Jaarverslag
’ 13
Stichting
Het Noordbrabants
Landschap
Stichting Het Noordbrabants Landschap (Brabants Landschap)
Landgoed Nemerlaer, Haaren
Correspondentie-adres:
Postbus 80, 5076 ZH Haaren
Telefoon: 0411 62 27 75
E-mail: [email protected]
natuur dichtbij huis
Brabants Landschap
Website: www.brabantslandschap.nl
mei 2014
Natuurbehoud met het
Brabants Landschap
Elke provincie heeft een organisatie die zich richt op aankoop en beheer van natuurgebieden in die provincie. In Noord-Brabant is dat het Brabants Landschap. Ook in de overige
provincies zijn Landschappen actief. Deze afzonderlijke en zelfstandige Landschappen
hebben allemaal hetzelfde doel: behoud, beheer en ontwikkeling van de natuur. De twaalf
provinciale Landschappen werken samen in de stichting Unie van Provinciale Landschap-
pen (De12Landschappen). Samen hebben ze ruim 100.000 hectare natuurterrein in eigen-
dom en beheer. Daarnaast is het Brabants Landschap via het Coördinatiepunt Landschaps-
beheer aangesloten bij Landschapsbeheer Nederland. Hierin werken de provinciale organisaties voor landschapsbeheer samen.
Sinds 1932 strijdt het Brabants Landschap voor het behoud van natuur- en landschaps-
schoon in de Provincie Noord-Brabant. Bijna 29.000 gezinnen steunen het Brabants Landschap daarbij.
Het Brabants Landschap heeft ruim 17.700 hectare natuurterrein in eigendom en beheer.
Deze natuurterreinen worden aangekocht met behulp van subsidie van Rijk en Provincie
en worden beheerd en ontwikkeld op basis van zorgvuldig opgestelde beheer- en inrich-
tingsplannen. Om begrip te kweken voor het behoud van typisch Brabantse natuur organiseert Brabants Landschap tal van activiteiten. Zo ontvangen alle beschermers ieder kwartaal een natuurtijdschrift, is de website voorzien van actuele informatie en worden social
media ingezet om nieuws en wetenswaardigheden te verspreiden.
Ook geeft het Brabants Landschap via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer voorlichting
over de aanleg en het beheer van kleine landschapselementen zoals houtwallen, erfbe-
plantingen, houtsingels, natuurvriendelijke oevers en poelen. Daarnaast is het Coördina-
tiepunt verantwoordelijk voor de uitvoering van diverse regelingen voor agrarisch natuur-
en landschapsbeheer en de coördinatie van het vrijwillig landschapsbeheer en het vrijwillig
soortenbeheer van uilen, weide- en akkervogels.
Het Brabants Landschap werkt met veel organisaties samen. Eén van de belangrijkste is de
Nationale Postcode Loterij. De Nationale Postcode Loterij keerde in 2013 in totaal
302,6 miljoen euro uit aan 101 goede doelen op het gebied van mensenrechten, ontwikkelingssamenwerking en natuur-, landschap- en milieubescherming.
De twaalf provinciale Landschappen ontvingen in 2013 gezamenlijk een bedrag van 11,25
miljoen euro uit de netto-opbrengst van de loterij. Dit is een belangrijke bron van inkomsten voor de twaalf provinciale Landschappen en het samenwerkingsverband De12Land-
schappen. Ook Landschapsbeheer Nederland, het samenwerkingsverband van de provinci-
ale stichtingen Landschapsbeheer ontving een aanzienlijke bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. Het Brabants Landschap ontving in 2013 in totaal een bedrag van 1,125 miljoen
euro (zie § 3.2 fondsenwerving). Dit geld maakt het voor het Brabants Landschap mogelijk
om projecten op te starten, die anders niet gerealiseerd konden worden.
Het Brabants Landschap ontvangt financiële steun van de Nationale Postcode Loterij
Jaarverslag
’ 13
Stichting
Het Noordbrabants
Landschap
Statutair gevestigd te ’s-Hertogenbosch
Stichting Het Noordbrabants Landschap (Brabants Landschap)
Landgoed Nemerlaer, Haaren
Correspondentie-adres:
Postbus 80, 5076 ZH Haaren
Telefoon: 0411 62 27 75
E-mail: [email protected]
natuur dichtbij huis
Brabants Landschap
Website: www.brabantslandschap.nl
mei 2014
Brabants Landschap heeft het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving voor verantwoorde fondsenwerving en -besteding.
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Inhoud
Inleiding
1
Kernactiviteiten terreinbeheer
1.1 Inleiding
1.2Aankoop
1.3 Beheerplanning
1.4 Beheer
1.5 Inrichtingsprojecten
4
4
5
6
11
2
Kernactiviteiten landschapsbeheer
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 Inleiding
Uitvoering provinciale Subsidieregeling Natuur en Landschap
Gebiedsgerichte projecten agrarisch natuur- en landschapsbeheer
Uitvoeringsprojecten soortenbeheer
Cultuurhistorie en archeologie
Vrijwillig landschapsbeheer
Voorlichting en overleg
3
Draagvlakvergroting
3.1 3.2 3.3 3.4 Communicatie
Fondsenwerving
Samenwerking
Beleid en beleidsbeïnvloeding
4
Organisatie
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Bestuur
Personeel
Leden Algemeen Bestuur
Relevante nevenfuncties Personeelsbezetting
5
Bijlagen
5.1 5.2 5.3 5.4 Specificatie natuurterreinen
Overzicht projecten
Verantwoordingsverklaring Stichting het Noordbrabants Landschap, CBF
Toekomstparagraaf 35
36
37
40
6
Financieel jaarverslag
41
Samengevoegde balans
Samengevoegde staat van Baten en Lasten
Toelichting op de balans en de staat van Baten en Lasten 2012
Accountantsverklaring
Begroting 2014
42
43
44
62
63
2
4
13
13
14
14
15
16
17
18
19
19
22
23
25
28
28
30
31
32
34
35
Inleiding
’ 13
Natuur is in Brabant altijd dichtbij. Voor sommigen
letterlijk aan het eind van de straat, voor anderen
nooit verder weg dan een kort ritje op de fiets. Toch
wordt het reilen en zeilen van de Stichting Het Noord-
brabants Landschap in belangrijke mate bepaald door wat er in
Europa, of zelfs mondiaal gebeurt. Klimaatverandering bijvoorbeeld. Uit het zojuist gepubliceerde
nieuwe rapport van de IPCC blijkt bijvoorbeeld dat de biodiversiteit, die al onder grote druk staat,
verder achteruit gaat als gevolg van klimaatverandering, dat op land grote veranderingen in
ecosystemen optreden doordat de vegetatie gaat veranderen, dat het verspreidingsgebied van
dier- en plantensoorten blijft veranderen, en dat populaties die zich niet kunnen aanpassen (door
habitatfragmentatie, verdringing door binnentrekkende soorten, of door simpelweg compleet
verdwijnen van het benodigde habitat) zullen verdwijnen, wat leidt tot het uitsterven van soorten.
Hoewel het moeilijk is om daar getallen aan te plakken, houdt het IPCC de schatting uit het vorige
rapport (uit 2007) staande dat 20 tot 30% van alle soorten op aarde zal verdwijnen bij een opwar-
ming van 2 tot 3 graden sinds de industriële revolutie. Overigens met het huidige beleid (‘business as
usual scenario’) gaan de voorspellingen eerder richting de 4 graden voor het eind van deze eeuw. Dit
heeft grote gevolgen voor de dagelijkse praktijk van het natuurbeheer, op allerlei, soms ook onver-
wachte manieren. De winning van schaliegas wordt gepropageerd als slimme interim-klimaatmaatregel omdat gebruik van deze brandstof, indien vergeleken met steenkool, met veel minder CO2
uitstoot gepaard gaat. Grote aantallen windmolens zullen ook in het Brabantse land verrijzen.
Dan Europa. De impact van de Natura2000-regelgeving blijft onverminderd groot. Inmiddels worden
we er niet meer door verrast en zijn de positieve effecten ook goed zichtbaar: beheerplannen zijn
opgesteld, herstelmaatregelen afgesproken en natuurbruggen gebouwd. De stikstofdepositie blijft in
onze provincie een groot probleem die maar moeilijk met deze regelgeving in harmonie kan worden
gebracht. Via ingenieuze uitruilmechanismen proberen we in Nederland conflicterende belangen te
verenigen, maar het is duidelijk dat we hiermee de randen opzoeken van wat is toegestaan. Onlangs
bleek dat de met de uitbreiding van de A2 gepaard gaande extra depositie niet zomaar kan worden
opgevangen met de belofte dat ergens anders extra graslanden zullen worden geschapen.
Het Brabants Landschap kreeg het afgelopen jaar ook te maken met nieuwe Europese randvoorwaarden: het Europese verbod van staatssteun en het gemeenschappelijke landbouwbeleid. De juridische
procedures rond de klacht van particuliere grondbezitters dat de Staat het Brabants Landschap en
vergelijkbare organisaties via subsidieverlening ten behoeve van grondaankoop heeft bevoordeeld
ten opzichte van particulieren, heeft veel tijd en energie opgeslokt en heeft de aankoop van nieuwe
terreinen afgelopen jaar bijna tot stilstand gebracht. Onze stichting heeft zich hier van haar sterke
kant laten zien door enerzijds de samenwerking te blijven opzoeken met particuliere grondbezitters
en anderzijds innovatieve vormen van aankoopfinanciering te zoeken. Het geheel hervormde
Europese landbouwbeleid zal een impuls gaan geven aan het agrarisch natuurbeheer omdat boeren
voortaan meer worden beloond voor bescherming van landschap en natuur en minder voor productiehoeveelheid. Vanuit onze traditioneel sterke verbondenheid met de agrarische ondernemers in
Brabant, kan het Brabants Landschap een sleutelrol vervullen bij de praktische uitvoering van dit
nieuwe beleid. Natuurbeheerder en agrariër zullen de mogelijkheden die het nieuwe landbouwbeleid
biedt, moeten benutten om de uitdagingen van het veranderende klimaat te overwinnen.
Jonathan Verschuuren
3
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
1 Kernactiviteiten terreinbeheer
1.1 Inleiding
1.2 Aankoop
Ook in 2013 hadden we te maken met een stagnerend
Door de subsidie- en doorleveringenstop bleef de uitbrei-
hervatting van de aankopen via het Groen Ontwikkel-
De financiering van deze negen kleine aankopen nam
aankoopbeleid. Dit jaar was er echter wel zicht op een
ding van het terreinbezit in 2013 beperkt tot 39 hectare.
fonds Brabant in 2014. Met dit fonds zullen ook de in-
het Brabants Landschap voor eigen rekening.
richtingsprojecten voor nieuwe natuur weer op gang
komen. Vooruitlopend hierop keurde de Provincie eind
Een opvallende aankoop is de Dommelbimd in Boxtel
het Brabants Landschap in dit gebied weer starten met
zonder EHS-status aan en gaf deze in beheer aan de
(6,6 hectare). Het Brabants Landschap kocht deze beemd
2013 het Bidbook Het Groene Woud goed. Hierdoor kon
gelijknamige stichting. Via de verkoop van certificaten
het realiseren van de nog ontbrekende delen in de EHS.
aan buurtbewoners gaat deze stichting proberen het
Parallel hieraan werd in het kader van Landschappen
aankoopbedrag terug te betalen. Grenzend aan het land-
van Allure het project Kloppend Hart van Het
goed Lindonk bij Mattemburgh werd 4,3 hectare bos
Groene Woud gehonoreerd. Beelddrager
aangekocht met als doel hier in de toekomst een natuur/
van dit project is het edelhert, dat in
recreatiebrug te realiseren over de A4/A58. Daarnaast
Het Groene Woud wordt geïntrodu-
vond er een aantal ruilingen plaats met een positief
ceerd. Het project Groene Corridor,
oppervlaktesaldo.
de majeure laanverbinding tussen
Het Groene Woud en het centrum
In 2013 had het Brabants Landschap 435 hectare in be-
ste van de ingediende projecten
schappen. Naar verwachting zal in 2014 circa 164 hectare
heer van DLG, Rijkswaterstaat, gemeenten en water-
van Eindhoven, eindigde als eer-
hiervan, gelegen in het Landinrichtingsgebied De Hilver,
voor Landschappen van Allure.
in eigendom kunnen worden overgenomen van DLG.
Ondertekening van het Bidboek Het Groene Woud door J. Baan. en gedeputeerde Ecologie en Handhaving J. van den Hout
2
3
4
1
Nieuwe aankopen/erfpacht
1
2
3
4
4
5
Mattemburgh
Brand
Dommeldal
Mortelen
Groote Beerze
5
Jaarverslag
’ 13
1.3 Beheerplanning
De Beheercommissie werd ook geraadpleegd over diverse
De Beheercommissie kwam in 2013 vijf keer bijeen. Deze
terugkerend thema. Hiernaast evalueert de commissie
commissie bestaat uit onafhankelijke deskundigen,
bestuursleden en medewerkers van het Brabants Land-
schap (zie voor de samenstelling van de commissie § 4.1
Bestuur).
ook regelmatig uitgevoerde projecten, die ze in een voorbereidend stadium bezocht en voorzag van advies.
Certificaat Natuurbeheer
De Beheercommissie besteedt voornamelijk aandacht
aan projecten, beheerplannen en specifieke beheerthema’s. In verband met voortgang, keuzes en belangen
van andere betrokken partijen wordt de commissie in
een vroeg stadium bij projecten betrokken. De adviezen
van deze commissie spelen bij de strategische keuzes
een belangrijke rol. Hierbij gaat het om fundamentele
afwegingen, toetsing van beheervisies en waken voor
bedrijfsblindheid.
Terreinbezoek vormt een belangrijk onderdeel van de
werkzaamheden van de commissie. De volgende projecten werden in 2013 in de commissie besproken en
meestal ook bezocht: Herbertusbossen, Andels Broek,
Oude en Poppelsche Leij, de Brand en de Mortelen.
18.000
andere projecten. Natura2000 is hierbij een regelmatig
hectare
oppervlakte
In 2013 is het Brabants Landschap door de stichting
Certificering Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer erkend als een gecertificeerd beheerder. Om dit
certificaat te krijgen stelde het Brabants Landschap, in
samenwerking met de andere Landschappen, een kwaliteitshandboek op. Dit handboek beschrijft met name
hoe van visieniveau naar uiteindelijke maatregelen in
de terreinen wordt gewerkt. Hierbij is de zogenaamde
‘plan - do - check - act’ cyclus belangrijk. Toegespitst op
het Brabants Landschap zitten in de planfase de beheervisies, beheerplannen en werkplannen; ‘do’ is de daad-
werkelijke uitvoering in de terreinen; ‘check’ is monito-
ring en evaluatie en ‘act’ is de eventuele aanpassing van
de cyclus aan de hand van de evaluatie. Naast deze cy-
clus liggen in het handboek bijvoorbeeld ook procedures
rondom aanbestedingen vast.
17.732 ha
17.000
16.000
15.000
14.000
13.000
12.000
11.000
10.000
9.000
96
9798990001020304050607080910 11 12 13
5
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Een belangrijk voordeel
van het certificaat is dat
er meer wordt uitge-
gaan van vertrouwen en
minder van controle en
meer van resultaats- naar
inspanningsverplichting.
hierop monitoringsonderzoek. Het kader voor de plan-
ning en aansturing vormt de met de Provincie overeen-
gekomen meerjarige monitoringsaanpak. Hierbij wordt
jaarlijks een deel van de natuurgebieden op uniforme
wijze geïnventariseerd. Na zes jaar zijn alle gebieden
aan de beurt geweest. Met de verzamelde gegevens
(flora, fauna, vegetatiestructuur) wordt de kwaliteit van
de onderzochte natuurbeheertypen beschreven.
Beheerplannen
Het Brabants Landschap heeft voor alle terreinen
beheerplannen. Deze beheerplannen worden opgesteld
voor een periode van tien jaar. In gebieden waar het
Brabants Landschap weinig projecten uitvoert of het
eigendom niet substantieel uitbreidt, kan de ‘houdbaarheid’ van deze beheerplannen langer zijn. Desondanks
ventariseerd. In West-Brabant waren dit de gebieden
Pannenhoef/Vloeiweide/Krabbebossen, in Zuidoost-Brabant de gebieden Gijzenrooi/Groote Heide/Valkenhorst.
heeft het Brabants Landschap - onder andere in het
1.4 Beheer
een flink aantal beheerplannen te actualiseren.
Bij beheer doelen we op de regelmatig terugkerende
kader van het kwaliteitshandboek - besloten om weer
Werkplannen
Uit de beheerplannen volgen de jaarlijkse werkplan-
nen. Deze vormen voor de beheerders een leidraad voor
het terreinbeheer in het betreffende jaar. In 2013 werd
werkzaamheden in de terreinen. Deze beheeractiviteiten behoren tot de kernactiviteiten van het Brabants
Landschap.
Bosbeheer
gestart met het automatiseren van deze systematiek,
liteitshandboek en bij een externe audit eenvoudig
dunningen wordt gekeken naar aspecten zoals struc-
zodat deze beter aansluit bij het eerder genoemde kwatoegankelijk is.
Monitoring
Vanuit het Subsidiestelsel Natuur- en Landschaps-
beheer en de bijbehorende certificering, maakt monitoring van de natuurkwaliteit de laatste jaren een vast
onderdeel uit van de beheerplanning. In veel gebieden
voeren vrijwilligers en vrijwilligersgroepen inventarisatieonderzoek uit. Externe bureaus doen aanvullend
6
In 2013 zijn twee regio’s volgens deze systematiek geïn-
Jaarlijks vinden in de terreinen van het Brabants
Landschap dunningen plaats. Bij het uitzetten van deze
tuurverbetering, verhoging van de natuurwaarden, een
aantrekkelijk bosbeeld en behoud van een houtproductiefunctie. Door de dunningen op deze manier uit te
voeren, gaat het verhogen van natuurwaarden samen
met oogst. Bij het verhogen van de natuurwaarden is de
soortensamenstelling belangrijk. In de Mortelen en de
Scheeken wordt gericht omgevormd naar een meer
natuurlijk bosbeeld. Dit gebeurt met het inplanten van
inheemse gewenste soorten zoals linde, haagbeuk en
Jaarverslag
’ 13
fladderiep. Ook autochtoon plantmateriaal en oude
creëren van zoommantelvegetaties. Dit zijn
heer. Recent onderzoek wees uit dat in veel natuurge-
grote waarde zijn voor bosvlindersoorten en grote
boskernen krijgen steeds meer aandacht bij het bosbebieden van het Brabants Landschap autochtoon plantmateriaal aanwezig is. Dit plantmateriaal is optimaal
aangepast aan de plaatselijke omstandigheden en is
open, zonnige en kruidenrijke zones die van
boomkikkers.
Heidebeheer
resistenter voor ziekten. Daarom wordt bij het bosbe-
handhaven en waar mogelijk te vergroten door natuur-
ling van open en rijk gestructureerde droge en natte
heer geprobeerd het aandeel autochtoon materiaal te
lijke verjonging.
Een deel van de jaarlijkse houtoogst reserveert het Brabants Landschap voor eigen gebruik. Dit hout wordt bij
restauratie- en herstelwerkzaamheden van gebouwen
onder andere gebruikt voor constructies en vloeren. Zo
gebruikt het Brabants Landschap gegarandeerd duur-
zaam hout, dat (letterlijk) een korte afstand aflegt van
bos naar toepassing.
Het jaarlijkse onderhoud aan de wilgengrienden blijft
een intensieve klus. Op het Pompveld is dit jaar 12 hec-
tare afgezet. Een deel van het vrijkomende hout wordt
verkocht als energiehout. De houtprijs voor met name
naaldhout is in 2013 iets gestegen. Populier bleef stabiel
en vrij laag.
Het beheer van de heideterreinen richt zich op het
behoud van het open karakter en de verdere ontwikkeheidevegetaties. Bij de uitvoering van beheermaat-
regelen in de heidegebieden wordt steeds nadrukkelij-
ker aandacht gevraagd voor de fauna. Mede door nieuwe inzichten in het heidebeheer, worden specifieke
habitateisen van faunasoorten de komende jaren nog
meer in de uitvoering geïntegreerd.
Maatregelen om zowel vermesting als verzuring in heidemilieus op duurzame wijze te bestrijden, bleken het
meest succesvol. Op plekken waar deze maatregelen
werden genomen, zijn de Rode Lijst soorten het meest
toegenomen. Deze maatregelen zijn het makkelijkst te
nemen in natte milieus. Hier kunnen hydrologische
maatregelen zorgen voor herstel van de buffercapaciteit.
In combinatie met plagwerkzaamheden keren in deze
systemen vaak veel karakteristieke plantensoorten terug.
In het kader van veiligheid was er ook in 2013 weer aan-
Eén van de conclusies met betrekking tot het uitvoeren
spectief blijft (staand) dood hout bij voorkeur zoveel
afgelopen decennia over het algemeen op orde was.
dacht voor gevaarlijk dood hout. Vanuit ecologisch permogelijk in het bos. Alleen bij gevaar voor
wandelaars of ander verkeer, wordt het
verwijderd. Dit speelt met name bij
de oudere lanen. Daarnaast zijn in
veel gebieden bosranden gekapt
of gedund. Doel hiervan is het
van de plagwerkzaamheden was dat het plaggen de
Plaggen moet maatwerk zijn, waar terug-
houdend mee wordt omgegaan. In 2013
werd slechts een beperkte opper-
vlakte heide geplagd. Het vrijko-
mende materiaal werd binnen de
gebieden verwerkt op akkers.
