DE RELATIE TUSSEN HET NIVEAU VAN DE OPENBAREVERLICHTING EN DE VERKEERSVEILIGHEID
Covernota
OP NIET-AUTOSNELWEGEN BUITEN DE BEBOUWDEKOM
bij
het
BGC-rapport:
bebouwde kom; Effecten
bv,
Deventer,
Verlichting
en niveaus.
op niet-autosnelwegen
RWC/917/09/Mn.
Bureau
Goudappel
1990.
R-90-45
Dr.ir.
D.A.
Leidschendam,
Stichting
Schreuder
1990
Wetenschappelijk
Onderzoek
Verkeersveiligheid
SWOV
buiten
de
Coffeng
- 3 -
INHOUD
Voorwoord
1.
Inleiding
2.
Opzet van het
3.
Uitvoering
4.
Resultaten
4.1.
Bestanden
4.2.
Risico
4.3.
De resultaten
5.
Ongevallen
6.
Kosten/baten-overwegingeG
onderzoek
van de analyse
met lichtmasten
6. 1. Algemeen
6. 2. De doelmatigheid
van openbare
6. 3. Bepaling
doelmatige
van het
6. 4. Het nut van openbare
6. 5. Verbeteringen
7.
Conclusies
8.
Aanbevelingen
Literatuur
Afbeeldingen
1 en 2
Tabellen
1 t/m 4
Bijlagen
1 t/m 3
verlichting
verlichting
lichtniveau
voor
afzonderlijke
wegvakken
- 4 -
VOORWOORD
Enige
jaren
staat
het
tussen
geleden
initiatief
het
van de openbare
bestaat
uit
drie
kom, en het
voor
gedeelte
derde
de opzet
Verkeerskunde
over
te voeren
Het eerste
gaan over
gedeelte
van het
de relatie
Dit
- waarover
buiten
autosnelwegen
de wegen binnen
naar
en verkeersongevallen.
de niet-autosnelwegen
zal
en uitvoering
(DVK) van Rijkswater-
uit
verlichting
gedeelten.
- betreft
gerapporteerd
kom. Het tweede
de Dienst
genomen een onderzoek
niveau
onderzoek
wordt
heeft
hier
de bebouwde
buiten
de bebouwde
de bebouwde kom. Voorbereidingen
tweede gedeelte
worden
momenteel
getroffen.
In eerste
Coffeng
instantie
is door
bv (BGC) te Deventer
Begeleidingsgroep
en rekening
houdende
tie
waarbij
gekozen
BGC als
van de relatie
Het onderhavige
de DVK als
rapport
uitbrengt
de overeenkomst
DVK-628;
SWOVopgedragen
aan het
Goudappel
Coffeng
heden.
Een aantal
opzet
en uitwerking
verleend
de SWOVals
heeft
niet
aan Bureau
adviseur
tussen
Goudappel
(middels
was betrokken.
de
In overeenstem-
de Rijksoverheid
met de "architectenrol"
"onderaannemer"
verslag
waarbij
Verlichtingsonderzoeken)
ming met de herziening
gever
DVK een opdracht
en de SWOV,
van de SWOV, is de construc-
"opdrachtgever",
de SWOVals
"aannemer"
en
fungeerde.
is een "covernota"
waarmee de SWOV aan de opdracht-
in overeenstemming
met de opdracht
projectcode
Bureau
TV 4404).
Goudappel
Coffeng
aan de SWOVverslag
gepubliceerde
van het
onderzoek,
Het onderzoek
notities
zijn
te Deventer.
uitgebracht
die
als
is
door
in
de
Het Bureau
van haar
betrekking
bijlage
neergelegd
werkzaam-
hebben
toegevoegd.
op de
- 5 -
1. INLEIDING
Openbare
verlichting
is
in hoofdzaak
functioneel.
ten de bebouwde kom is de belangrijkste
ting
het
bevorderen
van belang
ternis.
Dit
hierover
laatste
is
ander
van openbare
verlichting
vraag
die
woord:
Dit
vrijwel
het
oogpunt
is
de resultaten
(1972);
gedurende
van di;:
Schreuder
samengevatte
fen,
ook over
zijn
onderzoek
gegevens
verlichting
een reductie
dezelfde
Hoewel
mag men bij
urgent
ofschoon
geacht,
wegcategorieen
De hierboven
Hoe goed is
(verbetering
nuttig
gestelde
"goed"?
1990);
van
OECD
van de in deze
de bebouwde kom betref-
slotconclusie
installatie
of zeer
alsmede
van al deze stu-
slechte
van goede openbare
verlichting
letselongevallen.
studies,
vertonen
rekenen
Voor
op
wegen buiten
is een reductie
onderzoekingen
nadere
op dit
gegevens
waarop
van
deze uitspraak
is
in de onderzoekmethodiek
van de resultaten,
wordt
gebied
of in
de slotconclusie
worden
dienaangaande
vooral
alge-
daarom minder
voor
andere
zijn.
vraag
geeEt direct
Of, met andere
van de) verkeersveiligheid
de kwantiteit
Overzichten
te verwachten".
verwerking
Verdere
merendeel
binnen
beant-
te word'en voorzien?
en niet-autosnelwegen)
tekortkomingen
meen aanvaard.
te worden
gesteld:
de meeste van de afzonderlijke
de statistische
dient
in CIE (1968;
het
Als
van 30% in de nachtelijke
zekere
1990).
de bebouwde kom (autosnelwegen
van afwezige
orde van grootte
gebaseerd,
en/of
gegeven
verschaft.
de bebouwde kom (autosnelwegen
duis-
de meeste wegen buiten
onderzocht.
Ofschoon
kan worden
in plaats
bij
de bebouwde kom
verlichting
de hoofdwegen
verkeersaders
is
de bebouwde kom is de eerste
intensief
zijn
1988‘~).
studies
en samenvattingen
"Op stedelijke
jaren
wegen buiten
niet-autosnelwegen)
zijn
wegen buiten
van een openbare
vele
Tevens
aan de orde;
& Buijn,
binnen
van de verkeersveiligheid
(1983;
rapporten
(Van den Brink
Daarentegen
Voor
verder
bui-
verlich-
duisternis.
niet
wegen en straten
voorzien.
Welke wegen dienen
aspect
dies
alle
bij
rapport
uitgevoerd
kom onverlicht.
uit
van de openbare
gemak van de verkeersafwikkeling
komt in dit
onderzoek
zijn
de bebouwde
van het
aspect
In Nederland
functie
verkeersveiligheid
van de
het verhogen
Voor verkeerswegen
van de verlichting?
aanleiding
woorden,
tot
een vervolgvraag:
wat is de relatie
en de (toename
tussen
van de) kwaliteit
de
- 6 -
Dat er van een verbetering
aandeel
nachtongevallen
de verlichting
stemming
met de resultaten
men beter
Deze redenering
bestaat
diepgaande
openbare
lijk
nemende adaptatietoestand
Over de tweede
stap
prestatie
schaars
en niet
relatie
onderzocht.
Op dit
lijk
drie
luminantie
vallen
gevonden.
en het
De opzet
- bij
voor
en onomstote-
bestaat
bij
toe-
luminantie).
De verwachting
is dat
onderzoek
middels
een betere
zijn
bij
echter
Naast
Amerikaanse
tussen
echter
(Gallagher
et al.,
plannen
landen,
de wegen binnen
bedoelde
onderzoekingen
er in het
studies
1975).
betrekking
beeld.
mogelijk
rapport
en omstandigheden
hebben
niet
waren voor
het
onderhavige
onderzoek,
betreft
het
deel
eerste
een analoog
dat
verder
een hogere
vaststelling
"pilotstudie"
Er bestaan
van
zijn
is een
Deze drie
studies
momenteel
in samenwerking
te onderzoeken.
Omdat de
de bebouwde
hier
onderzoek
om het
wordt
vrij
met andere
op ingegaan.
DVK aanleiding
waarbij
van ob-
ongevallenrisi-
op wegen binnen
van het
wegdek-
Deze twee studies
1989).
(Schreuder,
duide-
van de onge-
is
gevonden
de bebouwde kom verder
onderhavige
een vrij
de waarneembaarheid
In een Nederlandse
om in Nederland,
gedaan.
de gemiddelde
een kwantitatieve
geven dus ook te zamen nog geen duidelijk
gevorderde
is
wegdek samen gaat met een lager
laat
worden
onderzoek
studie
tussen
is ook een suggestie
gebleken
niet
weinig
en de nacht/dagverhouding
een relatie
op het
toe
een ongevallenstudie
nu toe echter
In een serie
relatie
Het rapport
prestaties
gevonden
dergelijke
te nemen tot
die
verband
(1983).
Deze feiten
de luminantieniveaus
In een Engelse
in Schreuder
wordt
plaats.
toenemende
hoofdwegen
lichtniveau
niet
tot
samengevat
ver
kan men beter
ongevallen
bekend.
van de studies
deze relatie
er minder
ge-
gaan met een afname van de betrokkenheid
is
zijn
1980).
verlichtingssterkte
co.
gebied
significant
(Scott,
jecten
meer licht
van wetenschappelijk
op stedelijke
resultaat
en ook met het
komen - er een duidelijke
kan rechtstreeks
studies
en licht
in overeen-
erg overtuigend.
De bedoelde
Slechts
dat
bekend.
zal
de resultaten
bij
is
van
twee stappen.
(dus bij
gepaard
bijvoorbeeld)
van de visuele
is minder
een verbetering
onderzoek,
vinden
is gebleken
verbetering
(een afname van het
is bij
volgt:
kan zien
in aanmerking
vastgestelde
ongevallen;
is als
dus uit
studies
verlichting
visuele
sprake
van theoretisch
De redenering
en wanneer
zien,
bijvoorbeeld)
(een toename van de luminantie
zonde verstand.
Uit
van de verkeersveiligheid
initiatief
gerapporteerd.
(niet-autosnelwegen
kom,
- 8 -
OPZET VAN HET ONDERZOEK
De opzet
ties
van de studie
voor
Bijlage
is
deze studie
en in het
2),
in detail
beschreven
(BGC, 1987,
zie
Bijlage
eindrapport
(BGC, 1990a).
in de voorbereidende
1; Schreuder,
Hier
noti-
1988b,
volgt
zie
een korte
samen-
vatting.
Het onderzoek
is
in essentie
merken van de verlichting
en waarbij
beslaat
Het wegenbestand
openbare
bestaat
zigingen
voorziene
Dit
bereiken.
voor
het
Het totale
van ruim
bij
langzaam
bestand
bestaat
uit
ruim
die
aanwezige
van
de bebouwde
kom.
van deze wegen af-
dat
uitstrekt,
de wegvakken
geduren-
geen ingrijpende
factor
om in het
homogeniteit
wij-
was de eis
bestand
binnen
erop neer
dat
te worden
ieder
vak te
dat het
in hoofd-
om wegen met gesloten-verklaringen
90 wegvakken
inventarisatie
gerapporteerd
zijn
bij
maakte het
rechtstreeks
uit
Deze noodzaak
van alle
van de Dienst
het
nodig
met een totale
verschaffen
tot
gebruikte
wegvakken
Verkeersongevallenregivan de voor
om de VOR-gegevens
de politieformulieren
leidde
weglengte
(BGC, 1990b).
afkomstig
(VOR). Moeilijkheden
gegevens
ontleend.
gaat
opgenomen.
verkeer.
De ongevallengegevens
gegevens
zich
moest zijn
uitsluiting,
en apart
gewenste
buiten
komen deze beperkingen
7000 km. Een complete
is uitgevoerd
stratie
lang
zijn
in Nederland
was de eis
gedaan om een zekere
In de praktijk
maar niet
alle
Een tweede belangrijke
400 meter
is
daarbij
van de ongevallen,
"parameter"
moest een gedeelte
onderzoek
ondergaan.
een vak tenminste
opgenomen.
het
als
ken-
en met 1988.
uit
redenen
waarbij
aan kenmerken
niet-autosnelwegen
factor
waarover
hebben
1984 tot
in beginsel
en praktische
de de periode
een relatiestudie,
van weg en verkeer
Een belangrijke
vallen.
als
gerelateerd
de jaren
verlichting
Om technische
zaak,
zijn
de kenmerken
Het onderzoek
opgezet
dit
onderzoek
aan te vullen
met de
(de "groentjes")
een aanzienlijke
vertraging
zijn
in het
onderzoek.
Het gebruikte
len met letsel
(ongevallen
bestand
(doden
van de ongevallen
en gewonden)
met uitsluitend
materiele
omvat alle
en alle
geregistreerde
geregistreerde
schade).
Deze laatste
ongeval-
u.m.s.-ongevallen
categorie
is
- 9 -
toegevoegd
om het bestand
dat u.m.s .-ongevallen
terecht
komen.
redenen
zijn
slechts
Toch zijn
de openbare
ervan
een vrij
uit
groot
gedeelte
gebruikt
wijze
aantal
bekend
echter
kader
De gegevens
door
de DVK opgestelde
het
type
van armatuur,
geometrie
(wegbreedte,
omdat er geen duidelijke
van u.m.s.-ongevallen
afhangt
nodig
vrijwel
van het
van dit
zijn
lichtniveau
van
afgeleid
paalafstand,
LICHT.
omvatten
(het
uitgedrukt
in percenten
verwezen
naar
aangevuld
van de verlichtingszijn
de luminanties
tenminste
de gemiddelLl betekent
in de lengterichting
van de
de algemene
cngelijk-
van donkere
plekken),
van luminanties
Voor de precieze
de literatuur
(bijv.
van
uitgangspunt
Ul en U,.
voorkomen
met
inventarisatie
Met als
steeds
in verhoudingen
opgegeven.
opgelost.
met behulp
enz.)
U, betekent
luminantiepatroon
worden
zijn
en de gegevens
luminantiepatroon
de verzameling
uitgevoerde
ophanghoogte
dwarsstrepen);
U, worden
wordt
konden
berekeningen
computerprogramma
van het
van het
den gewoonlijk
uit
lamp en wegdek,
en donkere
Zowel Ul als
steeds
onderzoek
Omdat de gege-
leverde
L en de ongelijkmatigheidsmaten
de gelijkmatigheid
weg (lichte
waren,
van de wegbeheerders
De verlichtingsgegevens
de wegdekluminantie
en wor-
betekenis
van deze
Van Bommel & De Boer,
1980).
Ook de verkeersgegevens
(ten
etmaalintensiteiten)
Uiteindelijk
zowel
zijn
zijn
alle
wat betreft
minste
bestaande
afkomstig
relevante
gemeten
of geschatte
van de wegbeheerders.
gegevens
de ongevallen
uit
als
van alle
wat betreft
wegvakken
verkregen,
de verlichting
en het
verkeer.
Uit
de algemene
wegen buiten
en dat
ervaring
blijkt
dat alle
de bebouwde kom onderling
de kenmerken
(etmaalintensiteit).
uitgevoerd
is
in de VOR-registratie
van de wegbeheerders.
jaren
afkomstig
het
uitgerekend.
afkomstig
op, die
de in het
(BGC, 1990b).
begrippen
random")
zijn
De verlichtingsgegevens
matigheid
een klein
ofschoon
verlichting.
moeilijkheden
gegevens
voor
te maken,
dat de registratiegraad
("non
De verlichtingsgegevens
over
mogelijk
deze ongevallen
aan te voeren
op een systematische
vens
zo groot
(niet
in hoofdzaak
in sterke
afhangen
Deze ervaring
gepubliceerd)
wegkenmerken
is
mate zijn
gecorreleerd,
van de verkeersintensiteit
in een eerder
onderzoek
van niet-autosnel-
opnieuw
door
bevestigd.
BGC voor
DVK
Een samen-
- 10 -
vatting
ervan
havige
onderzoek
Hierbij
dient
onderzoek
king
is dit
naar
van weg en/of
voren
verkeer
wenselijk
betrokken
wegen alsnog
worden
lende
kenmerken
lijk
verkeer,
echter
en niet
vrijwel
in rekening
te
wegen binnen
tussen
het
bijzonder
bij
dat
openbare
verlichting.
getoetst.
Ook is
duisternis
sterk
Het gebruiken
van de bedoelde
nacht-
en etmaalverkeer
dagongevallen
vak,
niet
maakt het
en het
dit
wegen alle
lijkt
gehele
nachteis
constant
van het
alle
is,
van de
maar kan niet
worden
altijd
correct
op wegen met
kiest.
relatie
tussen
mogelijk
om ook de
om de lengte
ongevallen
gebruikelijke
is:
lichtniveau
van de constante
kant
meer in
lichtniveau
niet
een hoger
mogelijk
dat voor
kalenderjaren)
de wegbeheerder
aan de andere
doel
van het
plausibel,
voor
aantal
te
deze vergelij-
van de hypothese
af hangt
Ook is het
en wel de voor
in
van de verkeersintensiteit
(voor
hypothese
de verkeersintensiteit
"risicofactor"
de invloed
verkeer
te gebruiken.
is
opmerking
zou men bij
dat deze hypothese
nachtelijk
Dit
Deze (nacht)intensiteit
in sommige gevallen
uitzonderlijk
onderzoek
op wegen met verschil-
en dat per etmaal
Deze hypothese
dat
dit
een nadere
vergeleken,
de verhouding
deze verhouding
men mag verwachten
de bij
aan gebruikte
dient
is uitgegaan
te verwachten
kenmerken
te onderwerpen.
ongevallen
Om toch
brengen,
komt
samen hangen.
moeten houden met de intensiteit
onderzoek
verkeer
voor
bestand
zelf
worden
bekend.
kunnen
het
veiligheid
met de etmaalintensiteit.
nooit
verlichting
(BGC, 1990b).
Wanneer de nachtelijke
rekening
de vergelij-
nog andere
onderzoek
gehele
zijn
verlichtingskenmerken
eigenlijk
het
bekend
onder-
onderhavige
Uit
openbare
met de relatieve
het
van het
de intensiteit
de verkeersintensiteit
gemaakt.
king
voor
aan een nader
omdat voor
Voor het
deze ervaring.
om de genoemde "ervaring"
mogelijk
Ook aangaande
aangaande
die
1).
dat de resultaten
dat er naast
zijn
Bi jlage
gegeven.
en met installaties
Het lijkt
belangrijke
opgemerkt
doen rijzen
van wegen zonder
de suggestie
(zie
een belangrijk
te worden
twijfels
beginsel
in BGC (1987)
is gegeven
van het
te combineren
aantal
wegtot
ongevallen
een
per
voertuigkilometer.
Het onderzoek
bare
verlichting,
ting
(luminantie
betreft
wegen die
onderling
voorzien
verschillend
en gelijkmatigheid).
zijn
van installaties
in de kwaliteit
In het
wegenbestand
voor
open-
van de verlichzijn
ter
verge-
- 11 -
lijk
ing
aantal
en ter
wegen zonder
onverlichte
verlichting
geen deel
wegen in de analyse
van onverlichte
het
antwoord
zal
worden
toegelicht,
dit
gebied
mogelijk
hierboven
staande
vragen
1. Onder welke
welke
blijkt
uitmaakt
betrokken,
wegen verlicht
het materiaal
onderzoek
Ofschoon
onderzoek,
in de verwachting
zou kunnen
ook een
de toestand
zijn
ook de
dat het
verschaffen
moeten worden.
geen duidelijke
toe-
over
Zoals
verderop
uitspraken
op
zijn
nog twee ermee in verband
toegevoegd:
omstandigheden
levert
van openbare
de bebouwde kom een positief
ongevallen
van betekenis?
van het
mater iaal
te maken.
beschreven
(kosten/baten-analyse)
2. Spelen
van het
opgenomen.
wegen een aanvulling
op de vraag
Aan het
buiten
ing van de consistentie
openbare
eigenlijk
"onverlicht"
voegen
beoordel
met lichtmasten
de vergelijking
verlichting
resultaat
van kosten
en baten
op niet-autosnelwegen
op?
