent
referentie bosrand en weiden
referentie eiken/beukenbos
referentie bosranden en begrazing
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
147
kasteellocatie
algemeen
In de huidige situatie vormt de
kasteellocatie het hart van het
landgoedachtige gebied. De huidige
visualisatie van de kasteelplattegrond en
een deel van de gracht markeert weliswaar
de historische plek, maar mist de kracht
om ook ruimtelijk een rol te spelen,
terwijl dat door de komst van Hof van
Cranendonck nu juist gewenst is.
kasteellocatie
- verbindende schakel tussen Buulder Aa,
beekdal en cultuurlandschap, namelijk
het kasteel, weer ervaarbaar te maken.
- versterken relatie kasteellocatie en
kasteeltje / hoeve door middel van
inrichting tuin
- ontwikkelen meander Buulder Aa
zodat kasteellocatie relatie krijgt met
oorspronkelijke inrichting
- geen toevoeging van elementen
die afbreuk doen aan oorspronkelijke
inrichting, nader onderzoek naar
inrichting tuin en relatie tussen
bestaande kasteelvisualisatie
kasteellocatie en kasteeltje / hoeve is
benodigd.
- zicht behouden op de kasteellocatie vanaf
de Molenheide / De Kleine Bruggen en
vanaf Van Schoonvorstlaan
referentie kapel
kapel
- toevoeging van kleine kapel ten
versterking van verbindende schakel
tussen Buulder Aa, beekdal en
cultuurlandschap
- geen toevoeging van elementen
die afbreuk doen aan oorspronkelijke
inrichting, nader onderzoek naar
inrichting tuin en relatie tussen
kasteellocatie en kasteeltje / hoeve is
benodigd.
Gravure van kasteel
Gemeente Mook en Middelaar, visualisatie op basis van wetenschappelijke
reconstructie van Romeinse villa Plasmolen
referentie visualisatie van landgoed Moerenburg (bron: MTD landschapsarchitecten)
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
149
kamer Hof van
cranendonck
algemeen
In het cultuurlandschap van Cranendonck
wordt het complex ‘Hof van Cranendonck’
ingebed in een kamer van lanen en bos. De
ontmoeting tussen gebouw en landschap
is hierbij zeer van belang. Rondom het
complex is vanaf wisselende afstand zicht
op de verschillende horizontale lagen, in
het tussenliggende gebied is daarom geen
zichtbelemmerende inrichting wenselijk. De
ontsluiting van en naar het complex ligt
onopvallend in de kamer gesitueerd.
kamer
- complex passend in structuur van groene
kamers van het landschap
- kamer met een open karakter van
grasweide met enkele solitaire bomen
- randen van verschillende soorten groen,
bos, lanen en singels
- benadrukken van hoofdentree langzaam
verkeer aan westzijde complex door
middel van directe wandelroutes vanaf de
parkeerboomgaard
bestaand bos
referentie beeld complex in kamer (Abdij van Tongerlo)
- onderdeel van de Ecologische
Hoofdstructuur.
- droge bostype (droge natuur).
- gemengde inheemse beplanting, o.a. berk
en eik
referentie beeld complex in kamer (Abdij van Tongerlo)
nieuw bos
- overgang naar de toekomstige bebouwde
rand van Soerendonk.
- gemengd inheemse beplanting, o.a. eik,
beuk, den, berk
- herstellen en ontwikkelen van de
ecologische verbindingen van en naar
bestaand bos
- beheer afstemmen op de
omgevingskenmerken en historisch
gebruik van het landschap
Bosranden van bestaand en nieuw bos
referentie inheemse bomen in weide / rand weide
- behouden en versterken bosranden van
lagere beplanting als rododendron en/
of krent
singels
- gemengde inheemse beplanting, o.a.
veldesdoorn, krent, haagbeuk, tamme
kastanje, meidoorn, kardinaalmuts,
lijsterbes, sleedoorn, vuildoorn, acacia,
veldiep
bermen en weide
referentie bosrand en weide
- gras en/of kruidenmengsel voor
akkerranden en/ of ruigtes, plukweide
solitaire bomen in weide
- solitairen van inheemse beplanting, o.a.
berk, eik
referentie varierende maaihoogten van gras en plukweide
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
151
verharding
- behouden rijbaan Molenheide / Kleine