7
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
In enkele heideterreinen
vindt extensieve seizoenof jaarrondbegrazing
met runderen en paarden plaats. Ook hier
blijven aanvullend
kleinschalige beheer-
werkzaamheden, zoals
plag- en maaiwerkzaam-
heden noodzakelijk.
In de Neterselsche Heide is een
gebied geplagd, dat enkele jaren geleden
werd getroffen door een bosbrand. Doel is dit deel van
het gebied om te vormen tot heide. Tevens is 6 hectare
naaldhout gekapt ten behoeve van heideherstel. In dit
kader is ook een ontheffing van de herplantverplichting
uit de Boswet verleend. Deze maatregelen maken onderdeel uit van diverse plannen zoals Natura2000,
hydrologische condities op orde zijn. Steeds vaker wordt
ervoor gekozen om op afgegraven percelen maaisel van
andere schraallanden op te brengen. Zo wordt de vaak
al verdwenen zaadbank weer aangevuld. Voor de echte
schraalgraslanden past het Brabants Landschap een
maaibeheer toe, waarbij soms wordt overgegaan tot
twee keer maaien per jaar. Hier staat de ontwikkeling
van de botanische kwaliteiten centraal.
In totaal wordt circa 120 hectare schraalland met aangepaste apparatuur gemaaid. Deze oppervlakte is in
2013 niet substantieel toegenomen. Maaien met aangepast apparatuur gebeurt onder andere in De Vilt,
Tongelaar, Regte Heide, Nemerlaer, De Brand, Mortelen,
Nuenens Broek, Diessens Broek en Groote Beerze. De
huidige SNL-beheervergoeding voor dit beheertype is
redelijk in balans met de hoge maai- en afvoerkosten.
Natte Natuurparel en soortenbeleid.
In diverse gebieden is sprake van een toename van
bieden jonge grove dennen en berken afgezet om de
verruiging en blokkeert de ontwikkeling van botanische
Daarnaast hebben vrijwilligers(groepen) in diverse geheide open te houden. Dit gebeurde onder meer op de
Regte Heide en de Pannenhoef. Dergelijke kleinschalige,
handmatige beheerwerkzaamheden zijn van grote
waarde voor het behoud en de ontwikkeling van karakteristieke plant- en diersoorten, zoals klokjesgentiaan,
heidekartelblad en levendbarende hagedis.
Graslandbeheer
Het beheer van de graslanden is omvangrijk en di-
vers. Het Brabants Landschap beheert het overgrote
deel van de graslanden door middel van seizoensbeweiding en inschaarovereenkomsten met agrariërs. Deze
pitrus. Deze soort veroorzaakt een minder gewenste
waarden. Om deze ontwikkeling tegen te gaan, wordt
pitrus in veel gebieden aanvullend gemaaid en afgevoerd.
Het Brabants Landschap kreeg op Mattemburgh in
het beekdal van de Molenbeek circa vier hectare Buisleidingstraat in beheer van LS Ned. Hierdoor kan het
gebied integraal met aangrenzende eigendommen als
vochtig hooiland, bloemrijk grasland en ecologische
akker worden beheerd; een mooie vorm van samenwerking.
samenwerking met individuele agrariërs geeft op een
Delen van enkele grotere gebieden wordt beheerd door
heertype kruiden- en faunarijk grasland. Het gaat hier
paarden. Voorbeelden hiervan zijn
goede manier invulling aan de realisering van het bejaarlijks om ruim 400 inschaarovereenkomsten met
agrariërs en meer dan 4000 stuks jongvee. Om deze
inscharing in goede banen te leiden, onderhoudt het
Brabants Landschap jaarlijks vele kilometers veeraster.
Voor een geringe oppervlakte grasland met een goede
abiotische uitgangssituatie, is de ontwikkeling richting
vochtig of nat schraalland mogelijk. Hiervoor is veelal
een aangepast (maai)beheer of een specifieke inrichting
noodzakelijk, zoals de afvoer van de fosfaatrijke bovenlaag. Het verwijderen van de bovenlaag is echter een
kostbare maatregel. Dit is alleen verantwoord wanneer
8
fosfaatonderzoek een positief resultaat aangeeft en de
middel van jaarrondbegrazing met runderen en/of
Pannenhoef (IJslandse
pony’s), Keent (Tauros
rund), Kraaijenbergse plassen
(Galloways en
Exmoor po-
ny’s) en Mortelen/Scheeken (Aber-
deen Angus
en IJslandse
pony’s).
Jaarverslag
’ 13
Daarnaast zijn in veel gebieden nieuwe poelen aange-
flora en fauna. Deze akkers worden niet
amfibieën.
bieden aan akkervogels. In 2013 nam het Brabants
legd ter verbetering van de voortplantingsbiotoop voor
Akkerbeheer
Een klein deel van de cultuurgronden wordt van-
wege de hoge cultuurhistorische waarden als akker
beheerd. Hierbij gaat het om oude akkers, die deel uitmaken van de vroegere akkercomplexen op de hoger
geoogst, zodat ze in de winter voedsel
Landschap deel aan een onderzoek naar specifieke
zeldzame akkerflora. Voor dit onderzoek werden enkele
percelen ingezet, bijvoorbeeld als donorakker voor zeldzame soorten.
Beheer water en moeras
gelegen dekzandruggen. Voor de financiering van deze
jaarlijks ontvangen toeslagrechten in.
houdswerkzaamheden uit aan vele tientallen kilometers
vrij dure beheervorm zet het Brabants Landschap de
De producten die vrijkomen bij akkerbeheer probeert
het Brabants Landschap op een duurzame en maat-
schappelijk verantwoorde wijze af te zetten. Dit gebeurt
onder andere via de samenwerking met De Halm in
Het Brabants Landschap voert in het kader van de
schouwplicht van de waterschappen jaarlijks onder-
sloten. Om verruiging door de achterblijvende specie
tegen te gaan, wordt op steeds meer plaatsen overge-
gaan tot verwijdering van het maaisel. Dit gaat gepaard
met hoge kosten.
Heeswijk-Dinther (biologische muesli). Het Brabants
Het Brabants Landschap voert in samenspraak met de
bij de levering van biologische stalmest naar een ver-
delen van de hoofdwaterlopen een verschralingsbeheer
Landschap streeft bij de afzet van granen en luzerne en
sterking van de samenwerking met de verschillende
biologische agrariërs.
Om de beheerlast en de beheerrisico’s van het akkerbeheer te verminderen, besteedt het Brabants Landschap
waterschappen in diverse gebieden op steeds meer
uit. Zeker in gebieden met botanische doelstellingen is
dit van groot belang. Op enkele plaatsen werden in 2013
bijzondere onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd.
Bijvoorbeeld het vrijstellen van de oevers van het Rietven (Oude Hondsberg). Samen met de waterschappen
het beheer van een aantal percelen uit aan biologische
zijn in diverse gebieden ook dit jaar inrichtingsmaatrege-
van kortlopende pachtovereenkomsten. Het beeld van
vlaktewaterstanden te herstellen. Zo werden in 2013 hy-
bedrijven met een Skal-licentie. Dit gebeurt door middel
de karakteristieke bloemrijke akkers levert veel positieve
reacties op. Bij de akkers die een productiefunctie hebben, worden zoveel mogelijk akkerranden aangelegd
met een meerwaarde voor diverse flora.
Een deel van de akkers heeft specifiek een doel voor
len uitgevoerd om de oorspronkelijke grond- en opper-
drologische herstelmaatregelen uitgevoerd in de gebieden Valkenhorst en Poppelsche Leij (Regte Heide). Het
gevolg van deze inrichtingsprojecten is dat het normale
jaarlijkse beheer vaak intensiever en specifieker is, waardoor het duurder wordt. Dit is onder andere het geval in
De Vilt (maaien rietland en uitbreiding oppervlakte-
9
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
schraalland) en Nemerlaer. Een vergelijkbare situatie
Externe invloeden
doet zich voor bij enkele vennen, waar een geïnstal-
grondwater moet waarborgen. Dit is ondermeer het
bouw- en sloopafval, huisvuil, afval van hennepteelt en
leerde grondwaterpomp de toevoer van gebufferd
geval bij het Galgeven en de Keijenhurk.
In een aantal gebieden vindt ook specifiek beheer plaats
voor onder andere de boomkikker. De boomkikker
vraagt om wat meer pionierswateren, die regelmatig
droogvallen. Hiervoor zijn een aantal poelen verondiept,
zodat ze eens in de drie à vier jaar droogvallen en makkelijk gemaaid en afgeschraapt kunnen worden.
De in 2012 ingezette herintroductie van de knoflookpad
in Gijzenrooij en Nulandsche Heide is in 2013 voortgezet.
Specifieke grotere inrichtingswerkzaamheden pakt het
Brabants Landschap veelal projectmatig en gebiedsgericht op (zie § 1.5 Inrichtingsprojecten).
toenemende mate te maken met illegale vuilstort van
drugslaboratoria, asbest en dergelijke. Omdat de terrei-
neigenaar in principe verantwoordelijk is voor het opruimen van dit afval, kosten dit soort zaken het Brabants
Landschap tijd en geld. Bovendien leiden ze tot ergernis
bij de recreanten. Ten aanzien van de drugsdumpingen
(90% van de landelijke dumping vindt in Noord-Brabant
plaats) onderzoekt de Provincie Noord-Brabant of er een
fonds kan komen om de opruimkosten voor de eigenaar
te vergoeden. Hierbij wordt ook sterk gekeken naar de
rijksoverheid.
De invoering van het Gemeenschappelijk Landbouwbe-
leid (GLB) en het daarmee gepaard gaande vervallen van
de toeslagrechten, zal de komende jaren mogelijk van
invloed zijn op met name het grasland- en akkerbeheer.
Recreatiebeheer
Naast het normale beheer en onderhoud van wan-
del- en ruiterroutes, werden ook dit jaar weer enkele
nieuwe informatiepanelen geplaatst in gebieden. Ook
werd een nieuw formaat informatiebord ontwikkeld, dat
geplaatst kan worden op plekken waar een groot informatiepaneel niet wenselijk is. Voor de infopunten en
natuurpoorten wordt verwezen naar § 3.1 Communicatie.
10
Het Brabants Landschap krijgt in haar gebieden in
Gebouwenbeheer
Jaarlijks vindt groot en klein onderhoud plaats aan
het gebouwenbestand van het Brabants Landschap. In
2013 werd aan ruim 40 gebouwen regulier onderhoud
gepleegd. Daarnaast zijn bouwplannen gemaakt voor
de herbestemming van Loods K op Fort Altena en de
wederopbouwboerderij in Keent. Ook is een restauratieplan opgesteld voor Fort Giessen.
Jaarverslag
’ 13
Overzicht gebouwen* Brabants Landschap
ject werd gewerkt met duurzame materialen.
*Per locatie kunnen meerdere opstallen aanwezig zijn.
verschillende vetplanten. Kunstenaars kunnen op deze
Zo werd onder andere een vegetatiedak gemaakt met
Eigen gebruik
27
Gratis gebruik
10
Erfpacht65
Hoevepacht17
Huur65
Openbaar (bijvoorbeeld vogelkijkhutten)
15
plek nu werk maken in de geest van Leon Adriaans en
zich laten inspireren door de locatie en de natuur.
Artist in Residence werkt intensief samen met het
Noordbrabants Museum, dat jaarlijks een veelbelovende kunstenaar aanwijst, die mag werken op Sterrenbosch en mag exposeren in het museum.
Realisatie werkschuur Hogerwaardpolder
Totaal199
Voor het beheer en onderhoud voor het district West,
realiseerde het Brabants Landschap in 2013 in een be-
staande schuur een werkschuur met een kleine kantine.
Restauratie Theekoepel Mattemburgh
De restauratie van de theekoepel op Mattemburgh
werd als project ingediend bij Max Monumentaal en viel
1.5 Inrichtingsprojecten
mogelijk begin 2013 een aantal werkzaamheden uit te
Ook in 2013 zijn weer verschillende projecten uitgevoerd
werd met hout uit de bossen van het Brabants Land-
bijdrage maakte het Brabants Landschap hierbij gebruik
in de prijzen bij de BankGiro Loterij. Hierdoor was het
voeren. De kap van de theekoepel was helemaal rot en
schap gerestaureerd. Ook zijn de bijzondere marmerimitaties hersteld. Voor het behoud was het van belang om
de theekoepel te kunnen ventileren en te verwarmen.
Hiervoor is een electra-aansluiting gemaakt vanuit de
villa. Deze aansluiting verruimt ook de mogelijkheden
voor de exploitatie.
Omdat de gang van de ijskelder onder de theekoepel
dreigde in te storten, werd de wand gestabiliseerd. De
ijskelder is afgesloten met een bijpassend hekwerk zodat de vleermuizen niet verstoord worden.
Restauratie schuren Heeswijk-Dinther
Bij het Kasteel 2 in Heeswijk-Dinther zijn twee
monumentale schuren gerestaureerd. Deze schuren,
die karakteristiek zijn voor het landgoed, waren hard
toe aan groot onderhoud. Er zijn nieuwe betonvloeren
gestort die de gebouwen stabiliseren, het metselwerk
en opgestart met subsidieregelingen. Voor de eigen
van de gelden van de Nationale Postcode Loterij. De
verwachting is dat het aantal grotere projecten de ko-
mende jaren waarschijnlijk weer gaat toenemen dankzij
provinciale regelingen zoals Landschappen van Allure
en het Groen Ontwikkelfonds. Bij het Groen Ontwikkel-
fonds gaat het met name om gebiedsgerichte projecten,
waarbij een koppeling wordt gemaakt tussen aankoop
en inrichting. Een voorbeeld hiervan is het in 2013 gehonoreerde project Bidbook Het Groene Woud.
Het totale overzicht van de projecten in 2013 is opgenomen als
bijlage 5.2. Van enkele
projecten volgt hier
een korte omschrijving.
is hersteld en de rotte kapconstructie is vervangen.
Ook de originele poepdoos werd hersteld.
Artist in Residence Sterrenbosch;
de kippenschuur
Bij het atelier van Leon Adriaans werd door vrij-
willigers een eenvoudig gebouw gerealiseerd voor
het project Artist in Residence. Het gebouw werd
gemaakt van hout uit de bossen van het Brabants
Landschap. Zo zijn de spanten van douglas, het dakbe-
schot van populieren en de vloer van eiken. Bij het pro-
11
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Vos
Das
Van
Alpenwatersalamander
natuurbrug
Pad
schichtig ree tot slome slak,
allemaal bereiken ze de overkant met gemak
heidesoorten
Hazelworm
Heikikker
Levendbarende hagedis
Nachtzwaluw
Veldkrekel
Segrijnslak
Ree
Bidbook Het Groene Woud
In 2013 werd, als voorloper op het Groen Ontwik-
kelfonds, het Bidbook Het Groene Woud gehonoreerd.
In dit gebiedsgerichte project wordt een aankoopplan,
inrichtingsplan en leefgebiedenplan opgepakt. Het
Brabants Landschap maakte in 2013 een start met dit
meerjarige project waarbij op 150 hectare bestaand
eigendom en op ruim 100 hectare nieuw eigendom de
natuurwaarden worden verhoogd. Daarnaast vinden
specifieke maatregelen plaats in het kader van het
leefgebiedplan Het Groene Woud. Hierbij worden
populierenbossen omgevormd en worden herstel-
maatregelen genomen voor de zwartblauwe rapunzel.
Natuurbruggen
In 2013 werden vier nieuwe natuurbruggen gebouwd
in Noord-Brabant. Twee van deze bruggen kreeg het
op Europese schaal bijzondere soorten. Beide nieuwe
bruggen hebben een breedte van 50 meter en zijn zo
ingericht dat uiteenlopende groepen dieren er terecht
kunnen. Zo ligt er een natte zone voor amfibieën als
heikikker en alpenwatersalamander. Deze zone blijft
dankzij een leemlaag nat. Stobbenwallen bieden schuilgelegenheid en geven richting aan zoogdieren als de
das. Voor levendbarende hagedis, veldkrekel en blauwvleugelsprinkhaan werden open, zanderige stukjes ge-
creëerd. En om de oversteek voor typische heidesoorten
als nachtzwaluw en heideblauwtje te vergemakkelijken
is er een zone van struikhei en brem aangelegd. Dit
laatste is een primeur voor Noord-Brabant.
Landschappen van Allure
Brabants Landschap in beheer. De een ligt over de pro-
het Leenderbos van Staatsbosbeheer met het reservaat
ne Woud, de Maashorst en de Brabantse Wal. Voor deze
vinciale weg tussen Valkenswaard en Leende en verbindt
Valkenhorst. De ander ligt, drie kilometer noordelijker,
over de A2 en verbindt Valkenhorst met de Groote Heide.
Deze beide gebieden zijn in eigendom en beheer van het
Brabants Landschap. De natuurbruggen zijn gebouwd in
opdracht van de Provincie Noord-Brabant. Vanwege de
eigendomspositie en het toekomstig beheer was het
Brabants Landschap nauw betrokken bij dit proces.
De genoemde gebieden zijn Natura2000-gebieden. Dit
danken ze onder andere aan de aanwezigheid van de
12
gevlekte witsnuitlibel en boomleeuwerik. Dit zijn ook
De Provincie wees drie gebieden in Noord-Brabant
aan als Landschappen van Allure. Het betreft Het Groedrie gebieden konden projecten worden ingediend, die
allure uitstralen. Naast uitstraling zijn samenwerking,
verdienmodellen en burgerparticipatie belangrijke componenten in deze projecten. Een externe adviescommis-
sie onder leiding van prof. drs. F. Asselbergs beoordeelde
de ingediende projecten. Het project de Groene Corridor
waarvan het Brabants Landschap initiator en penvoerder is, eindigde als eerste. Ook in het als derde geëin-
digde project Kloppend Hart van Het Groene Woud, is
het Brabants Landschap een belangrijke partij.
Jaarverslag
’ 13
2 Kernactiviteiten landschapsbeheer
2.1 Inleiding
Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer (kortweg Coördinatiepunt) vormt een onderdeel van het Brabants
Landschap en richt zich op de instandhouding en verhoging van de natuur- en landschapskwaliteiten in de
agrarische gebieden. Het Coördinatiepunt zoekt hierbij
nadrukkelijk de samenwerking met andere maatschappelijke organisaties zoals ZLTO, BPG, waterschappen,
ANV’s, BMF, IVN en vrijwilligersgroepen. Een groot deel
van de werkzaamheden van het Coördinatiepunt ligt
vast in een meerjarige Overeenkomst Landschapsbe-
heer, die met de Provincie was afgesloten voor de periode 2010 tot en met 2013. Hierbij wordt jaarlijks een
werkplan opgesteld waarin de werkzaamheden van het
betreffende jaar zijn vastgelegd. Het Coördinatiepunt is
nauw betrokken bij een breed scala aan projecten op het
gebied van natuur- en landschapsbeheer in het agrarisch
cultuurlandschap. Samenwerking met andere partijen
die actief zijn in het landelijk gebied, vormt hierbij
steeds meer een voorwaarde voor succes.
Organisatie en financiering
Het Coördinatiepunt verzorgt een deel van de
uitvoering van het provinciaal beleid voor natuur- en
landschapsbeheer buiten de EHS. Hierbij gaat het om
de uitvoering van de Subsidieregeling natuur en land-
schap Noord-Brabant, de uitvoering van regelingen op
het gebied van groene en blauwe diensten, het vrijwilligerswerk en advisering en voorlichting. De Provincie
vergoedt aan het Brabants Landschap de kosten van
de personele inzet en twee derde van de overhead ten
behoeve van de in de samenwerkingsovereenkomst
vastgelegde taken. Het Brabants Landschap neemt
een derde van deze overheadkosten voor eigen reke-
ning. Het jaarlijks beschikbare aantal fte was tot eind
2013 vastgesteld op 8,5. Eind 2013 is met de Provincie
een nieuwe overeenkomst gesloten voor de uitvoering
van het landschapsbeheer in de periode 2014 tot en
met 2017. Het aantal beschikbare uren voor het Coördinatiepunt is hierin teruggebracht. Dit houdt in dat
vanaf 2014 voor een deel gezocht moet worden naar
alternatieve financieringsmogelijkheden.
13
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
2.2 U
itvoering provinciale
Subsidieregeling
Natuur en Landschap
In 2013 gaf het Coördinatiepunt namens de Provincie
Groen Blauw Stimuleringskader
uitvoering aan de Subsidieregeling natuur en landschap
verbindingen en landschap Noord-Brabant. Deze rege-
Op provinciaal niveau is het Coördinatiepunt vertegen-
Noord-Brabant en diens opvolger de Subsidieregeling
ling bestaat uit de volgende onderdelen: herstel en aanleg van kleine landschapselementen; realisatie ecologische verbindingszones (EVZ); ontsnippering van ge-
meentewegen. Hoewel al enorm veel is bereikt – de
beleidsregel bestaat ruim 25 jaar – blijven de doelstellingen nog steeds actueel. De grote ruimtelijke en economische dynamiek in het Brabantse buitengebied, leidt
niet zelden tot aantasting van de landschappelijke kwaliteiten. Gerichte inzet van provinciale middelen bleek
effectief om andere partijen te verleiden samen te in-
vesteren in de verbetering van natuur- en landschapskwaliteit.
Kleinschalige projecten
In 2013 waren de financiële mogelijkheden voor her-
stel en aanleg van landschapselementen iets hoger dan
in 2012. In totaal is € 165.000,- toegekend aan projecten.
Ecologische verbindingszones
Eind 2013 stelde de Provincie een budget voor
ecologische verbindingszones beschikbaar. Er is ruim
€ 432.000,- toegekend aan vier projecten.