- in het bijzonder
overdag
- een rol
- 12 -
3. UITVOERING
De gegevens
de reeds
zijn
conform
eerder
Schreuder,
genoemde notities
er enige
"Nullen"
en rapporten
verschillende
lineaire
Details
zijn
(BGC, 1987,
analyse
nauwelijks
We kunnen
verschil
uit
welke
de fundamentele
de bespreking
een aparte
is voor
Zoals
van het
notitie
en in het
wijze
die
kunnen
gebruikt,
gegeven
1990a,
in
1990b;
Aanvankelijk
gevallen
waarbij
blijkt
van deze methoden
vraag,
onderhavige
hoe met "nullen"
onderzoek
van de SWOV (Polak,
te vinden
1987;
laten,
zie
de beschouw-
analyses
problemen
van de zgn.
maakt het
voor
(BGC, 1987;
de praktijk
(BGC, 1990a).
om te gaan,
Bijlage
log-
aan de zgn.
gebruikt
Nadere
te
gevonden
is besteed
worden
rekening
binnen
plaats
een variant
ook aandacht
de berekeningen
bestond
is om met "nullen"
in de gebruikelijke
de analyse
terwijl
eindrapport
gebruikt.
wegvak geen ongevallen
"nullen"
Na overleg
Tobit-analyse.
hierbij
betreffende
Dergelijke
methoden
wat de beste
betreffen
op het
opleveren.
document
zijn
onduidelijkheid
de periode
hebben.
verzameld.
1988b).
Voor de analyse
houden.
de voorstellen
dus buiten
gegevens
3),
1990a).
in het
zijn
start-
in
- 13 -
4. RESULTATEN
Het eindrapport
van BGC (1990)
voerde
Aangezien
analyse.
heeft
gegeven
op alle
geeft
het
deze analyse
gestelde
resultaat
van de door hen uitge-
een niet
geheel
bevredigend
is door de SWOVeen aanvulling
vragen,
deze analyse
gemaakt.
Het hierna
gezamenlijke
analyses
van BGC en de SWOV. Deze analyses
opzichten
een aantal
of de gebruikte
methoden
de significantie
4.1.
steeds
die
rapport
door
geven
en/of
zijn
op de
in diverse
niet
toepasbaar
duidelijk
zijn,
meestal
de kwantitatieve
gebaseerd
is
en omdat
analyseresultaten
worden bericht,
op
opgaben waarover
op de samenvattende
de SWOVis uitgevoerd.
Bestanden
De verwachting
verdeling
zeer
die
was gevormd bij
komen wegen voor
uiteenlopende
Er blijkt
de toekomst
slechts
daad steeds
een aanzienlijke
twee grootheden
hebben
over
niet
Anders
mogelijkheden
sterke
de meer recente
nauwelijks
levert
extra
In het
algemeen
een (relatief)
het
is heel
te worden
leidt
in de praktijk
voor
snelverkeer
het
ontwerp
uitsluitend
hebben.
alwaar
dan voor
zijn
het
voor
gebruik
van
op.
tussen
de gemiddelde
goed denkbaar
in de praktijk
hoge
wegen buiten
wegen buiten
ver-
en een slechte
vele
voorbeelden
gewoonlijk
de "folklore"
tot
veel
wegen
grotere
de bebouwde kom.
de bebouwde
van verlichtingsinstallaties
een functie
er inder-
goede gelijkmatigheid.
dat deze voorbeelden
kom betrefEen,
om in
wanneer
wegen met een (relatieE)
Er zijn
versa.
de onge-
gedachten
informatie
samenhang te bestaan
vanzelfsprekend:
installaties
ook omdat ze vrijwel
seerde
de
en ook met
de twee maten voor
samenhang bestaat,
het
dient
de bebouwde
gezegd:
aan bij
van éen,
en vice
Bedacht
in
luminantie,
te maken met een hoge luminantie
gelijkmatigheid,
variaties
sluit
tussen
en de gelijkrnat:igheid:
lichtingsinstallaties
binnen
omtrent
te zi:;n.
eén van deze twee maten te gebruiken:
er een vrij
is bepaald
bekend.
gerechtvaardigd
te bestaan
in plaats
wegdekluminantie
luminantie
onderzoek
verkeersintensiteit.
Ul en Uo. Dit
blijkt
blijkt
van het
met zeer uiteenlopende
een nauwe relatie
lijkmatigheid
Verder
de opzet
van de karckteristieken
bestand
Dit
relevant
is,
is gebaseerd
maar omdat het
details,
en soms onvoldoende
onderhavige
analyse
overzicht
van de meer gespecificeerde
onduidelijk
in het
gegeven
aanvullende
antwoord
ten behoeve
kommen de
beperkt,
van het
vooral
gemotori-
- 14 -
De gevonden
betekent
niet
sterke
dat het
mogelijk
lichtniveau
als
hier
te doen over
gepresenteerde
het
onderhavige
de relatieve
tussen
materiaal
uitspraak
de gelijkmatigheid
en de gelijkmatigheid
van het
Een "pay off"
een beslissende
over
onderzoek
merites
van
deze twee grootheden
niet
de vraag
worden
of het
"belangrijkste"
gevonden,
luminantieni-
ontwerpcriterium
is.
Risico
De weergave
zijn
om een uitspraak
van het
de luminantie
van de resultaten
en gelijkmatigheid.
veau of juist
4.2.
op grond
is
kan op grond
evenmin
samenhang tussen
van de data
de volgende
is op verschillende
gegevens
wijze
mogelijk.
Per wegvak
gedurende
de looptijd
bekend:
- de lengte;
- het
aantal
van het
ongevallen
overdag
duisternis
onderzoek;
- de verkeersintensiteit
De ongevallen
zijn
en bij
buiten
die
(etmaalintensiteit).
de schemer
tijdens
beschouwing
plaats
vonden
alle
keer
is van de etmaalintensiteit,
siteit
gebruik
te brengen.
fractie
worden
Veelal
wegen de intensiteit
gemaakt
gaat
rekening
voertuigkilometer
bedoelde
wijzen
4.3.
Wanneer al het
verlichte
aantal
gehouden
te werken.
Er zijn
aanpak houdt
van het
nachtelijke
ver-
kan van de etmaalinten-
(de "expositie")
dat het
risico
in rekening
recht
evenredig
door met het
redenen
zijn
aantal
van de
ongevallen
om aan te nemen dat
is dan een lineaire
met de intensiteit
zelf
is
per
de
evenredigheid.
rekening.
Beide
gebruikt.
van de analyse
analyse
heeft
beschikbare
wegen het
ongevallen
risico
ingewikkelder
van verwerking
De gezamenlijke
l
worden
De resultaten
totaal)
Onder deze aanname kan met de invloed
afhankelijkheid
Een nauwkeuriger
om het
men er van uit
met de (etmaal)intensiteit.
intensiteit
10% van het
gebleven.
Onder aanname dat voor
een vaste
(ca.
aandeel
(n/t-ratio)
de volgende
materiaal
resultaten
opgeleverd:
te zamen wordt
genomen,
van de nachtongevallen
aanzienlijk
lager
gerekend
te zijn
tot
blijkt
op
het
totale
dan op onverlichte
- 15 -
Dit
wegen.
is
wachting.
Maar aangezien
duisternis
het
in overeenstemming
maar bij
wel,
patroon
en onverlichte
situatie
voren
naar
het
hier
maar het
bij
niet
spraken
mogelijk
De analyse
geeft
band tussen
materiaal
het
risico
groep
met de groep
cd/m2).
voor
per miljoen
als
volgt
Luminantie
op het
de frequentie
dit
onderzoek.
ver-
de wegen wat betreft
de gemiddelde
(L<O,4
cd/m2;
is de laagste
groep
vrijwel
We zullen
voor
L tussen
gedefinieerd
geheel
het
0,4 en
samen te vallen
eenvoudige
overzicht
gebruiken.
Het aantal
(op etmaalbasis)
(zie
nacht-
Afbeelding
De ervaring
0,26
is voor
heeft
gerechtvaardigd
De luminantie
blijkt
variantie
te verklare?.
Dit
lichting,
nog van (vele)
geen verbazing
DO,73
de verschillende
Daarbij
van ongevallen
kant)
die
voor
te worden
is '.ran een aanzienlijk
blijkt
5%-niveau.
van de spreidingen
spraak
dienen
van de open-
0,37
schatting
is.
uit-
(luminantieniveau)
0,4<L<O,73
de ongevallen
significant
instantie
om nadere
af te nemen:
tussen
Poissonverdeling.
wegen,
niet-autosnelwe-
de opdracht
voertuigkilometer
0,59
dat
dit
op
op een éenduidige
verlichting
de groepsindeling
L <0,4
Risico
Het verschil
is;
de
is,
is dan op onverlichte
ingedeeld
In feite
en
voor
de n/t.ratio
omstandigheden
buiten
zijn
waar L< 0,4 cd/m2 is.
de luminantiewaarden
uitgegaan
welke
feit
ge:.ijk
gerechtvaardigd
lichtniveau
klassen
waar de U,<O,4
duisternis
dat er sprake
deze analyse
L in drie
bij
lager
aantal
.tn de nacht-
merkwaardige
Ofschoon
niet
op het
een vergelijking
van de verlichting
deze vraag
bij
het
verschilt.
onder
en het
cd/m2 en L> 0,73
klassen
risico
het
verlichting
in ongevallen
zich
en significant
de vraag
Bij
wegdekluminantie
1) blijkt
het
de suggestie
bare verlichting.
ongevallen
Nu doet
ver-
hebben
dat bij
wegen het verschil
treden.
viel
zal
te verwachten
Daarom lijkt
Overigens
die
is
uitgesproken
dat openbare
de bebouwde kom van een openbare
voorzien.
eerste
geen invloed
om de invloed
te doen over
gen buiten
als
daglicht
dag aanzienlijk
af te zonderen.
0,73
mag worden
wegen duidelijk
is het
l
zal
beschouwde
risico
verlichte
wijze
verwacht
van de ongevallen,
van verlichte
bij
met de in de Inleiding
is,
slechts
andere
hoeft
beschreven
kant
een vrij
dat het
factoren
te wekken;
met een
dat deze veronderstelling
maar dat de op deze wijze
aan de kleine
betekent
is van de veronderstelling
kan worden
geleerd
luminantie-
in
verkregen
(aan de "optimistische"
klein
risico,
afhangt.
verwacht
gedeelte
behalve
Op zich
zelf
was echter
van de
van de vereen uitdat door
de
- 16 -
opzet
van het
zou zijn
onderzoek
(miljoen)
een (niet
significante)
voertuigkilometer
nantie
(zie
Afbeelding
en/of
verkeer
zijn
tonen
met het
lichtniveau.
precies
1).
Dit
Zonder
in het
van het
markeringen
enz.
factoren"
geringer
dat ook de dagongevallen
de suggestie
nachtaandeel
van het
verschillen
er kenmerken
en die
onderzoek
dat zijn,
verkeer,
dat
belnvloeden
nader
per
afnemen met toenemende
kenmerken
Nader onderzoek
Een combinatie
nachtongevallen
geeft
de ongevallen
aan te geven welke
samenstelling
tendens
(op etmaalbasis)
die
aan veranderingen
l
van "verstorende
geweest.
Er bestaat
l
deze invloed
lumivan weg
een relatie
is het
niet
ver-
mogelijk
maar men zou kunnen
verkeer,
denken
verschillen
in de (kwaliteit
om
in de
van)
de weg-
aandeel
van de
is gewenst.
van deze gegevens
(de n/t-ratio)
levert
op dat
in duidelijke
ook het
mate afneemt
bij
toenemende
luminantie:
Luminantie
L <0,4
n/t-ratio
0,33
De relatieve
risico;
vallen
(zie
afnemen
de teller
tische
als
spreiding
risico;
0,27
dit
vertonen,
is
die
theoretische
uit
blijkt
het
Bovendien
is,
L is kleiner
feit
bij
dat
beide
het
feit
dat
een inherente
groter
verschillende
Ofschoon
dan de
ook de dagonge-
vanwege
in de ratio
statis-
dan die
luminanties
in het
zijn
er dus een duidelijke
met de verwachting,
tendens
is met de resultaten
moeten
niet
conclusies
van
met de
getrokken.
hierboven
is gezegd
en gelijkmatigheid
de gelijkmatigheid
die
geen verdere
over
binnen
de nauwe samendit
bestand
is
afname op te leveren
restterm.
nauwelijks
een uitspraak
dat
van het
in overeenstemming
hetgeen
luminantieniveau
Ofschoon
onderzoek
worden
te verwachten
van de onverklaarde
stellen
alsmede
voorzichtigheid
geconstateerd,
l
5%-niveau.
bovendien
studies
hang tussen
gevolg
de spreiding
in de ratio
op het
aan te geven,
2).
met toenemende
de noemer van de n/t-ratio
de verschillen
o Zoals
0,23
is het
Afbeelding
meer significant
nodige
DO,73
afname van de n/t-ratio
afname van het
zowel
0,4<L<O,73
er aanwijzingen
mogelijk
is om op basis
te doen over
zijn
onverlichte
dat het
risico
van het
wegen,
bij
onderhavige
kan men toch
de laagste
lichtni-
vast-
- 17 -
veaus
kunnen
niet
veel
lager
betekenen
tenminste
weinig)
Overigens
zij
lijke
tief
"slechte"
ervaren
is dan het
dat het
zin
erop
uit
heeft
risico
overweging
op een onverlichte
van de verkeersveiligheid
om een "slechte"
gewezen dat er sterke
verlichting
rijcomfort
verlichting
aanwijzingen
een aanzienlijke
met zich
weg. Dit
kan brengen
verbetering
zou
geen (of
aan te brengen.
zijn
dat 'een dergevan het
(Van den Brink
subjec-
& Brijn,
1990).
- 18 -
5. ONGEVALLEN MET LICHTMASTEN
Bij
de vergelijking
km weglengte
lichte
van wegvakken
overdag
wegvakken
aanwezigheid
kunnen
veel
(8,Ol
zou kunnen
duisternis
een effect
met lichtmasten
worden.
nacht/dag-ratio
- bij
wegen (0,38
niet
van de aanwezigheid
voor
verschillen
feit
dat
Hiermee
(aantal
eventuele
gevaar
de nachtongevallen
zelfs
kunnen
vermoeden
juist
voldoende
extra
is dan bij
in eerste
verlichting
echter,
benadeafhangt
hieruit
zou kunnen
invloed
gevaar
onver-
verkeersaanbod
blijkt
zijn.
en de dagongevallen
dat de positieve
is om het
- de
-
Men mag dus een positieve
van lichtmasten
zijn,
tus-
deze waarden
van het
vermoeden;
gelijk
verschil
per
is bovendien
van openbare
botsingen
ongevallen
gunstiger
in verkeersaanbod.
verlichting
kunnen
tussen
wegen zeer veel
of afwezigheid
van de openbare
wat het
te bestaan
de
zou men ook bij
er geen merkbaar
Wel is de verhouding
0,65).
dat door
per km weglengte
duisternis
aanname dat de nacht/dag-verhouding
gecorrigeerd
niet
blijkt
dat per
botsobjecten
dagongevallen
ook bij
wegvakken
tegenover
- onder
invloed
aantal
's Nachts
verlichte
ring
Het is wel geopperd
immers vaak gevaarlijke
moeten vinden:
3,49).
blijkt
dan op de onver-
Wanneer dat zo zou zijn,
en onverlichte
tegenover
verlichting
plaatsvinden
5,36).
- die
voorkomen.
sen verlichte
lichte
tegenover
- deze toename van het
verklaard
km: 3,02
meer ongevallen
van lichtmasten
zijn
met en zonder
nog
Uit
het
hoger,
zou men
van de verlichting
van lichtmasten
slechts
te kunnen
goed
maken.
Om dit
idee
zoals
die
verder
bij
de SWOV ter
met dodelijke
afloop
wegen met openbare
gegeven
geen aparte
km/uur
gebruikt.
nomen.
beschikking
welk
verlichting
categorie
dat de bedoelde
verhouding
bij
in Tabel
en alle
is gebruik
gemaakt van de VOR-registratie
staat.
en de letselongevallen
Er is nagegaan
len).
zijn
te toetsen
van alle
een lichtmast
vormen,
verhouding
kan dus ook voor
zijn
worden
opgenomen
slachtofferongevallen
De resultaten
de wegen met een snelheidslimiet
deze twee wegtypen
de onderzoekwegen
zijn
op
in de VOR-registratie
de bebouwde kom opgenomen.
voor
de ongevallen
(slachtofferongeval-
is betrokken.
1. Omdat niet-autosnelwegen
wegen buiten
Ter vergelijking
percentage
Hierin
Uit
precies
Tabel
gelijk
(niet-autosnelwegen)
ook de wegen binnen
de bebouwde
van 80
1 blijkt
is;
deze
worden
kom opge-
- 19 -
Uit
Tabel
groot
1 blijkt
dat het
maar toch
is,
gevarenbron
dat het
aanbevolen,
het
tie
gebruik
gevaar
groot
punt
is BGC-Tabel
of afwezigheid
ting
zelf
zonder
2.2
(BGC, 1990a,
deeld".
Deze verhoudingen
het
verminderd
0,9564
ongevallen
in de verhoudingen
slechts
gevallen
alles
Zoals
"met"
Als
conclusie
lichting
zo groot
uit
ongevallen
zijn
voor
Tabel
experimentele
kan dus worden
niet
treedt
verlichting;
mede gezien
zijn,
gesteld
mag worden
is dat de gunstige
niet
bepaald,
"eruit
worden
BGC-rapport
voor
op grond
ge-
gegeven
de lichtmast-
van Tabel
verlichting
1 is
met
er een verschuiving
op
deze verschuiving
de
kan hieruit
2. Uit
de getallen
per km op de wegen met ver-
te verwachten,
Tabel
op de verkeersveiligheid
gereduceerd.
gecorrigeerd
en "zonder"
gesignaleerde
de verkeersveiligheid
de in het
verlichting
worden
instantie)
voor
Een "verklaring"
gering.
te verwaarlozen
rapport
die
aantal
op wegen met verlichting
dit
niet
bepaald
aanwezig-
van wegen met of
kunnen
per km op de wegen met openbare
is af te lezen
geheel
in eerste
per km
de verlich-
wegen zonder
is opgenomen,
Uitgangs-
naar
de kenmerken
van alle
verklaard,
de ongevallen
opgesplitst
met de lichtmastongevallen;
vermenigvuldigd.
echter
zijn
is het
Daar zijn
bekeken.
Omdat er naast
tussen
(tenminste
Daartoe
nader
een zo-
daglichtfrequen-
kan worden
Wel kunnen verhoudingen
en ook VOOK de waarden
aantal
7).
verlichting.
bestaan
vergeleken.
de verschillen
lichting
de SWOV
wegnemen (zie
de hogere
opgegeven,
in het bestand
waarbij
ongevallen.
door
een
zij
lichtmasten
verlichting
blz.
en omdat bovendien
meer worden
waarden,
zoals
dat namelijk
onderzoek
duisternis
verschillen
een gedeelte
zonder
zijn
Ter zijde
maar niet
dat daardoor
onderhavige
van openbare
verlichting,
slechts
opleveren
dag en bij
grote
is gegeven,
van het
heid
genegeerd.
kan reduceren,
niet
Lichtmasten
lichtmasten,
op wegen met openbare
de uitkomsten
bij
mag worden
van niet-starre
gevaar
zijn
met lichtmasten
SWOV, 1976).
van ongevallen
weglengte
niet
die hierboven
extra
ongevallen
mag worden verwaarloosd.
merkbaar
bijvoorbeeld
Om de suggestie
danig
ook niet
de weg, die
langs
opgemerkt
hiervoor
percentage
hoge
niet
waarde
worden
2 blijkt
dat
de in eerdere
van
is
de
dagon-
afgeleid.
Dit
de verschillen
hoofdstukken
van
spreidingen.
dat de invloed
genegeerd,
uitwerking
te niet
van de lichtmasten
maar dat
deze invloed
van de aanwezigheid
wordt
gedaan of
op
van ver-
in ernstige
mate
- 20 -
6. KOSTEN/BATEN-ANALYSES
6.1.