Bruggen bestaande uit afgestrooit asfalt
met landelijke uitstraling, bij aanpassing
toepassen van verharding aansluitend aan
bestaand beeld
- randen van rijweg asfalt laten verlopen in
de (gras)bermen, geen harde rand of goot
- behoud van bestaande bermen van gras
en watergangen
- open zicht door berm behouden, geen
parkeren in de berm
- behouden vrijliggend fietspad langs
Molenheide / Kleine Bruggen bestaande
bestaand beeld Molenheide / de Kleine Bruggen
uit beton / afgestrooit asfalt met
landelijke uitstraling, bij aanpassing
toepassen van verharding aansluitend aan
bestaand beeld
- behouden en versterken beeld van
wandelpaden, onverhard of halfverhard
- wandelpaden onopvallend aanwezig in de
kamer Hof van Cranendonck
- halfverharde wandelpaden westzijde
complex ten behoeve van entree vanaf de
parkeerboomgaard
referentie onverhard pad van (gemaaid) gras en halfverhard pad
inrichtingselementen
- geen toevoeging van
inrichtingselementen die afbreuk doen
aan karakter van de kamer Hof van
Cranendonck
- afrasteringen, poorten, beugels en
overig meubilair met een landelijk beeld,
uitvoering in hout
- straatverlichting landelijk/onopvallend en
overeenkomstig met verkeersbestemming
- verlichting van de Molenheide / de Kleine
Bruggen afwijkend van armatuur in het
landschap, bestaand uit één type hoog
armatuur
referentie inrichtingselementen van hout met landelijk beeld
- verlichting van het complex en entrees
op het complex gericht, geen lichtoverlast
naar omgeving toe
- bebording behouden, bij vervanging
of toevoeging materiaal bestaande uit
geëmailleerd metaal of gietijzer
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
153
Hof van cranendonck
gebouwencomplex
algemeen
Het complex Hof van Cranendonck bestaat
uit bebouwing die is gegroepeerd om
binnenhoven. Voor de binnenhoven wordt
een hoogwaardige uitstraling nagestreefd.
- benadrukken van de relatie binnen en
buiten door materialen en beplantingen
- per binnentuin, hof en/of patio een eigen
sfeer, passend bij daaraan gelegen functie
maar alle met een vergelijkbare exclusieve
en hoogwaardige uitstraling
hoven en patio’s
- elementenverharding van gebakken
klinkers, kleur roodbruin opsluiting en/
of plaatelementen
- natuursteen uitstraling, kleur antraciet/
bruingrijs
- waterelement in centraal hof met
hoogwaardige uitstraling en materialen
als natuursteen
- terras en meubilair met hoogwaardige
uitstraling en materialen als hout en
gietijzer
referentie kloostertuin met buxushagen, kruiden en bloemen
referentie kloostertuin met buxushagen, kruiden en bloemen
beplanting
- grote hoven met enkele, bijzondere
solitaire bomen in verharding, inheemse
soorten als eik en beuk
- groene hoven met gemaaid gras en
bijzondere solitaire bomen
- tuinen als kloostertuinen met lage
buxushagen, kruiden en bloemen
- langs veranda’s en muren klimmende
beplanting als groene wanden
verlichting
- één type armatuur binnen complex,
zonder lichtoverlast naar omgeving toe
referentie groot hof met gemaaid gras en grote solitaire bomen
- grondspots onder solitaire bomen
referentie kleine binnentuin van gemaaid gras en kloostertuin
referentie groot hof met gemaaid gras en grote solitaire bomen (Abdij van Tongerlo)
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
155
parkeerboomgaard +
entree
algemeen
Parkeren voor het complex Hof van
Cranendonck passend ingericht in
landschap van kamers, gebaseerd op
historische structuur van het agrarisch
cultuurlandschap 1830-1900. De inbedding
van het parkeren vindt plaats door de
maat van de losse compartimenten van
parkeerplaatsen onder boomgaarden en
tussenliggende groene stroken.
- route naar parkeren direct vanaf
Molenheide zodat lanen en groene
driehoek de Cranendonck niet belast
worden met extra verkeerstromen
- landelijk en groen beeld door
parkeervelden gebaseerd op agrarisch