Ontsnippering
Ook voor ontsnipperingsmaatregelen kwam eind
2013 budget beschikbaar. In totaal is € 168.000,- toegekend aan drie projecten.
14
2.3 G
ebiedsgerichte projecten
agrarisch natuur- en landschapsbeheer
Het Coördinatiepunt was ook in 2013 op veel manie-
ren betrokken bij het Groen Blauw Stimuleringskader.
woordigd in de nieuwe Stuurgroep agrarisch natuur-
beheer en de Werkgroep agrarisch natuurbeheer. Daar-
naast gaf de Provincie het Coördinatiepunt opdracht om
samen met ANV’s uitvoering te geven aan het Brabantbrede ondersteuningsmodel en de veldcoördinatie, het
overleg en de communicatie op gebiedsniveau in te
vullen. Op gebiedsniveau is het Coördinatiepunt betrokken bij de inhoudelijke ondersteuning van de veldcoördinatoren.
Eind 2013 is de balans opgemaakt van zeven gebieds-
contracten die in 2013 afliepen. Ook werd toen gestart
met het opstellen van nieuwe gebiedscontracten.
De regeling kent inmiddels ruim 1550 deelnemers.
Hiervan sloten 873 deelnemers een beheerovereen-
komst af voor een bestaand landschapselement. Hier-
bij gaat het onder andere om 19.000 landschapsbomen
en 8.000 knotbomen. Maar liefst 680 deelnemers leg-
den een nieuw landschapselement aan, waaronder 152
poelen en 14 kilometer haag en houtsingel.
Deltaplan voor het Landschap
Het Groene Woud is één van de voorbeeldgebieden
van het Deltaplan voor het Landschap. Hierbij is het
gebied Moerenburg-Heukelom aangewezen als pilotgebied. Het doel is om natuur- en landschapsbeheer een
substantieel onderdeel van de agrarische bedrijfsvoe-
Jaarverslag
ring te maken. Hierbij wordt bekeken hoe hiervoor
structurele financiering kan worden opgezet. Een be-
langrijke activiteit bij het Deltaplan is het opstellen van
bedrijfslandschapsplannen. Het Coördinatiepunt stelt
deze plannen op in samenwerking met de ZLTO.
Collectief weide- en akkervogelbeheer
Het jaar 2013 was het derde jaar dat de collectieve
weidevogelpannen werden uitgevoerd. Het samenwerkingsverband van ANV’s, ZLTO, Weidevogelgroepen en
Coördinatiepunt staat garant voor de kwaliteit van de
plannen en koppelt hierover terug naar de Provincie.
Omdat het collectief weidevogelbeheer een hoge mate
van flexibiliteit kent, hebben de deelnemers en weidevogelgroepen inspraak op het te voeren beheer. Het
Coördinatiepunt speelde samen met de weidevogel-
’ 13
2.4 U
itvoeringsprojecten
soortenbeheer
Weidevogelbescherming
In 2013 leverden 39 groepen gegevens aan over
hun activiteiten. Momenteel zijn in de provincie
Noord-Brabant 729 vrijwilligers actief in weidevogel-
bescherming. Dit is een lichte stijging ten opzichte van
2012. Daarnaast verleende een recordaantal van 1.336
agrarische bedrijven medewerking aan de weidevogel-
bescherming. Bij deze bedrijven werd op 13.593 hectare
naar nesten gezocht en waar nodig bescherming uitgevoerd. In totaal werden 3.846 legsels geregistreerd. Dit
aantal lag gelukkig weer hoger dan in het teleurstellende seizoen van 2012.
groepen een centrale rol in de monitoring, de verwer-
Naast het reguliere beschermingswerk zijn enkele bij-
biedscoördinatoren. Door dit maatwerk is inmiddels
alarmtellingen de kuikenoverleving van grutto’s be-
king en de ontsluiting van de gegevens richting de gebereikt dat ruim 85% van de grutto’s, wulpen en ture-
luurs op percelen met beheerovereenkomsten broedt.
Het aantal geregistreerde nesten van deze soorten blijft
zondere projecten uitgevoerd. Zo is door middel van
paald. Ook is een onderzoek uitgevoerd naar de verbetering van het broedsucces van de kievit.
in deze gebieden licht toenemen.
Hoewel het collectief akkervogelbeheer minder flexibel
is dan het weidevogelbeheer, zijn in 2013 toch enkele
veranderingen aangebracht in de beheerplannen. De
deelnemers werden via een provinciale nieuwsbrief op
de hoogte gehouden van alle ontwikkelingen. De monitoring van de akkervogels is in opdracht van de Provin-
cie uitgevoerd door vier professionele tellers in samenwerking met vrijwilligers. De resultaten laten duidelijk
een positief beeld zien van een hogere diversiteit aan
akkervogels in de akkerranden ten opzichte van referentiegebieden zonder beheer.
15
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Uilenbescherming
De 72 uilenwerkgroepen in Brabant vormen de kern
van het beschermingsnetwerk steenuil en kerkuil. De
groepen verschillen in omvang van 2 tot 15 vrijwilligers.
2.5 C
ultuurhistorie en
archeologie
Maasheggen
Elke groep heeft een groepscoördinator, die het contact
midden en oost) zijn daarnaast regiocoördinatoren ac-
van het gebied ligt buiten de EHS en wordt beheerd
onderhoudt met het Coördinatiepunt. Per regio (west,
tief die de vinger aan de pols houden bij hun groepen.
Zij stimuleren ook de aanlevering van gegevens en ondersteunen de groepen daarin. De bovengenoemde
personen komen twee keer per jaar bijeen in de Provinciale overleggroep steenuil en kerkuil. Deze overleg-
groep draagt ideeën aan voor een betere uilenbescherming en stelt zaken ter discussie die spelen in het veld.
in de uitwaarden van Cuijk en Boxmeer. Een groot deel
door verschillende partijen. De organisatie van het
beheer van de heggen in dit gebied blijkt tot nu toe erg
lastig. Op verzoek van Stuurgroep Maasheggen is het
Coördinatiepunt in 2013 in samenwerking met de Dienst
Landelijk Gebied een beheerpilot met zes agrariërs ge-
start. Ook werd via voorlichting het Maasheggengebied
bij een breder publiek onder de aandacht gebracht.
Maatregelen voor soorten van het agrarisch
landschap
Het project Stimulering soorten van het agrarisch
landschap startte in 2012 en werd eind 2013 afgesloten.
Door het initiëren en ondersteunen van lokale projecten
levert het Coördinatiepunt een belangrijke bijdrage aan
de doelstellingen uit het Leefgebiedplan Agrarisch Landschap (LAL). In 2013 werden 40 deelprojecten gereali-
seerd. Een belangrijke voorwaarde bij deze deelprojecten is de samenwerking met lokale organisaties zoals
vrijwilligersgroepen, gemeenten, waterschappen en
agrarische natuurverenigingen. Vanwege het grote
succes van dit project is bij de Provincie een nieuwe
aanvraag ingediend voor continuering in de periode
2014 tot en met 2016.
16
De Maasheggen is een waardevol cultuurlandschap
Verdwenen Venen; grensoverschrijdende
samenwerking
Het Brabants Landschap werkte samen met Neder-
landse en Belgische partners in West-Brabant en de
Belgische Noorderkempen aan het project Verdwenen
Venen. Gezamenlijk werden diverse activiteiten en producten gerealiseerd om de historie van dit voormalige
veengebied bij een groter publiek onder de aandacht
te brengen. Het project krijgt een vervolg in 2014. Het
Coördinatiepunt en Regionaal Landschap de Voorkempen stelden een projectplan op voor de realisatie van
een route met veenpalen.
2.6 Vrijwillig landschapsbeheer
Opening vrijwilligersseizoen
Op zaterdag 5 oktober 2013 vond in Drunen de jaar-
lijkse opening van het vrijwilligersseizoen plaats. Deze
bijeenkomst werd georganiseerd in samenwerking met
de Natuur- en Milieuvereniging Heusden, die de vrijwilligers in haar werkgebied ontving. De opkomst was
traditioneel erg groot. Na een ochtenddeel met verschillende presentaties, kon ’s middags het gebied De Baardwijkse Overlaat worden bewonderd.
Natuurwerkdag
Op zaterdag 2 november 2013 werd de dertiende
landelijke Natuurwerkdag georganiseerd. Op deze dag
gaven duizenden vrijwilligers op een recordaantal van
464 locaties het Nederlandse landschap een opknap-
Vrijwillig natuur- en landschapsbeheer
versterken door Groen en Doen
Het ministerie van Economische zaken, Landbouw
en Innovatie (EL&I) stelde aan zes landelijke groene
vrijwilligersorganisaties middelen beschikbaar voor het
project Groen en Doen. Het doel van Groen en Doen is
een bijdrage te leveren aan duurzame versterking van
vrijwilligerswerk en burgerbetrokkenheid bij natuur en
landschap. Het Coördinatiepunt speelde via Landschapsbeheer Nederland in Brabant een rol bij de uitvoering. In
2013 organiseerde het Coördinatiepunt vanuit dit pro-
ject verschillende cursussen voor vrijwilligers. Deze cursussen waren vooral gericht op een betere opleiding en
professionalisering van vrijwilligers.
Maatschappelijke stages in natuur en landschap
Scholen in het voortgezet onderwijs zijn op zoek naar
beurt. In de provincie Noord-Brabant namen op 50
een zinvolle invulling van de (verplichte) maatschappe-
werkdag.
om in de verschillende regio’s een groene maatschappe-
locaties ruim 1.300 vrijwilligers deel aan de Natuur-
lijke stage voor hun leerlingen. De in 2012 ingezette lijn
lijke stage aan te bieden is in 2013 voortgezet.
17
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
2.7 Voorlichting en overleg
Voorlichting
Het Coördinatiepunt vervult voor gemeenten, wa-
terschappen, particuliere grondeigenaren, ANV’s en
natuurverenigingen een belangrijke loketfunctie op het
gebied van natuur, landschap, cultuurhistorie en soor-
tenbescherming. Naast het beantwoorden van vragen,
gaat het hierbij ook om voorlichtingsavonden, cursus-
sen, (digitale) nieuwsbrieven, brochures en de website.
Groenloket
Sinds maart 2009 bestaat het Groenloket. In 2013 is
het loket 122 keer telefonisch geraadpleegd. De ervaring
leert dat er extra telefoontjes te verwachten zijn als de
Provincie Noord-Brabant een regeling onder de aandacht brengt.
Overleg Landschapsbeheer
Het Overleg Landschapsbeheer fungeert als klank-
bord voor het Coördinatiepunt. Dit overleg bestaat uit
vertegenwoordigers van diverse maatschappelijke organisaties, Provincie, waterschappen en gemeenten. Het
18
Overleg Landschapsbeheer kwam in 2013 tweemaal
bijeen. Naast de vaste agendapunten, waaronder de
voortgang van de werkzaamheden van het Coördinatiepunt en de financiële rapportages, diept het Overleg
elke bijeenkomst een actueel thema uit. Thema’s die in
2013 aan bod kwamen waren vrijwilligerswerk en ont-
wikkelingen in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.
Burgerinitiatief
In 2013 vroegen regelmatig mensen uit de streek het
Coördinatiepunt om ondersteuning bij het ontwikkelen
van ommetjes. Dit gebeurde onder meer via dorpsraden.
De verwachting is dat in de komende jaren meer van
deze burgerinitiatieven komen.
Kleine projecten Nationale Postcode Loterij
Al een aantal jaren krijgt het Coördinatiepunt via
Landschapsbeheer Nederland een bijdrage van de Nati-
onale Postcode Loterij (NPL). In 2013 is € 187.500 ontvangen. Dit geld werd besteed aan (co)financiering van
meerdere kleinschalige bijzondere projecten, zoals ommetjes en cursussen en materialen voor vrijwilligers.
Jaarverslag
’ 13
3 Draagvlakvergroting
3.1 Communicatie
Communicatie is hét middel om draagvlak onder de
De Dag van het Landschap (voorjaar) en de Week van
het Landschap (najaar) zijn van groot belang voor het
bevolking te verwezenlijken. Voor het Brabants Land-
vergroten van het draagvlak en het versterken en onder-
schap is dit belangrijk om:
houden van de relaties met de achterban. De ‘Week’ is
voornamelijk bedoeld om iets extra’s aan te bieden aan
˘het publiek te laten inzien dat het behouden, her-
beschermers en om lokaal het draagvlak te vergroten. De
stellen en ontwikkelen van natuur en landschap
(kerndoelen) nodig zijn voor het voortbestaan van
belangrijke ecosystemen, die cruciaal zijn voor de
kwaliteit van leven van toekomstige generaties.
˘begrip te krijgen voor het feit dat deze kerndoelen
alleen te realiseren zijn als natuur een privaatrechtelijke bescherming heeft.
˘aan de subsidie- en fondsenverstrekkers (onder andere de Provincie Noord-Brabant) aan te tonen dat
het Brabants Landschap een groot maatschappelijk
draagvlak heeft.
‘Dag’ heeft als doel regionaal de naamsbekendheid van
het Brabants Landschap te vergroten. Daarnaast wordt er
exclusief voor beschermers jaarlijks een voor- en najaarsexcursieprogramma samengesteld. Op verzoek geeft het
Brabants Landschap ook rondleidingen en lezingen.
Naast de eigen evenementen
organiseert het Brabants
Landschap op en rondom
haar terreinen ook diverse
evenementen in samenwerking met derden. In
Werven en binden beschermers
Activiteiten en evenementen
Het werven en binden van beschermers gaat niet
vanzelf. Het Brabants Landschap probeert het publiek
vanuit betrokkenheid aan zich te binden. Vandaar dat
‘werven en binden’ niet als twee losstaande onderwerpen worden gezien, maar als onlosmakelijk met elkaar
verbonden. Om beschermers te werven en te binden zet
het Brabants Landschap diverse communicatiemiddelen
in en organiseert het diverse activiteiten, zoals hieron-
der beschreven. In het kader van het 80-jarig bestaan in
2012, startte het Brabants Landschap voor een aantal
jaren een zichtbaarheidscampagne. Het doel hiervan is
om draagvlak onder nieuwe doelgroepen te creëren en
zodoende de terugloop onder de beschermers op te
vangen.
2013 was dat onder andere
de Brabantse Wal Dag op
Landgoed Mattemburgh,
Boerderij Hildernisse en Be-
zoekerscentrum De Kraaijen-
berg. Landgoed Mattemburgh deed
daarnaast met de openstelling van de
villa ook mee aan de Open Monumentendag op 14 en 15
september. Voor de rondleiding door de villa was veel
belangstelling. Ook werd – in navolging van de Week van
het Landschap in 2012 – bij Fort Altena voor de tweede
keer op rij het Liniepadfestival georganiseerd door lokale
vrijwilligers, die affiniteit hebben met kunst, cultuur en
natuur.
Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling in de aantallen beschermers weer in de afgelopen vijf jaar:
2009
2010
2011
2012
2013
Januari
32.967
32.170
Aanmeldingen
1.015
753
Afmeldingen
1.812 32.170
Eindtotaal
31.014
30.062
29.439
880
1.162
1.432
1.909 1.832
1.785
2.136
31.014
30.062
29.439 28.735
19
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Dag van het Landschap
Traditiegetrouw werd op Tweede Paasdag, 1 april
2013, de Dag van het Landschap gehouden met als the-
den op tien locaties in Brabant om 12.00, 13.30 en 15.00
2012 met het inrichten en (gedeeltelijk) openstellen
ma Een nieuwe lente, een nieuw geluid. Bezoekers konuur starten met een excursie onder leiding van deskundige IVN-gidsen en medewerkers van het Brabants
Landschap. Gezien het koude weer was de opkomst van
Naast het bezoekerscentrum De Kraaijenberg in
Bergen op Zoom, startte het Brabants Landschap in
van infopunten en buitenlokalen in en rondom acht
van haar terreinen.
3500 bezoekers boven verwachting. De Dag trekt naast
Infopunten bevinden zich altijd in een horecagelegenheid
een kijkje nemen op de locaties. Hier worden tijdens de
cultuurhistorie, flora en fauna van het desbetreffende
wandelaars, inmiddels ook fietsers en passanten, die
Dag van het Landschap naast de excursies vaak ook nog
andere activiteiten georganiseerd.
Week van het Landschap
De Week van het Landschap op Kasteel en Landgoed
Tongelaar was een groot succes. Ruim 8500 personen
bezochten deze Week het landgoed. Hier genoten ze
bij een gebied. Bezoekers vinden hier informatie over de
gebied. Ook zijn er wandel- en fietsroutes verkrijgbaar.
Buitenlokalen zijn speciaal bedoeld voor groepen zoals
schoolklassen, buurtverenigingen, bedrijven en vrijwilligersgroepen, die georganiseerd de natuur in willen
trekken. In 2013 zijn het infopunt in Kasteel Tongelaar en
het buitenlokaal op Landgoed Haanwijk geopend.
van een landschaps- en streekmarkt, excursies, exposi-
In het bezoekerscentrum De Kraaijenberg werden ook in
straties en workshops. Ook de kinderactiviteiten in het
activiteiten voor de jeugd georganiseerd. Daarnaast
ties, een natuurbioscoop, een blotevoetenpad, demonweekend en op woensdagmiddag waren erg in trek. In
een week tijd timmerden maar liefst 1500 kinderen een
nestkastje voor in de eigen tuin! Daarnaast waren de
verhalenvertelster, de diverse natuurspellen, de kinderexcursies en het culinair spel in samenwerking met
Keizer Culinair populair. Het speciale scholenprogramma dat het Brabants Landschap samen met IVN Grave
en IVN Cuijk De Groene Overlaat ontwikkelde, zat met
zo’n 250 kinderen helemaal vol. Na de Week van het
Landschap ontvingen 20.000 inwoners in de regio een
brief met de vraag of ze beschermer wilden worden.
Ruim 300 personen hebben zich aangemeld.
20
Bezoekerscentrum De Kraaijenberg,
infopunten en buitenlokalen
2013 op iedere laatste woensdag van de maand middagwaren er in de maanden april t/m oktober op iedere
tweede woensdag van de maand activiteiten voor jong
en oud. Dit laatste organiseerde het bezoekerscentrum
in samenwerking met IVN. Ook werd samen met de
stichting NME Brabantse Wal (i.o.) een start gemaakt
met een scholenprogramma. Zo’n 600 leerlingen na-
men hieraan deel. Het bezoekerscentrum trok in 2013
zo’n 8000 bezoekers. Vergeleken met de 3500 bezoekers in 2011 is dit een forse toename. Deze toename
wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de nieuwe ten-
toonstelling Vogels in trek en de organisatie van extra
activiteiten.
Communicatiemiddelen
Naast een eigen natuurmagazine brengt het Bra-
bants Landschap ook films en boeken uit. Zo werd in
2013 het boek Natuur, Milieu en Landschap, de cirkel
rond – 40 jaar natuurbehoud en milieubeheer/80 jaar
Brabants Landschap van erebestuurslid prof. mr. P.C.E.
van Wijmen uitgegeven. Ook kon het boek Leembossen
in Het Groene Woud de met financiële ondersteuning
van het Brabants Landschap uitgebracht worden. Daar-
naast presenteerde het Brabants Landschap samen met
terreinmedewerker Mark Kapteijns voor het derde opeenvolgende jaar tijdens de Week van het Landschap
een natuurfilm van een van haar gebieden. In 2013 was
dit Landgoed Tongelaar, Land van Das en Burcht.
Natuurmagazine
Een belangrijk middel om te communiceren met de
achterban is het natuurmagazine. Dit kwartaalblad
kenmerkt zich door een hoge inhoudelijke kwaliteit,
diepgang in de onderwerpen en een verzorgde vormge-
meer actualiteiten, uitgebreidere informatie over de
natuurgebieden en een goed overzicht van alle werk-
zaamheden en activiteiten van het Brabants Landschap.
Na de lancering is het websitebezoek ongeveer verdubbeld. Gemiddeld heeft de website 225 bezoekers per
dag. Bij bijzondere activiteiten, zoals bijvoorbeeld de
Week van het Landschap, piekt dit tot wel 1000 bezoe-
kers per dag. Vanaf de lancering tot eind 2013 bezochten
ruim 38.000 unieke bezoekers de website.
In 2013 is de inzet van social media gecontinueerd. De
Facebookpagina en Twitteraccount van het Brabants
Landschap hadden eind 2013 beide zo’n 1000 volgers.
Deze media bieden de mogelijkheid nieuwsberichten en
activiteiten snel te delen met een groeiende digitale
achterban. Ook worden via deze weg veel vragen en
opmerkingen van de veelal sterk betrokken volgers beantwoord. Zo is er dagelijks contact met de achterban.
Nieuwsbrief Landschapsbeheer
ving. In 2013 werd in het lentenummer speciaal aan-
editie aan Ommetjes in het landschap, in de herfsteditie
gemeenten, waterschappen, Provincie en de aangeslo-
dacht geschonken aan Sprong in het leven, in de zomeraan Resultaten van natuurbeheer en in het winternummer aan ‘Het Beeldige Dier in Brabant’.
Website en social media
In april 2013 is de nieuwe website van het Brabants
Landschap gelanceerd. Deze website biedt aanzienlijk
De nieuwsbrief Landschapsbeheer verschijnt twee-
maal per jaar. Deze nieuwsbrief wordt verzonden naar
ten vrijwilligersgroepen. Daarnaast verschijnt voor vrijwilligersgroepen zoals weidevogelbescherming en ui-
lenbescherming een aparte, digitale nieuwsbrief. Deze
nieuwsbrief besteedt zowel aandacht aan heel actuele
onderwerpen als aan inhoudelijke thema’s.