Algemeen
Kosten/baten-analyses
wegen buiten
betreffende
openbare
de bebouwde kom kunnen
verlichting
in beginsel
op niet-autosnel-
voor
drie
doelen
worden
gebruikt:
- het
als
beoordelen
van de algemene
doelmatigheid
van openbare
verlichting
verkeersveiligheidsmaatregel;
- het
bepalen
openbare
- het
van het
verlichting
bepalen
lichtniveau
doelmatig
van het
(of
de range
van lichtniveaus)
waar de
is;
nut van openbare
verlichting
voor
afzonderlijke
weg-
vakken.
Uit
het
onderzoek
bare
verlichting
regel
is die
komt duidelijk
gepaard
gaat
is.
regel
de opbrengst
waarvan
moet niet
gen worden
gesteld
eerste
benadering
bijzonder
ten
(stroomkosten)
installatiekosten
verkeer
nachtelijk
verkeersaanbod
te weten
"break-even
kom een maathet
is of de maatregel
wordt
verstaan
Bij
in geld
een maat-
de opbrengst
uit
te drukken
is met het
dat er duidelijke
in drie
bij
en de
bedra-
onderdelen;
point"
de kosten
dus veelal
verkeer
kan het
omgekeerde
waarbij
voor
het
dat
onderzoek
de afname van de
lichtniveau.
De kosten
de energiekos-
In eerste
benadering
onafhankelijk
van het
met het
aantal
zijn
ongevallen
lichtniveau.
hoger
per
de verlichting
doelmatig
de verhouding
van kosten
Bij
zijn
optreden.
in
- en dan in
de installatiekosten,
evenredig
het
Uit
toegepaste
zullen
(of
ongevallen)
verkeersaanbod
aanwijzingen
van het
lichtniveau,
aantal
duisternis.
en de onderhoudskosten.
recht
een constant
(de afname van het
verkeersaanbod
af hangt
voor
en de onderhoudskosten
en de stroomkosten
meter)
maatregel
kan,
evenredig
ongevallen
te verdelen
het
vraag
is dan de kosten.
verlichting
recht
met het
zijn
veel
hoger
dat de opbrengst
voren
nachtelijke
telijk)
Een andere
aan de rechtstreeks
de openbare
worden
komt naar
de bebouwde
van open-
gedacht.
Wat betreft
het
aanbrengen
met een afname van de verkeersonveiligheid;
Onder een doelmatige
alleen
dat het
buiten
maatregel.
ook doelmatig
kosten
voren
op niet-autosnelwegen
doeltreffende
is dus een
naar
zijn
de
lichtniveau,
weinig
(nach-
dan de baten;
bij
Het is van belang
(miljoen)
begint
voertuigkilote worden:
en baten.
het
om
- 21 -
Kosten/baten-analyses
gen.
Dit
is
is voor
het
De rekenkunde
meestal
zeer
wordt
die bij
Men dient
de resultaten
zijn,
gegevens
"doelmatig"
6.2.
De doelmatigheid
betreft
point"
uitkomen,
het
vakken
worden
materiele
heeft
schade
wordt.
McKinsey
gesteld.
geeft
de totale
zijn
schade,
het
onderhavige
tot
een halvering
onderzoek
"baten"
antwoord
op de vraag
De kosten
(zie
ting
4).
representatie:!
zullen
dode ongeveer
ongevallen.
In par.
zijn
basis
opgesplitst
naar
vast-
van het
benadering
Vergelijking
van de
per km) levert
gezegd globaal
door McKinsey
zijnde
stellen
nemen we aan dat voor
met letsel
we het
aantal
het
is.
aan de orde
25 slachtoffers
over
is een schatting
de hier
Voorts
is dus
vuistregels
in hoeverre
voor
van
leidt
schadebedrag
eenvoudige
in gulden
daarvan
op basis
op de vraag
zijn;
uitslui-
richtbedragen
bij
de
weg-
studie
verlichting.
doelmatig
boven
4. Vermenigvuldiging
verlichting
van enige
een metho-
In een eerdere
en onderhoudskosten
zoals
het
6.4 komen we terug
we ze gebruiken.
Voorts
te verbeteren.
Aangenomen wordt
De helft
de verlicht:Lng
van ongevallen
Tabel
waarden
dat openbare
(b el 'd e uitgedrukt
en de "kosten"
gevallen
Voor de betrefEende
ongevallen
van de openbare
gemaakt van de "kosten"
met
van de
van de verlichting
5.4).
uitgedrukt.
energiekosten
die
de kwalil:eit
in vele
dat
beter
van BGC geeft
en doden(D).
van de ongevallen.
installatiekosten,
en nooit
gegevens
verzameld,
dergelijke
Op
te zijn
verkeersintensiteit
opgenomen in Tabel
van de maatregel.
de "baat"
par.
(L)
in geld
vaak
analyses
Daarom is het
Het eindrapport
ongevallen
& Comp‘lny voor
Deze waarden
zijn,
toelaat:
of de baten
(U) letsel
analyses
van alle
beter
welke
(BGC, 1990a,
de aant‘illen
op. Daarom
verlichting
nagaan bij
gevonden
of nLet
als
niet
een
van beleids-
van bewust
van de gebruikte
de aan waarmee kan worden bepaald
kosten
(net
van oDenls:e
en baten
moeilijkheid
duidelijk
factor.
om de kwaliteit
punt
"break-even
tend
zeer
verheu-
aan de orde komt is
van dergelijke
van de gegevens
de begrenzende
zeer
Het eerste
resultaat
van doen hebben)
steeds
kosten
en beoordelen
de geringste
er echter
dan de kwaliteit
is
belangstelling
tussen
uitvoeren
van kosten/baten-analyses
de verkeersveiligheid
kunnen
de relatie
niet
van het
zich
grote
kosten/baten-analyses
en levert
simpel,
in een vrij
opste:llen,
de nauwkeurighe-:d
overschat.
zich
aangezien
te begrijpen,
basisgegeven
plannen.
kunnen
voorkomen,
slachtoffers
en ca,
gegeven
deze
globale
iedere
schat-
verkeers-
100 u.m.s.-
en het
aantal
onge-
- 22 -
vallen
met slachtoffers
gelijk.
Ook deze aannamen zijn
globale
benadering.
Met deze aannamen vinden
vallen,
toegerekend
aan letselongevallen:
we voor
4 u.m.s .-ongevallen
= 4 * 3900,-
- f 15 600,-
1 letselslachtoffer
= 1 * 37 OOO,-
- f 37 ooo,-
1/25
dode -
totaal
per
0,04
* 184 OOO,- - f
letselongeval
de verkeersintensiteit
uitgedrukt
in het
aanbod
365.x.
aantal
Uit
joen
voertuigen
eerdere
slachtofferongevallen
studies
het
zijn
waarden
zie
van onge-
(afgerond
op f 60 OOO,-)
point"
Per jaar
bekend
representeren
ook Schreuder
& Schoon,
in Tabel
3 samengevat.
De niet-autosnelwegen
lichting
in aanmerking
komen,
zijn
het
met doden)
aan x,
verkeersaantal
per mil-
een landelijk
1990).
die
vooral
gelijk
is het
over
en ongevallen
Deze waarden
1988;
de kosten
"break-even
per etmaal.
(letselongevallen
voertuigkilometer.
de (Janssen,
bij
meer dan een
7 360,-
= f 59 960,-
We stellen
niet
gemiddel-
Deze waarden
eventueel
zijn
voor
ver-
[bl,
[cl,
en [d]
in deze rijen
zijn
opgenomen,
in de rijen
te
vinden.
De ongevallenfrequentie
voor
varieert
tussen
0,ll
middelde
waarde
benaderen
Voor de kosten
ring
Dit
en 0,51.
Voor het
die
onderhavige
doel
zullen
we de ge-
met 0.30.
van de verlichting
gebruiken
we de door
BGC gegeven
benade-
van f 33 OOO,- per km per jaar.
levert
de volgende
365 * x * 0,30
Hieruit
Dit
de wegtypen
volgt
verlichting
* f 60 OOO,- = f 33 OOO,-
onder
de gebruikte
op een niet-autosnelweg
per etmaal
meer accurate
resultaat
op:
x - 5023
dus dat
5000 voertuigen
neer
106
voor
betekent
bare
*
berekening
gegevens
nog worden
ringen
moet voor
rekend
(zie
6.4).
buiten
doelmatig
in de beschouwingen
aangescherpt.
individuele
ook par.
gemiddeld
aannamen het
van open.
de bebouwde
kom met ruim
("costeffective")
is.
worden
Wegens de gebruikte
wegvakken
aanbrengen
met een grote
gebruikt,
Wan-
kan dit
aannamen en benadespreiding
worden
ge-
- 23 -
6.3.
BeDalinP
In par.
6.2
doelmatig
ting
van het
in is
is.
in algemene
lichtniveau,
een eenvoudige
de kosten
relatief
globale
als
Bij
kan men wat betreft
toenemende
benadering
wanneer
zodat
kosten.
openbare
de "baten"
wat betreft
van de verlich-
laag
- niet
lichtniveau
twijfelachtig.
de baten
dit
komen in het
punt
niet
zullen
zijn
Bij
daar de doelmatigheid
Ook voor
verlichting
de koster
een zeer
en is de doelmatigheid
meeropbrengst"
bij
We gaan uit
de "kosten"
evenredigheid.
zeer hoog lichtniveau
toe-neemt
nagegaan
m'aar - zeker
hoog,
de "verminderde
lichtniveau
termen
Nu hang,en zowel
af van het
volgens
doelmatige
een
gebied
van
verder
we hier
een
geven.
van de door BCG gegeven
kosten.
We stellen
K = kl
t k2 + k3,
waarin:
K de totale
kl
kosten
per jaar
de installatiekosten
per jaar
k2 de onderhoudskosten
Totale
kosten,
voor
onafhankelijk
0,7 cd/m2)
De totale
0,33
"gemiddelde"
volgt
voor
zijn
worden
ontleend
nadering).
bij
aantal
f 32 850,De baten
Gelijkheid
12 812;
Op basis
4.3.
ten o:pzichte
L = 0,3
aanname dat de waarde van BGC
gebied
We nemen daarbij
van alle
cd/m2 en L - 0,8
meeropbrengst")
6.2 volgt
per km: f 23 000-;
van luminanties
(zeg
dan K = E 23 OOO,- + f 15 OOO,- * L.
Onder aanname van een lineaire
par.
totale
onder
van ‘het beschouwde
aan par.
resp.
van de "verminderde
Uit
met L);
per jaar,
k3 = 15 000 * L
(nachtongevallen
en 0,23
per km (= f 3 OOO,-)
van lichtniveau,
(evenredig
kosten
De baten
houding
het
per km (- f 20 OOO,-)
per jaar
k3 de energiekosten
geldt
per km
dat
de kosten
ongevallen
volgt
per jaar
t = 0'30
aan dat de n/t-ver-
ongevallen)
cd/m2.
bedragen
(een vrij
relatie
(dus bij
daaruit
dat n/t
resp.
ruwe be-
verwaarlozing
= -0,5
per km ten gevolge
L t 0,39.
van het
* 10- 6 * f 60 OOO,- -k 5000 * 365 -
bedraagt.
zijn
dus n - (-0,5
van kosten
hieruit
en baten
volgt
van de hier
van meer dan 1,14
L -1 0,39)
voor
op: 23 000 t 15 000 L = -16 425 L +
L = 1,14 cd/m2.
gebruikte
cd/n2
levert
* t - -16 425 L + 12 812.
voor
aannamen en benaderingen
niet-autosnelwegen
buiten
is
een Luminantie
de bebouwde kom
- 24 -
doelmatig
("tost
beschouwingen
6.4.
effective").
worden
Wanneer meer accurate
gebruikt,
Het nut van openbare
kan dit
verlichting
De in par.
6.2 en 6.3 gegeven
een eerste
benadering
gevallen
nauwkeuriger
aanvul-lende
aspecten
1. Schatting
van het
aantal
vallen.
aantallen
tie
zonder
het
gebruik
klasse.
bij
maatregel
afgeleide
een schatting
"normale"
van het
getelde
worden
aangegeven
In Tabel
3 zijn
selongevallen
en ongevallen
ook Schreuder
& Schoon,
in aanmerking
te vinden.
lijke
basis
varieert
van het
aantal
zijn
een grote
Voor een dergelijke
is niet
spreiding
benadering
voldoende;
0,ll
dus nodig
ook binnen
de waar-
men eveneens
Deze schatting
is
dan de extrapolatie
precies
(Janssen,
die
de wegtypen
te verwachten
immers,
met de uit
in de rijen
en 0,51,
is het
is
kan
(let-
voertuigkilometer.
gemiddelde
vooral
Een alternatief
slachtofferongevallen
per miljoen
voor
met en de situa-
is dat niet
De niet-autosnelwegen
komen,
tussen
ongevallen.
betekent.
De ongevallenfrequentie
opgenomen,
Maar dit
1990).
Poissonschatter.
vindt
hierbij
een landelijk
bij
op wegen van dezelfde
nauwkeuriger
met doden)
van verkeersonge-
vergelijken.
Een probleem
gegeven
representeren
verlichting
waarschijnlijk
schatting
aan nauwkeurig-
om de situatie
vermenigvuldigd
aantal
wat "normaal"
gebrek
een slechte
verkeersintensiteit,
ongevallen.
Deze waarden
Dit
aantal
wordt
toekomstige
waarden
"break-
aan een Poissonverdeling;
te kunnen
te verwachten
aantal
het
onnauwkeurige
ongevallenfrequenties
wegvakken
in de meeste
nodig
toevalskarakter
uitgangspunt
met elkaar
van het
is
echter
is een vrij
statistische
als
van gemiddelde
dit
om
moet met een aantal
in de toekomst.
Wanneer deze frequentie
nemingen
zijn
verleden
geconstateerde
is nodig
goed bruikbaar
gehouden.
goede benadering
is het
Deze verwachting
voor
van het
is het
geval
wepvakken
zijn
te vinden;
toegescherpt.
ongevallen
ongevallen
Deze voldoen
kleine
worden
in het
van de te verwachten
gevolg
rekensommen
In dat
in de
nog worden
afzonderlijke
gevallen
te weten.
rekening
ongevallen
is het
simpele
In een aantal
even point"
heid
voor
van de doelmatigheid
voldoende.
Het aantal
resultaat
gegevens
zodat
die
1988;
zie
eventueel
voor
[bl,
en [d]
[cl,
in deze rijen
zelfs
op een lande-
is.
het
wegtype
wegtypen
te kennen.
kunnen
grote
- 25 -
var 'iaties
verschillende
wegkenmerken,
Tenslotte
in ziekenhuis
relatieve
ling
daarbij
ongevallen
een grote
met uitsluLtend
deze relatieve
van plaatselijke
van
factoren
van Tabel
3 de slacht-
zeggen ongevallen
met licht
gewonden,
en doden.
Nu is het bekend
van ongevallen
De snelheid
wegtypen.
ten gevolge
dat de opgaven
van deze categorie&
verschillende
hebben
zijn
dat wil
opgenomen gewonden,
frequentie
voor
gerekend
betreffen;
deels
ten gevolge
deels
moet ermee worden
offerongevallen
loopt
in de ongevallenfrequentie,
optreden
Dit
invloed.
mater:Lele
sterk
uiteen
en de verkeerssamenstel-
wordt
nog sterker
schade worden
ongevaLlenErequenties
dat de
bij
wanneer
toegevoegd.
dag en bij
Ten slotte
duisternis
zeer
verschillend.
De frequenties
zijn
om deze waarden
opgegeven
te kunnen
verkeersintensiteit
brengt
omrekenen
te kennen.
problemen
schelen,
zodat
met :zich:
over
over
en tenslotte
is de verdeling
ongevallen
in ongevallen
Deze is meestal
een aanzienlijke
de tijd
van belang.
over
het
bekend.
kan van dag tot
tijd
moet worden
de wijzen
gebruik
op landelijke
voertuiskilometer;
per km is het
niet
van de dag (daglicht
Kortom,
per km die
per miljoen
de intensiteit
de verdeling
tuigtype)
in ongevallen
nodig
Meting
gemiddeld.
en duisternis)
van schattingen
berusten,
ervan
dag aanzienlijk
Voorts
is
van belang,
van verkeersdeelname
gegevens
de
(voer-
van de aantallen
zijn
al evenmin
nauwkeurig.
2. Kosten
van ongevallen
De kosten
van ongevallen
aannamen.
Bij
gehaalde
bedragen
gebruikt,
len maakt het
ca.
vinden
uit
350 000 ongevallen
zekeringen
een groot
een kleine
het
ongevallen
grote
welke
selectie
overgrote
terecht
opleveren
in de VOR-registratie,
800 000 ongevallen
Bij
worden
gemeld.
van
van
schade
u.m.s.-ongeval-
is
1 miljoen
u.m.s.-ongevallen.
kosten
materiele
optreden.
ruim
meer de
consumptie.
uitgedrukte
van de ongevallen
jaarlijks
deel
onder
in de uitkomsten
met uitsluiten
verschillen
aannamen
en gederfde
de in geld
ongevallen
bepaalde
betreft
inkomen
gebruikte
& Company aan-
zijn
De kritiek
verschil
bijzonder
er in Nederland
waarvan
van
de bepaling
van McKinsey
van gederfd
kunnen
veel
af van de bij
is geuit.
Maar ook bij
-ongevallen)
len plaats,
kosten
meer in het
verkeersdoden.
sterk
de studies
kritiek
aannamen kunnen
schatting
de
waardetoedeling
de schattingen,
(u.m.s.
BGC uit
voor
waartegen
economische
Andere
de door
hangen
gebruikt.
Naar
verkeersongevalDaarvan
terwijl
b'ij
komen
de ver-
Noch de VOR noch
- 26 -
de verzekeringen
ervaring
hanteren
leert
dan bij
dat de grens
natuurlijk
worden
gebruikt,
ongevallen
terwijl
4 naast
McKinsey
elkaar
verschillen
belang
wanneer
1986,
verschafte
bij
de u.m.s.zijn
opgehoogd
van de gebruikelijke
tot
indexcijfers
gezinsinkomen;
werknemersgezinnen).
3. Immateriele
kosten
Het bovenstaande
ligheid.
Naast
immateriële
ning
is beperkt
de directe
schaden
gebracht,
immateriele
echter
maar zelfs
de beste
regeling
kan slechts
niet
van de verlichting
Het lijkt
een eenvoudige
Een nadere
verzamelen.
bestaan,
ook in die
wachten.
De Nederlandse
gedetailleerde
deze studie
gevallen
studie
is
zijn
analyse
gegeven
gevonden
waarbij
Stichting
wordt
bij
het
afmeten
gehouden;
het
van
is
kosten/baten-berekening
te houden.
- bij
beschouwing
van verschillen
de
gelaten.
van de verlichting
aan dat
Belangrijke
met
Dientengevolge
overigens
gemaakt van deze problematiek.
ten gevolge
in rekeen niet-
Verlichtingskunde
door Van Os (1989).
komen er vele
(lichamelijk
men vergelijkbare
voor
van het
van de verkeersvei-
rekening
echter
makende
bovenstaande
om de kosten
geeft
gebruik
de
leed
buiten
zaak te zijn
4 zijn
en andere
ten onrechte
kosten/baten-overwegingen
4. Kosten
resultaat
- zeer
bilia
gelden
smartegeld
het
rekening
van
voor
om in een en dezelfde
en inponderabilia
de inpondera-
gebruikelijke
in het
van verkeersongevallen
gemak-kelijk
posten
die
ten dele
1989,
en ding
Met deze inponderabilia
ten gevolge
monetaire
worden
zijn
is het
In Tabel
aspecten
aan mens, dier
Ten dele
de verkeersdoden,
CBS (prijsindexcijfers
de monetaire
schade
vergoeden.
de schade
tot
voor.
schade
lichamelijk)
van het
voor
in
grote
van McKinsey
1982 gelden.
de waarden
zijn
van resp.
Voorts
De opgaven
basis
hoeveel
vooral
en bij
is gesteld.
verzameld.
zijn
Er blijken
ongevallen
hierboven
als
is over
afkomstig
zijn,
bedragen.