cultuurlandschap van 1830-1900
- parkeren ingepast onder boomgaarden
zodat hier geen zicht op is
- gescheiden van kamer Hof van
Cranendonck door losse laan van
recreatieve voet- en fietsverbinding en
ecologische verbinding
- benadrukken van hoofdentree langzaam
verkeer aan westzijde complex door
referentie parkeerboomgaard met bloeiende fruitbomen
middel van directe wandelroutes vanaf de
parkeerboomgaard
referentie boomgaard in gras
beplanting
- bos tussen Molenheide en
parkeerboomgaard behouden en
versterken (onderdeel van Ecologische
Hoofdstructuur)
- entreelaan bestaande uit inheemse
beplanting als eik of beuk
- lanen als verbinding tussen het de kamer
Hof van Cranendonck, Soerendonk en de
groene driehoek de Cranendonck
- behouden en versterken bosranden van
lagere beplanting als rododendron en/
of krent
referentie zicht door boomgaard
beplanting parkeervelden
- op parkeerplaatsen aanplant van
boomgaarden bestaande uit fruitbomen,
- op de parkeerplaatsen tussen
parkeerstroken aanplant van geschoren
hagen van inheemse soorten als Beuk
- tussen parkeervelden open weiden met
mogelijk tijdelijk parkeren op gras en/
of kruidenmengsel voor akkerranden en/
of ruigtes
water
bestaande boomgaard, te verplanten en bestaande bermen met zicht naar omgeving
- watergang langs beide zijden entreelaan
als scheiding tussen kamer Hof van
Cranendonck en parkeerboomgaard, ook
dienend ten behoeve van ecologische
verbinding
- greppels en watergangen langs
parkeervelden ten behoeve van
hemelwaterafvoer
- Mogelijke combinatie tussen
parkeervelden van gras en wadi’s
- oevers van watergangen met natuurlijk
profiel en gras
referentie natuurlijk oeverprofiel van watergangen met gras
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
157
verharding
rijwegen
- verharding rijwegen bestaande uit
gebakken klinkers, kleur roodbruin
- toegangsweg voor dienstverkeer
bestaande uit afgestrooit asfalt met
landelijke uitstraling, eventueel in
combinatie met gebakken klinkers, kleur
rood-bruin
- laden en lossen en busparkeerplaats
bestaande uit afgestrooit asfalt met
landelijke uitstraling, eventueel in
combinatie met gebakken klinkers, kleur
roodbruin
referentie parkeerboomgaard
- fietspaden verhard in aansluiting op
van Egmondlaan, bestaande uit gebakken
klinkers, kleur roodbruin
wandelpaden
- voetpaden op parkeerterrein bestaande
uit gebakken klinkers, kleur roodbruin
- behouden en versterken beeld van
bestaande wandelpaden, onverhard of
halfverhard
- nieuwe wandelpaden aansluitend op
paden in de kamer Hof van Cranendonck,
referentie overloopparkeren op grasveld, zonder vaste elementen
onopvallend aanwezig
- halfverharde wandelpaden westzijde
complex ten behoeve van entree vanaf de
parkeerboomgaard
referentie onverhard pad van (gemaaid) gras en halfverhard pad
parkeervelden
- grasbetonstenen in combinatie met
klinkers, baksteen uitstraling, kleur roodbruin
inrichtingselementen
- geen toevoeging van
inrichtingselementen die afbreuk doen
aan agrarisch cultuurlandschap
- afrasteringen, poorten, beugels en
overig meubilair met een landelijk beeld,
uitvoering in hout
- straatverlichting landelijk/onopvallend en
overeenkomstig met verkeersbestemming
referentie grasbetonstenen in combinatie met klinkers
- verlichting van het parkeerboomgaard en
entrees op naar velden toe gericht, geen
lichtoverlast naar omgeving toe
- bebording behouden, bij vervanging
of toevoeging materiaal bestaande uit
geëmailleerd metaal of gietijzer
referentie houten inrichtingselementen tbv fietsparkeren en lage haag
referentie inrichtingselementen met klassiek beeld
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
159
proeftuinen
algemeen
Onderdeel van het complex Hof van
Cranendonck is een restaurant wat
werkt met streekproducten en ‘vergeten’
groenten. Deze producten worden