21
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
3.2 Fondsenwerving
Voor het uitvoeren van bijzondere projecten en aankopen, die niet via reguliere subsidieregelingen gefinan-
cierd kunnen worden, is het Brabants Landschap afhankelijk van bijdragen uit giften en fondsen van derden.
Richtlijnen voor de jaarverslaglegging
Vanaf 1 juli 2008 is het nieuwe Reglement van de
CBF-keur van kracht. In dit jaarverslag wordt het Regle-
De Stichting Ons Landschap stelt zich ten doel finan-
ciële ondersteuning te vinden voor projecten en activiteiten van het Brabants Landschap, die buiten de reguliere
subsidieregelingen vallen. De stichting zoekt deze ondersteuning bij bedrijven, instellingen en particulieren.
Nationale Postcode Loterij
ment CBF-keur en de richtlijn 650 voor fondsenwerven-
Wijffels voor Goede Doelen vindt plaats in de CBF-Keur.
In 2013 ontving het Brabants Landschap via De12Land-
de instellingen gevolgd. De implementatie van de Code
In de opgestelde verantwoordingsverklaring legt het
Algemeen Bestuur verantwoording af over drie algemeen geldende principes:
1 scheiden van uitvoering, besturen en toezicht houden;
2 bevorderen van efficiëntie en doelmatigheid;
3 duidelijkheid over omgang met belanghebbenden.
Deze verantwoordingsverklaring is op 4 juni 2010 voor
het eerst door het Algemeen Bestuur vastgesteld.
In 2009 vond hier op grote schaal natuurontwikkeling plaats. Vennen die bijna een eeuw geleden waren
drooggelegd en ontgonnen tot weide en akker, werden als het ware terug tevoorschijn getoverd. Met
graafmachines en vrachtwagens werd maar liefst 120.000 m³ grond afgevoerd. De zo gecreëerde laagtes
vulden zich met grond- en regenwater.
Grasland
blee
bos
Reusel
!i
Natuurontwikkeling
Sch
Luth
er
Moeras/Rietland
at
Ka
tten
gstra
k
Zee
Ziek
t
))
Water
traa
De
ools
Voort
Wandelroute
Beleven !
Ba
!i
"P
km
ann
en
Wilh
4,8 km
aan
inal
elm
7,9 km
Blauwe route 4 km
eve
Het Beleven is in
n
Ne
nd
rla
de ië
lg
Be
Bos
N 284
Bel
Rode route 3 km
De graslanden en akkers rondom
de
Grens
vennen zijn in eigen beheer: boeren uit de omgeving mogen vee weiden en gewassen verbouwen
Moeras/Rietland
op voorwaarden die Brabants Landschap stelt. Ook dit komt de natuur ten goede. De bloemrijke
Water
graslanden kennen een rijke weidevogelstand - kievit, wulp - en in het graan broeden patrijs
Natuurontwikkeling
akkerland
en kwartel.
Typerend voor dit gebied zijn de vele onverharde zandpaden: na de
ruilverkavelingen in de jaren ’60, ’70 en ’80 zie je ze bijna nergens meer
in Brabant. In de bijhorende bermen staan nog veel bremstruiken.
Kenmerkende bloemen zijn vlasbekje, zandblauwtje en Duits Viltkruid.
Iele berkjes dienen als zangpost voor de geelgors die hier vanaf maart overal
zijn weemoedige deuntje ten gehore brengt.
Bos
s
... en ga een eeuw
terug in de tijd
Akker
er
kk
Beleven
Legenda
ila
het
Op deze nieuw ontstane vennen kwamen
onmiddellijk veel zeldzame vogels af,
niet alleen om te broeden maar ook om
te rusten en voedsel te zoeken op vooren najaarstrek. Andere vliegende dieren
die de vennen snel wisten te vinden,
waren libellen. Restauratie van het oude
!) Vogelkijkscherm
Kempische landschap leverde
hier dus
!i Informatiepaneel
veel natuurwinst op. "P Parkeren
Ka
Beleef ...
Tu
rn
ho
uts
ew
eigendom en beheer bij
eg
Brabants Landschap, een
organisatie die de natuur
'dichtbij' huis met zorg
Grasland
Heide
0
250
beheert en veilig stelt voor
500 Meter
De Nationale Postcode Loterij ondersteunt verscheidene natuur- en cultuurprojecten van Brabants Landschap met een financiële bijdrage
u en uw (klein)kinderen.
Informatiepaneel
Hier staat u nu
Parkeren
)
Vogelkijkscherm
0
250
500 Meter
Brabants Landschap
Postbus 80
5076 ZH Haaren
Een bezoek aan het Beleven doet je als het ware teruggaan in de tijd!
22
Stichting Ons Landschap
www.brabantslandschap.nl
Fotografie: Carel van de Sanden, Wouter Pattyn | Buiten-Beeld, Huub Smeding, Jan Bos, Marco Renes
Jaarlijks ontvangt het Brabants Landschap een
aanzienlijke bijdrage van de Nationale Postcode Loterij.
schappen een bedrag van € 937.500.
Daarnaast ontving het Coördinatiepunt via Landschapsbeheer Nederland een regulier jaarlijks bedrag van
€ 187.500. Het Brabants Landschap en het Coördinatiepunt besteden de gelden van de Nationale Postcode
Loterij aan bijzondere projecten. In veel gevallen worden
de gelden ingezet als cofinanciering. Hierdoor komt
extra geld beschikbaar om deze projecten te realiseren.
Jaarverslag
3.3 Samenwerking
Vrijwilligers
De vrijwilligers vormen een onmisbare schakel bij
het vergroten van het draagvlak voor natuurbehoud.
Onder leiding van het Coördinatiepunt zijn jaarlijks
Ingen, plaatsvervangend directeur, vertegenwoor-
digde het Brabants Landschap in het directeurenberaad.
Hij werd per 1 januari 2014 opgevolgd door de heer
ir. E.J. van Haaften.
Provincie Noord-Brabant
ongeveer 2.000 vrijwilligers actief in het Brabantse
ontvangt het Brabants Landschap veel steun van vrijwil-
Noord-Brabant. Het Brabants Landschap
landschap. Ook bij het beheer van de natuurgebieden
ligers. Zij inventariseren, monitoren, maken verslagen
en zijn actief met het uitvoeren van praktische beheersmaatregelen. Ditzelfde geldt voor de voorlichting. Zonder de gidsen van het IVN en andere natuurverenigin-
gen zouden manifestaties als de Dag van het Landschap
en de Week van het Landschap niet haalbaar zijn.
Het grootste aantal vrijwilligers is actief via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer: de landschapsbeheer-
groepen en beschermers van weidevogels, uilen, zwaluwen en vele andere soorten zijn elk jaar weer actief in
hun eigen omgeving.
Zowel bij het terreinbeheer als bij het landschapsbe-
heer wordt intensief samengewerkt met de Provincie
neemt deel aan vele vormen van
beleidsoverleg met de Provincie Noord-Brabant, zowel op
bestuurlijk als op ambtelijk niveau. De belangrijkste beleidsvelden
zijn: natuur (EHS, Na-
tura2000), landschap,
ruimtelijke ordening,
waterbeleid en ontsnip-
pering. Voor de exploita-
tie ontvangt het Brabants
De 12Landschappen
’ 13
Via De12Landschappen praten de twaalf provinciale
Landschappen met één mond met het Ministerie van
EL&I en met het IPO. Het bestuur van De12Landschap-
Landschap een bijdrage van
€ 54,-/ha voor de kosten van
overhead en waterschapslasten.
pen bestaat uit bestuurlijke vertegenwoordigers van
de aangesloten provinciale Landschappen. Voor het
Brabantse Milieufederatie, Natuurmonumenten,
Staatsbosbeheer en Brabants Particulier Grondbezit
merendeel zijn dit de voorzitters. Het Brabants Land-
ter, drs. E. van Dijk als vice-voorzitter en door mevrouw
Noord-Brabant zijn vertegenwoordigd, worden zaken
schap wordt hierin vertegenwoordigd door de voorzit-
drs. J. Baartmans als plaatsvervangend lid. De inhoudelijke aansturing gebeurt door het DRO (Directeuren-
Rentmeestersoverleg). Hierin vertegenwoordigt de directeur van het Brabants Landschap, heer ing. J. Baan,
het Brabants Landschap.
Landschapsbeheer Nederland
De provinciale organisaties voor landschapsbeheer zijn verenigd in het samenwerkingsverband Landschapsbeheer
Nederland. De heer drs. A.J.M.
Rombouts, lid van het Hoofdbestuur en voorzitter van de Be-
heercommissie, vertegenwoordigt het Coördinatiepunt Land-
schapsbeheer in het Algemeen
Bestuur van Landschapsbeheer
Nederland. De heer ing. H.J. van
Via het maandelijks Natuurbeschermingsoverleg,
waarin ook het Ministerie van EL&I en de Provincie
afgestemd en samenwerking voorbereid op thema’s
als ruimtelijk beleid, waterhuishouding, natuur- en
landschapsbeleid en milieuvraagstukken. De heer
ing. J. Baan is voorzitter van dit overleg. Het Brabants
Landschap werkt bij inspraak op overheidsplannen en
bij beleidsbeïnvloeding regelmatig samen met de
groene organisaties.
Waterschappen
Het Brabants Landschap werkt bij de verwerving en
inrichting van de EHS en bij specifieke projecten, zoals
beek- en venherstel, veelvuldig samen met de waterschappen. Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer
maakt onder andere deel uit van de Werkgroep EVZ,
waarin het met de waterschappen en de Provincie
samenwerkt aan de realisering van ecologische verbindingszones langs waterlopen.
23
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Rijkswaterstaat
Het Brabants Landschap
lijk, overleg over respectie-
overlegt periodiek met de HID
velijk de Groene Mal, Groe-
Rijkswaterstaat Noord-Brabant.
ne Delta en Groene Tafel.
Hiermee wordt samengewerkt bij
de aanleg van ecoducten, compensa-
ZLTO
De samenwerking met de ZLTO vindt
tieprogramma’s, Ruimte voor de rivier-
voornamelijk plaats via het Coördinatie-
en Stroomlijnprojecten langs de grote rivieren.
Natuurmuseum Brabant
Met het Natuurmuseum Brabant en het IVN werkt
het Brabants Landschap samen in het project Natuurlijk
Brabant. Dit is een natuureducatieproject, waarin alle
educatieactiviteiten van de betrokken organisaties ge-
bundeld worden ingezet in een bepaald gebied. Ook de
BMF is hierbij betrokken. Deze partijen werken ook regelmatig samen bij het voorbereiden van nieuwe ten-
toonstellingen. Leden van het Brabants Landschap hebben gratis toegang tot het Natuurmuseum.
Gemeenten
Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer heeft met
de meeste Noord-Brabantse gemeenten jaarlijks contact. Deze contacten zijn geïntensiveerd bij de inwer-
regelingen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer
zoals Stimuleringskader, collectief agrarisch natuurbeheer en het Project Agrarisch Landschapsbeheer.
In verband met de plattelandsontwikkeling is er ook
regelmatig bestuurlijk overleg met de ZLTO, onder an-
dere over onderwerpen zoals (agrarisch) natuurbeheer,
stikstof, veehouderij en waterbeleid.
ANV’s
Agrarische natuurverenigingen spelen een belang-
rijke rol in de uitvoering van projecten in het agrarisch
gebied. Met name het Coördinatiepunt werkt, bij de
uitvoering van het Stimuleringskader en het collectief
akker- en weidevogelbeheer, nauw samen met ANV’s.
ECNC
kingtreding van het Stimuleringskader Groene en Blau-
het Brabants Landschap liggen, is jaarlijks contact.
de Brabantse biodiversiteit, ook regelmatig samenge-
we Diensten. Met de gemeenten waarin terreinen van
Daarnaast is met de gemeenten Tilburg, ’s-Hertogen-
bosch en Breda regelmatig, zowel ambtelijk als bestuur-
24
punt Landschapsbeheer. Dit is het geval bij diverse
Hoewel het Brabants Landschap een provinciale
organisatie is, wordt in het kader van het versterken van
werkt met het in Tilburg gevestigde European Centre
for Nature Conservation.
Jaarverslag
Erfgoedorganisaties
Rondom enkele specifieke projecten vindt overleg
plaats met verschillende organisaties op het gebied
van erfgoed en monumentenzorg.
’ 13
3.4 B
eleid en
beleidsbeïnvloeding
Provincie Noord-Brabant
Brabant, uitnodigend groen
Manifestpartijen het Brabantse buitengebied in
een metropolitane omgeving
In het kader van de verkiezingen voor de Provinciale
provinciale natuur- en landschapsvisie voor de periode
Staten van 2 maart 2011 werd een verkiezingsmanifest
opgesteld door een groot aantal organisaties, die actief
zijn in het Brabantse buitengebied. Bij het manifest zijn
de volgende partijen betrokken: Brabantse Milieufederatie, Brabants Particulier Grondbezit, Toeristisch Ondernemers Platform (TOP) Brabant, ANWB, de water-
schappen Brabantse Delta, Rivierenland, Dommel en Aa
en Maas, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, ZLTO
en het Brabants Landschap. De kern van het manifest
wordt gevormd door de boodschap dat het van cruciaal
belang is te blijven investeren in een kwalitatief hoogwaardig buitengebied. Ook in 2013 is bij verschillende
ontwikkelingen afstemming gezocht met deze organisaties, ook wel Manifestpartners genoemd.
Het in 2012 door de Provincie vastgestelde beleids-
plan Brabant, uitnodigend groen bevat een integrale
2012 tot en met 2022. Dit plan ging in 2013 in uitvoering.
De nota besteedt aandacht aan de thema’s landschap,
agrarisch natuurbeheer, leefgebiedenbenadering,
Ecologische Verbindingszones en maatschappelijke
betrokkenheid bij natuur. De belangrijkste plaats wordt
ingenomen door de strategie voor realisatie van de
Ecologische Hoofdstructuur. Hierbij wordt onderscheid
gemaakt tussen de Rijks-EHS en de Provinciale EHS. De
Rijks-EHS omvat alle bestaande natuur en de nog te
realiseren natuur, waaraan Europese verplichtingen zijn
gekoppeld. De Provinciale EHS omvat de natuurambitie
zonder de Europese verplichtingen. De Rijks-EHS is wat
betreft financiering een verantwoordelijkheid van het
Rijk. De Provinciale EHS valt onder de verantwoordelijk-
25
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
heid van de Provincie, die de ambitie heeft om de ge-
zienswijze. Het belangrijkste onderwerp van de ziens-
door Provinciale Staten het voorstel aangenomen om
derwerpen gingen over de bescherming van de EHS,
hele Provinciale EHS te realiseren. Op 21 juni 2013 is
een Groen Ontwikkelfonds in te stellen. In dit fonds is
€ 240 miljoen opgenomen voor bovenstaande doelstelling. Een groot aantal organisaties, waaronder het
Brabants Landschap, deden al eerder een toezegging
van € 160 miljoen aan eigen bijdragen in de vorm van
cofinanciering en besparingen. Met deze middelen kan
de realisatie van de EHS in 2014 weer worden opgestart.
Plattelandsontwikkeling
Een belangrijk overkoepelend thema bij de Provincie is
plattelandsontwikkeling. De Provincie heeft ingezet op
een nieuwe koers met aandacht voor betere samenhang
tussen economie, leefbaarheid, gezondheid, natuur en
landschap. In de Verordening Ruimte, waarin de Provincie voorwaarden stelt aan ruimtelijke ontwikkelingen,
worden de provinciale kaders voor dit onderwerp be-
paald. Medio 2013 werd een beleidsmatige wijziging van
de Verordening in ontwerp gepubliceerd. Het Brabants
Landschap heeft hierop, samen met de Brabantse Mi-
lieufederatie, Brabants Particulier Grondbezit, Natuur-
monumenten en Staatsbosbeheer gereageerd met een
26
wijze was de transitie van de veehouderij. Andere on-
natuurcompensatie, teeltondersteunende voorzienin-
gen en drinkwaterbescherming. Met name over de veehouderij is de Provincie uitgebreid in dialoog gegaan
met maatschappelijke organisaties. Kernpunten hierbij
zijn de aanpak van de overbelaste gebieden en het stre-
ven naar meer grondgebondenheid. Het is de bedoeling
dat in 2014 het nieuwe beleid wordt vastgesteld.
Rijk
Het in oktober 2012 gepresenteerde regeerakkoord van
het kabinet Rutte II bevatte een aantal maatregelen
waarmee eerdere bezuinigingen enigszins werden verzacht. Hiermee konden in 2013 weer enkele grote natuurprojecten worden opgestart. Voor het Brabants
Landschap ging het hierbij onder andere om herstelprojecten in De Brand en bij de Regte Heide. In de loop van
2013 werd duidelijk dat een deel van de voorgestelde
middelen voor nieuwe natuurprojecten in 2013 en 2014,
toch weer werd uitgesteld tot 2015 en 2016. De midde-
len voor het beheer van de bestaande natuurgebieden
zijn tot nu toe gewaarborgd.
Jaarverslag
’ 13
Europa
Natura2000 en de Programmatische Aanpak Stikstof
steld. Dit is nodig om, ondanks de hoge
het initiatief om de belangrijkste Europese natuur-
mogelijk te behouden. Naast het aanvullende
De Europese Unie nam onder de noemer Natura2000
gebieden te beschermen. In Noord-Brabant liggen 21
Natura2000-gebieden, waarvan 10 overlappen met de
terreinen van het Brabants Landschap. Voor alle Natura2000-gebieden wordt een beheerplan opgesteld
waarin is vastgelegd hoe en wanneer de doelen voor
stikstofdepositie, de huidige kwaliteit zo goed
beheer wordt via generieke maatregelen ingezet op
afname van stikstofdepositie. Deze aanpak wordt
begin 2014 wettelijk geborgd door vaststelling van de
Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).
een gebied gehaald moeten worden. Daarnaast staat in
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
activiteiten in en rondom Natura2000-gebieden, die
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, dat met ingang
het beheerplan beschreven hoe wordt omgegaan met
negatieve effecten hebben op deze doelstellingen.
Voor vrijwel alle gebieden is inmiddels een conceptbe-
heerplan opgesteld. Na een lange periode van stilstand
is er sinds het voorjaar van 2013 weer beweging geko-
men in de beheerplanprocessen. Vooral op de onderde-
len ‘stikstof’ en ‘hydrologische maatregelen’ moeten de
plannen nog worden aangevuld. Naar verwachting kunnen ze vervolgens in 2014 worden vastgesteld. Na vaststelling van de beheerplannen is duidelijk wat de ko-
mende 6 jaar nodig is om in deze gebieden de geformu-
leerde doelstellingen te bereiken. Vooral in voedselarme
gebieden wordt een intensivering van beheer voorge-
Een ander belangrijk Europees dossier vormt het
van 2015 vernieuwd wordt vormgegeven. Er komt meer
nadruk te liggen op de vermaatschappelijking. Dit
betekent dat directe inkomenssteun vermindert en dat
financiële steun meer gerechtvaardigd wordt door een
meerwaarde op het gebied van voedselzekerheid en
-veiligheid, leefomgeving, natuur, landschap, milieu,
klimaat en biodiversiteit. Vanuit verschillende invalshoeken en door verschillende partijen wordt op dit
moment nagedacht over het GLB. Zowel vanuit het
agrarisch natuur- en landschapsbeheer als vanuit het
thema water ziet men kansen voor cofinanciering.
Het Brabants Landschap volgt de ontwikkelingen van
dit dossier daarom nauwlettend.
27
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
4 Organisatie
4.1 Bestuur
De Commissaris van de Koning, de heer prof. dr. W.B.H.J.
Het Brabants Landschap is een stichting met een be-
van het boek Natuur, Milieu en Landschap; de cirkel
stuur en een directie. Het bestuur bestaat uit een
Hoofdbestuur en een Algemeen Bestuur.
Belangrijke taken van het Hoofdbestuur zijn het interne
toezicht op het door de directie gevoerde beleid, het
nemen van besluiten over grondtransacties, het vast-
stellen van de Meerjarenraming, het financiële beheer
en de beleidsnotities. Het Algemeen Bestuur bestaat uit
een brede vertegenwoordiging van de Brabantse maat-
rond van de heer prof. mr. P.C.E. van Wijmen. De heer
Van Wijmen selecteerde voor dit boek meer dan 100
artikelen en studies op hun actualiteitswaarde en voor-
zag ze van een actuele inleiding. De Commissaris van de
Koning onderstreepte de grote deskundigheid van de
heer Van Wijmen die zich – onder andere als hoogleraar
Natuurbeschermingsrecht –altijd heeft ingezet voor het
behoud van natuur en landschap.
schappelijke geledingen. De leden hebben een klank-
Vervolgens ging de Commissaris van de Koning over tot
directie.
voorzitter, de heer drs. E. van Dijk, de provinciale onder-
bord- en signaleringsfunctie richting Hoofdbestuur en
In 2013 kwam het Algemeen Bestuur twee maal bij el-
kaar: op 14 juni voor de jaarvergadering en op 31 oktober
voor een korte bestuursvergadering, gevolgd door een
themabijeenkomst. Op 14 juni werd vergaderd in de
Schutskuil in Oirschot. Voor de traditionele vroege och-
tend excursie was weer veel belangstelling. De excursie
leidde door de Mortelen en het aangrenzende landgoed
Velder. Tijdens de vergadering vonden er twee bijzondere gebeurtenissen plaats.