Ter illustratie
1984).
de SWOV-gegevens voor
gegevens
omgeslagen
omgeslagen.
opgenomen die
met hetgeen
terwijl
daarmee gemoeid
ook van belang
en de SWOV (Flury,
de gegevens
die
de per ongeval
worden
de getallen
in overeenstemming
maar de
hoger ligt
aanzienlijk
kosten
natuurlijk
bedragen
op te treden
de registratie,
of de VOR of de verzekeringsopgaven
het
(BGC, 1990a),
voor
de VOR-registratie
evenals
verschil
de gevonden
"grens"
De totale
navenant,
Het maakt een groot
voor
bij
de verzekeringclaims.
varieren
Tabel
een formele
er grote
te
verschillen
waarden
zou ver-
NSvV heeft
Een samenvatting
spreidingen
in elektriciteits-
een
van
in het
- 27 -
tarieven
(13,9
cent
tot
(in
luminantie)
het
Van Os, 1989,
6.5.
Verbeteringen
niet
te voeren.
statische
echter
type
lijke
het
plaats
het
grootste
Stichting
voor
deling
opgesteld
(NSvV,
kan worden
verbeterd
te gebruiken,
lijke
analyses
voor-
en nadelen
belangrijkste
voorbeeld
besteed
vallige"
aard
dat ongevallen
wijze
werken
(bij
met
goede
opzichten
(zie
is
worden
van het
tot
zijn
feit
en deels
het
grootste
1989).
De schatting
in het
waarden.
(1990)
van incidentele
hebben.
moet echter
van "systematische"
van
in de toekomst
tijdreeksen
dat deze fluctuaties
De Neder-
te gebruiken.
In Flury
invloed
in
onderver-
beschikbaar
van dergelijke
deel
met de verlich-
een dergelijke
soEtware-pakketten
minder
is niet
van de ongevallen
uitgevoerd.
de bebouwde
noodzakelijk.
van de incidentele
van de tijdreeksanalyse
aan het
wegen voor
van ongevallen
is dat de invloed
jaar)
indeling
heeft
het
de gebruike-
gebaseerde
door deze indeling
gebruik
buiten
die
aantal
Juist
gemengd verkeer;
onderverdeling
om-
van het
uitgevoerd.
ook Schreuder,
aanvulling
en scherper
komen. Voor lragen
een tijdreeksanalyse
ter
kunnen
van de resultaten
wegen voor
kan de schatting
voordeel
worden
aan het
- niet-autosnelwegen
de bedoelde
1990)
eenvoudige
van jaar
is
een nadere
verbeterd
door
betrekkelijk
feit
kan worden
Verlichtingskunde
opzicht
zijn
inherent
waarmee de schatting
terecht
is
landse
leden
en min 40%
dat het
In sommige andere
(wegbeheerder)
is dat
te maken hebben,
worden
wegdek-
op nauwkeurige
meer gedetailleerde
deel
gronden
middengedeelte"
In een tweede
het
nauwkeuriger
aan de orde
Het resultaat
gegevens
in de gemiddelde
1 t/m 4 blijkt
is
volgen.
is een betere,
in de toekomst
"grijze
ting
bijvoorbeeld
van wegen mogelijk,
voor
"verlichtings-
mogelijk.
op juridische
relevant.
genoemde punten
van de onzekerheid
wegen dat hier
kom - zijn
tot
2).
Een deel
indeling
ongevallen
(2408
hebben van plus
is om kosten/baten-analyses
zoals
gelijke
uitgedrukt
per km een spreiding
een Poissonverdeling
In de eerste
dat voor
mogelijk
verbetering
schreven
blijkt
rapport
paragraaf
gegevens,
benadering)
per kWh) en in de bedrijfstijd
p. 732, Afbeelding
de in de vorige
momenteel
uit
onderhavig,e
de jaarkosten
(zie
Uit
cent
Samenvattend
4105 uur per jaar).
kwaliteit"
26,5
waarmee dergezijn
een aantal
genoemd.
Het
(bij-
de interpretatie
de nodige
meestal
aard.
Momenteel
fluctuaties
Bij
ver-
deels
aandacht
van "toe-
- 28 -
Samenvattend
hulpmiddel
kan worden
kunnen
zijn
installaties
onder
beeld
gebruikt
worden
dezelfde
bij
het
overigens
verbeteringen
criterium
voor
het
het
bijzonder
voor
afzonderlijke
te zeer
verschillende
ze kunnen
maar gelijksoortige
De bruikbaarheid
verlichten
wegvakken
heterogene
nauwkeurig
een bruikbaar
bijvoor-
ontwerpen
kan worden
voor
ver-
aan te brengen.
al dan niet
de bebouwde kom (een zeer
van niet
omstandigheden;
te vergelijken.
een aantal
niet
vergelijken
gelijke
Als
baten-analyses
dat kosten/baten-analyses
om verschillende
weg onderling
hoogd door
gesteld
genoeg.
klasse
van wegen,
en dan meer in
van niet-autosnelwegen
van wegen)
zijn
buiten
de kosten/
- 29 -
7. CONCLUSIES
Op basis
worden
van de resultaten
van het onderzoek
is dat de n/t-ratio
middelmatig
luminantieniveau
onverlichte
wegen.
ren aanwezig
van het
steeds
kunnen
op verlichte
risico
klein
van dit
lager,
en bij
is dan de ratio
onderzoek
verstorende
over
een
op
facto-
de vergelijking
wegen geen "robuuste"
significante
bij
gedeelte
Luminantie
L <0,4
Risico
nacht
Er bestaat
(ong./vtg.km).
uitspra-
factoren
luminantieblijkt
slechts
Het risico
hangt,
af.
L>o,73
0,37
0,26
significante)
Een combinatie
het
De luminantie
nog van andere
voertuigkilometer
tussen
te verklaren.
0,4<L<O,73
een (niet
de nachtongevallen
relatie
van de variantie
0,59
nantie.
lager
dat er sterke
en onverlichte
van de verlichting,
(miljoen)
wegen steeds
aanzienlijk
op basis
een statistisch
en het
behalve
l
conclusies
gedaan.
Er bestaat
een vrij
op verlichte
Wegens de verwachting
zijn,
risico
ken worden
niveau
de volgende
getrokken:
a Gebleken
l
kunnen
tendens
(op etmaalbasis)
van deze gegevens
(de n/t-ratio)
dat ook de dagongevallen
afnemen met toenemende
levert
op dat ook het
in aanzienlijke
mate afneemt
per
lumi-
aandeel
bij
var
toe-
nemende luminantie.
Luminantie
L <0,4
n/t-ratio
l
veel
0,27
0,23
in de ratio
op het
Er zijn
IJo,73
0,33
De verschillen
ficant
0,4<L<O,73
bij
verschillende
luminanties
zijn
niet
signi-
5%-niveau.
aanwijzingen
dat het
lager
is dan het
o Ofschoon
er duidelijke
overeenstemming
zijn
met de verwachting,
risico
risico
bij
de laagste
op een onverlichte
tendensen
zijn
met de resultaten
moeten conclusies
lichtniveaus
niet
weg.
aan te geven die
van theoretische
met de nodige
bovendien
studies
in
alsmede
voorzichtigheid
worden
gehanteerd.
o De invloed
genegeerd.
van de lichtmasten
Deze invloed
is echter
op de verkeersveiligheid
niet
zo groot
is dat
niet
mag worden
de gunstige
uitwer-
- 30 -
king
wordt
l
van de aanwezigheid
gedaan of in ernstige
Kosten/baten-analyses
van niet
zijn
te zeer verschillende
standigheden;
ze kunnen
maar gelijksoortige
l
criterium
afzonderlijke
voor
zijn
het
wegvakken
op de verkeersveiligheid
te niet
mate gereduceerd.
een bruikbaar
installaties
bijvoorbeeld
ontwerpen
Kosten/baten-analyses
als
van verlichting
voor
niet
al dan niet
worden
dezelfde
nauwkeurig
verlichten
van niet-autosnelwegen
hulpmiddel
onder
bij
overigens
gebruikt
het
vergelijken
gelijke
om verschillende
weg onderling
te vergelijken.
genoeg om te worden
van wegen;
buiten
om-
vooral
gebruikt
niet
voor
de bebouwde kom.
- 31 -
8. AANBEVELINGEN
Zowel bij
l
de beslissing
van een installatie
bij
voor
de beslissing
aanbeveling
of een niet-autosnelweg
welk
verlichting
openbare
luminantieniveau
om rekening
buiten
de bebouwde kom
moet worden
moet worden
voorzien,
gekozen,
te houden met de resultaten
als
verdient
van het
het
onderhavige
onderzoek:
- Er bestaat
een tendens
nantieniveaus
zoals
kan bijdragen
tot
dat verlichting
die bij
het
het verhogen
onderhavige
een tendens
gepaard
met een afname van het
l
Voor het
is nader
- Gebaseerd
samenhang
dat een verhoging
nodig.
op het
tussen
reeds
Dit
aanwezig
lumi-
waren
-
de verschillende
de samenhang van deze kenmerken
luminantieniveau
ongevallen.
suggestie
onderzoek
verzamelde
van het
aantal
omvormen van bovenstaande
onderzoek
onderzoek
lage
van de verkeersveiligheid.
- Er bestaat
gaat
- ook met de relatief
in een duidelijke
kan de volgende
materiaal,
met het
aspecten
een nader
(geregistreerde)
richtlijn
omvatten:
onderzoek
wegkenmerken,
luminantieniveau
naar
de
en naar
en met de ver-
keersintensiteit.
- Uitbreiding
bestand
zijn
o Een nadere
breiden
van het
onderhavige
onderzoek
naar
de kruisingen
die
opgenomen.
ondersteuning
kan worden
gevonden
door het
onderzoek
uit
te
naar:
- autosnelwegen
- wegen binnen
(voorzien
in het
tweede deel
de bebouwde kom (voorzien
van het
in het
derde
onderzoek),
deel
van het
zoek);
- (ten
in het
einde
de "steekproef"
te vergroten)
wegen in het
buitenland.
onder-
- 32 -
LITERATUUR
Onderzoek
- BGC (1987).
voorstel.
Bureau
- BGC (1990a).
Effecten
relatie
Goudappel
Coffeng,
Verlichting
en niveaus.
lichtniveau-aantal
ongevallen;
Deventer,
1987 (zie
op niet-autosnelwegen
RWE/917/09/Mn.
Bureau
Bijlage
buiten
Goudappel
Studie1).
de bebouwde kom,
Coffeng,
Deventer,
1990.
- BGC (1990b).
Data.
Verlichting
Bureau
Goudappel
- Van Bommel, W.J.M.
Technical
Library.
- Brink,
liche
T.D.J.
Paris,
& De Boer,
J.B.
de bebouwde kom,
gepubliceerd).
Road lighting.
Philips
1980.
H.R.
von Landstrassen.
327-336.
1990 (Niet
(1980).
Deventer,
buiten
(1990).
In:
NSvV, Arnhem,
Die Bewertung
Tagungsbericht
der offent-
Licht
90, Rotter-
1990.
Road lighting
and accidents.
Publication
CIE No. 8. CIE,
Road lighting
and accidents.
Publication
No. 8/2.
1968.
- CIE (1990).
CIE,
Deventer,
van den & Buijn,
pp.
- CIE (1988).
Coffeng,
Kluwer,
Beleuchtung
dam, 1990,
op niet-autosnelwegen
Vienna,
- Flury,
heid.
1990.
F.C.
(1984).
R-84-10.
- Flury,
F.C.
Economische
schade
SWOV, Leidschendam,
1984.
(1990).
met 1988 en het
R-90-28.
De ontwikkeling
beleid
uit
het
SWOV, Leidschendam,
- Gallagher,
V.P.;
of street
(Draft).
lighting
ten gevolge
van verkeersonveilig-
van de verkeersveiligheid
Meerjarenplan
tot
Verkeersveiligheid
en
1987-1991.
1990.
Koth,
B.W. & Freedman,
needs.
FHWA-RD-76-17.
M. (1975).
Franklin
The specification
Institute,
Philadelphia,
1975.
S.T.M.C.
- Janssen,
en 2010.
R-88-3.
- NSvV (1990).
1990.
SWOV, Leidschendam,
Aanbevelingen
- OECD (1972).
- Polak,
P.H.
veiligheid;
Bijlage
(1987).
De relatie
van wegtypen
in
1986
1988.
openbare
verlichting.
visibility
Een methodologische
NSvV, Arnhem,
and accidents.
tussen
openbare
OECD, Paris,
verlichting
en verkeers-
SWOV, Leidschendam,
notitie.
1972
1987 (zie
3).
D.A.
verlichting.
R-83-12.
- Schreuder,
D.A.
R-88-10.
voor
Lighting,
- Schreuder,
verlichting
De verkeersonveiligheid
(1988).
(1983).
De relatie
tussen
SWOV, Leidschendam,
(1988a).
De relatie
en de verkeersveiligheid;
SWOV, Leidschendam,
1988.
verkeersongevallen
en openbare
1983.
tussen
het
niveau
Een aanvullende
van de openbare
literatuurstudie.
- 33 -
- Schreuder,
veiligheid
D.A.
verlichting
D.A.
naar
de relatie
SWOV, Leidschendam,
(1989).
De relatie
en de verkeersveiligheid;
Leidschendam,
tussen
tussen
1988 (zie
het
niveau
verkeers-
Bijlage
2).
van de openbare
Een voorstudie.
R-89-45.
SWOV,
1989.
- Schreuder,
D.A.
tot
P.P.
accident
frequency.
- SWOV (1976).
& Schoon,
C.C.
80 km/uur-wegen.
- Scott,
1976.
Onderzoek
en lichtniveau.
- Schreuder,
betrekking
(1988b).
(1980).
Stalen
(1990).
SWOV, Leidschendam,
The relationship
Lab.
Report
Koershouden
between
road
en markeringen
1990 (in
druk).
lighting
quality
LR 929. TRRL, Crowthorne,
en aluminium
lichtmasten.
R-76-3.
met
1980.
SWOV, Voorburg,
and
AFBEELDINGEN 1 EN 2
Afbeelding
miljoen
1. De relatie
voertuigkilometer
tussen
de aantallen
en de luminantie
dag- en nachtongevallen
(globaal
gemiddelde
van groepen
van ongevallen).
Afbeelding
2. De relatie
gemiddelde
van groepen
tussen
de n/t-ratio
van ongevallen).
en de luminantie
per
(globaal
14
1.2
10
I
0.8
0.6
L
0.4
0.2
-
00
012
110
0.b
L (cd/m*)
Afbeelding
miljoen
1. De relatie
voertuigkilometer
tussen
de aantallen
en de luminantie
dag(globaal
en nachtongevallen
gemiddelde
per
van groepen
van ongevallen).
20 -
10 -
0
I
1.0
I
0.55
I
0.2
L(cd/m*)
Afbeelding
2. De relatie
gemiddelde
van groepen
tussen
de n/t-ratio
van ongevallen).
en de luminantie
(globaal
TABELLEN 1 T/M 4
Tabel
1. Slachtofferongevallen
Tabel
2. Effect
Tabel
3. Slachtofferongevallen
lende
wegtypen
Tabel
4. Kosten
1990a)
met lichtmasten
van lichtmastorgevallen
per
1989 (Bron:
(gegeven5;
VOF:).
BGC, 1990,
106 voertuigkilometer
Tabel
voor
2.2).
verschil-
(gegevens BGC, 1990; Tabel 2.2).
van ongevallen
en SWOV (Flury,
1984)
en slachtoffers
(omrekening
index
volgens
McKinsey
CES; bedragen
(BGC,
in guldens).
Wegtype
Lichtmastongevallen
80 km/uur buiten
bebouwde kom
nee
ja
totaal
6073
277
6359
95,64
4,36
100
alles buiten
bebouwde kom
nee
ja
totaal
8664
395
9059
95,64
4,36
100
29324
840
30164
97,22
2,78
100
alles binnen
bebouwde kom
Tabel
Aantal
nee
ja
totaal
1. Slachtofferongevallen
met lichtmasten
%
1989 (Bron:
VOR).
Rij
Weg met verlichting
Ongevallen
dag
tbj
[cl
ja; ongecorrigeerd
gecorrigeerd
nee
8,Ol
7,66
5,36
2,89
3,02
3,49
0,377
0,651
1,429
1,494
0,828
0,865
0,5794
0,579o
per km weglengte
nacht
n/d
Verhoudingen
[al/[cl
[bl/[cl
Tabel
2. Effect
Rij
Wegtype
van lichtmastongevallen
(gegevens
[el
Tabel
3. Slachtofferongevallen
1:;
de wegtypen
Aard ongeval
slachtoffer
(gegevens
1990a)
4. Kosten
3 900
37 000
184 000
van ongevallen
en SWOV (Flury,
per
BGC, 1990a,
Gegevens
1986
of
u.m.s. -ongeval
slachtoffer
(letsel)
verkeersdode
Tabel
Tabel
2.2).
Slachtofferongevallen
per 106 vtg.km
autosnelweg
(2 rijstroken
per baan)
autoweg (1 rijbaan)
weg met geslotenverklaring
(1 rijbaan)
weg voor alle verkeer
(2 rijstroken)
weg voor alle verkeer
(1 rijstrook)
tbi
BGC, 1990a,
1984)
0,07
0,ll
0,30
0,51
0,85
106 voertuigkilometer
Tabel
verschillen-
2.2)
McKinsey
omgerekend
naar 1989
3 910
37 090
184 500
Gegevens
1982
SWOV
omgerekend
naar 1989
8 750
23 500
1 000 000
en slachtoffers
(omrekening
voor
index
volgens
9 540
25 620
1 090 000
McKinsey
CBS; bedragen
(BGC,
in guldens).
BIJLAGEN 1 T/M 3
Bijlage
voorstel,
1. Onderzoek
Bureau
relatie
lichtniveau
Goudappel
Biilace
2. Onderzoek
niveau.
Dr.ir.
Bijlape
3. De relati'e
D.A.
Een methodologische
naar
Coffeng,
Deventer,
de relatie
tussen
Schreuder.
tussen
notitie.
- aantal
Studie-
1987.
verkeersveiligheid
SWOV, Leidschendam,
'openbare
verlichting
Dr.
Polak.
P.H.
ongevallen;
en licht-
1988.
en verkeersveiligheid;
SWOV, Leidschendam,
1987.
d
dl=
BiilaEe
l
k
Kenmerk:
bureau
goudappel
coffeng
bv
postbus 161
7400 AD Deventer
Parkweg 4
7411 SH Deventer
telefoon 05700-18122~
telei 49638 bgc nl
RWE/622/09/Bn
Datum
: 11 september
Gew.
: 12 april
Gew.
: 24 mei
Gew.
: 17 oktober
1987
1988
1988
1988
ONDERZOEK RELATIE
VERLICHTINGSNIVEAU-AANTAL
-
ONGEVALLEN
STUDIEVOORSTEL
1
Bij
INLEIDING
het
verlichten
lichting
Bij
nodig
dit
van
luminantie
bij
relatief
effect
luminantie
effect
duidelijke
Op wegen
zich
wordt
nodig
is.
verkregen
aantal-
dat
met
maar
wegen
ook
Een zeer
positieve
de ver-
de nadruk
op het
met
een zeer
lage
hoge
luminantie
is
effect
het
verminderen
is
ten
opzichte
van
de enige
oorzaak
niet
,, is
duidelijk
van
dat
Gegeven
toegepast
dat
is
keuze.
is
tenminste
de bebouwde
door
de juiste
vraag,
mag men stellen
verbetering
Vele
vragen:
van
verlichting
het
aantal
toeneemt.
ongevallen.
de verlichting
verdere
het
meer
daglicht
te krijgen,
buiten
aan dat
niet
aantal
bestaat,
is
effect.
de duisternis
op het
van
nauwelijks
Dit
dan bij
heeft
essentiële
verlichting
verlichting
Hoewel
ongevallenbeeld
groot
van
duisternis.
hoog.
invloed
of
waarde
doel
twee
het: om de tweede
men neemt
een bepaalde
er
Een verlichtingsinstallatie
geen
onjuist;
vallen
het
gaat
de luminantie.
primaire
zijn
en zo ZIa, welke
heeft
evenzeer
Het
wegen
studievoorstel
niveau
boven
van
moet
anderzijds
de verkeersprestatie
is
van
verlichting
er
uitersten
een niveau
worden
een hoger
een ander
een grote
de genoemde
dat
onge-
van
bij
de
om een voldoend
niveau
niet
tot
een
leidt.
kom speelt
zijn
immers
onverlichte
ook
niet
wegen
de vraag
verlicht.
in
het
of
het
Het
verl.Lchten
inzicht:
(onderzoek
op
hierin
mee te
nemen.