dicht bij het complex geteelt en zijn
essentieel onderdeel van de beleving van
het cultuurlandschap. Tussen het dorp
Soerendonk en de parkeerboomgaard en
complex Hof van Cranendonck is ruimte
voor deze proeftuinen. De velden hiervan
zijn gebaseerd op historische structuur
van het agrarisch cultuurlandschap 18301900. Tussen het dorp Soerendonk en de
proeftuinen is een scheiding aangebracht
door nieuw bos.
- landelijk en groen beeld door proeftuinen
stuctuur gebaseerd op agrarisch
cultuurlandschap van 1830-1900
- akkers voor proeftuinen afgewisseld met
boomgaarden
- gescheiden van parkeerboomgaard
door losse laan van recreatieve voet- en
fietsverbinding en ecologische verbinding
referentie proeftuinen met verschillende (vergeten) groenten en fruit
bouwwerk
- één bouwwerk waarin functies en opslag
ten behoeve van proeftuinen worden
gecombineerd, beeld van kempische
schuur aansluitend bij uitstraling en
materialen complex Hof van Cranendonck
- bouwwerk aansluitend op pad,
doorsnijdend tussen de velden van
Soerendonk naar complex
referentie kempische schuur
beplanting
nieuw bos
- overgang naar de toekomstige bebouwde
rand van Soerendonk.
- gemengd inheemse beplanting, o.a. eik,
beuk, berk
akkers
- open akkervelden waarin teelt van
(vergeten) groente plaats vindt
- boomgaarden van fruitbomen tussen de
velden
- enkele bijzondere solitaire bomen
tussen de velden bestaande uit inheemse
referentie proeftuinen met verschillende (vergeten) groenten en fruit
beplanting als eik, beuk, berk
bermen en weide
- gras en/of kruidenmengsel voor
akkerranden en/ of ruigtes, plukweide
verharding
referentie proeftuinen met verschillende (vergeten) groenten en fruit
referentie boomgaarden in gras
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
161
wandelpaden
- onverharde / halfverharde wandelpaden
tussen de akkers
- verhard pad van Soerendonk naar
complex, bestaande uit gebakken
klinkers, kleur rood-bruin
water
- watergang langs beide zijden laan aan
westzijde parkeerboomgaard als scheiding
tussen proeftuinen parkeerboomgaard,
ook dienend ten behoeve van ecologische
verbinding
- greppels en watergangen langs
referentie onverhard graspad en verhard pad van gebakken klinkers met grasberm
proeftuinen ten behoeve van
hemelwaterafvoer
- oevers van watergangen met natuurlijk
profiel en gras
inrichtingselementen
- geen toevoeging van
inrichtingselementen die afbreuk doen
aan agrarisch cultuurlandschap
- afrasteringen, poorten, beugels en
overig meubilair met een landelijk beeld,
uitvoering in hout
- straatverlichting landelijk/onopvallend en
overeenkomstig met verkeersbestemming
- bebording behouden, bij vervanging
of toevoeging materiaal bestaande uit
geëmailleerd metaal of gietijzer
referentie natuurlijke oevers met beplanting
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
163
COLOFON
IN OPDRACHT VAN
Gemeente Cranendonck / Mr. Drs. Ing. Martin van Vliet
GEDELEGEERD OPDRACHTGEVER
Drs. Hetty Damen-Twardy
PROJECTLEIDER
Drs. Edwin Schellekens
PROJECT
Hof van Cranendonck / Team Ruimtelijke Kwaliteit
RAPPORTTITEL
Beeldkwaliteitsplan / Land van Cranendonck
STATUS
Definitief
AUTEURS
Team ruimtelijke kwaliteit Hof van Cranendonck:
Dr. Piet Zelissen
Dr. Ing. Kees Peterse Pansa BV
Ir. Frank Meijer MTD Landschapsarchitecten
Prof. Ir. Jo Coenen Jo Coenen Architects&Urbanists
DATUM
11 maart 2014
“Dit beeldkwaliteitplan is vastgesteld door het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Cranendonck in haar vergadering van dinsdag 18 maart 2014”.
Beeldkwaliteitsplan Land van Cranendonck
165

Download hier de deelnemerslijst

Presentatie inkoop jeugdzorg 3 april 2014

OUDER-INFO NR. 15

Stuk 1

deze link - Dorpsplatform Budel

Uptatue commy nibh el ip et inibh eugue enim vel iriure minci eu

Stuk 2

ST E UN PUN T V RIJW IL L G E RS W E RK VIAN EN

Montage persverbindingen 12 t/m 54 mm