Overhandiging van het eerste exemplaar aan W.B.H.J. van de
Donk, commisaris van de koning aan P.C.E. van Wijmen, auteur
28
van de Donk nam het eerste exemplaar in ontvangst
een tweede onderwerp. Hij maakte bekend dat aan de
scheiding de Hertog Jan was toegekend. In aanwezig-
heid van zijn echtgenote en zoons met partners ontving
de heer E. van Dijk de onderscheiding van de Commis-
saris van de Koning. Reden voor de toekenning van deze
onderscheiding is zijn grote inzet voor de Het Brabants
Landschap, waarbij hij zijn uitgebreide netwerk gebruikt
en vaak allianties weet te smeden zoals in de Commissie
SER Brabant. Het rapport ‘Economie en natuur in Bra-
bant, Samen slimmer investeren’ is daar het resultaat
van.
E. van Dijk neemt de ‘Hertog Jan’
onderscheiding in ontvangst
Jaarverslag
In de vergadering werd het
zijn functie als burgemeester van
jaarverslag 2012 behandeld en
Woensdrecht, altijd gesteund waar
goedgekeurd door het Algemeen
Bestuur. Bij de behandeling van de
jaarrekening 2012, Meerjarenraming
2013-2016 en begroting 2014 werd aan-
’ 13
mogelijk. Hij kon helaas niet aanwe-
zig zijn bij de vergadering. De voorzit-
ter sprak zijn dank uit namens het hele
bestuur. De overige aftredende leden werden
dacht besteed aan de nieuwe vormen van financie-
op voorstel van het Hoofdbestuur allen herbenoemd.
sche Hoofdstructuur. Het Algemeen Bestuur gaf haar
Als kandidaatleden werden door het Hoofdbestuur
ming 2013-2016 en begroting 2014 en dechargeerde de
˘ Mevrouw drs. E.A. Thorissen te Tilburg.
ring en subsidiëring van grondverwering in de Ecologigoedkeuring aan de jaarrekening 2012, Meerjarenrapenningmeester.
Volgens rooster traden af:
˘ De heer prof. dr. Th. Beckers te Tilburg
˘ Mevrouw drs. C.J.F.M. Corsten-Hulsmans te Breda
˘ De heer drs. W.N. van den Dries te Helvoirt
˘ De heer M.A. Fränzel te Hoogerheide
˘ De heer R. Gaymans te Made
voorgedragen:
Zij is historica en werkzaam als conservator van de
Brabant Collectie van de Universiteit van Tilburg.
˘ De heer mr. C.A.M. Collart te Leende.
Hij is directeur van Energy House in Eindhoven, gespecialiseerd in duurzaam bouwen en het energiezuinig maken van gebouwen.
Beide kandidaten werden bij acclamatie benoemd tot
lid van het Algemeen Bestuur.
˘ De heer ir. E.H.J.M. de Groot te Uden
Op 31 oktober 2013 werd na een korte bestuursvergade-
˘ De heer jhr. R.H. Loudon te Heeze
werp Landbouw, landschap en natuur. De inleiding
˘ De heer M.Th.J.M. van Lith Mpm te Eersel
˘ De heer drs. A.L.M. Nelissen te ’s Hertogenbosch
˘ De heer drs. P. van Poppel te ’s Hertogenbosch
˘ De heer drs. A.R. Wolters te Tilburg
De heer Fränzel had verzocht niet te worden herbe-
noemd wegens zijn verhuizing naar een andere provin-
cie. Hij trad op 5 juni 2009 toe tot het Algemeen Bestuur
en heeft de stichting in Zuidwest-Brabant, mede vanuit
ring een themabijeenkomst gehouden met als onder-
werd gehouden door de heer J. Baan, directeur van de
stichting. Vervolgens gaf de heer H.J. van Ingen, verant-
woordelijk voor het Coördinatiepunt Landschapsbeheer,
een lezing getiteld Samenwerken in het landschap.
Daarna gaf de heer J. Sloothaak, coördinator soorten-
bescherming een lezing over Collectief akker- en weidevogelbeheer. En tot slot gaf de heer H. van Ham, hoofdbestuurslid van de ZLTO, een lezing getiteld ‘Kansen en
29
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
knelpunten’. De themabijeenkomst werd afgesloten
met een discussieronde.
Het Hoofdbestuur kwam zes keer bijeen in 2013. De
belangrijkste agendapunten waren de bezuinigingen
op natuurbescherming door het Ministerie van EL&I, de
financiering van de provinciale EHS, de VGG-procedure,
Meerjarenraming 2014-2017 en het werkplan Coördinatiepunt Landschapsbeheer Noord-Brabant.
In totaal werden 22 transactievoorstellen voor verwerving behandeld, waaronder ook verwervingen door
middel van ruiling. In totaal werd hiermee 39 hectare
verworven in 2013.
De Beheercommissie werd in 2013 gevormd door de
heer A. Rombouts (voorzitter), mevrouw K. Albers, de
heer C. Bastmeijer, de heer R. Buskens (overleden
doen in de organisatie. Na 17 jaren deel te hebben uitgemaakt van de directie, ondermeer belast met de leiding
van het landschapsbeheer, heeft hij de wens uitgesproken nog enkele jaren, tot aan zijn pensionering, part-
time door te gaan als rentmeester belast met bijzondere
taken onder andere erfpachtzaken en het Bidbook Groene Woud. Op 13 december werd ter gelegenheid van zijn
afscheid als adjunct-directeur voor hem een receptie
gehouden in de Nieuwe Hoef. Zijn taken als adjunct-
directeur zijn per 1 januari 2014 overgenomen door de
heer ir. E.J. van Haaften, tot die datum in functie als
beleidsmedewerker. Tevens is het vertrek van de heer
Van Ingen aanleiding geweest om een herschikking van
taken door te voeren. De heer ir. A. Simons is daardoor
per 1 januari 2014 werkzaam als coördinator beheer en
projecten.
12-2-2014), de heer J. Dirkx, de heer H. Moller Pillot,
Op 11 januari vond de Nieuwjaarsbijeenkomst voor de
de heer E.J. van Haaften, de heer E. van Ingen en de heer
een excursie door Moerenburg. Daarna werden de me-
deheer P. Wolff, de heer P. van Wijmen, de heer J. Baan,
A. Simons. Informatie over de behandelde onderwerpen
is opgenomen in § 1.3 Beheerplanning.
4.2 Personeel
Per 31 december 2013 waren er 51 medewerkers werkzaam bij het Brabants Landschap, waaronder acht
parttimers en vijf personen met een dag per week 55+
-regeling of ouderschapsverlof.
In het verslagjaar vonden een paar wijzigingen plaats in
het personeelsbestand. De heer ing. H.J. van Ingen be-
sloot per 31 december 2013 een stapje terug te
medewerkers van de stichting plaats. Deze startte met
dewerkers in café Mie Pieters geïnformeerd over de
ontwikkelingen op het gebied van beheer-, aankoop- en
personeelsbeleid. De sportmiddag werd op 5 juni ge-
houden in Leende. Ook oud-medewerkers met partners
waren hiervoor uitgenodigd. De middag werd afgeslo-
ten met een barbecue. Het personeelsfeest voor medewerkers en oud-medewerkers met partners was op 4
oktober in het Boerderijtje in Haaren.
Personeelsbeleid
De stichting kent een personeelsvertegenwoordi-
ging, die enkele keren per jaar bijeenkomt onder voor-
zitterschap van de directeur. Vanuit het Hoofdbestuur is
een personeelscommissie samengesteld die het perso-
neelsbeleid volgt en stuurt. Er is een interne en externe
klachtenregeling opgesteld. Daarnaast bestaat er een
regeling met betrekking tot opleidingsfaciliteiten.
Op het gebied van arbo, veiligheid en VCAcertificering worden door het Brabants
Landschap bijscholingscursussen georganiseerd. Tenminste eenmaal per
twee jaar worden er functioneringsgesprekken gevoerd.
Haaren, mei 2014
J. Baan, directeur
30
Jaarverslag
’ 13
4.3 Leden Algemeen Bestuur 2013
Ere-voorzitter: mr. F.J.M. Houben
mevr. drs. M. Abrahams te Best
mevr. drs. K. Albers te Maarheeze
mevr. drs. J.L.M. Baartmans-van den Boogaart* te ’s-Hertogenbosch (vice-voorzitter)
J.J.M. Bakker te Sleeuwijk
prof. dr. Th.A.M. Beckers te Tilburg
mevr. A. van den Berg te Dinteloord
ir. A.C.J. Besselink te Etten-Leur
mr. M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse* te Haaren (penningmeester)
drs. P.H.M. Burgering te Breda
ir. J.C. Carp te Son en Breugel
mr. C.A.M. Collart te Leende
mevr. drs. C.J.F.M. Corsten-Hulsmans te Breda
mr. J.K.B van Daalen te Rosmalen
mevr. mr. J.H.C. Dielissen te Breda
drs. W.N. van den Dries te Helvoirt
drs. E. van Dijk* te Ulvenhout (voorzitter)
dr. F.J.M. Ellenbroek te Tilburg
dr. R. Gaymans te Made
mevr. drs. M. Greve-Stuart te Heeze
ir. E.H.J.M. de Groot te Uden
mr. H.M.P. Hillenaar te Breda
dr. J.G. Kloosterboer te Eindhoven
mr. M.W. Kramer te Ulvenhout
mr. W.R. Ligtvoet te Nuenen
M.Th.J.M. van Lith Mpm te Eersel
jhr. R.H. Loudon te Heeze
B.H.P.J.M. de Louweren te Breda
drs. L.W.J. Mertens te Ulvenhout
ir. C.M.M. Molle te Valkenswaard
dr. H.K.M. Moller Pillot te Tilburg
R.J. van de Mortel te Vught
drs. A.L.M. Nelissen te ‘s-Hertogenbosch
drs. G.J. van Nuland te Dongen
mevr. E.M.M. Peters-van Dijk te Drunen
dr. F.A. Petter* te Bergen op Zoom (secretaris)
drs. W. Philips te Eindhoven
drs. P.H.M. van Poppel te Vught
drs. A.J.M. Rombouts* te Rijsbergen
drs. J. Schipper te Breda
ir. A.J.A.M. Segers te Vught
prof. dr.ir. F.W. Sluijter te Heeze
jhr. mr. E. Speeckaert te Wouwse Plantage
dr. J. van der Straaten te Tilburg
mevr. drs. E.A. Thorissen te Eindhoven
prof. mr. J.M. Verschuuren* te Oisterwijk
drs. A.A.J. Wintjes te Sint-Michielsgestel
drs. P.V.I.M. Wolff te Eindhoven
ir. P.E. Wolter te Steensel
drs. A.R. Wolters te Tilburg
prof. mr. P.C.E. van Wijmen (erelid) te Breda
*lid Hoofdbestuur
31
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
4.4 Relevante nevenfuncties leden Algemeen Bestuur 2013
Mevrouw drs. M. Abrahamslid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel, lid
Streekraad Groene Woud, bestuurslid MEC Eindhoven
Mevrouw drs. K. Albersecologisch adviseur, lid Beheercommissie Brabants
Landschap
Mevrouw drs. J. Baartmans-van den Boogaartbestuurslid Stichting Kasteel Heeswijk, plaatsvervangend bestuurslid De12Landschappen, lid Redactiecommissie Brabants Landschap
J.J.M. Bakker
lid Provinciale Staten
Prof. dr. Th. Beckersvoorzitter Landschapsbeheer Nederland, voorzitter RvT
Streekrekening Groene Woud
Mevrouw A. van den Bergvoorzitter Stichting Vrienden van de Westbrabantse
Waterlinie
Ir. A.C.J. Besselink
directeur Dutch institute World Class Maintenance
Mr. M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaansebestuurslid Streekrekening Groene woud, penningmeester Stichting Ons Landschap
Ir. J.C. Carpbestuurslid Federatie Noordbrabants Monumentenoverleg
Mr. J.K.B. van Daalen voorzitter Grondkamer Oost
Mevrouw mr. J.H.C. Dielissenloco dijkgraaf Waterschap Brabantse Delta, bestuurslid
Noordbrabantse Waterschapsbond, lid Landinrichtingscommissie Weerijs Zuid, lid DB Waterschap Brabantse
Delta; loco dijkgraaf Waterschap Brabantse Delta
Drs. W.N. van den Driesbestuurslid Stichting Kasteel Heeswijk, lid Redactiecommissie Brabants Landschap
Drs. E. van Dijkpenningmeester Stichting Natuurmuseum Brabant,
voorzitter Stichting Ons Landschap, vice-voorzitter
De12Landschappen, voorzitter Taskforce Natuur en
Economie, vice-voorzitter Provinciale Raad Gezondheid
Dr. F.J.M. Ellenbroek
directeur Natuurmuseum Brabant
Mevrouw drs. M. Greve-Stuart
voorzitter IVN Heeze-Leende
Ir. E.H.J.M. de Grootlid Raad van advies IVN Noord-Brabant, Lid Dagelijks
Bestuur en Algemeen Bestuur Waterschap Aa en Maas,
bestuurslid Water Natuurlijk
32
Dr. J.G. Kloosterboer
lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel
Jhr. R.H. Loudon
vice-voorzitter ECNC
Jaarverslag
Dr. H.K.M. Moller Pillot
’ 13
lid Beheercommissie Brabants Landschap
R.J. van de Mortelvoorzitter Provinciale commissie Boomfeestdag
Brabant, vice-voorzitter Stichting Baest
Drs. A.L.M. Nelissenvoorzitter Stichting Kasteel Heeswijk, lid Raad van
Advies Rijkswaterstaat
Drs. G.J. van Nuland
directeur Brabant Water
Mevrouw E.M.M. Peters-van Dijk
lid Natuur- en Milieuvereniging Heusden
Dr. F.A. Petter
voorzitter Provinciale Raad Gezondheid
Drs. P.H.M. van Poppel
lid Provinciale Omgevingscommissie (POC)
Drs. A.J.M. Romboutsvoorzitter Beheercommissie Brabants Landschap,
bestuurslid Landschapsbeheer Nederland
Ir. A.J.A.M. Segerscommissaris Brabant Water NV en Nederlandse
Waterschapsbank
Prof. dr.ir. F.W. Sluijterlid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel,
bestuurslid Brabants Particulier Grondbezit
Mevrouw drs. E.A. Thorissenlid Redactiecommissie Brabants Landschap, conservator
Brabant Collectie
Prof. dr. J.M. Verschuurenhoogleraar Europees- en internationaal milieurecht,
hoogleraar Sustainability Center Tilburg University
Drs. A.A.J. Wintjenslid Algemeen Bestuur Stichting Kasteel Heeswijk
Drs. P.V.I.M. Wolfflid Beheercommissie Brabants Landschap
Ir. P.E. Wolter
coördinator Groene Corridor
Drs. A.R. Woltersdirecteur ECNC, Platform Biodiversiteit en Samenleving,
voorzitter NWO Stuurgroep Biodiversiteit
Prof. mr. P.C.E. van Wijmenvoorzitter Raad Landelijk Gebied, lid Beheercommissie
Brabants Landschap lid Redactiecommissie Brabants
Landschap
33
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
4.5 Personeelsbezetting 2013
Kantoor Haaren
ing. J. Baan, directeur-rentmeester
dr. M.A. Caspers, medewerker redactie
mw. drs. E.H.W. van Gompel, directiesecretaresse (part-time)
ir. E.A. van Haaften, beleidsmedewerker
mw. E. Hassas, medewerkster financiën/administratie (part-time)
ing. H.J. van Ingen, adjunct-directeur
mw. A.B.J. Kelderman BBa, voorlichter
mw. S.C.A. van Loon BSc, medewerkster voorlichting
mw. A.M.D. Mallien-Jansma, medewerkster receptie en administratie (part-time)
mw. A.A.J.C. Mulders-Boers, medewerkster administratie (part-time)
W.H.A. Peters, medewerker vastgoedbeheer
mw. J.M.G.H. van der Sande-van de Ven, directiesecretaresse (part-time)
ir. A.W. Simons, medewerker projecten
mw. P.J.J. IJpelaar-van Mierlo, medewerkster receptie en administratie (part-time)
J.J.M. van Zeeland, hoofd financiën
ir. W.L. Zonneveld, bouwkundige
Buitendienst
District West
District Oost
J.J.H. van Doormaal, terreinmedewerker
H.J.M. Burgers, terreinmedewerker
K.A. Elshout, terreinmedewerker
M.G.M. de Bijl, beheerder
J.P.M. Hop, beheerder
G.J.M. Derks, terreinmedewerker
W.M.J.M. de Jong, beheerder
ing. M.F. Fliervoet, districtsbeheerder
D.J. de Jonge, terreinmedewerker
A.M. van Houts, terreinmedewerker
F. W.J.M. Kolsters, terreinmedewerker
M.M.J.W. Kapteijns, terreinmedewerker
K. Koopmans, beheerder
T.C. de Mol, beheerder
H.C. Mos, terreinmedewerker
M.J.B. Philipsen, terreinmedewerker
B. Pörtzgen, beheerder
T.J.M. Quekel, beheerder
J. Schenkeveld, terreinmedewerker
W.F.J.R. van Schipstal, terreinmedewerker
ing. J. Schep, districtsbeheerder
W.P.J. Schrauwen, terreinmedewerker (part-time)
J.H. Vink, terreinmedewerker
G.L.M. Traa, beheerder
E. van der Zee, terreinmedewerker
B.R.H. Vervest, terreinmedewerker
Landschapsbeheer
ing. G.C.F. Braat, coördinator West-Brabant
mw. A.T.M. Huijden, secretaresse (part-time)
ing. C. Larosch, medewerker regelingen
M. Renes, veldmedewerker Oost-Brabant
E.A. Rijken, coördinator Midden-Brabant
ing. F.J.M. ter Schure, coördinator Oost-Brabant
ir. J. Sloothaak, medewerker soortenbescherming
A.P.T. Stoop, veldmedewerker West-Brabant
C.J.L.M. Voets, veldmedewerker Midden-Brabant
34
Jaarverslag
’ 13
5 Bijlagen
5.1 Specificatie natuurterreinen
Stand per 31-12-2013in hectares
Annanina’s Rust 399
Astense Aa 53
Beleven/Dal van de Reusel/Zwartven 259
Blauwe Kamer 36
Boslust/Zurenhoek281
Braakhuizensche Heide/Kreylse bos 146
Brand/Brokkenbroek557
Brestbosch/Vilt328
Buitenlust124
Dommeldal/Nuenens Broek 464
Eikenhorst60
Gasthuiskamp74
Geregt44
Gorp de Ley/Abcoven 95
Groote Beerze/Neterselsche Heide/Baest
772
Grote Slink/Bunthorst/Krim/Sijp 773
Gijzenrooij/Stratumsche Heide 238
Haanwijk/Pettelaer/Sterrenbosch/Dooibroek254
Heeswijk110
Heinis26
Herbertusbossen628
Hugterheide409
Karregat/Nulandse Heide 42
Keent/Reekse Bergen/Mariëndal 233
Kleine Beerze 118
Landschotse Heide 243
Leemputten 117
Mattemburgh/Markiezaat/Groot Molenbeek/Hoogerwaard2.485
Mortelen/Scheeken1.656
Mortelven
Nemerlaer/Uilenbroek18
Ooijevaarsnest/Regte Heide/Riels Laag 865
Oude Hondsberg/Kerkeindsche Heide 537
Pannenhoef717
Pax (Lage Oosters) 36
Pompveld/Fort Altena/Fort Giessen/Groesplaat/Witdammen 580
Roode Weel/Oudland/Pottersbos 171
Rovertse Heide 489
Ruweeuwsels25
Tongelaar/Kraaijenberg/Maasuiterwaarden 763
Valkenhorst/Groote Heide/Heezerven 1.196
Venrode/Zegenwerp/Dommelbeemden210
Vloeiweide/Krabbebossen245
Wargashuyse/Helvoirts Broek 258
Zevenhutten89
Zoomland301
175 eiken met voorpootrecht te Heesch
1
Totaal17.732
Van de totale oppervlakte is 2.093 ha in erfpacht en 435 hectare in beheer 35
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
5.2 Overzicht projecten
Opgestart - planvorming
-Diverse objecten
Natte natuurparels
-Mattemburgh
Infocentrum De Kraaijenberg
-Diverse objecten
Kleine inrichtingsprojecten
-Diverse objectenLandschappen van Allure: Van A naar B (Brabantse Wal),
-Mortelen/Scheeken
-Mortelen/Scheeken
-Mortelen/Scheeken
-Dommeldal
-Groote Slink
-Valkenhorst
-Brand
-Fort Giessen
-Haanwijk
-Mortelen
Opgestart - uitvoering
-Diverse objecten
-Diverse objecten
Bossche Buitens
Ontwikkeling nat schraalland
Omvorming populierenbos
Herintroductie Edelhert
Ontwikkeling A-locatie Duijfhuis
Biotoopverbetering Vinpootsalamander
Venherstel vml. pachtlocatie ‘Verkooyen’
Ontwikkeling nat schraalland
Restauratie
Museaal landschap
Natuurcompensatie COT ‘Tregelaar’
Maaien nat schraalland
Bestrijding Amerikaanse Vogelkers
-BrandAanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland
-Mortelen/Scheeken
-Diverse objecten
-Fort Altena
-Tongelaar
-Oirschotse Dijk
-Mortelen/dommeldal
-Mortelen
-Valkenhorst
Afgerond
en nat schraalland
omvorming populierenbos
Kleine inrichtingsprojecten
Herbestemming ‘loods K’
Biotoopverbetering Kamsalamander
Groene Corridor
Kloppend Hart van Het Groene Woud
Herstelplan zwartblauwe rapunzel
Natte Natuurparel Valkenhorst
-Diverse objecten
Aanleg poelen
-Diverse objecten
Plaggen vergraste heide
-Diverse objecten
Bestrijding Amerikaanse Vogelkers
-BrandAanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland
-Nuenens Broek & Mortelen
-Mortelen
en nat schraalland
Extra maaien ten behoeve van verschraling
Natuurcompensatie knooppunt Batadorp
-HilverRasterplan
-Erfsanering Hildernisse
Opruimen opstallen en opschonen erf
-Valkenhorst
Biotoopverbetering Boomkikker
-Groesplaat -Valkenhorst
-Mattemburgh
-Nuenens Broek & Mortelen
-Diverse objecten
-Mattemburgh
36
Stroomlijn
Aanleg ecoducten A2 en N396
Restauratie ijskelder/theekoepel
Extra maaien ten behoeve van verschraling
Kleine inrichtingsprojecten
Diverse maatregelen ten behoeve van vleermuizen
Jaarverslag
’ 13
5.3 V
erantwoordingsverklaring Stichting
het Noordbrabants Landschap, CBF
Het Algemeen Bestuur van de stichting Het Noordbra-
Ad.1. ˘ Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren
schap) onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede
stuur en directie. Het bestuur bestaat uit een Hoofdbe-
bants Landschap (hierna te noemen het Brabants LandDoelen en de daaraan verbonden algemeen geldende
principes. In deze verantwoordingsverklaring wordt
aangegeven hoe de drie algemeen geldende principes
binnen Brabants Landschap zijn geïmplementeerd. Tot
slot wordt uitgelegd hoe gezorgd wordt voor de juiste
samenstelling en (het evalueren van) het functioneren
van het Algemeen Bestuur, Hoofdbestuur en directie.