-2-
Het
plaatsen
daglicht
ook.
groot.
Dit
geven
lichtmasten
Het
kan
daglicht.
aantal
waar
een
in
een
van
ongevallen
verandert
het
de berm wordt
hebben
niet
de vermindering
wegen
op het
toename
het
aantal
bij
daglicht
het
aantal
van
bij
in
het
bij
algemeen
ver-
ongevallen
aantal
duisternis
vormen
wegbeeld
bij
ongevallen
niet
daarom
tegen
op-
een onderdeel
onderzoek.
De kosten
van
wegverlichting
luminantieniveau
waarde
is
verdubbeling
zijn
ook
noodzakelijk.
zelfs
deze
invloed
mag dit
De aantallen
het
langs
obstakels
op zich
Uiteraard
weegt.
van
van
kostbaar.
In
van
aanzienlijk;
Daarom
de discussies
veelal
een verdubbeling
is
van
toegepaste
een onderzoek
de laatste
naar
jaren
luminantieniveaus
van
ter
is
het
de optimale
immers
sprake,
een
vaak
nog meer.
De kwestie
voor
is
evenwel
een enkele
algemene
weg,
aard,
daan.
Het
niek,
waarbij
baarheid
tussen
het
zien
vallen
is
echter
is
voorgesteld
nantie
houvast
biedt
deze
tussen
diverse
te bezien
aantal
zijn
uitvoerig
of
eenstemming
bereikt
het
neergelegd
in
verkeersveiligheid
wordt
gekozen
Blijkt
klein
van
op 31 maart
De studie
meer
nooit
verlichting
ge-
de zichtDe relatie
werkelijk
1987,
gebeurde
onge-
is
van
aspecten
van
waren
de studie
naar
en samengevat
een aantal
in
het
RWE/586/09/Bn,
onderkennen
voortzetting
in
of
de juiste
de bestaande
niet
nuttig.
een on-
de Dienst
Ver-
onderwerp
en de opzet
de opzet
verslag
van
ervan.
van
het
de bespre-
6 april
afbeelding).
verlichtingsniveaus
over-
tussen
voor
weg wordt
van
is
de relatie
(zie
de lumi-
van
hiervan
datum
fasen
bezighouden
tussen
De mogelijkheden
“Onderzoek
BGC, kenmerk
kunnen
de relatie
- de achtergrond
in
materie
Mede op basis
de haalbaarheid
de spreiding
dan
is.
uitgevoerd.
onderverdeeld
te
naar
BGC. Een aantal
1987,
met deze
vertegenwoordigers
de SWOV-notitie
8 april
bijvoorbeeld
zijn,
door
en lichtniveau
om tijdig
te
is
verbeteren.
zich
haalbaar
BGC heeft
over
die
een onderzoek
bekeken
die
king
van
de verlichtingstech-
en de aantallen
ongevallen
voorstudies
onderzoek”
Een onderzoek
soorten
manieren
instanties
de SWOV en het
is
gedaan
locaties,
vanuit
bepaalde
objecten
keerskunde,
Dit
dat
onderzoeken
onbekend.
en het
derzoek
aantal
de benadering
op verschillende
van
vele
conclusies.
een voldoend
aantonen
objecten
Wel zijn
uiteenlopende
over
proeven
van
overleg
met
eenvoudig.
gespreid
enige
In
niet
1987.
Dit
gevolgd.
zeer
is
-3-
Het
principe
van
het
lende
verlichtingsniveaus
veaus
en de aantallen
len
bij
voor
rol
aantal
ongevallen
dan ook worden
Omdat niet
spelen
doel
Als
een hogere
vallen
van
het
dan wel
luminantie
niet
veranderen,
kan worden
?t gehele
-
of
zal
terwijl
ni-
ongeval-
variabele
De vergelijkingen
intensiteits-
of’ verkeerskenmerken
worden
een
geacht,
worden
betrokken.
steeds
leidt
in
het
tot
oog worden
een kleiner
vergelijking
verdere
besloten
deze
aantal
verklarende
belang
worden
(meer)
af
deze
gehouden.
aantal
blijkt
analyse
de analyse
vergelijking
onderzoek
tussen
een lager
weg-
van
daarbij
met verschil-
met overeenkomende
er andere
die
niet
is
wordt
wegen
een kosten-baten
zinvol
een kosten-haten
soort
uit
wegen
een relatie
belangrijke
tus:sen
de analyse
luminantie
van
de verkeersintensiteit.
is
onderzoek
als
naar
kenmerken,
en bij
Het
zoeken
Verwacht
is
gedaan
al1.e
geinventariseerd
vergelijken
Een zeer
bekend
zullen
het
ongevallen.
luminanties.
klassen.
is
en het
hogere
het
zullen
onderzoek
dat
ongeeen hogere
bevinding
te breken
niet
zal
en de studie
met
te beëindigen.
bestaat
uit
drie
delen;
die
elk
een specifieke
weg-
omvatten:
deel
1: wegen
buiten
50 lan/h:
gemengd
de bebouwde
autowegen,
kom met
wegen
snelheden
hoger
dan circa
met geslotenverklaring
en wegen
met
verkeer;
-
deel
2:
autosnelwegen;
-
deel
3:
wegen
binnen
wegen
met
de bebouwde
snelheden
kom,
rond
verdeeld
de 50 km/h
in
twee
en wegen
categorieën:
met hogere
snelhe-
den.
De aanpak
daan
zullen
de delen
Dit
wordt
getest
leiden
studievoorstel
merking
een gefundeerde
betreft
fase
komen.
autosnelwegen,
nodige
1. De ervaringen
die
beslissing
hiermee
over
het
worden
opge-
aanpakken
van
2 en 3.
De eerste
aantal
wegvakken
worden
van
alleen
deel
1.
van
deel
1 bestaat
uit
Dit
zijn
verlichte
wegvakken
met
snelheden
wegvakken
lichtingskenmerken
deling
tot
met deel
van
de gegevens
hoger
geinventariseerd.
de intensiteiten
ov’er
bepalen
welke
buiten
dan 50 km/h,
dezelfde
van
het
het
soort
De eerste
de verschillende
de bebouwde
aangevuld
zonder
verkeer,
wegvakken
kom,
met het
verlichting.
de wegkenmerken
analyse
in
betreft
wegvakken
aanniet
minimaal
Van deze
en de ver‘dan de veren ‘de verde-
ling
van
de luminantieniveaus.
nantieniveaus
is
resultaat
een speciale
ten
kan
door
fase
2 van
Met
deze
stellen
sultaten
zijn
geld
worden
volgens
hoofdstuk
ten
mogelijk
tief
gering
analyse
onverlichte
die
in
zal
dit
zijn.
het
een redelijke
laatste
moet
besloten
lende
wordt
methoden
als
op basis
verwachting
de hier
helft
zou
is
van
volgt
en
op het
Indien
worden
vastde re-
gemaakt.
de baten
Uit
zal
De
het
onderscheid
de methode
wegvak
alleen
van
tussen
wat
aanpak
zonder
kruispunten
de analyse
kruispun-
houdt
gebeurt
aan de orde
het
aantal
rela-
op wegvak-
door
op beide
liggen.
benodigde
gekozen,
de studie
is
dat
er
ook
daaraan
fasen
indien
zijn
en vooral
verder
Naar
meegenomen,
verwachting
onverlichte
doch
met
nodig
wegvakken
aandacht
voor
aangeven
om tot
schort.
na een
t.e nemen.
Er zijn
Mocht
aanpak
op de resultaten
resultaten
zullen
het
al
zover
er
te
eerdere
gegevens
worden
van
wat
resultaten
als
de hoeveelheid
met gewijzigde
gebaseerd
het
lacunes
om bijvoorbeeld
drie
worden
de intensiteitsklassen.
weg niet
het
wegvakken
wegvakken
altijd,
een studie
voorgestelde
daglicht
is
plaatsvinden
met name die
blijken
dat
echter,
een beslis-
wegen.
vergelijking
verschil
willekeurig
over
geopperd
hiervan
grote
van
de gevolgde
blijken
gericht
categorie
de aanliggende
dan bij
wordt
zou
onderdeel
die
wegvakken
de verlichte
de helft
onderdeel
Dit
bij
een homogeen
zullen
van
als
de ongevallen
resulta-
te voeren.
verdeling
gebeuren
komen.
komt
verlengde
De andere
van
hier-
ongevallen.
van
Het
wegvakken
ongeveer
doorgaan
valt
en kruispunten.
dat
in.
uit
een
vormen
de verlichtingsinstallatie,
voor
meenemen
meerwerk
Als
ten
Het
dat
is
de luminantie-
verlichting
analyse
uitgevoerd
aantal
wegvakken
en op kruispunten
dezelfde
van
2 blijkt
is.
tussen
1. Hierover
een kosten-baten
kleinere
naar
Evenmin
deel
voor’deze
inventarisaties
gemaakt
de lumi-
geinventariseerd.
relatie,
de (meer)kosten
deze
deze
de gegevens
een analyse
zal
omgerekende
Wanneer
Het
wordt
toelaten
is
zonder
2 van
in
uitvoerbaar.
correlatie
uit
fase
verschillen
(Beslispunt)
de gezochte
dat
kosten
start
op de wegvakken
van
niet
Blijkt
1 worden
gegevens
immers
De wegvakken
dan
deel
voldoende
een hoge
de opdrachtgever.
duisternis
ken
er
categorie.
opleveren,
bij
in
als
en de intensiteiten.
bij
In
onderzoek
te behalen
niveaus
sing
het
Zonder
fase
verschilte vergro-
komen,
dan kan
voorgesteld.
De
de voorstudies,
dat
opleveren.
-5-
In
hoofdstuk
2 is
de methode
van
onderzoekseenheid
zal
gebruikt
Hoofdstuk
aan hoe
3 geeft
worden
aanpak
beschreven,
en welke
de inventarisatie
waaruit
aantallen
van
alle
volgt
nodig
gegevens
welke
zijn.
z,al worden
gedaan.
Hoofdstuk
4 tenslotte
geeft
2
METHODE VAN AANPPX
2.1
Variabelen
De centrale
variabelen
verlichtingsniveau
-
onveiligheid,
gemeten
-
intensiteiten
1;
-
wegkenmerken
L;
Het
naar
het
gestandaardiseerde
niet
is
aan
te
geven
hoe de verdeling
waarschijnlijk
dat
door
wegbeheer
een beperkt
aantal
waarden
gebaseerd
moeten
op het
voorkomen
zijn
Naarmate
de spreiding
heid
de resultaten.
van
Onveiligheid
-----------Deze maat
eenheid
is
van
gebaseerd
deze
op het
Het
voertuigprestatie.
scheid
te maken
worden
buiten
Intensiteiten
------------Aangenomen
aantal
ongevallen
V;
W.
Verlichtingsniveau
-------_--_--__--Op voorhand
is
ziet.
kostenraming.
zijn:
-
uit
de bijbehorende
tussen
letsel-
beschouwing
wordt
dat
nauwkeurigheid
bekend
vermenigvuldigd
met
de ongevalsgebeurtenis.
een zekere
voorkomt.
van
variabele
aantal
er
bij
De steekproeftrekking
aantal
stijgt
+ dodelijke
vooralsnog
en dodelijke
variabele
uniformiteit
toeneemt,
niet
zal
categorieën.
de betrouwbaar-
ongevallen
gewenst
ongevallen.
het
apart
per
onder-
UMS-ongevallen
gelaten.
de verkeersintensiteit
is
deze
een beperkt
letsel-
lijkt
van
voor
de lengte
beide
van
met
een voldoende
rijrichtingen
het
wegvak
samen.
geeft
mate
van
De intensiteit,
de expositiemaat
voor
-6-
Wegkenmerken
----ww-----Opname van overige
grote
het
lijk
correlatie
effect
tussen
van
één of
is
deze
meer
zinvol
variabelen
hierbij
indien
en het
zo zuiver
overige
die
alleen
variabele(n)
de verlichting
De variabelen
2.2
variabelen
betrokken
worden
zijn
de centrale
rol
sprake
is
van
verlichtingsniveau.
mogelijk
opgenomen
er
te
schatten,
moeten
worden.
gegeven
in
een
Om
zullen
moge-
hoofdstuk
3.
De steekproefopzet
De steekproefopzet
weerspiegelt
verlichtingsniveau.
Om de invloed
gestratificeerde
steekproef
door
een combinatie
gram
1).
van
van
deze
noodzakelijk
twee
de intensiteit
variabelen
waarbij
intensiteitsniveau
Verlichtingsniveau
van
en het
te meten
een stratum
bepaald
en verlichtingsniveau
0 wordt
ook
in
het
onderzoek
is
een
wordt
(zie
dia-
betrokken.
L
+
++
L
-
--
Diagram
1:
De meeste
Stratificatieschema
wegen
buiten
Van de verlichte
( -->
--> (-, -),
band
tussen
voorkomen
zeer
lage
‘riet
steekproefontwerp
de gehele
interaktie
steekproef
kom zijn
zullen
en (i+,+t>,
de linker
een
over
de bebouwde
verlichting
in
voor
wegvakken
(+,+)
!
CC
wil
benedenhoek:
hoog
(de
te vinden
zeggen
Zeer
en intensiteit.
wegtype
onverlicht
de meeste
dat
per
er
weinig
zijn
bestaat
eerste
in
rij).
de cellen
een sterk
observaties
verlichtingsniveau
ver-
zullen
gekoppeld
aan
intensiteit.
kan
tabel),
tussen
beide
daarom
en er
zal
variabelen.
niet
orthogonaal
rekening
gehouden
zijn
(gelijke
moeten
worden
spreiding
met
de
-7-
De tabel
is
bevat
een minimum
één of meer
om met
cipe
Rekening
aantal
10 observaties
valt
een
voldoende
zijn
direkt
aantal
totaal
houdend
variabelen
niet
een minimum
tot
van
aanvullende
al
grootte,
20 cel:!en.
te
van
van
zeggen
per
opgenomen
van
per
kunnen
tus,sen
gewenst.
cel
van
van
de steekproef-
Voorgesteld
te werken,
leidt.
wat
Dit
te maken van
waarbij
L en 1
Introduktie
factor.
wegtype
schatting
overige
De bepaling
cel
met welke
300 wegvakken
en verkeersonveiligheid,
de interaktie
een toename
15 wegvakken
verlichtingsniveau
2.3
per
betekent
om een betrouwbare
variabelen
met
wordt
in
aantal
moet
de relatie
eventueel
ook
prin-
tussen
enkele
worden.
~rerlichtil~-
en intensiteitscategorieën
voor
-
stratificatie
Op voorhand
gelegd
is
moeten
waarsc’?ijnlfjk
worden.
niet
Dit
hangt
en de verlichtingsniveaus.
Voor
deling
worden
aangehouden,
met
twee
categorieën
boven
kan gemakkelijk
De verdeling
dat
het
verkregen
van
de verlichte
af
aan
te
van
de verdeling
twee
uit
een luminantie
niet
hebben
van
(0,9
driedeling
te
overwegen
van
de
1,
en groter
dan
1. De grenzen
dens
geheel
aan
het
veldwerk
aparte
de verlichtingsniveaus
indien
categorie
Indien
verlichte
gezien.
het
van
ver-
gemiddelde,
het
bekend.
0,2
is:
de spreiding
noodzakelijk.
een equidistante
en
gemiddelde
gegevens.
is
(0,6-0,9),
iegrenzen
de intensiteiten
beneden
bestaande
verdeling
gelijk
van
Een schatting
mogelijke
en hoger).
de categor
kan
categorieën
gemiddelde.
worden
van
waar
de intensiteiten
de verlichtingsvariabele
wegen
geven
wegen:
tot
kleiner
De onverlichte
1,3
(0-0,3),
kleiner
kunnen
Verwacht
nog
wordt
cd/m’.
Een
(0,3-0,6),
is,
dan
dan
aangepast
wegen
1,
is
een
ongeveer
worden
worden
als
tij-
-8-
De verdeling
van
bovengenoemde
0
de steekproef
er
als
volgt
15
1
I
15
1
I
I
I
uit,
uitgaande
van
de
suggesties:
I
15
l
1
15
1I
15
15
I
0
1
15
I
15
I
kil
L
ziet
rIspI--
1
15
I
I
I
1
15
I
15
I
15
15 1
15
1
15
15
15
I
15
I
I
I
l
1.311)
I
15
I
I
CD1
0
Diagram
Zoals
Li2B
2:
gezegd,
dit
niet
tot
naties
zeer
veel
en diverse
Bij
is
is
is
orthogenaal
orthogonaal
gevuld
wegen
ontwerp.
worden.
Overigens
met min
of
(kolom
meer
2 en 3).
waarschijnlijk
zonder
zullen
Enkele
problemen
cellen
sommige
gemiddelde
Aanvulling
ontwerp
combi-
intensiteiten
van
deze
mogelijk.
cellen
In
deze
15 de benedengrens.
spreiding
2.4
hypothetisch
een hypothetisch
voorkomen:
de onverlichte
lijke
a2
bij
nauwelijks
20 observaties
I
1
lil
Ï
verlichtingsniveaus
gevallen
I
Steekproefstratificatie
zullen
tot
I
I
wegen
over
is
door
de selectieve
de intensitieten
inventarisatie
een
rede-
zekere
minimum
lengte.
om een homogeen
wegvak
aanwezig.
Analyse-eenheden
Eenheid
groter
van
analyse
de lengte,
is
hoe
een homogeen
kleiner
wegvak
van
de mogelijkheid
Hoe
te
vinden.
De bepaling
lijkt
van
een minimum
een directe
snelheid
gen)
l
de minimum
lengte
beinvloeding
van
80 km/h
doet
lengte
is
een arbitraire
van
400 m wel
van
de verlichting
een auto
er
geboden
zaak.
om te
kunnen
op de veiligheid
18 seconden
over
In
het
algemeen
spreken
(bij
om 400 m af
van
een
te
leg-
-9-
Hoe zwaar
het
bijzonder
moeilijk
wegvak
over,
treedt
in
homogeniteitscriterium
uit
terwijl
bij
gehouden
hier
vakken
zo zuiver
kan
door
wegen
met
precies
in
de daarin
Andere
kenmerken,
werpen
in
Het
uit
is
etc.
kunnen
en hiervoor
inventarisatie
zullen
zijn
alle
er geen
meetfout
kruispunten
Dit
is
hierbij
is
dat
verlichlossen
de
gehan-
weg.
verlichting,
vooraf
verstorende
het
worden
manieren
richtlijnen
de weg-
waarin
op de kruisende
op verschillende
de on-
kruispunten
opnieuw
incidentele
de
van
op te
het
op-
buiten
aangezien
op een bestand
bochten,
mogelijk
blijft
betreft
de wegkenmerken
geen
op voorhand
De analyse
kruispunten.
de intensiteit
uitritten,
moeten
wordt.
is
een grote
invloedsgebied,
te voeren
zoda!t
zoals
beinvloeden,
geval
uitgangspunt
weg,
er
de vraagstelling
bestaande
toevoeging
de berm,
houding
bepaald
maar
analyses
de betreffende
De enige
opstelling
hun
factoren
gebeuren,
voorkomen.
teerd.
een rigide
soepele
inclusief
vele
dezelfde
kruispunten
zijn
door
moet worden
In ieder
worden,
gevalskans
van
een te
ongevalsintensiteit.
wegvakken
ten
Bij
te maken.
gehanteerd
voor-
de homogeniteit
te
geven.
invloeden
Bij
worden
de
meegeno-
men.
2.5
Het
Onderzoeksmethode
doel
van
het
onderzoek
valsgebeurtenis
gerelateerd
de relatie
woorden,
is
een model
wordt
tussen
te
aan het
specificeren
waarbij
verlichtingsniveau.
(onjveiligheid
de ongeMet
en verlichtingsniveau
andere
wordt
ge-
kwantificeerd.
Van groot
belang
tingsniveau
is
speelt
een goede
een rol,
de voertuigintensiteit.
tot
uitdrukking
intensiteit
in
stap
belen
van
die
geschieden
predictoren
riabelen
model.
in
een aantal
de analyse
invloed
door
maar
grote
zijn
het
van
zoals
is, daarom
die
van
alleen
het
verlich-
in
grote
mate
variabele
hiervoor
factoren
het
deze
een
vinden
op de ongevalsgebeurtenls
berekenen
worden
Niet
- en waarschi.jnlijk
belang
andere
en de ongevalsgebeurtenis.
geselecteerd
ook
de steekproefopzet,
spelen
De eerste
zal
Dit
modelspecificatie.
opgenomen
dan ook
aangegeven.
Naast
rol.
van
de relevante
varia-
op een wegvak.
correlatiematen
Hieruit
komt
kan
moeten
tussen
-
Dit
de mogelijke
een
(kleine)
set
va-
worden
in
een ongevals-
-lO-
Benadrukt
moet
evenwel
ongevalsgebeurtenis
voor
als
de relatie
In
de tweede
in
hun
wen.
log
stap
in
voorop
maar
het
en in
methode
vinden
het
van
methode
hun
relatie
hiervoor
de volgende
staat
verklaren
een
van
zuivere
de
schatter
en ongevallen.
een exploratieve
samenhang
algemeen
niet
verlichtingsniveau
geëigende
het
dat
zodanig,
wordt
onderlinge
gekozen
met
is
het
om de variabelen
ongevallen
te beschou-
loglineaire
model.
Deze
vorm:
v = XB
waarbij
van
tussen
De meest
heeft
worden
V een vektor
exogenen,
hier
is
het
van
ongevallen
en 0 de vector
aantal
van
ongevallen,
is,
X de zogenaamde
De afhankelijke
coëfficiënten.
gewogen
met
“design”-matrix
variabele
de voertuigprestatie:
v = o/(I*w)
0 is
het
aantal
ongevallen,
1 is
de voertuigintensiteit
en W de wegvak-
lengte.
De loglineaire
van
methode
meer-dimensionale
rangschikt
ceerd:
in
een kruistabel.
categorieën:
wordt
ingedeeld:
(diagram
3):
vorm
K=1,2.
í=1,
twee
het
De volgende
de ongevallen
variabelen
K. L wordt
. . . . M, met Ll
dat
kruistabellen-analyse,
worden
er worden
L en wegvakkenmerk
L i,
van
Allereerst
Stel,
We veronderstellen
verlichting).
worden
een bijzondere
kruistabellen.
verlichtingsniveau
een aantal
rieën
is
= 0 (het
wegvak-kenmerk
kruistabel
gespecifi-
onderverdeeld
geval
K in
kan
ge-
van
twee
in
geen
catego-
nu geconstrueerd
-ll-
..
LM
Diagram
3:
Hypothetische
kruistabel
L en wegkenmerk
In
elke
cel
bevinden
expositie-maat
is
totale
wegvaklengte
aantal
verreden
volgt
gevonden.
Definiëren
A
van
ij
per
0
ongevallen.
ij
(i,j)
situatie.
W maal
het
naar
Daarnaast
verlichtingsniveau
moeten
De expositiemaat
de voertuigintensiteit
per
bestand
wegvakken
ongevallen
K
kilometers
we in
zameling
zich
van
(i,j)
van
gelijk
1, oftewel
situatie.
alle
is
we weten
wegvakken
n,
n=l,
met verlichtingscategorie
totaal
wordt
..,
Li
aan de
het
Deze grootheid
wat
als
N de deelver-
en wegvaktype
Nu geldt:
0
ij
=
c
neA
cn = In
C
ij
C
ij
ting
V
ij
0
ij
* wn
= n:A
is
n
ij
het
‘n
totaal
en K.-type
J
aantal
zijn.
(aantal
ongevallen)
(totale
voertuigprestatie
op wegvak
(totale
voertuigprestatie
in
verred’en
kilometers
Ongevalsintensiteit
(i, j)
op wegvakken
V
ij
is
n)
situaties)
die
dan gelijk
= Oij/Cij
en dit
is
de afhankelijke
variabele
in
het
loglineaire
model.
Li-verlichaan:
K..
3
de
-12-
Het
loglineaire
ting
model
en wegkenmerk
log
Hier
verband
tussen
ongevalsintensiteit,
verlich-
is:
+ yK(j)
+ sKL(ij)
is:
a
een algemene
BL(i)
een coëfficiënt
het
aantal
kenmerk
dKL(ij)
die
het
meer
ongevallen
met
kunnen
model
een
is
loglineaire
model
lichtingsniveau
aangegeven,
goriaal
niveau
is
j van
weg-
dat
en verlichting,
is
be-
naar
vast
is
te
tussen
Dit
dat
kan
intensiteit
uit:
van
de waarneming
C...
=J
model
voor
waarnemingen
de analyse
groeperen
van
van
gecatego-
op grond
1. en wegtype
K.,
J
3
de verklarende
variabelen
van
het
eenvoudig
is
een model
door
benadert,
intensiteit
de verklarende
door
tussen
en exogenen.
de betrouwbaarheid
analyse
actie-effecten
categorieën
variabelen,
van
ver-
zoals
op cate-
stellen.
mogelijk
de verdeling
meer
veronderstellingen
ongevalsintensiteit
de invloed
de loglineaire
zo goed
met
een Poissonproces;
voertuigintensiteitsklasse
dan
worden
de volgende
we alle
(verlichtingsniveau,
variabelen.
op
worden.
een aggregaat
hoofd-effecten
stelde
niveau
effecten
de expositiemaat
Indien
Li,
boven
“verklaart”
de verlichting
verschillend
uitgebreid
tussen
worden
met
gegevens.
tabel
van
niet-lineaire
van
relatie
evenredig
veerde
gaat
aangenomen
van
effect
verlichtingseffect
kan
is
log-lineaire
doel
i van
wegkenmerk
ook meegenomen
-
riseerde
het
Eventuele
etc.
de ongevalsgebeurtenis
Het
niveau
specifieke
tussen
variabelen
-
recht
het
indien
twee
loglineaire
kan
van
weergeeft;
die
is
categorieën
Voorts
effect
de wegsituatie.
en ongevallen
Het
het
interactie-effect
gelang
model
(schaalfactor);
K weergeeft;
langrijk
Dit
constante
een coëfficiënt
VK(j)
Het
het
specificeert
= a + BL(i)
v..
iJ
dat
variabelen.
de wegvakken
specificeren
grafisch
over
van
worden
te vinden
specificatie
dat
de geobser-
van
zogenaamde
en wegkenmerk),
en inter-
Een loglineair
de verschillende
de juiste
weergegeven.
associaties
model
samengetussen
-13-
verlichtingsniveau
L
4
intensiteit
1
L
Figuur
Dit
1: Voorbeeld
weergegeven
data.
van
Uit
sprake
ling
tussen
een voorbeeld
blijkt
dat
de variabelen
paarsgewijze
L,
er
variabelen
van
in
een bepaalde
sprake
is
van
de analyse
structuur
een significante
1 en K op de onveiligheid.
interactie
tussen
in
invloed
Daarnaast
de verklarende
de
is
variabelen
er
onder-
.
aandacht
wegvakken
verdient
over
met verlichting
zeer
als
loglineaire
het
vert
zo’n
zijn
er wel
ligheid
tussen
Voordeel
hogere
Dit
orde,
- ruwweg
geen
waarnemingen
- het
model
geen
probleem
toenemende
verlichting
stemt
moet
overeen
- gecentreerd
tussen
Indien
met
en onverlichte
wegen
de toepassing
van
op eenvoudige
wijze
L = 0 geen
een afzonderlijke
de gedachte
dit
dat
onderzocht
is
verloop
mooi
Indien
er meer
dat
verschillen
van
- zo-
is,
le-
opgevat
van
verloop
categorie
dan alleen
model
een waarde
wordt
het
aan-
meegenomen.
0 en 0,5.
L continu
de
een groot
categoriaal
geeft
vanaf
van
wordt
rond
verlichtingsniveau
op.
als
door
eveneens
waarschijnlijk
daarom
De verdeling
gekenmerkt
verlichting
zijn
Zeer
verlichte
van
of
L.
wordt
geen
problemen.
L = 0-niveau
worden.
weinig
verdeling
bij
verlichtingsniveau
aangezien
L 2 1, met
in
het
de verlichtingsniveaus
0-waarnemingen,
Wegvakken
Het
associaties
is
figuur
drie
van
Aparte
tal
model
deze
alle
van
dan
de onveite
zien.
beschouwd
zijn
de luminantie.
de associaties,
kunnen
worden.
ook de
-14-
Nadeel
van
de methode
seerd
worden.
Voor
alle
informatie
evenwel
het
optimaal.
betekent
resultaat
van
voor
onveiligheid
het
opstellen
maakt
derde
stap.
van
van
alle
stap
in
van
waarnemingen
de loglineaire
het
Het
ligheid,
maar
aantal
niet
waarde
vinden
worden
als
grafisch
het
wel
ongevallen
indicator
worden
voor
inzicht
in
niveau
het
opstellen
Dit
gemeten
in
van
is
als
van
worden
is,
en ge-
verfijnd
ongevallen
geen
plaats,
de onveiligheid
stap
een
meer
en deze
het
(niet
voor
ongevallen
Dit
kunnen
Figuur
2:
Onveiligheidscurve
en verlichtingsniveau
= 0
het
on-
dan de vele
een zekere
de drempelwaarde.
ongevallen
van
de onvei-
van
zijn
--
uit
geobserveerde)
L-waarde
> 0
makend
opvatten
drempelwaarde
Boven
boven
is
indicator
plaats.
ongevallen.
gebruik
de
op de resultaten
een continue
een zekere
in
een model
deze
weliswaar
de
gebruikt
onveiligheidscurve
ongevallen
wor-
relaties
inzicht
kan
meer
en gebaseerd
kenmerk
met
dit
en
weergegeven.
latente
is
de voornaamste
en eveneens
technisch
Beneden
bestand
probleem
de verkeersintensiteiten
factoren.
dat
ongevallen
geen
aangezien
met verlichtingsvoorzieningen,
is
volledig.
onderhavige
factoren,
Centraal
vinden
in
een
op wegvakken
veiligheidsniveau
waarnemingen
is
met verlichting,
onveiligheidsniveau
grootheid.
stap
probleem
geanaly-
informatieverlies.
een model,
analyse.
geen
niveau
op cardinaal
de verklarende
de methode
het
principe
waarnemingen
De derde
alle
in
een zeker
van
dat
ongevallen,
en verklarende
samenhang
bruik
aantal
de tweede
is
. Voor
blijft
Het
op geaggregeerd
gegevens
kunnen
Aggregatie
onderlinge
de gegevens
beschikbaar
niet
tussen
dat
categoriale
verlichtingsniveau
den.
Het
is
drempel-
opgevat
Dit
kan
-15-
Links
van
het
verlichtingsniveau
waarde.
Er komen ongevallen
zodanig
dat
er
geen
te onderscheiden:
intensiteit
Dit
(1,
processen
staat
uit
twee
0,
(de
deze
voorkomen.
waar
boven
curve
is
Er zijn
wegvakken
ongevallen
de drempel-
de onveiligheid
dus
twee
met wel
aspecten
en geen
plaatsvinden
onge-
- de ongevals-
.
als
afhankelijke
worden
van
tussen
ongeval-len)
worden
met
geobserveerd
meer
de wegvakken
2 etc.
de onveiligheid
Rechts
onderscheid
kan gemodelleerd
voor
voor.
ongevallen
het
en - voor
vallen,
A ligt
een tobit
model,
variabelen
die
onveiligheid).
dat
wil
niet
De algemene
zeggen
over
een model
de gehele
vorm
van
het
range
model
be-
vergel.ijkingen:
alsd
=XB+e
n
SO
n
vn =
(1)
als
‘n’
‘n
> 0
n
(2)
= zY + u n
Hier
is
kleiner
de dn de - latente
- variabele
is
0
van
dan nul,
Als
aan nul.
clan is
de veiligheid
het
n’
groter
veiligheid.
aantal
is
dan nul,
het geobserveerde
aantal
ongevallen,
n’
onafhankelijke
variabelen
Z met gewichten
steld
dat
in
dezelfde
2.
Dit
zijn
heeft
in
Vatten
het
al
ligt
consequenties
dan niet
die
voor
de veiligheid
op wegvak
dan neemt
y.
Veelal
aantal
de
covariantie
van
ongevallen
van
zijn
wordt
voorkomen
gelijk
de waarde
n
een functie
die
het
V
n,
aan
van
een
veronder-
ongevallen
(1)
verklaart:
X =
e en
u.
Hiervoor
beschikbaar.
de set
vorm
analyse
van
variclbelen
ook
we ervan
specifieke
sche
set
modellen
Indien
bele
de verklaring
Indien
ongevallen
y
set
den:
d
uitgaan
dat
X = Z,
onafhankelijke
(lineair
verkregen
we de methode
dan geldt
variabelen
dan wel
het
logaritmisch
dat
de belangrijkste
varia-
verlichtingsniveau
etc.)
moet
is.
middels
De
empiri-
worden.
samen dan kunnen
we de volgende
stappen
ortderschei-
-16-
1.
Exploratieve
analyse
variabelen.
Hieruit
basisvariabelen
lyse
2.
van
resulteert
zullen
van
variabelen.
onderlinge
een kleine
samenhang.
Opstellen
tingsniveau
voor
en relevante
variabelen
die
- in
naast
de
de verdere
ana-
verlichtingsniveau
Vaststellen
van
Vaststellen
implicaties
en andere
belangrijkste
relaties
voor
het
in
behun
opstellen
van
model.
en schatten
de - model
set
en verlichting
ongevallen,
een verlichtingsongevallen
3.
ongevallen
worden.
analyse
langrijke
tussen
verkeersintensiteit
gebruikt
Loglineaire
correlaties
van
bepaling
een - op individuele
van
waarnemingen
de kwantitatieve
en de onveiligheid
(ongevallen)
gebaseer-
relatie
tussen
met behulp
van
verlicheen
tobit-
model.
Over
zal
daglicht,
aanvang
2.6
van
Resultaat
het
al
in
het
verloop
de analyse
Bovengenoemde
-
met name de toetsing
de analysemethode,
van
nader
indien
overleg
geven
aanwezig
maar
worden
de hypothese
de richting
en vorm
- indicatie
verkregen
de volgende
zijn
en ongevalsintensiteit.
-
de studie,
in
aantal
ieder
ongevallen
geval
vóór
bij
de
gevoerd.
de analyse
modellen
dan niet
van
aan het
Dit
van
is
dat
8 gelijk
van
het
worden
een verband
in
feite
aan nul
verband
van
informatie:
tussen
de toets
is
bepaald
verlichtingsniveau
of
B = 0;
verworpen
moet
worden
de ongevalselasticiteit.
en kan
worden,
kan
een - globale
-17-
3
VERZAMELEN VAN DE GEGEVENS
3.1
Algemeen
Zoals
al
eerder
vermeld
zijn
de te verzamelen
gegevens
onder
te verdelen
in:
a.
wegkenmerken;
b.
verlichtingskenmerken;
c.
verkeerskenmerken;
d.
ongevalskenmerken.
In
de fasering
en c worden
hoge
van
de gegevens
volgorde
van
gorieën
en/of
Voordat
tot
zal
Deze
selectie
voor
het
bepaalde
constante
van
d verzame.td
worden.
In
verzamelen
het
een
werkelijk
de studie
onderzoek,
zoals
cel,
alleen
maar
ook
tussen
In
de voorstudie
is
lichtingskenmerken
deze
opdracht
van
de noodzakelijke
moeilijker
gebleken
dat
begonnen
hoe
de aanpak
de methode
de gegevens
of
dezelfde
cie wegcate-
voldoende
geschikt
vulling
aanpak.
weg-,
overge-
uitgevoerd.
niet
Dit
gegeven
met
in
het
achterhoofd
zijn
van
betekent
verlichtings-
per
gebleken
dat
voor
de gegevens
met
een
een
en ver-
de wijze
van
deze
ge-
interac-
de mogelijkheid
met
deze
zal
de overige
inventarisatie
zijn.
in
In
dit
het
gaat
geval
zal
in
verMomenteel
van
een an-
het
dus
om
De ongevalsgegevens
gesprekken
ieder
zijn.
kader
kader
provincies.
een aantal
in
de wegkenmerken,
te verzamelen
provincies
verzameld.
Uit
van
goed
een aantal
te verzamelen.
precies
fase
selectie.
aanvulling
wordt
worden
is
DVK aan BGC al
dat
principe
paragrafen
altijd
de tweede
kan worden
al
van
over
in
b
met
dan voor
moeten
al
en verkeerskenmerken
gegevens
a,
snelheid.
de gegevens
op de eventueel
weergegeven,
Uit
lage
op het
de volgende
de uiteindelijke
van
in
maar
wegvakken
in
de gegevens
dan
zal
betrekking
aangegeven
interactie
met
mogelijke
niet
fase
geschieden,
verzamelen
fase
zullen
de derde
gegevens
van
heeft
voor
VOR is
van
selectie
de eerste
autoweg/geslotenverklaring
autoweg,‘geslotenverklaring
tie
zijn
in
de wegcategorie
doorgaan
gevensverzameling
dere
voor
zullen
het
Bij
keerskenmerken.
worden
onderzo’ek
verzameld
snelheid.
gaan,
het
bestaat.
overleg
met
de DVK en de
Op het
worden
moment
besloten
-18-
3.2
Wegkenmerken
Voor
het
van
verzamelen
bestaande
van
Het
beperken
tot
selectie
zullen
ken worden
wegvakken
wegvak
vanaf
of
is
de verlichting
-
hebben
-
waar
-
geeft
het
wegvak
Op grond
van
deze
jaar
er
andere
zijn
de confrontatie
geacht
moeten
mogelijk
in
voor
het
eerste
worden
te worden
instantie
Na deze
bezocht
voor-
en de wegvak-
gegevens
op:
homogeen
te verkrijgen;
beeld.
kan
dan een
tweede
selectie
het
bestand
kunnen
worden
en verkeerskenmerken
bestand,
zullen
de volgende
plaatsvinden
opgenomen.
het
van
Als
wegvak
gegevens
bij
ge-
vastge-
worden:
aantal
-
aanwezigheid
-
rijkstrookbreedte;
-
soort
-
aanwezigheid
bermplankjes;
-
aanwezigheid
obstakels
-
bogen.
rijstroken;
en breedte
middenberm;
wegdek;
Daarnaast
zullen
worden
van
of
tailinventarisatie
vak
in
bestand
wor-
plaatsgevonden;
de verlichtings-
wordt
het
geslotenverklaring.
verlichtingskenmerken
-
niet
of
een voorselectie
in
zich
op grond
aanwezig;
een visueel
met
zal
plaats
niet;
informatie
die
komen
dan de volgende
reconstructies
de eventuele
de wegvakken
aanmerking
levert
de eerste
kennis
wegbeheerders
verlicht
welk
in
lokale
autoweg
Dit
zal
hiervoor
de betreffende
-
bekeken
in
de wegcategorie
is
legd
die
selectiecriterium
-
schikt
en specifieke
beschouwd.
het
de wegkenmerken
bestanden
den gemaakt
opgenomen.
van
worden
worden
ieder
deze
van
uitgevoerd;
aan het
(bomen
geschikt
geschikt
deze
alleen
kruispunt
e.d.);
wegvak
zijn
kruispunten
voor
ook
het
zal
de wegkenmerken
gekoppeld.
de begrenzende
kruispunten
kruispuntenbestand.
in
het
kader
van
het
van
Een dedeze
“aansluitende”
studie
weg-
-19-
3.3
Verlichtingskermerken
Uit
vooronderzoek
verspreid
ciaal
is
zijn
gebleken
opgeslagen.
energiebedrijf
het
algemeen
informatie
kunnen
opgezocht.