1. De wijze waarop de functie ‘toezicht houden’ wordt
gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’;
2. De wijze waarop aan een optimale besteding van
middelen wordt gewerkt zodat effectief en doelmatig wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstelling;
3. De wijze waarop Brabants Landschap streeft naar
optimale relaties met belanghebbenden, informatie
verschaft en wensen, vragen en klachten verwerkt.
4. De wijze van samenstellen en (evalueren van het)
functioneren van het Algemeen en Hoofdbestuur en
directie.
Het Brabants Landschap is een stichting met een be-
stuur en een Algemeen bestuur. Belangrijke taken van
het Hoofdbestuur zijn het interne toezicht op het door
de directie gevoerde beleid en het nemen van besluiten
voor aankopen, het vaststellen van de Meerjarenraming,
het financiële beheer en beleidsnotities. De bestuurlijke
en uitvoerende taken met betrekking tot de dagelijkse
zaken zijn via mandatering opgedragen aan de directie.
In het door het bestuur vastgestelde directiestatuut zijn
de verantwoordelijkheden en afstemming tussen be-
stuur en directie nader omschreven en vastgelegd. De
directie hanteert bij de uitvoering van haar taken de
kaders zoals die zijn vastgelegd in de door het Hoofdbestuur vastgestelde beleidsvisies (onder andere visies
voorlichting, recreatie, gebouwen en graslandbeheer).
Tevens wordt door de directie gebruik gemaakt van een
drietal commissies;
de Personeelsvertegenwoordiging (overleg tussen de
directie en een personeelsvertegenwoordiging), de Beheercommissie (een door het bestuur ingestelde onaf-
hankelijke commissie onder voorzitterschap van een lid
van het hoofdbestuur die het bestuur en de directie
37
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
adviseert bij natuurwetenschappelijke vragen en be-
leidsvisies en beheervisies en beheerplannen voor de
Redactiecommissie (stuurt en begeleidt de inhoud van
De bestedingen van de middelen worden getoetst aan
heervisies/beheerplannen beoordeelt en vaststelt), de
het Mededelingenblad).
Leden van het Algemeen Bestuur worden benoemd op
voordracht van het Hoofdbestuur. Het Algemeen be-
stuur heeft een klankbord- en signaleringsfunctie richting Hoofdbestuur en directie en stelt de hoofdlijnen
van het beleid vast. Het Algemeen bestuur benoemt uit
deze vastgelegde visies en plannen. Hierbij spelen kostenefficiëntie, standaardkostprijzen, goede project-
voorbereiding en aanbestedingsbeleid een belangrijke
rol. Een uitgebreide projectenadministratie (voorberei-
ding, offertes, aanbesteding, uitvoering en rapportages)
vormt daarbij een essentiële rol, ook in lerend opzicht.
haar midden de leden voor het Hoofdbestuur voor een
Evaluatie van de uitvoering van activiteiten vindt plaats
Het Algemeen bestuur komt twee keer per jaar bijeen.
input van de beheercommissie (vier keer per jaar) en
zittingsperiode van 4 jaar (maximaal 2x hernoembaar).
In het voorjaar wordt het jaarverslag en de jaarrekening
vastgesteld. In het najaar vindt een thematische verga-
dering plaats waarin beleidsthema’s worden besproken
en richtinggevende kaders worden vastgesteld.
Ad.2. ˘ Effectiviteit en efficiency van bestedingen
De door het bestuur vastgestelde beleidsnotities op het
gebied van beleid en beheer (van directiestatuut, de
beheercommissie tot de visies graslandbeheer, soortenbeheer en communicatie) vormen de richtinggevende
kaders voor het doelmatig, effectief werken en een verantwoorde, optimale besteding van de beschikbare
middelen. Binnen deze kaders wordt gewerkt aan de
realisering van de statutair vastgelegde doelstellingen.
Op basis van de jaarlijks door het bestuur vastgestelde
meerjarenraming (incl. toelichting) worden de jaarlijkse
werkplannen en projectplannen opgesteld. Ook de be-
38
terreinen vormen hiervoor een belangrijke basis.
via de actualisering van beheerplannen, beheervisies, de
redactiecommissie (eenmaal per jaar), de evaluatie van
de uitvoering van projecten (projectadministratie) en
interne overlegkaders als stafoverleg (maandelijks),
beheerdersoverleg (tweemaal per jaar met alle beheer-
ders), districtsbeheerdersoverleg (maandelijks) en overleg landschapsbeheer (maandelijks).
Evaluatie omvat ook de ecologische monitoring. Hierbij
spelen een nulmeting (opgenomen in de beheerplannen), omissies (vermeld in de beheerplannen) en pro-
jectmonitoring (effectmonitoring) een belangrijke rol.
In het kader van de omvorming van het Programma
Beheer wordt voor de verschillende beheertypen een
monitoringsprotocol ontwikkeld. Brabants Landschap
tracht bij deze monitoring zoveel mogelijk natuurver-
enigingen in te schakelen. Deze ecologische monitoring
vormt een belangrijke input bij de herziening van beheerplannen en aanpassingen van beleidsnotities.
Jaarverslag
’ 13
Ad.3. ˘ Omgang met belanghebbenden
Binnenkomende klachten worden conform
wezigheid van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer
Omdat Brabants Landschap in de volle breedte van het
Door de brede maatschappelijke verankering en de aanbinnen het Brabants Landschap is er een grote diversi-
teit aan belanghebbenden. De stichting streeft naar een
open dialoog. Het brede veld belanghebbenden is te
verdelen in contribuanten, schenkers, vrijwilligers
(weidevogelgroepen, uilengroepen, landschapsbeheergroepen, IVN-afdelingen, vrijwilligers bij het beheer),
overheden, maatschappelijke organisaties, onderzoeksinstituten, bedrijven, opleidingsinstituten, agrariërs en
particulieren. Iedere doelgroep vraagt een specifieke
dit protocol geregistreerd en behandeld.
natuur- en landschapsbeheer wil werken, dus zowel
binnen de natuurgebieden als in de agrarische gebie-
den, kiest de stichting voor een open dialoog met alle
maatschappelijke partijen die in het buitengebied actief
zijn. De brede samenstelling van het Algemeen Bestuur
is in dit licht een logische keuze. Om als stichting deze
rol als initiator en bruggenbouwer te kunnen blijven
spelen is een open dialoog van essentieel belang.
benadering. Per doelgroep wordt de inhoud, kwaliteit
Ad.4. ˘ Samenstelling en evaluatie functioneren
licht gehouden. De door het bestuur vastgestelde be-
Samenstelling:
een belangrijke basis. Input van ideeën, opmerkingen,
woordiging van de Brabantse maatschappelijke geledin-
en communicatiewijze bepaald en regelmatig tegen het
leidsnotitie voorlichting en communicatie vormt hierbij
vragen en klachten vindt onder meer plaats via de website (reacties en vragen), het natuurmagazine, de
Nieuwsbrief van het Coördinatiepunt Landschapsbe-
heer, de cursussen voor de vrijwilligers landschapsbe-
heer en soortenbeheer, de Overleggroep Landschapsbeheer (twee keer per jaar, platform maatschappelijke
partijen voor het werk van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer).
Ook via het bij Brabants Landschap ondergebrachte
Groenloket komt een scala aan vragen en reacties over
het brede veld van natuur en landschap binnen.
Met betrekking tot de behandeling van externe klach-
ten heeft het bestuur een klachtenprotocol vastgesteld.
Algemeen Bestuur, Hoofdbestuur en directie
Het Algemeen bestuur bestaat uit een brede vertegengen (bestuur, cultuur, wetenschap, bedrijfsleven, na-
tuur- en milieuverenigingen). Leden van het Algemeen
Bestuur worden benoemd op voordracht van het Hoofdbestuur. Voor de samenstelling van het Algemeen
Bestuur heeft het Hoofdbestuur criteria opgesteld o.a.
bestuurlijke ervaring, beschikken over een goed net-
werk, het vertegenwoordigen van een maatschappelijke
geleding en affiniteit met natuurbescherming. Verder
wordt gelet op geografische spreiding over de provincie
Noord-Brabant, politieke richting en verdeling man/
vrouw. Kandidaten voor het lidmaatschap van het Algemeen Bestuur worden gescreend op basis van de ge-
noemde criteria. Deze criteria gelden ook voor de leden
39
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
van het Hoofdbestuur met extra criteria
voor de in functie te benoemen
Hoofdbestuursleden, te weten
voorzitter, vice-voorzitter, se-
cretaris en penningmeester.
De leden van de directie
worden benoemd door het
Hoofdbestuur. De criteria
voor benoeming worden
opgesteld door Hoofdbestuur
en directeur en worden tevens
besproken in de Personeelscom-
missie waarin voorzitter en secre-
taris zitting hebben.
Functioneren en evaluatie:
Het functioneren van het Algemeen Bestuur wordt jaarlijks door het Hoofdbestuur geëvalueerd. De te behandelen onderwerpen in de vergaderingen van het Alge-
meen Bestuur worden, door de brede maatschappelijke
vertegenwoordiging, van vele kanten belicht. Indien
Terreinbeheer
Het Brabants Landschap zal tot en met 2017 € 1
miljoen per jaar aan eigen middelen inzetten voor de
aankoop van natuur. In 2015 wordt in een investering
van € 2 miljoen voorzien vanwege de vele gronden die
door de opheffing van de aankoopstop overgedragen
gaan worden. Een belangrijk deel hiervan, € 250.000
per jaar, zal worden ingezet voor de verwerving van 100
hectare nieuwe natuur in Het Groene Woud.
Landschapsbeheer
Voor de uitvoering van het landschapsbeheer is voor
de periode 2014 - 2017 een projectovereenkomst gesloten met de Provincie Noord-Brabant. Bij de inzet van
Europees geld voor landschapsbeheer zal samenwerking
met Agrarische Natuurverenigingen een belangrijk aandachtspunt zijn.
Voorlichting
nodig wordt de agenda van de vergaderingen aange-
diende onderwerpen. De feedback van de leden van het
peld aan de opening van nieuwe infopunten worden
past t.b.v. door leden van het Algemeen Bestuur inge-
Algemeen Bestuur wordt geëvalueerd in de vergadering
van het Hoofdbestuur. Het Hoofdbestuur evalueert een
maal per jaar het eigen functioneren. Het functioneren
van de directie wordt jaarlijks geëvalueerd door de Per-
Het beleid is gericht op de inrichting van acht in-
fopunten, waarvan er nu drie zijn gerealiseerd. Gekopregionale wervingsacties voor nieuwe begunstigers
gehouden.
Vrijwilligers
soneelscommissie.
Vastgesteld door het Algemeen Bestuur
aan het faciliteren van vrijwilligersgroepen, zowel bij
d.d. 13 juni 2014
40
5.4. Toekomstparagraaf
Door de instelling van een centraal aanspreekpunt
voor vrijwilligers zal meer aandacht besteed worden
het landschapsbeheer als bij het terreinbeheer en de
voorlichting.
Jaarverslag
’ 13
’ 13
Financieel
Jaarverslag
natuur dichtbij huis
Brabants Landschap
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Samengevoegde balans
31 December 2013
in 1.000 euro
31 December 2012
in 1.000 euro
AACCTTIIVVAA
Materiële vaste activa
Voorraden
Vorderingen en overlopende activa
Effecten
Liquide middelen
904
793
87
112
4.599
3.238
5.519
7.127
26.451
23.641
36.656
34.118
37.560
34.911
v aA
PpAa Ss Ss Ii V
Reserves en fondsen
- reserves
. continuïteitsreserve
4.947
8.796
. bestemmingsreserve
22.931
15.834
27.878
24.630
3.446
4.878
31.324
29.508
Langlopende schulden
3.526
4.072
Kortlopende schulden
2.710
1.331
37.560
34.911
- fondsen
. bestemmingsfondsen
42
Jaarverslag
’ 13
Samengevoegde staat van Baten en Lasten
2013
WERKELIJK
in 1.000 euro
2013
BEGROTING
in 1.000 euro
2012
WERKELIJK
in 1.000 euro
baten
Baten
Subsidies aankoop natuurgebieden
546
1.125
473
10.076
4.134
8.514
Opbrengsten beheer en projecten
3.112
2.483
3.173
Baten uit eigen fondsenwerving
873
493
629
1.216
1.125
1.167
Diverse subsidies
Aandeel in acties van derden
Overige baten
86
100
Financiële baten
615
544
953
16.524
10.004
14.909
Totaal baten
lasten
Lasten
Besteed aan doelstellingen
Aankoop natuurgebieden met opstallen
918
1.275
928
4.571
3.930
4.324
Landschapsbeheer
5.640
2.026
3.979
Projecten
1.490
938
2.427
825
628
Onderhoud natuurgebieden en opstallen
Voorlichting
13.444
955
8.797
12.613
Besteed aan werving baten
Kosten verkrijging subsidies overheden
162
152
152
Kosten eigen fondsenwerving
122
73
64
Kosten acties van derden
16
16
14
Overige kosten
38
50
63
Financiële lasten
Besteed aan beheer en administratie
Totaal lasten
resultaat
Resultaat
188
51
38
526
342
331
739
865
695
14.709
10.004
13.639
1.815
0
1.270
377
bestemming resultaat 2013
Voor de mutaties zie pagina 48 tot en met 52
van dit jaarverslag.
Toegevoegd of onttrokken aan
Reserve aankoop natuurgebieden
7.010
298
Bestemmingsfonds bepaald door derden
282
20
Reserve gebouwen inclusief ondergrond
86
Bestemmingsfonds Ons Landschap
NPL gelden
Bestemmingsfonds landschapsbeheer
Exploitatie reserve
Totaal verdeling resultaat
-74
-429
20
3
-513
-704
-1.221
-76
-2.048
-3.849
-242
4.145
1.815
0
1.270
43
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Financieel jaarverslag 2013
Toelichting op de balans en de staat van Baten en Lasten 2013
Algemeen
De Stichting Het Noordbrabants Landschap (hierna genoemd Brabants Landschap) heeft ten doel het behoud en de ontwikkeling van natuur- en landschapsschoon in de provincie Noord-Brabant. Zij realiseert deze doelstelling door aankoop,
inrichting en beheer van natuurgebieden, landgoederen en landbouwgronden met reservaats- of natuurontwikkeling­
status, alsmede via taken op het gebied van landschapsbeheer.
De bestuurssamenstelling van Brabants Landschap staat op bladzijde 31 van dit verslag.
De Stichting Ons Landschap (hierna genoemd Ons Landschap) is, los van Brabants Landschap, in 1944 door particulieren
opgericht met als doel het bevorderen en in stand houden van landschapsschoon voornamelijk in westelijk Noord-­
Brabant. In 1983 zijn de doelstelling en statuten van Ons Landschap aangepast en wel om uitsluitend middelen te
verwerven voor Brabants Landschap. In 2008 is hier ondersteuning door het bedrijfsleven aan toegevoegd.
Het bestuur van Ons Landschap wordt gevormd door E. van Dijk, voorzitter; J. Baan, secretaris; en M.E.B.M. van Bouwdijk
Bastiaanse, penningmeester.
Ons Landschap heeft in dit verslagjaar een voordelig resultaat van € 19.874 en een balanstotaal van € 1.399.829
bestaande uit gronden, een woning en liquide middelen. Het eigen vermogen van Ons Landschap bedraagt € 1.396.887.
In de samengevoegde balans en de samengevoegde staat van baten en lasten zijn de jaarrekeningen van Brabants
Landschap en Ons Landschap ineen geschoven. De twee hiervoor genoemde stichtingen zijn statutair gevestigd te
’s-Hertogenbosch en houden kantoor te Haaren op landgoed Nemerlaer.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva
Algemeen
De Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen is bij het opmaken van deze jaarrekening gevolgd, alsmede de Richtlijn
Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen, zodat Brabants Landschap houder is van het keurmerk van het Centraal
Bureau Fondsenwerving (CBF). Tenzij anders vermeld worden de activa en passiva gewaardeerd tegen de nominale waarde.
Materiële vaste activa
In de jaarrekening wordt het bezit aan gronden en gebouwen gewaardeerd op het symbolische bedrag van € 1 omdat de
onroerende bezittingen duurzaam aan het economische proces onttrokken zijn.
De uitbreidingen worden gefinancierd door middel van subsidies, uit de reserve aankoop natuurgebieden en uit het
bestemmingsfonds bepaald door derden.
De investering in de woning van Ons Landschap wordt gewaardeerd op kostprijs onder aftrek van afschrijving welke
wordt berekend volgens de lineaire methode op basis van de geschatte levensduur.
De gronden en de woning van Ons Landschap zijn op de balans opgenomen omdat ze niet gesubsidieerd zijn.
De overige investeringen van Brabants Landschap worden gewaardeerd op kostprijs onder aftrek van afschrijving welke
wordt berekend volgens de afschrijvingsmethode “Sum of the year digits” op basis van de geschatte levensduur. Voor de
dienstauto’s en de tractoren is er rekening gehouden met een restwaarde.
Voorraden
De voorraden zijn gewaardeerd tegen kostprijs of duurzaam lagere actuele waarde.
Vorderingen
De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde (geamortiseerde kostprijs) en de te verwachten erf­
stellingen en legaten worden vastgesteld aan de hand van schriftelijk vastgelegde informatie. Een voorziening voor
onïnbaarheid wordt bepaald op basis van de statische methode.
44
Jaarverslag
’ 13
Effecten
De aandelen en obligaties worden gewaardeerd tegen de reële waarde en vervolgens tegen de actuele waarde
zijnde de marktwaarde. De gerealiseerde en de ongerealiseerde koersresultaten worden verantwoord onder de
post financiële baten en de post financiële lasten in de samengevoegde staat van Baten en Lasten.
Liquide middelen
De liquide middelen bestaan uit kortlopende banktegoeden en worden gewaardeerd tegen nominale waarde.
Continuïteitsreserve
Deze reserve bestaat enkel uit de exploitatiereserve en dient om eventuele toekomstige exploitatietekorten op te
kunnen vangen.
Bestemmingsreserve
De reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden dient voor het niet-reguliere beheer, een eigen aandeel in natuurontwikkeling en voor de afdekking van eventuele toekomstige claims. De reserve aankoop natuurgebieden wordt
aangewend om het gedeelte van de aankoopsommen voor natuur­gebieden te financieren dat niet gesubsidieerd
wordt. De reserve gebouwen inclusief ondergrond is bedoeld voor de aankoop van gebouwen die onlosmakelijk zijn
ver­bonden aan de te verwerven natuurgebieden. Deze aankopen worden niet meer gesubsidieerd. De reserve erfpachtkoopsommen is er om eventueel oude erfpachtcontracten terug te kunnen kopen.
Bestemmingsfondsen
De bestemmingsfondsen betreffen fondsen waaraan door derden voorwaarden zijn gesteld. Uit het fonds NPL gelden
(Nationale Postcode Loterij) worden tekorten van diverse projecten, van voorlichting en de bijdrage aan de 12 Landschappen betaald.
Langlopende schulden
De langlopende schulden zijn schulden van langer dan één jaar en bevatten in 2012 en 2013 alleen vooruitontvangen
subsidies. Deze zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.
Kortlopende schulden
De kortlopende schulden bevatten schulden en vooruitontvangen bedragen met een looptijd die korter is dan één jaar.
Deze zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.
Grondslagen voor de bepaling van het resultaat
Algemeen
De baten en lasten worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestaties en toegerekend aan het jaar waarop deze
betrekking hebben op basis van de verrichte prestaties.
Diverse subsidies
De subsidie van SNL is een vergoeding voor het beheer van onze natuurgebieden en de voorschotten en afrekening
worden geheel verantwoord in het jaar van ontvangst. De subsidies voor projecten worden bepaald op de reële waarde
van de tegenprestaties en toegerekend aan het jaar waarop deze betrekking hebben op basis van de verrichte prestaties.
Pensioenen
De pensioenen van de medewerkers van Brabants Landschap zijn ondergebracht bij de Stichting Bedrijfspensioen-
fonds van de Landbouw (BPL). Het pensioen bestaat uit een verplichte basisregeling en een excedentregeling voor de
medewerkers waarvan het loon boven de sociale verzekeringsgrens komt. Voor beide vormen van het pensioen geldt
de middelloonregeling.