Met
deels
waar
behulp
bij
worden
zijn
door
leveren
de verlichting
verzamelde
Hiervoor
zal
computerprogramma
soms bij
bij
of
gegevens
kan
waarvoor
het
Op grond
centraal
gebruik
zeer
provin-
de wegbeheerder
opgeslagen.
bronnen,
de daar
berekend.
Wel is
derden.
de gegevens
van
over
de wegbeheerder,
dan ook de juiste
tingsniveau
DVK te
de gegevens
Soms bij
of
bekend
dat
worden
over
van
deze
decentraal
worden
dan het
gemaakt
de volgende
verlichvan
gegevens
een
nodig
zijn:
-
opstelling
-
lumeninhoud
-
soort
-
lichtpunthoogte;
-
armatuurafstand;
-
plaats
armatuur
-
of
twee
3.4
lamp;
(type)
bij
armatuur;
ten
rijen
type
het
wegen
algemeen
de wegbeheerder
opzichte
masten
Verkeerskenmerken
Op het
over
masten;
dat
in
zijn
in
deze
ieder
dan
over
de dag ontbreken
de belangrijke
naar
in
zig-zag
dag-
of
is
of
portaalopstelling.
wordt
betrokken,
en soms permanent
intensiteitsgegevens
Het
veelal.
kunnen
expositiemaat
bij
onderzoek
etmaalintensiteiten.
verzameld
intensiteit
het
incidenteel
ook meestal
verloop
gegevens
fase
geval
dan wel
worden
kantstreep;
-
hier
zodat
linker
de opstelling
betreft
betrouwbare
van
worden
donker.
gegevens
de vraag
of
over
verloop
intensiteit
dit
wat
Vooralsnog
geteld.
Bij
beschikbaar.
Nadere
is
wordt
meer
wordt
in
Het
over
voldoende
over
mate
de dag,
genuanceerd
hier
niet
het
kan
van
uitge-
gaan.
Naast
de intensiteit
worden
vakkenbestand,
gelegd,
dit
op de hoofdrijbaan
ten
behoeve
ook
de intensiteiten
van
het
die
noodzakelijk
van
kruispuntenbestand.
het
is
kruisende
vcor
het
verkeer
wegvast-
-2o-
3.5
Ongevalskenmerken
Na de uiteindelijke
dat
de cellen
voldoende
van
gevuld
De wijze
waarop
verwachten
aantal
verzameld.
lijk
selectie
de analyse-eenheden
zijn,
moeten
de gegevens
en de constatering
de ongevalsgegevens
verzameld
moeten
worden
worden
is
afhanke-
van:
a.
het
te
b.
de benodigde
Ad
---- a:
Om tot
betrouwbaarheid
een schatting
met behulp
gevens
van
over
van
is
Totale
lengte
primaire
Totale
lengte
secundaire
Totale
lengte
overige
Totale
lengte
hogere
Totaal
aantal
Totaal
Totaal
een grove
de volgende
berekening
2.200
km
wegen
8.100
km
ongevallen
bubeko
12.000
aantal
ongevallen
wegvakken
aantal
ongevallen
schemer
orde
in
dat
de totale
0,9
is
bij
onderverdeling
naar
wegvak
respectievelijk
0,4
ongeval
van
150 wegvakken
wordt
licht),
(75
het
(100
het
daglicht
daglicht
op 12 per
en 0,4
per
Als
orde
de 12.000
ongevallen
analyse-
we nu ook aan-
wegen
plaatsvinden
ongevallen,
ongevallen
schemer
als
orde
per
dus
kilometer
en duisternis.
wordt
dan
Een
eveneens
0,9
kilometer.
van
50 niet
aantal
en 35 duisternis).
jaar.
bij
die
gesteld.
aantal
en kruispunt
verlicht,
totaal
90 % van
op hogere
de wegen
op de hogere
gemiddeld
analyse-eenheden
van
km worden
bubeko
rekenvoorbeeld
dan
waarvan
analyse-eenheden
weglengte
ongevallen
het
ongevallen,
Uitgaande
8.500
en
komen op 8.100
de meeste
en we nemen van
weg 1,3,
bubeko
bubeko
de geselecteerde
aanmerking
dat
deze
4.000
dan kan
eenheid
rijkswegen
bubeko
liggen,
Bij
cijfers:
bubeko
belangrijke
is
en CBS ge-
gemaakt.
bubeko
planwegen
komen
ongevallen
km
wegen
geschat
en soort
te
3.500
uit
jaar
ongevallen
km
Gaan we ervan
10.800
de ongevallen.
2.400
duister
nemen
aantallen
planwegen
van
te verwachten
wegen
van
de locatie
aantal
over
en soort
uitgegaan
van
het
CBS gegevens
lengte
berekening
ongevallen;
gemiddeld
800 meter
verlicht)
wegvakken
Het
lengte
en 30 kruispunten
ongevallen
aantal
geschat
kruispuntongevallen
en in
totaal
(verop 110 per
wordt
-21-
Met
een maximale
onderzoeksperiode
inventariseren
ongevallen
van
worden
10 jaar,
geschat
kan het
op 1.100
totaal
aantal
wegvakongevallen
te
en 120
kruispuntongevallen.
Ad
-mm-b:
Om een betrouwbare
dat
het
analyse
databestand
op al
de ongevalskenmerken
gegevens
van
kilometers
onrechte
geselecteerd
zijn
te voeren
punt
Gezien
wenselijkheid
volgende
Alle
werkwijze
bezocht
mers
van
dan
zullen
worden
zal
van
en ter
met
aangetoond
dat
van
bij
aantal
bij
het
gebeuren
vanaf
ongevallen
dat
de ongevalsformulieren
zullen
in
20 % ten
die
uit
verwacht
wordt
stellen
de ongevalsgegevens.
het
bestand
de ongevalsformulieren
zijn
niet
te
het
oog-
het
het
en de
ons
de
opgenomen,
of
Zijn
via
hiervoor
wij
van
verzameld.
van
de “groentjes”.
de ongevalsformulieren
worden
bestudering
onderzoek
te werken,
die
een aantal
de ongevalsgegevens
verzamelen
de wegvakken
dit
betreft
de geaggregeerde
de verklaringen,
voor
belang
wat
circa
afwijking
van
groot
Voor
gegevens
Ondanks
moeten
plaatse
van
is.
volstaan
de ongevalsformulieren
voor
copieën
zijn.
inventarisatie
geringe
wegbeheerders
worden
te
dat
om met
worden
heeft
een dergelijke
relatief
van
het
betrouwbaar
met geselecteerde
is
betrouwbaarheid
het
is
ongevalsregistratieformulieren)
bleek
vandaar
van
niet
autosnelweg,
( COp’ieën
uitvoeren,
onderdelen
de VOR. Een test
de “groentjes”
tolereren,
zijn
kan daarom
weglengte
aan
te kunnen
de VOR num-
VOR nummers,
VOR nummer
en de DVK
opgevraagd.
De ongevalsformulieren
vervolgens
worden
worden
gecodeerd.
Met
gescreend
op de juiste
deze
gecodeerde
onderscheiden
worden
gegevens
locatie
zullen
etcetera
en
dan de analyses
uitgevoerd.
3.6
Opbouw
Het
databestand
databestand
kan
kruispuntenbestand.
-
wegkenmerken;
-
verlichtingsniveau;
-
intensiteit;
-
aantal
letsel-
Deze beide
en dodelijke
in
een wegvakkenbestand
bestanden
zullen
ongevallen
per
per
kan
dan de beschreven
analyse
worden
bevatten:
tijdseenheid/lichtomstandig-
heid.
Hiermee
“case”
uitgevoerd.
en een
-22-
4
KOSTEN-BATEN
OVERWEGING
Een kosten-baten
oplevert
overweging
over
Dit
van
van
geeft
worden
van
5
RAPPORTAGE
Alle
resultaten
dat
beschrijving
ring
voor
beslissing
de
te
een eerste
wat
zullen
bruikbaar
geven
van
delen
2 en
nemen over
in
over
extra
nodig
in
bredere
de
de verdere
van
voldoende
is
om tot
worden
weergelegd,
kring.
Daarnaast
de toepassingsmogelijkheden
3 van
bij
gegevens
een bepaalde
gebruik
zal
wor-
de verlichting
en
betrouwbaar
beeld
een goede
vergelij-
komen.
één rapport
is
onderzoek
waarbij
de kosten
een niet
het
ongevallen
betreffen,
dit
te
als
aantal
aanzet
Als
en de baten
gemaakt
het
gegevens
aangegeven
de kosten
het
van
de ongevallen.
king
teerd
zal
de bekende
de kosten
zal
worden
een vermindering
verlichting.
den gemaakt
zal
gehele
studie.
voortgang.
van
Op basis
zodanig
zal
het
gepresenrapport
de opgedane
hiervan
een
ervais
een
BIJLAGE
A.
DEEL 1: wegen
Fase
1:
Beslispunt
Fase
2:
bubeko,
70-100
km/h,
-
geen
inventarisatie
verkeecskenmerken
inventarisatie
wegkenmerken
inventarisatie
verlichtingskenmerken
1: voldoende
inventarisatie
uitvoeren
spreiding
gegevens
in
ASW
intensiteiten
ongevallen
bij
en luminanties?
daglicht
analyses
kosten-baten
overwegirg
rapportage
beslispunt
2:
onderzoek
uitvoerbaar
voor:
- autosnelwegen?
- wegen
DEEL 2:
fase
2 50 km/h
en 70 km/h?
autosnelwegen
1: beslispunt
DEEL 3: wenen
fase
bibeko
bibeko.
1, beslispunt
1 en fase
2 als
2 50 km/h
1 en fase
deel
1
en 70 km/h
2 als
deel
1
en bij
duisternis
Biilage
ONDERZOEKNAAR DE R::LATIE TUSSEN
VERKEERSVEILIGHEID EN LICHTNIVEAU
De achtergrond
Dr.
ir.
D.A.
Leidschendam,
Stichting
voor
de opzet
van het onderzoek
Schreuder
juni
1988
Wetenschappelijk
Ond'erzoek Verkeersveiligheid
SWOV
2
-21. INLEIDING
In het
huidige
rijke
rol
maatschappelijke
wegens het
waarbij
sumpt iel’,
uiteen
liggen
deze begrippen
tekenis
worden
hoeften
is er de noodzaak
plaatsvinden;
bestel
toebedacht.
men eist
speelt
het wegverkeer
van plaatsen
een bredere
Evenzeer
dat dit
bepaald
van “productie”
dan alleen
ook bij
keer
direct
vergelijkbaar
zijn
vele
andere
voorzieningen
- ook verlichtingsmiddelen
door
de voertuigen
aan de weg zijn
ting;
OV).
Naast
het
redelijke
worden
meegevoerd
aangebracht
handhaven
(weg-
van overdag.
preventie);
- het bijdragen
Uiteraard
tot
zijn
de subjectieve
deze functies
heeft
zijn
- naast
Deze kunnen
of ook vast
openbare
handhaven
verlich-
van een
het OV nog meer functies;
van de openbare
voor
be-
van het ver-
nodig.
en het
veiligheid
niet
be-
kan
Daartoe
of straatverlichting;
mate van verkeersveiligheid
het handhaven
duisternis
(voertuigverlichting)
van de verkeersafwikkeling
belangrijkste
zijn:
- het (bijdragen
tot)
economische
en de veiligheid
met die
en “con-
door de maatschappelijke
wegverkeer
dat de afwikkeling
een belang-
veiligheid
de
(misdaad-
en de leefbaarheid.
alle
wegen en wegtypen
even zwaar.
2. BELEIDSVRAGEN
Betreffende
steld.
- onder
Ze zijn
welke
OV worden
- welk
de toepassing
niet
van OV kunnen
in alle
gevallen
omstandigheden
(o.a.
drie
alle
drie
beleidsvragen
worden ge-
relevant:
weg- en verkeerstype)
moet een weg van
voorzien;
lichtniveau
correspondeert
met de grenswaarde
waarboven
(meetbare)
toename van de verkeersveiligheid
is te verwachten;
- welk lichtniveau
correspondeert
met de maximale doelmatigheid
verlichting
(afhankelijk
van de omstandigheden
zoals
geen
van de
weg- en verkeers-
type).
Het is gebruikelijk
te beschouwen,
om de verkeersveiligheid
vooral
- zowel
verkeersfunctie
woonstraten
keersveiligheid.
bij
wordt
als
belangrijkste
wegen met een (overwegende
buiten
als
de misdaadpreventie
binnen
criterium
of uitsluitende)
bebouwde kommen. Echter,
vaak zwaarder
voor
gewogen dan de ver-
-33. DE ONDERZOEKSVRAAG
Uit
de drie
beleidsvragen
leid:
- hoe hangt
kan de volgende
de verkeersveiligheid
onderzoeksvraag
af van het niveau
worden afge-
van de openbare
ver-
lichting?
Deze vraag
dient
voor
schillende
typen
verkeer)
ook de eerste
wordt
verschillende
te worden beantwoord.
beleidsvraag
vers taan
wegen (verschillende
wanneer
“verlichting
onder
kunnen de beleidsvragen
beleidsvoornemens
in aanbevelingen
de installatie,
bare
of richtlijnen
de uitvoering,
die
ten behoeve
het onderhoud
worden
kunnen
van het
en de exploitatie
be-
worden
ontwerp,
van open-
verlichting.
Deze onderzoeksvraag
kan in beginsel
De eerste
uit
gaat
baarheid
teerd.
ervan
van de
elementen)
te verhogen.
neembaarheid
aanbiedt.
voldoende
aanbod
tische
terwijl
en het
zijn
tussen
lichtniveau
is een zekere
de vraag.
(Analytisch
leggen
waar-
een zek.ere waar-
meer zouden
als
kritische
model worden gehan-
worden geconcludeerd
van de tweede soort
van onderzoek
de relatie
lichtniveau
tussen
dat bij
plaatsvinden).
Het onderzoek
Het
gaat
van de visueel
onderzoek).
om
kri-
Om de relatie
is een “kalibratie”
in
termen
betreft
worden gebruikt.
het
rechtstreeks
en ongevallen
onderzoeken
van
(een zogenaamde ongevallen-
of een relatie-onderzoek).
Om de bedoelde
relatie
te kunnen
vinden
termen
van verkeersveiligheidsmaatregelen
eerste
methode geeft
termen
van de vermindering
nodig.
de waarneem-
nodig.
De tweede methode
len;
onderzocht.
(de visueel
de waarneembaarheid
te kunnen
kan onderzoek
onderzoek
moet niet
even groot
met de verkeersveiligheid
Daartoe
objecten
geen ongevallen
van de relaties
van ongevallen
relevante
heeft
de verlichtingsinstallatie
(Hieruit
moet tenminste
elementen
ten doel
van de verkeersveiligheid
waarneembaarheid
vinden
worden
Er kan een “vraag-en-aanbod”
Voor het waarborgen
nodig,
op twee manieren
dat de verlichting
het verkeer
voor
neembaarheid
het
worden opgesteld
omvat
verlichting”)
bekend is,
antwoord.
uitgedrukt
“geen openbare
van voertuigverlichting”.
relatie
en ver-
De onderzoeksvraag
door middel
Wanneer de bedoelde
Er kunnen
wegtypen
de causale
de tweede methode,
zijn
re laties
van het aantal
die
echter
en te kunnen
in
methoden
nodig.
De
aan maar geen kwantif
icering
in
(of
geen causale
beide
interpreteren
de ernst)
relaties
van de ongevalgeeft
is daartoe
-4Beide
methoden
titie
betreft
van onderzoek
verder
zullen
alleen
worden gebruikt.
de tweede methode:
De onderhavige
het
no-
relatie-onderzoek.
4. DE OPZET VAN HET ONDERZOEK
Bij
een relatie-onderzoek
variabele
en de onafhankelijke
Andere
kunnen
opgenomen.
“andere”
variabelen
Het is essentieel
variabelen
op de te onderzoeken
len
onderzoek
in het
worden
om nog met redelijke
begrip
uit
eerder
zond vers tand”.
In het
laatste
grootste
deel
kening
terecht,
die
kleiner.
wegen in klassen
ieder
kunnen
op twee niveaus:
Het lichtniveau
len worden
beschouwd.
De intensiteit
gemiddelde
alleen
zijn
verdeling
wegtype
en het
is;
lichtniveau.
gebruik
maken
op “ge-
op voorhand
uit
is gezien.
& Coffeng
is
van wegen de onderlinge
In eerste
is.
worden door
alle
te groot
verlaten
Goudappel
andere
vrij
behalve
alleen
kan het
met de verkomen dan in
blijft.
Het apart
deze ‘rest”
niet
re-
noe-
de hoofd-
de autosnelwegen,
langs
re-
instantie
variabelen
groot
twee variabelen
en wel
de bebouwde kom” en “hoge/lage
kunnen
verkeersaanbod
is dat
wanneer
wat betreft
gelijk
klassen
en de intensiteit
etmaalgemiddelden
gebruikt
dag en duisternis
bepaald
“bui ten/binnen
het
hoofd
Bureau
onderverdeeld
van de etmaalgemiddelden
worden
het
variabe-
Een probleem
niet
maakt echter
dat,
worden
In de praktijk
meestal
over
sterk
variabelen
zouden kun-
de omvang ervan
theoretisch
daarmee uiteraard
zou eigenlijk
beschrijven.
is
verklaard
Het blijkt
snelheid”.
kend;
bepaalde
te houden;
houden met andere
menswaardig
dan wordt
door het
variabelen
rekening
invloed
Zouden al deze “andere”
variabele
van de spreiding
keersintensiteit
de “rest”
geval
uitgevoerd
de “andere”
enige
te kunnen worden uitgevoerd.
gekomen dat voor
tussen
keuze van deze
soms moet men zich
onderzoek
latie
wellicht
verlich-
in de vergelijking
onderzoek;
Uit
voren
parameters
kan men vaak met vrucht
dat een of andere
naar
(het
Daarbij
te sluiten
eerder
die
betrokken,
“verstandig”.
van de ervaring
de afhankelijke
variabele
als
relatie.
middelen
tussen
om een verstandige
aan te wijzen
nen hebben
is het
het om de relatie
(de ongevallen)
tingsniveau).
worden
gaat
laatste
bij
slechts
als
duisternis
bij
gemeten of geschat
van werkdagen).
dat er dus geen relatie
Het is echter
niet
variabe-
dienen
uitzondering
(bijv.
over
de verdeling
alle
te
be-
het
Deze laatste
mag worden genomen dat
het verkeersaanbod
continue
jaar-
maat kan
over
wegen van een
bestaat
tussen
deze
op voorhand
uit
te slui-
-5ten dat een dergelijke
juist
verlicht.
onderzoek
hebben
gemaakt
lijkt
echter
feit
beter
dat
hoger)
basis
de gereden
in vele
gevallen
die
of voor
bij
het
daglicht
Men houdt
toegelaten
moeten worden
bepaald,
60-80
km/u;
snelheid
autosnelwegen
lereerst
110 km/u en hoger.
voldoende
een zekere
worden
binnen
analogie
betrokken.
meer gangbare
bezwaar
niet
groot
te zijn.
bebouwde kommen 20-30
te verkrijgen
km/u,
eventueel
wegen bibeko
is,
onderzoek
te breiden
blijven
dus voor
50-60
komen al-
wanneer
kunnen
komen dus drie
uit
Op
km/u en op
op deze
de wegen bibeko
met wegen bubeko mede in het
instantie
per
kan men de volgende
Voor het onderhavige
vertonen
In eerste
zoek in aanmerking,
is dat de
er meer gegevens
bebouwde kommen in aanmerking;
materiaal
met
(soms aanzienlijk
Ben nadeel
snelheden
rekening
bebouwde kommen 70-90 km/u en 90-110
de wegen buiten
niet
dit
Het
immers meer di-
wijze
hoger
Aangezien
voorkomende
buiten
op die
snelheid.
lijkt
onderscheiden:
worden gekozen.
te nemen; deze is
de gereden
van de in de praktijk
km/u,
snelheid
aan de onveiligheid.
snelheidsklassen
klassen
v’oor onder-
met een vierde
het grootste
onderzoek
kl,asse.
gedeelte
De
buiten
onderzoek.