45
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Toelichting op de balans
Materiële vaste activa
Natuurgebieden met opstallen, direct aangewend in het kader van de doelstelling
in 1.000 euro
in 1.000 euro
Eigendom, c.q. erfpacht per 31 december 2012 17.258 ha
472
918
Uitbreiding in 2013 39 ha
Gefinancierd:
a. Subsidie Provincie “Bidbook Mortelen-Scheeken”
b. Saldo verkoop, aankoop en ruiling natuurgebieden naar reserve aankoop natuurgebieden
c. Aankoop natuurgebieden gefinancierd van een nalatenschap ontvangen in 2006 uit het bestemmingsfonds bepaald door derden
1.390
512
288
118
918
472
Eigendom, c.q. erfpacht per 31 december 2013 17.297 ha
Bedrijfsmiddelen, benodigd voor de bedrijfsvoering
in 1.000 euro
in 1.000 euro
Boekwaarde 19 dienstauto's per 31 december 2012
121
61
Aanschaffing 2 dienstauto in 2013
182
33
Afschrijving 2013 voor 21 dienstauto's, afschrijving in 7 jaar
149
Boekwaarde 21 dienstauto's per 31 december 2013
Boekwaarde inventaris voor automatisering per 31 december 2012
69
167
Aanschaffing voor automatisering in 2013
236
93
Afschrijving 2013 voor automatisering, afschrijving in 3 jaar
Boekwaarde inventaris voor automatisering per 31 december 2013
143
Boekwaarde gronden Ons Landschap 2012 en 2013
69
Aanschafwaarde 1 woning Ons Landschap in 1989
Afschrijving op basis van 3 % van de aanschafwaarde tot en met 2012
Afschrijving 2013
Boekwaarde 1 woning Ons Landschap in 2013
Boekwaarde inventaris voor administratie per 31 december 2012
Aanschaffing voor administratie in 2013
Afschrijving 2013 voor administratie, afschrijving in 5 jaar
2
100
59
41
1
24
25
6
Boekwaarde inventaris voor administratie per 31 december 2013
19
Boekwaarde inventaris voor huisvesting per 31 december 2012
14
Aanschaffing voor huisvesting in 2013
Afschrijving 2013 voor huisvesting, afschrijving in 5 jaar
Boekwaarde inventaris voor huisvesting per 31 december 2013
3
17
9
8
Boekwaarde 2 tractoren per 31 december 2012
4
Boekwaarde 2 tractoren per 31 december 2013
3
Afschrijving 2013 voor 1 tractor, afschrijving in 5 jaar
46
57
1
Totaal materiële vaste activa per 31 december 2012
793
Totaal materiële vaste activa per 31 december 2013
904
Jaarverslag
’ 13
Financiële vaste activa
Voorraden
31-12-2013
in 1.000 euro
31-12-2012
in 1.000 euro
Voorraad Landgoederenboeken, gewaardeerd tegen kostprijs
64
85
Voorraad handboeken voor toekomstige beschermers, gewaardeerd tegen kostprijs
23
27
87
112
Vorderingen en overlopende activa
Provincie Noord-Brabant
31-12-2013
in 1.000 euro
31-12-2012
in 1.000 euro
Subsidies
- landschapsbeheer
2.083
716
- grondaankopen
661
149
- diverse projecten
252
290
2.996
1.233
- afkoop pacht
Rijksoverheid
Subsidies
- diverse projecten
- grondaankopen
- toeslagrechten
- afkoop pacht
Overige vorderingen en overlopende activa
Nalatenschap
Intrest
78
31-12-2013
in 1.000 euro
31-12-2012
in 1.000 euro
141
680
81
84
115
337
31-12-2013
in 1.000 euro
115
39
918
31-12-2012
in 1.000 euro
400
230
406
Diverse debiteuren, vooruitbetaalde kosten algemeen en overlopende activa
536
1.266
521
1.087
Totaal vorderingen en overlopende activa
4.599
3.238
Erfpachtkoopsom 2011 Zoomland
100
160
47
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Effecten
Het beleggingsbeleid is duurzaam, risicomijdend met een brede spreiding en zonder hoofdsomrisico. Vandaar dat de
middelen voor een groot gedeelte worden aangehouden in de vorm van liquiditeiten. Deze worden, afhankelijk van
de rentemarkt, bij diverse bankinstellingen weggezet op marktcondities in de vorm van deposito’s, spaargelden en
dergelijke. De effecten zijn gewaardeerd op de marktwaarde en het beheer van de portefeuille is uitbesteed.
31-12-2013
in 1.000 euro
Ter beurze genoteerde duurzame aandelen met hoofdsomgarantie en met een
aanschafwaarde van € 1.150.000
31-12-2012
in 1.000 euro
1.126
Obligaties met een aanschafwaarde van € 4.387.956
1.111
4.393
6.016
5.519
7.127
Liquide middelen
31-12-2013
in 1.000 euro
Banken
Deposito
31-12-2012
in 1.000 euro
23.701
2.750
13.141
10.500
26.451
23.641
0
Kas
0
Reserves en fondsen
Verloopoverzicht reserves en fondsen
Stand per 1 januari 2013
Continuïteitsreserve
Bestemmingsreserves
Bestemmingsfondsen
8.796
15.834
4.878
Totaal
29.508
Mutaties
- dotatie
- onttrekkingen
Stand per 31 december 2013
Verloopoverzicht reserves
Continuïteitsreserve
Exploitatie­
reserve
Stand per 1 januari 2013
8.796
3.151
7.727
1.545
12.423
-7.000
-630
-2.977
-10.607
-3.849
7.097
-1.432
1.816
4.947
22.931
3.446
31.324
Totaal
Bestemmingsreserves
Beheer en
ontwikkeling
natuur­
gebieden
4.979
Aankoop
natuur­
gebieden
Gebouwen
inclusief
ondergrond
4.012
3.843
Erfpachtkoopsommen
3.000
24.630
Mutaties
- dotatie
- onttrekkingen
Stand per 31 december 2013
48
10.878
3.151
7.392
335
-7.000
-381
-249
-7.630
-3.849
7.011
86
3.248
11.023
3.929
4.947
4.979
3.000
27.878
Jaarverslag
’ 13
Exploitatie reserve
Deze reserve dient om eventuele toekomstige exploitatietekorten uit hoofde van natuurbeheer op te kunnen vangen.
in 1.000 euro
in 1.000 euro
Stand exploitatiereserve per 31 december 2012
Voordelig saldo 2013 onderdeel beheer € 2.901.967
Voordelig saldo 2013 onderdeel projecten € 248.650
8.796
2.902
249
3.151
De continuïteitsreserve mag maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie bedragen. In 2013 bedraagt 100% van de kosten van de werkorganisatie 5,2 miljoen euro.
Vrijval ten gunste van reserve aankoop natuurgebieden vanwege richtlijn CBF.
11.947
7.000
7.000
4.947
Totaal continuïteitsreserve per 31 december 2012
8.796
Totaal continuïteitsreserve per 31 december 2013
4.947
Bestemmingsreserves
Reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden
Deze reserve dient voor het niet-reguliere beheer, een eigen aandeel in natuurontwikkeling en voor de afdekking van
eventuele toekomstige claims.
31-12-2013
in 1.000 euro
Reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden
31-12-2012
in 1.000 euro
4.979
4.979
Reserve aankoop natuurgebieden
Als gevolg van de aangekondigde wijzigingen qua subsidiëring van de aankoop van natuurgebieden moet
Brabants Landschap in de nabije toekomst een gedeelte van de aankoopsommen uit eigen middelen financieren.
Indien nodig wordt hiervoor de reserve aankoop natuurgebieden gebruikt.
in 1.000 euro
Stand reserve aankoop natuurgebieden per 31 december 2012
Overheveling van exploitatiereserve vanwege richtlijn CBF
Dotatie van € 299.070. De dotatie is gerelateerd aan het aantal hectaren in eigendom per ultimo
van het verslagjaar. Het bedrag per hectare is geïndexeerd.
Verkoop en ruiling natuurgebieden voor € 92.802
in 1.000 euro
4.012
7.000
299
93
7.392
11.404
Aankoop en ruiling van natuurgebieden voor € 381.395
381
381
11.023
49
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Reserve gebouwen inclusief ondergrond
In 2010 is naast de reserve erfpachtkoopsommen ook een reserve gebouwen gecreëerd. De reden is dat het zich
in de praktijk vrijwel nooit voordoet dat een erfpachtrecht teruggekocht moet worden omdat er altijd een voor
Brabants Landschap acceptabele nieuwe bewoner gevonden wordt die het erfpachtrecht koopt. Het komt echter
wel regelmatig voor dat Brabants Landschap gebouwen moet kopen die horen bij te verwerven grond. Omdat de
aankoop van gebouwen niet meer wordt gesubsidieerd, moet Brabants Landschap dit uit eigen middelen financieren
en “terugverdienen” uit de verkoop van het opstalrecht en het uitgeven van de ondergrond in erfpacht. Hiervoor
wordt de reserve gebouwen benut.
in 1.000 euro
in 1.000 euro
Stand reserve gebouwen per 31 december 2012
3.843
335
Ontvangen erfpachtkoopsommen Dommeldal en Lindonk voor € 335.000
335
4.178
Aankoop opstallen Zoomland en Eikenhorst voor € 248.924
249
249
3.929
Reserve erfpachtkoopsommen
De reserve erfpachtkoopsommen wordt met een gefixeerd bedrag van 3 miljoen euro gecontinueerd om eventuele
terugkoop van oude erfpachtcontracten te kunnen voldoen.
in 1.000 euro
in 1.000 euro
3.000
Reserve erfpachtkoopsommen
3.000
Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2012
15.834
Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2013
22.931
Bestemmingsfondsen
Verloopoverzicht Fondsen
Bestemmingsfonds
Lanschaps­
beheer
Stand per 1 januari 2013
Bestemmingsfonds
Ons Landschap
2.165
1.280
187
20
Bestemmingsfonds
NPL gelden
Bestemmingsfonds bepaald
door derden
1.119
217
Steunfonds
Ons Landschap
97
Totaal
4.878
Mutaties
- dotatie
- onttrekkingen
Stand per 31 december 2013
-1.408
938
400
1.545
-1.451
-118
-2.977
-1.432
-1.221
20
-513
282
944
1.300
606
499
97
3.446
Landschapsbeheer
Naast de beheer- en voorlichtingactiviteiten gericht op het eigen bezit en de Brabantse bevolking zijn de werkzaam-
heden van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer bedoeld voor de ontwikkeling van het landschap in eigendom van
50
’ 13
Jaarverslag
particuliere eigenaren en lagere overheden. Het Coördinatiepunt voert de Beleidsregel subsidie
natuur en landschap uit, waarvoor de middelen door de provincie Noord-Brabant ter beschikking
worden gesteld. Van de provincie worden ook subsidies voor overhead, soortenbeheer en Groen Blauw
Stimuleringskader (Stika) ontvangen.
Verder wordt via Landschapsbeheer Nederland jaarlijks een bedrag ontvangen van de Nationale Postcode Loterij
(NPL) bestemd voor speciale projecten.
in 1.000 euro
Stand fonds landschapsbeheer Beleidsregel per 31 december 2012
in 1.000 euro
1.728
1.060
Het nadelig saldo landschapsbeheer Beleidsregel in 2013 bedraagt € 1.060.115
1.060
668
in 1.000 euro
Stand fonds landschapsbeheer overhead, soortenbeheer en Stika per 31 december 2012
in 1.000 euro
383
128
Het nadelig saldo landschapsbeheer overhead, soortenbeheer en Stika in 2013 bedraagt € 127.677
128
255
in 1.000 euro
Stand fonds landschapsbeheer NPL per 31 december 2012
in 1.000 euro
54
187
Bijdrage 2013 via Landschapsbeheer Nederland van de NPL voor € 187.500
187
241
Bestede NPL gelden voor Landschapsbeheer in 2013 voor € 220.342
220
220
21
Bestemmingsfonds Ons Landschap
Het bestemmingsfonds Ons Landschap bestaat uit de algemene reserve van Ons Landschap.
in 1.000 euro
Stand fonds Ons Landschap per 31 december 2012
Voordelig saldo 2013 van Ons Landschap € 19.874
in 1.000 euro
1.280
20
20
1.300
NPL gelden
in 1.000 euro
Stand fonds NPL gelden per 31 december 2012
Bijdrage 2013 van de Nationale Postcode Loterij voor € 937.500
in 1.000 euro
1.119
938
938
2.057
Bestede NPL gelden in 2013 voor € 1.451.369
1.451
1.451
606
51
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Bestemmingsfonds bepaald door derden
Dit fonds is in het leven geroepen omdat een nalatenschap werd ontvangen met de bepaling het geld te
bestemmen voor de aankoop van een natuurgebied, zo mogelijk in de omgeving van Heeze.
In 2013 is een nalatenschap toegezegd voor de instandhouding en aankoop van natuurgebieden.
in 1.000 euro
Stand bestemmingsfonds bepaald door derden per 31 december 2012
Nalatenschap 2013 bestemd voor instandhouding en aankoop van natuurgebieden
Aankoop natuurgebieden 2013 € 117.968
in 1.000 euro
217
400
400
617
118
118
499
Steunfonds Ons Landschap
Dit fonds is in 2008 ontstaan vanuit ontvangen bijdragen van bedrijven.
in 1.000 euro
Stand fonds Ons Landschap per 31 december 2012
in 1.000 euro
97
97
Totaal bestemmingsfondsen per 31 december 2012
4.878
Totaal bestemmingsfondsen per 31 december 2013
3.446
Schulden
Langlopende schulden met een verwachte looptijd langer dan 1 jaar
Vooruitontvangen subsidie Provincie voor het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en
landschapswaarden in de agrarische gebieden
Kortlopende schulden
Vergoedingen ecologische verbindingszones en ontsnippering gemeentewegen
Project compensatie A2 Moerputten Valkenhorst, vooruitontvangen van Rijkswaterstaat
31-12-2013
in 1.000 euro
31-12-2012
in 1.000 euro
3.526
4.072
3.526
4.072
31-12-2013
in 1.000 euro
31-12-2012
in 1.000 euro
1.371
325
110
Nog te betalen premies aan bedrijfsvereniging
100
106
Diverse crediteuren en te betalen kosten
827
1.029
2.710
1.331
Nog te betalen loonheffing december 2013 aan belastingdienst
87
86
Niet uit de balans blijkende verplichtingen
Bij de aankoop van het landgoed Heeswijk in 1997, waarbij Kasteel Heeswijk met directe omgeving in eigendom
bleef van de gelijknamige stichting, zijn er afspraken gemaakt over de verwerving van het kasteel bij de opheffing
van de Stichting Kasteel Heeswijk. Teneinde de historische band tussen kasteel en landgoed blijvend te kunnen
waarborgen is er aan Brabants Landschap een optierecht tot koop verleend, waarbij Brabants Landschap zich garant
stelt voor verplichtingen van de Stichting Heeswijk tot maximaal € 45.000.
52
Jaarverslag
’ 13
Toelichting op de staat van baten en lasten
Baten
Subsidies aankoop natuurgebieden
Voor de verwerving van tot natuur om te vormen landbouwgrond verkrijgt Brabants Landschap een gedeelte van
haar middelen uit subsidies van de Provincie Noord-Brabant. Als gevolg van de herijkingsoperatie van de Ecologische
Hoofdstructuur (EHS) van het kabinet Rutte 1 en de juridische procedure van de Vereniging Gelijkberechtiging Grond­
eigenaren (VGG) ligt het aankoopprogramma dit jaar nagenoeg stil. Ongesubsidieerde aankopen en aankopen tegen
een symbolisch bedrag vinden doorgang.
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Verwerving natuurgebieden
546
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
1.125
473
Voor € 33.291 aan nagekomen aankoopsubsidies ontvangen in 2013. Het betreft een aankoop in 2010 in de Scheeken en
een aankoop in de Brand van 2012.
Diverse subsidies
De subsidie van SNL wordt verkregen via voorschotten. Fysieke veldcontroles door het Rijk veroorzaken wijzigingen
in de voorschotten. De bevoorschotting van de subsidie van SNL wordt na 6 jaar via afrekeningen definitief.
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Subsidiestelsel Natuurbeheer (SNL)
Landschapsbeheer
Beheer
Projecten
Toeslagrechten
Gemeenten
4.470
4.198
986
316
79
27
10.076
2013
begroting
in 1.000 euro
1.600
1.762
684
pm
79
9
4.134
2012
werkelijk
in 1.000 euro
4.365
1.704
984
1.357
74
30
8.514
De SNL is een subsidie gebaseerd op standaard kostprijzen van natuurbeheertypen. De subsidiebeschikkingen zijn
toegekend voor een periode van 6 jaar en in de plaats gekomen van programma beheer. De jaarlijkse bedragen zijn
beduidend hoger dan van programma beheer en de stijging was niet begroot. Bij Landschapsbeheer is in 2013 ruim
2 miljoen euro ontvangen voor ecologische verbindingszones (EVZ) terwijl in 2012 geen subsidie is ontvangen voor
EVZ. Begroot was een ontvangst van € 255.000. Voor het groen blauw stimuleringskader en de gebiedscoördinatie
weide- en akkervogelbeheer was in de begroting een pm post opgenomen en is er in 2013 € 426.831 ontvangen.
Beheer is te laag begroot, voor projecten is een pm post begroot en de gemeente Eindhoven heeft een niet begroot
bedrag van € 20.000 gesubsidieerd.
Opbrengsten beheer en projecten
Pachten en huren
Cultuurgronden
Natuurcompensatie
Houtverkopen
Diverse opbrengsten
2013
werkelijk
in 1.000 euro
1.500
638
480
354
140
3.112
2013
begroting
in 1.000 euro
1.332
667
400
84
2.483
2012
werkelijk
in 1.000 euro
1.461
730
178
628
176
3.173
De pachten en huren zijn te laag begroot en de natuurcompensatie is niet begroot. Omdat de houtprijzen in 2012
gunstig waren is er dat jaar meer hout verkocht.
53
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Baten uit eigen fondsenwerving
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Contributie begunstigers
Nalatenschappen
Donaties, giften en schenkingen
Netto-omzet verkopen; boeken en diverse artikelen
Kostprijs verkopen; boeken en diverse artikelen
432
401
65
898
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
429
445
10
54
100
75
493
620
12
111
-37
Brutoverlies verkopen: boeken en diverse artikelen
-25
Totaal baten uit eigen fondsenwerving
873
-102
9
493
629
Er is 1 grote nalatenschap van € 400.000 toegezegd en het Landgoederenboek is in 2012 uitgegeven. Per ultimo 2013
was er nog een voorraad van het Landgoederenboek ter waarde van € 64.000. De kostprijs verkopen bestaat voor
ruim € 18.000 uit kosten voor het Landgoederenboek en het restant van de kosten zijn gemaakt voor het boek
Natuur, Milieu en Landschap.
Aandeel in acties van derden
In 2013 heeft Brabants Landschap € 1.125.000 ontvangen van de Nationale Postcode Loterij waarvan € 937.500 voor
Brabants Landschap en € 187.500 voor Landschapsbeheer.
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Bijdrage Nationale Postcode Loterij
Bijdrage via Landschapsbeheer Nederland van Nationale Postcode Loterij
bestemd voor Coördinatiepunt Landschapsbeheer
Bijdrage Prins Bernhard Cultuurfonds voor restauratie theekoepel
Mattemburgh
Bijdrage Landschapsbeheer Nederland voor diverse regelingen
Bijdrage Prins Bernhard Cultuurfonds voor restauratie kippenschuur
Sterrenbos tot atelier
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
937
937
937
188
188
188
59
32
35
7
1.216
1.125
1.167
Overige baten
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Erfpachtkoopsommen Dommeldal en Lindonk
Gekochte erfpachtkoopsommen Zoomland en Eikenhorst
2013
begroting
in 1.000 euro
335
100
86
100
-249
2012
werkelijk
in 1.000 euro
Financiële baten
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Intrest
Intrest obligaties
Ongerealiseerde koerswinst aandelen
Ongerealiseerde koerswinst obligaties
434
166
15
2013
begroting
in 1.000 euro
304
240
54
588
67
35
210
Gerealiseerde koerswinst aandelen
Gerealiseerde koerswinst obligaties
2012
werkelijk
in 1.000 euro
28
615
544
25
953
Jaarverslag
’ 13
Lasten
Besteed aan doelstellingen
Aankoop natuurgebieden en opstallen
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Verwerving van natuurgebieden met (indien van toepassing) opstallen,
voor een overzicht zie bladzijde 35 van dit verslag
2013
begroting
in 1.000 euro
918
2012
werkelijk
in 1.000 euro
1.275
928
Het stopzetten van de aankoopsubsidie veroorzaakt het vrijwel stilvallen van de verwerving van natuurgebieden.
Onderhoud natuurgebieden en opstallen
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen
Personeelskosten
Huisvestingskosten
Kantoorkosten
Vervoerskosten
2013
begroting
in 1.000 euro
2.324
2012
werkelijk
in 1.000 euro
1.764
2.133
26
20
1.534
1.380
35
12
29
80
1.553
35
90
81
Heffingen en verzekeringen
292
268
236
Algemene kosten
191
257
163
3.930
4.324
Bestuur
Afschrijvingskosten
2
84
4.571
7
4
126
99
De uitbestede werkzaamheden zijn hoger vanwege extra uitgaven aan de gebouwen en het beheer. De personeelskosten zijn te laag begroot. In de post algemene kosten zit de bijdrage aan De12Landschappen voor een bedrag van
€ 68.625 die betaald wordt van de Nationale Postcode Loterij (NPL).
Landschapsbeheer
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen
Personeelskosten
Huisvestingskosten
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
4.842
1.348
19
17
655
507
Kantoorkosten
46
48
Heffingen en verzekeringen
18
14
9
23
Vervoerskosten
Bestuur
Algemene kosten
Afschrijvingskosten
24
1
26
5.640
3.389
453
14
47
41
24
13
2
26
2.026
1
11
27
3.979
In de post uitbestede werkzaamheden en materialen zitten diverse uitgevoerde projecten voor een bedrag van
€ 133.448 die betaald worden van de NPL. Bij het vergelijken van de jaarbedragen van de uitgevoerde onderdelen
ecologische verbindingszones (2,8 miljoen euro) en ontsnippering (€ 459.048) moet rekening worden gehouden met
het feit dat het hier relatief weinig projecten betreft met hoge bedragen. Een onderdeel meer of minder kan een
groot verschil betekenen. Voor de beleidsregel is in dit verslagjaar 3,4 miljoen euro uitgegeven en slechts € 555.000
begroot. In 2012 is voor de beleidsregel 2,1 miljoen euro gespendeerd. Voor soortenbeheer is € 85.000 begroot terwijl
er dit verslagjaar € 368.240 uitgegeven is. Het Groen Blauw Stimuleringskader (Stika) was als pm post opgenomen
en hiervoor is in 2013 € 317.726 uitgegeven. De personeelskosten zijn hoger omdat er ten opzichte van 2012
2 fulltimers (fte’s) meer op Landschapsbeheer drukken.
55
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Projecten
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
1.376
851
2.297
Personeelskosten
56
60
58
Huisvestingskosten
10
8
15
Kantoorkosten
15
15
16
Vervoerskosten
2
4
Heffingen en verzekeringen
9
Bestuur
Algemene kosten
1
7
1
1
11
21
10
Afschrijvingskosten
11
1.490
938
2.427
In de post uitbestede werkzaamheden en materialen zitten diverse uitgevoerde projecten voor een bedrag van
€ 893.907 waarvan de tekorten van de projecten betaald worden van de NPL gelden. Bij het vergelijken van de
jaarbedragen van de projecten moet rekening worden gehouden met het feit dat het relatief weinig projecten betreft
met hoge bedragen. Een project meer of minder kan een groot verschil betekenen. In 2012 waren de algemene kosten
hoger vanwege legeskosten. Niet begroot zijn de posten heffingen en verzekeringen, bestuur, algemene kosten en
afschrijvingskosten.
Voorlichting
2013
werkelijk
in 1.000 euro
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen
482
383
650
Personeelskosten
247
176
199
Huisvestingskosten
16
12
13
Kantoorkosten
24
14
42
Vervoerskosten
2
2
5
Heffingen en verzekeringen
6
6
6
Algemene kosten
26
24
26
Afschrijvingskosten
15
5
7
7
6
7
825
628
955
Financiële lasten
Voor voorlichting wordt een bedrag van € 488.837 gehaald uit de NPL bijdrage. De post uitbestede werkzaamheden
inclusief materialen bestaat onder andere voor € 142.313 uit drukkosten en uitgevoerde werkzaamheden voor het
mededelingenblad, uitgevoerde werkzaamheden voor de infopunten voor € 135.640 en voor € 51.725 uit kosten
voor de week van het landschap. De infopunten waren ten tijde van het opstellen van de begroting 2013 nog niet
voorzien. In 2014 is er € 50.000 voor de infopunten begroot. De personeelskosten zijn hoger vanwege extra inzet
van personeel voor werving, de website, infopunten en voor extra activiteiten voor de bestaande beschermers van
Brabants Landschap.
2013
werkelijk
Totaal besteed aan doelstellingen in % van het totaal aan baten
56
81,4%
2013
begroting
87,9%
2012
werkelijk
84,6%
Jaarverslag
’ 13
Besteed aan werving baten
Kosten verkrijging subsidies overheden
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Personeelskosten
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
140
132
Huisvestingskosten
6
4
129
5
Kantoorkosten
8
7
10
Vervoerskosten
6
7
6
Heffingen en verzekeringen
1
1
1
Afschrijvingskosten
1
1
1
162
152
152
Kosten eigen fondsenwerving
2013
werkelijk
in 1.000 euro
2013
begroting
in 1.000 euro
Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen
70
Personeelskosten
35
2012
werkelijk
in 1.000 euro
Huisvestingskosten
2
1
1
Kantoorkosten
5
1
1
Vervoerskosten
2
61
Heffingen en verzekeringen
1
Algemene kosten
6
70
Afschrijvingskosten
1
1
1
122
73
64
Vanwege een aanpassing in de doorberekeningsmethodiek naar aanleiding van de richtlijnen van het Centraal Bureau
Fondsenwerving (CBF) zijn een aantal van de bovenstaande posten niet begroot en verschoven naar uitbestede
werkzaamheden en personeelskosten.
2013
werkelijk
Totaal kosten eigen fondsenwerving in % van baten uit eigen fondsenwerving
2013
begroting
14,0%
2012
werkelijk
14,8%
10,2%
Vanwege de aanpassing van de doorberekeningsmethodiek zijn de kosten bijna verdubbeld. Hierdoor is het
percentage ook gestegen. Het percentage fluctueert sterk vanwege ongewisse inkomsten zoals nalatenschappen,
terwijl de kosten jaarlijks licht blijven stijgen. Het percentage mag in de toekomst niet boven de 25% uit komen.
Kosten acties van derden
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Personeelskosten
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
14
14
Kantoorkosten
1
1
12
1
Vervoerskosten
1
1
1
16
16
14
57
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Overige kosten
2013
werkelijk
in 1.000 euro
2013
begroting
in 1.000 euro
38
Renteschenking aan Streekrekening Het Groene Woud
2012
werkelijk
in 1.000 euro
50
63
De renteschenking aan Streekrekening Het Groene Woud is lager vanwege een daling van de rente en door een
af­nemend saldo van het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en landschapswaarden in de agrarische
gebieden.
Financiële Lasten
2013
werkelijk
in 1.000 euro
- gerealiseerd koersverlies obligaties
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
6
- ongerealiseerd koersverlies obligaties
128
20
Subtotaal koersverlies beleggingen
134
20
52
22
2
9
2
188
51
38
- kosten vermogensbeheer
- bankkosten
36
Over 2013 bedroeg de ongerealiseerde koerswinst op aandelen € 15.065 en dit bedrag is verantwoord onder de
financiële baten. De kosten van vermogensbeheer zijn gestegen vanwege de stijging van het beheerd vermogen.
Vanwege het slechte beleggingsklimaat in 2013 is een gedeelte van het beheerd vermogen niet belegd en verantwoord bij de liquide middelen onder de post Banken.
Beheer en administratie
2013
werkelijk
in 1.000 euro
Uitbesteed werk
2013
begroting
in 1.000 euro
2012
werkelijk
in 1.000 euro
2
Personeelskosten
2
630
751
583
Huisvestingskosten
26
23
21
Kantoorkosten
41
43
48
Vervoerskosten
28
36
29
Heffingen en verzekeringen
5
4
4
Bestuur
1
1
Algemene kosten
2
Afschrijvingskosten
6
6
7
739
865
695
2013
werkelijk
Beheer en administratie in % van totale lasten
5,0%
2013
begroting
2012
werkelijk
8,6%
5,1%
De gehanteerde en vastgelegde norm voor de kosten van beheer en administratie bedraagt 5 % van de totale kosten
voor het onderhoud natuurgebieden en opstallen. De norm is vastgesteld met als basis de jaarlijkse kosten vanaf
2009. De norm van soortgelijke organisaties voor beheer en administratie ligt momenteel ongeveer tussen de
4% à 5%. Voor 2013 was een bedrag begroot en nog geen rekening gehouden met het normpercentage.
58
Jaarverslag
’ 13
Personeel
2013
werkelijk
Gemiddeld aantal personeelsleden uitgedrukt in fulltime (37 uur) arbeidsplaatsen
2013
begroting
48
2012
werkelijk
46
46
De bestuurders van Brabants Landschap hebben in 2012 alleen voor reiskosten € 998 ontvangen en in 2013 € 1.134.
Er zijn geen leningen, voorschotten en garanties aan hen verstrekt.
Bezoldiging directie
Het bestuur heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het bezoldigingsbeleid wordt periodiek geactualiseerd. De laatste evaluatie was in
december 2013. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning wordt als basis de
Raam Cao Bos en natuur ondernemingsdeel De Landschappen toegepast. Het dienstverband van de directeur
betreft een contract voor onbepaalde tijd met een voltijds werkweek van 37 uur.
naam
functie(s)
beloning
(in euro's)
J. Baan
directeur
113.863
belastbare vaste en
variabele onkostenvergoedingen
(in euro's)
4.372
voorzieningen ten behoeve van beloningen
betaalbaar op termijn
(in euro’s)
totale
bezoldiging
(in euro’s)
30.759
duur van het
dienstverband
in het jaar
(in dagen)
148.994
omvang van
het dienst­
verband in het
jaar (fte)
365
1
Bij de samenstelling van de hier opgenomen verantwoording uit hoofde van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) zijn de beleidsregels WNT d.d. 27 februari 2014, inclusief de wijziging van 12 maart 2014, van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als uitgangspunt gehan-
teerd. Brabants Landschap herkent de door de Minister van BZK in zijn kamerbrief d.d. 27 februari 2014 onderkende
uitvoeringsproblemen met betrekking tot externe niet-topfunctionarissen.
In lijn met paragraaf 6 van de (gewijzigde) beleidsregels toepassing WNT legt de stichting geen verantwoording af
over externe niet-topfunctionarissen.
Alle leden van het algemeen bestuur en het hoofdbestuur (zie pagina 31 van dit jaarverslag) zijn onbezoldigd.
Brabants Landschap heeft geen beloningen aan de bestuursleden betaald.
Kostenverdeelstaat van Brabants Landschap en Ons Landschap
De methodiek van de toerekening van de kosten is als volgt. De kosten van de 47,9 fte’s worden berekend door de
totale personeelskosten, huisvestingskosten, kantoorkosten en vervoerskosten verhoudingsgewijs door te boeken
naar de diverse kostensoorten. 9 Fte’s worden toegerekend naar beheer en administratie, 2 fte’s naar subsidies overheden, 0,5 fte naar eigen fondsenwerving en 0,2 fte naar acties van derden.
Van de totale kosten van huisvesting, kantoor, heffingen en verzekeringen, bestuur en afschrijvingen wordt
42,8 % doorberekend naar de diverse kostensoorten. 20 % Van de hiervoor genoemde kosten wordt toegerekend
naar Landschapsbeheer, 10 % naar projecten, 6 % naar beheer en administratie, 5 % naar voorlichting, 1 % naar
subsidies overheden, 0,7 % naar eigen fondsenwerving en 0,1 % naar acties van derden.
59
60
Aankoop
natuurgebieden
45
29
35
80
292
2
191
84
Overige personeelskosten
Huisvestingskosten
Kantoorkosten
Vervoerskosten
Heffingen en verzekeringen
Bestuur
Algemene kosten
Afschrijvingskosten
Totaal kosten
4.571
172
Pensioenlasten
918
211
Sociale lasten
Financiële lasten
1.106
Landschaps-­
beheer
Salarissen
5.640
26
9
1
18
24
46
19
22
72
94
467
Projecten
1.490
10
11
1
9
2
15
10
2
8
11
35
1.376
Voorlichting
4.842
825
7
15
26
6
2
24
16
5
24
35
182
483
Subsidies
overheden
2.324
162
1
1
6
8
6
4
16
20
100
Eigen
fondsenwerving
122
1
6
1
2
5
2
1
4
5
25
70
16
1
1
2
2
10
in 1.000
euro
Acties van derden
in 1.000
euro
38
38
in 1.000
euro
Overige kosten
in 1.000
euro
188
188
in 1.000
euro
Financiële lasten
in 1.000
euro
739
6
1
5
28
41
26
19
70
89
452
2
in 1.000
euro
Beheer en adm.
in 1.000
euro
14.709
195
143
281
5
332
145
175
108
98
368
467
2.377
9.097
918
in 1.000
euro
Totaal 2013
in 1.000
euro
10.004
57
165
426
9
293
181
141
90
92
309
400
2.218
4.348
1.275
in 1.000
euro
Begroting 2013
918
in 1.000
euro
13.639
45
153
345
7
267
147
200
89
97
299
419
2.172
8.471
928
in 1.000
euro
Totaal 2012
Uitbesteed werk (incl. matverbr.)
Verwerving natuurgebieden
Onderhoud
natuurgebieden
in 1.000
euro
Het Noordbrabants Landschap
Stichting
Kostenverdeelstaat van Brabants Landschap en Ons Landschap
61
Stichting
Het Noordbrabants Landschap
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Aan het hoofdbestuur van Stichting Het Noordbrabants Landschap
Wij hebben de in dit jaarverslag op pagina 42 tot en met 60 opgenomen financieel jaarverslag 2013 van Stichting Het Noordbrabants
Landschap te ‘s-Hertogenbosch gecontroleerd. Dit financieel jaarverslag bestaat uit de samengevoegde balans per 31 december 2013
en de samengevoegde staat van baten en lasten over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de grond­
slagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheid van het hoofdbestuur
Het hoofdbestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van het financieel jaarverslag die het vermogen en het
resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met de Richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen van de
Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving en de ‘Beleidsregels toepassing Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke
en semipublieke sector (WNT)’, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met de Richtlijn 650 voor
fondsenwervende instellingen van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving.
Het hoofdbestuur is tevens verantwoordelijk voor het opmaken van het financieel jaarverslag die voldoet aan de WNT-eisen van
financiële rechtmatigheid, zoals opgenomen in het Controleprotocol WNT van de Beleidsregels toepassing WNT .
Het hoofdbestuur is voorts verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het hoofdbestuur noodzakelijk acht om het
opmaken van het financieel jaarverslag en de naleving van de WNT-eisen mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang
als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over het financieel jaarverslag op basis van onze controle. Wij hebben onze
controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en de ‘Beleidsregels
toepassing WNT’, inclusief het Controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en
dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het financieel
jaarverslag geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in
het financieel jaarverslag. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming,
met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat het financieel jaarverslag een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van
fraude of fouten.
Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het
opmaken van het financieel jaarverslag en voor het getrouwe beeld daarvan alsmede voor de naleving van de WNT-eisen van
financiële rechtmatigheid, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risicoinschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van
de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving
en de gebruikte WNT-eisen van finaciële rechtmatigheid van de redelijkheid van de door het hoofdbestuur van de stichting gemaakte
schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van het financieel jaarverslag.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel
te bieden.
Oordeel
Naar ons oordeel geeft het financieel jaarverslag 2013 een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van
Stichting Het Noordbrabants Landschap per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Richtlijn 650
voor fondsenwervende instellingen van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving en de ‘Beleidsregels toepassing WNT’.
Voorts zijn wij van oordeel dat het financieel jaarverslag 2013, in alle van materieel belang zijnde aspecten, voldoet aan de WNT-eisen
van financiële rechtmatigheid, zoals opgenomen in het Controleprotocol WNT van de Beleidsregels toepassing WNT.
Geen controlewerkzaamheden verricht ten aanzien van externe niet-topfunctionarissen
In overeenstemming met de aanvullende beleidsregels van 12 maart 2014, hebben wij geen controlewerkzaamheden verricht ten
aanzien van de functionarissen zoals genoemd in art. 4.2 lid 2 letter c WNT (externe niet-topfunctionarissen).
Mededeling betreffende het jaarverslag
Wij hebben het jaarverslag gelezen teneinde van materieel belang zijnde inconsistenties, indien aanwezig, met het gecontroleerde
financieel jaarverslag te onderkennen. Op basis van het doorlezen van het jaarverslag vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover
wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de informatie in het financieel jaarverslag en dat het jaarverslag alle informatie bevat
die vereist is volgens Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 650 ‘Fondsenwervende instellingen’. Wij hebben geen controle- of
beoordelingswerkzaamheden uitgevoerd op de informatie in het jaarverslag.
Eindhoven, 21 mei 2014
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.
drs. T.A.G. van Boxtel RA
62
Jaarverslag
’ 13
Begroting 2014
Baten
in 1.000 euro
Subsidies aankoop natuurgebieden
4.623
Diverse subsidies
7.094
Opbrengsten beheer en projecten
2.370
Baten uit eigen fondsenwerving
560
Aandeel in acties van derden
1.125
Overige baten
100
Financiële baten
563
Totaal baten
Lasten
16.435
in 1.000 euro
Besteed aan doelstellingen
Aankoop natuurgebieden met opstallen
5.539
Onderhoud natuurgebieden en opstallen
4.707
Landschapsbeheer
3.214
Projecten
938
Voorlichting
866
15.264
Besteed aan werving baten
Kosten verkrijging subsidies overheden
Kosten eigen fondsenwerving
173
75
Kosten acties van derden
18
Overige kosten
39
Financiële lasten
75
380
Besteed aan beheer en administratie
791
Totaal lasten
16.435
resultaat
Verdeling resultaat
0
in 1.000 euro
Onttrekking uit de continuïteitsreserves
Onttrekking uit exploitatiereserve
-266
Totaal onttrekking uit de continuïteitsreserves
-266
Toegevoegd aan de bestemmingsreserves
Toevoeging aan reserve aankoop natuurgebieden
315
Toevoeging aan reserve gebouwen inclusief ondergrond
100
Totaal toevoeging aan de bestemmingsreserves
415
Toegevoegd of onttrokken aan de bestemmingsfondsen
Toevoeging aan bestemmingsfonds bepaald door derden
Onttrekking uit bestemmingsfonds Landschapsbeheer
16
-165
Saldo bestemmingsfondsen
-149
Totaal verdeling resultaat
0
Begroot aantal personeelsleden uitgedrukt in fulltime arbeidsplaatsen: 47 fte’s
63
Brabants Landschap
Penning
De Brabants Landschappenning is voor het eerst uitgereikt in 1994. De penning wordt toegekend aan
personen die zich op uitzonderlijke wijze verdienstelijk hebben gemaakt voor de natuurbescherming in
de provincie Noord-Brabant.
De Brabants Landschappenning - 9 cm in doorsnee, ruim 400 gram zwaar en in fraai brons gegoten
- is een werkstuk van de Helmondse kunstenaar Jos Reniers.
De penning is uitgereikt aan:
1994: ing. A.B. Gijtenbeek, directeur van het Brabants Landschap van 1975 t/m 1994;
lid Algemeen Bestuur 1994 t/m 2011.
1996:jonkheer mr. E.W.J. van Weede van Dijkveld, bestuurslid van het Brabants Landschap van
1943 t/m 1983, secretaris van 1948 t/m 1969, erelid van het bestuur van 1983 t/m 2000
(overleden 30-03-2000).
1997: drs. M.C.A. Klinkenbergh, bestuurslid van het Brabants Landschap van 1967 t/m 1997, voorzitter
van 1974 t/m 1997, erelid van 1997 t/m 2005 (overleden 9-06-2005).
2001: mevr. A. Raadsen, van 1983 tot en met 2000 verantwoordelijk voor de jeugdbijlage van het
tijdschrift van het Brabants Landschap.
2002: B. van Polen, journalist/schrijver op het gebied van natuur, landschap en milieu
(overleden 24-04-2004).
2003:mr. F.J.M. Houben van 1969 tot 1987 secretaris van het bestuur van het Brabants Landschap;
ere-voorzitter vanaf 1987; commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Brabant van 1987
t/m 2003.
2003:dr. H.K.M. Moller Pillot, bioloog/onderzoeker; vanaf 1968 bestuurslid van het Brabants Landschap;
van 1973 tot 1997 lid van het Hoofdbestuur; vanaf 1977 lid van de Beheercommissie van het
Brabants Landschap.
2005: H.J. van Hoof, oprichter van Stichting Behoud Handelse Bossen en de grote animator achter
Stichting ‘Landschap Bakel – Gemert’. Gedreven vrijwilliger.
2010: G.C.M. van der Kaa, gedreven vrijwilliger sinds 1972. Lid van de kerkuilen- en Vogelwerkgroep
Midden-Brabant.
64
Colofon
Foto’s: Brabants Landschap, Marijn Heuts, Harry Fiolet, Erik de Jonge,
Marco Renes, Huub Smeding, Henk Pijnenburg, James van Leuven,
David Pattijn, Stichting Taurus, Foto Natura
Vormgeving: Linda van Eijndhoven, x-hoogte, Tilburg
Drukwerk:
Gianotten Printed Media
Uitgave:
Stichting Het Noordbrabants Landschap
Postbus 80, 5076 ZH Haaren
Telefoon: 0411 62 27 75
E-mail: [email protected]
Internet: www.brabantslandschap.nl
natuur dichtbij huis
Brabants Landschap
Adres
Postbus 80, 5076 ZH Haaren
Telefoon: 0411 62 27 75
E-mail: [email protected]
Website: www.brabantslandschap.nl
BEZOEKAdres
Kasteelboerderij van Nemerlaer
Kasteellaan 4 in Haaren

Antwoordstrook PasWijzer-kortingsabonnement

Provinciale ANV-dag - Brabants Landschap

ABC voor het decoderen van een gelaagd verhaal

steps deluxe - Bureau Bas Smets

Go nuts! flyer Inge Vleemingh.indd

NRC 27 mei 2014 Jan Hein van Rooy

Programma en uitnodiging provinciale landschapsdag 2014

Brief aan de heer Konst/ Statenleden Provincie Fryslân

Middeleeuwse agrarische veenontginningen in Zuidoost