BGC heeft
wegingen
een voorstel
uit
te voeren.
van 9 januari
1987 die
hierop
neer:
ieder
in vier
onder
gedaan om het
Daarvoor
hierop
deze klassen
zijn
(zie
klassen
verdeeld
voor
zij
onderzoek
verwezen
betrekking
redelijk
zijn,
Kort
van “cel”
en het
riode
er per geval
dan zijn
drie
“gevallen”
de kom met hoge resp.
lage
snelheid
en autosnelwegen.
ui tgeblreid:
wegen bibeko
Tenslotte
het
“geval”
is uit
algemeen
worden
een voorondetzoek
betrekkelijk.
gemakkelijk
over
nodig
nota.
van 2,5 km en een peca.
te onderscheiden:
gebleken
van
symmetrisch
de bedoelde
schatting
Er zijn
een vierde
ll.chtniveau
5 “waarnemingen”
een lengte
naar
komt het
dat de verdeling
en “waarneming”
hier
RWE/559/09/Bn
samengevat
en redelijk
en dat er per “cel”
betreft
nodig.
heeft.
gelijkmatig
Een wegvak of “waarneming”
vakken
naar de nota
kunnen worden onderverdeeld,
de betekenis
van 5 jaar)
aan de hand van deze over-
aanname dat de verkeersintensiteit
de wegen in de prakt ijk
over
goed zullen
e vraag
maximum snelheid
per wegvak moet worden bepaald.
wegvakken
dit
bij
kan worden van ongevallen
is dan de wettelijk
snelheid
die
duisternis
is van belang
kan de wettelijke
gerelateerd
wijze
bij
dat
plaatsgehad.
Voor de snelheid
rect
van verkeer
Deze constatering
gebruik
men mag immers verwachten
bestaat;
wegen met een hoog aandeel
worden
het
relatie
125 à 200 weg-
buiten
Dit
de bebouw-
kan zonodig
met hoge snelheid.
dat de benodigde
te verkrijgen
zijn.
gegevens
met
-6Wat betreft
merkt.
de ongevallengegevens
Men dient
tenminste
niet
zich
gegevens
nauwkeurig
ongevallen
blijkt
genoeg.
tot
Uit
ruim
frequent
niet
van variaties
is echter
ongevallen
mogelijk
trokken.
van de gegevens,
spelen
bij
de VOR of bij
die
gebleken
(of
dat UMSmeestal
de te onderzoeken
betrouwbaar.
onderhavige
in-
die
tot
De registratie
deze zijn
echter
onderzoek
een statis-
te maken. Een andere
bij
opge-
meestal
van letselongevallen
redelijk
de ongevallengegevens
en kosten
is voorts
zijn
kunnen worden gebruikt:
van het
verwerking
Volledigheid
gegevens
is het meest betrouwbaar;
genoeg om ten behoeve
verantwoorde
Andere
De registratie
leiden,
te worden
door de VOR verwerkt
in de registratie
te overtreffen.
van dodelijke
gegevens
SWOV-onderzoek
in de meeste gevallen
ziekenhuisopname
tisch
te beperken
nog het volgende
aan de VOR aangeleverd).
de invloed
vloeden
dient
de wegbeheerder
niet
vraag
is of
moeten worden
met name wat betreft
be-
de locatie,
keuze een rol.
5. DISCUSSIE
De beleidsvragen
spitst
van de Rijkswaterstaat
op de wegen buiten
de autosnelwegen
- het
het
“geval”
gaat
leidt
tot
hoofdwegen
de volgende
wegen binnen
in de eerste
in eerste
instantie
de bebouwde kommen, en daarbij
en de interlocale
Deze constatering
zijn
om
in hoofdzaak
op
(Rijkswegen).
opmerkingen:
de bebouwde kom krijgt
plaats
toege-
de twee “gevallen”
een lagere
prioriteit:
van wegen buiten
de
bebouwde kommen.
- In Nederland
openbare
zijn
enige
verlichting
een aanzienlijk
betrokken
deel
voorzien.
Bij
van het
verlichte
km weg buiten
een dergelijk
de bebouwde kommen van
relatie-onderzoek
wegennet
buiten
zal
de bebouwde kommen
moeten worden.
- De wijze
vertoont
van verlichten
een grote
overeenkomst
ming worden
op Nederlandse
klassen
hebben wat betreft
gesteld,
wegen buiten
De redenen
mate van eenvormigheid.
wegen van verschillende
gering
honderden
buiten
daarvoor
de bebouwde kommen toch
de vereisten
en dat het aantal
bebouwde kommen
die
betrokken
aan de visuele
wegbeheerders
zijn
dat
een grote
waarneslechts
is.
Hieruit
volgen de volgende consequenties
voor het onderzoek:
- Het is mogelijk
dat het Nederlandse
wegennet buiten
de bebouwde kommen
onvoldoende
variatie
biedt
in verlichtingsniveau
om de verlangde
celvul-
-7ling
te kunnen
krijgen.
om wegen buiten
kunnen
zijn
Nederland
het
praktische
in het onderzoek
om een aantal
zoek te betrekken.
wegtype
Aangezien
wegen binnen
Deze wegen dienen
en verkeerssamenstelling
te betrekken
redelijk
zodanig
zoveel
is verdeeld.
over
Aangezien
sen verkeersintensiteit
zal
te rorden
mogelijk
het nodig
gekozen
lijken
is ervan
de verschillende
te verwachten
kan opleveren
de bebouwde kommen in het onder-
zoeken wegen buiten de bebouwde kom.
- Bij de bepaling
van de steekproefgrootte
keersintensiteit
problemen
zal
uitgegaan
klassen
bestaan,
ze qua
op de te onderldat de ver-
van lichtniveau
is dat er een zekere
en lichtniveau
dat
samenhang
moet men erop
rekenen
dat de steekproef
groter
zal moeten zijn dan het minimum.
- Deze overwegingen
leiden
tot een voorstel
waarbij
het onderzoek
onderdelen
wordt
opgesplitst,
o deel
1; wegen buiten
o deel
2; autosnelwegen
o deel
3; wegen binnen
tus-
in drie
te weten
de bebouwde kom
de bebouwde kom, eventueel
wegen in het buiten-
land.
Het eerste
deel
van deze drie
daarmee de aanpak
krijgt
de eerste
kan worden getest,
in de belangstelling
deels
prioriteit,
deels
omdat deze wegtypen
omdat
het
meest
staan.
6. DE FASERING VAN HET ONDER20EK
-Het onderzoek
alleen
fase
voor
zal
het
wordt
in fasen
eerste
onderdeel
een beslispunt
In de eerste
fase wordt
van het onderzoek
van de gekozen
doorgaan
afgeleid
met fase
In de tweede
en wel
De tweede
uit
fase
de eerste
of,
van rotondes
lijkt
(eerste
instantie
de gegevens
omvat een eerste
Uit
variatie
de be-
de wegken-
deze inventariin de gegevens,
beslispunt).
de ongevallengegevens
van deze wegen verzameld,
van de ongevallen
analyse
van de gegevens
bij
duisternis.
(tegelijk
met die
fase).
Aan de hand van deze analyse
rapportage
Na iedere
(wegen buiten
van het verkeer,
geïnventariseerd.
op grond
2 zinvol
fase worden
in eerste
vooralsnog
uitgewerkt.
weggedeelten
de gegevens
merken en de verlichtingskenmerken
wordt
zijn
“ingebouwd”.
bouwde kom, niet-autosnelwegen)
satie
Deze fasen
worden uitgevoerd.
wettigt
(tweede
wordt
beslist
beslispunt).
of dat materiaal
Wanneer de resultaten
een complete
ertoe
aan-
-8-
leiding
geven,
wordt
de tweede fase afgesloten
met een rapportage
van BGC
aan de SWOV.
De derde
fase omvat de rapportage
van de SWOVaan de Rijkswaterstaat
speciale
aandacht wordt gegeven aan de wijze waarop de
(Dw) > waarbij
resultaten
van het onderzoek passen rn het verkeersveiligheidsbeleid.
Deze
fasering
uitgewerkt.
wordt
in het door BGC op te stellen
studievoorstel
verder
- 1 -
Biilage
DE RELATIE TUSSEN OPENBAREVERLICHTING EN VERKEERSVEILIGHEID
Een methodologische
Dr.
P.H.
notitie
Polak,
SWOV, Leidschendam,
1987
INLEIDING
Iedereen
is er van o.Jertuigd
gediend
zijn.
's nachts
is met het
weet ook dat het
dal: de verkeersveiligheid
duur
verlichten
is en dat
van openbare
lichtmasten
verlichting
zou zóveel
heid
weten
van openbare
benodigde
openbare
dat aangegeven
verlicht.ing
kwaliteit
maximale
tussen
verlichtingssterkte)
belangrijk.
is met name voor
verlichting
DE RELATIE:
Zoals
is duurder,
altijd
in dit
loopt
is ook in dit
waarnemingsvermogen,
niveau
via
geval
hierdoor
wordt
moeilijk.
in hoeverre
het
Een punt
belangrijk:
alleen
betere
‘31s in de bedrijfskosten.
verminderde
hierbij
risico.
vlucht
moeten nemen tot
tussen
openbare
risico
het
gedrag
waarover
verlichting
de tussenschakels.
de black-boxbenadering:
en verkeersveiligheid
Het voordeel
op de
tussen-
belnvloedt
naar
en dat
deze causale
reageert
zullen
door
gedrag
we onderzoeken
is de eenvoudiger
zonder
tot
keten
bestaat
door
we ook hier
direct,
het
leidt
nog geen consensus
weer te compenseren
rela-
verlichting
beinvloed
omstandigheden
Vanwege de genoemde problemen
eenvoudige
verlichting
Onderzoek
de mens op verbeterde
groter
naar
een beis zeer
De belangrijkste
de mens. Openbare
is uiterst
van)
gegeven
van een directe
tussenschakels.
mate van verkeersveiligheid.
deel
Men
of kruispunten
immers niet
en de aard van openbare
een andere
is
de baten.
verlichting
de kosten
in aanleg
van
en wat dan de
moet zijn,
vak is er geen sprake
van het
verkeersveiligheid
schakel
bij
wegvakken
van openbare
zowel
De kosten
IN THEORIE
de invloed
tie:
niveau
kunnen
en verkeersveilig-
Het gaat hier
ook het
openbare
ligt
zouden moeten worden
om een ja/nee-probleem,
laatste
obstakels
verlichting
kosten/baten-verhouding.
Dit
probleem
kan worden welke
voorzien
(lees
het
gevallen
Maar iedereen
gemaakt worden.
goed bekend,
van de relatie
willen
paalde
zijn
wegen.
gevaarlijke
Er moet dus een kosten/baten-afweging
openbare
in veel
(een
met een
onze toelde relatie
te kijken
onderzoekbaarheid,
3
- 2 -
een nadeel
is de beperktere
taten.
Stel,
we vinden
paalde
typen
wegen leidt
dat het
dan kan deze maatregel
als
door verschuivingen
het
risico
openbare
nog nadelig
stroom
voordoet.
verlichting
van openbare
risico
de kwaliteit
of
zou heel
relatie
niet
we kunnen
voorzien
onderzoek
keersstromen
openbare
waarover
dan was het
voor
(met varierende
verschillende
wegtypen.
verlichting
voor
vele
We noemen slechts
ander
probleem
relatie
die
niet
voor
voor
een korter
die
zou dan gelden
er heel
waarschijnlijk
de leeftijdverdeling
een "oneindig"
stuk
over
gaan en die
verlichting.
Maar
we zouden
van verschillende
tussen
de relatie
functie
voor
twee niet
tussen
van verschillende
bijvoorbeeld
anders
uit
droog
kunnen
of vermoedelijk
zien.
een rol
van de bestuurders.
van de openbare
lang
wegvak geldt
of anders
het
ver-
zou zijn
is dat van de homogeniteit
geldt
de beschikking
Het resultaat
de relaties
spelen.
in de
en verkeerssamenstellingen)
weer.
nog meer variabelen
relatie
onvoldoende,
als
dat
ook de ongelijkmatigheid
niet
combinaties
weg
grootheid
intensiteiten
Dit
Er zijn
onderzoek
verkeersstromen
ons doel
en verkeersveiligheid,
weer zouden
type
maar dit
uit
"eenvoudige"
dezelfde
en
Het is on-
is van het
vormen van openbare
weg- en verkeerskenmerken.
Voor nat
heeft
Het
verlichting
een meerdimensionele
we hebben nu éénmaal
moeten herhalen
openbare
er aanwijzingen
is zo'n
van evenzoveel
wel,
gepoogd
te benaderen.
afhankelijk
verlichting
Helaas
wegvakken
in de
verlichting
die verkeersstroom.
verlichtingssterkte
invloed.
gelijke
sterk
Ook zijn
van openbare
zes a tien
weg voor
overdag
voldoende
tussen
openbare
uitvoeringsvormen
de situatie
overdag
verkeers-
zonder
en omvang van de verkeersstromen,
zijn,
te bepalen:
ook al kon dit
zinvol
is de relatie
die
van de verlichting
praktijk
met verschillende
tussen
eenvoudigst
een bepaalde
omdat immers met openbare
of van de aard
het
's nachts
(de vorm van)
de gemiddelde
van de maatregel
met 'de relatie
risico
type
de uitvoeringsvorm
naast
kan worden
dan het
dat
goed zo kunnen
gevolg
zich
voor
of kruispunt,
als
verkeersveiligheid:
waarop
Ook is het
van de vergelijking
bekend
de totale
Conceptueel
van de verlichting
verkeersveiligheid
op die wegen,
wegtype
's nachts
te betrekken,
resultaat
voor
wat bedoeld
We vergelijken
verlichting.
beschouwing
zijn
op be-
wegen toeneemt.
een bepaald
met het
verlichting
ongevallenquotient
en verkeersveiligheid'.
voor
van de resul-
van openbare
in de verkeersstromen
verlichting
relatie
over
een lager
te onderzoeken
is die
is:
tot
interpreteerbaarheid
aanbrengen
op de niet-verlichte
Het is nuttig
wordt
causale
Een
verlichting.
Een
waarschijnlijk
verlichte
wegvakken.
- 3 -
Als we nu concluderen
dat deze relatie
keersveiligheid
niet
DE RELATIE:
DE PRAKTIJK
In Nederland
is een deel
de rest
verlicht,
Is het
mogelijk
af te leiden
te bepa len
heeft
uit
netingen
van de vraagstelling
voorstel
in die
van zijn
de volgende
lichting
veel
richting
over
uit
hier
's nachts
niet
ongevallen,
omdat eenvoudige
onveiligheid
Het is dus zonder
de onderzochte
ongevallen.
uit
wegvakken
de relevante
beeld
krijgen
den voldaan
De eerste
worden
die
we zo'n
Helaas
belen
laat
wegvakken.
Willen
de mogelijkheid
de
van het
probleem
is
de verkeerspresnacht
om precies
om, zoals
gesuggereerd,
de
deze
de dag/nacht-ratio
van de
dat dan de relat.ie
tussen
en openbare
kunnen
is
tussen
Deze is voor
zien
voor
verkeer,
brandt.
verlichting
gemeten
verkeersprestatie
te bepalen
wij
ver-
hiervan
zijn
bij
de nachtelijke
zou overigens
zijn
veel
Een verder
uit
een etmaal
onafiankelijk
van de relatie
van de outputgrootheid
gebeuren
het
van
bij
een
steekproef
genoemde wegennet
dan moet aan minstens
een
één van twee voorwaar-
zijn.
mogelijkheid
doet
(praktisch)
verschillende
als
algebra
meer nodig
Deze bepaling
zal
is de verkeersprestatie
over
zoals
variabele,
af te leiden
daar-
men heeft
Het gevolg
correlatie.
verlichting
de beant-
wegvakken
waren,
wordt
Het is onjuist
voor
Naar aanleiding
enz.
Hierdoor
relatie
een Dnderzoek-
in tegendeel,
bijkomende
bekend.
verkeersprestatie
dienen
BGC heeft
voor
kwaliteit.
gemiddelde
mate van correlatie
de openbare
nachtelijke
wordt.
te kunnen
(BGC, 1986).
van die
om gaat
als
meeste wegvakken
de gemiddelde
basis
een soort
situaties
van de belangrijkste
Waar het
van verschillende
verdeeld,
variabelen.
en ver-
wat dan wel kan.
te maken. De verlichte
wegvakken
afhankelijk
verlichting
de bebouwde kom niet
de inleiding?
maar onbekende
doen van onderzoek
te zijn,
is om als
opmerkingen
relevante
de bepaling
buiten
wegennet
onoverzichteli:jke
dat er een zekere,
verschillende
de vraag
waar daar goede redenen
ongevallen,
tatie.
op dit
geformuleerd
alle
geplaatst
openbare
openbar,a verlichting
die voldoende
aselect
rijst
is,
van het wegennet
woording
niet
tussen
dezelfde
niveaus
set
voor
voor
hoe de biva-riate
en (nachtelijke)
als
een set wegvakken
nachtelijke
van openbare
konden vinden
is onbekend
lichtniveau
zich
verkeersprestatie
verlichting.
Nog mooier
verschillende
verdeling
gevonden
kan
hebben,
zou het
maar
zijn
verkeersprestaties.
van wegvakken
verkeersprestatie
er uit
over
de varia-
ziet.
Anders
- 4 -
dan BGC gaan wij
zou kunnen
er van uit
vertonen.
afhankelijk
De berekening
van de gevonden
problemen
ontstaan
(die
nis
geografische
kloktijd
winterseizoen)
daglicht.
voor
waarvoor
ligging
Het resultaat
te verkrijgen
is het
om de relevante
tatie
overdag
effecten.
Dit
schillende
of,
ling
aansluiting
het
eerste
het
door
overdag
soms (in
en in de rest
van het
moeten
wordt.
rekening
onderzoek
de SWOVuitgevoerde
grootheden
een volledige
inventarisatie
gegevens
openbare
Onze
het
jaar
bij
dan niet
van het
te
risico
Die kunnen
Dan is
project
van het
door
gehouden
grotere
range
met seizoenin de ver-
tussen
worden
aanbeve-
onderzoek
verricht.
weg-,
Noord-Brabant
Brabantse
dit
Het verdient
de SWOVzijn
waaronder
en de gehanteerde
bijdragen.
van
Bij
verkeers-
is uitgegaan
wegennet,
Deze gegevens
tot
verlich-
van de inventarisatie
relatie-onderzoek
vermoedelijk
openbare
gemeten moeten worden
die
van
ook de verkeerspres-
gedaan kan worden.
verlichting.
niveau
fase van deze aard kan besloten
zoals
is,
Het verdient
een veel
moeten worden
de resultaten
in het
voldaan
naar
zonder
omdat dan over
verkregen
te zoeken bij
kunnen
de avondspits
en wegvakken
Na een eerste
onveiligheids-
grammatuur
daglicht.
verkeersprestatie.
dat de prestaties
type,
duister-
omdat een aan
te inventariseren
(nachtelijke)
en tweede wegennet
over
bij
en verkeersprestaties.
wegvakken
Er zal
seizoenen.
verlichting)
bij
in principe,
vindt
te betrekken,
betekent
van weg-
of aan één van de twee voorwaarden
informatie
en zo ja welk
zullen
worden.
en naar
nodig.
is aan die
in verkeersprestatie
ook de situatie
van lichtniveaus
van openbare
als
plaats
vergeleken
in de beschouwing
niveau
is dan de nacht/dag-verhouding
Om zekerheid
aanbeveling
een combinatie
gelijk
verlichtingsniveaus
verlichting
lukt
die mogelijkheid
duisternis
de onderzochte
openbare
in de tabel
dat de verkeersprestatie
verplaatsingspatroon
dan weer onderling
ting
geldt
De seizoenverschillen
nodig
het
verlichting
schept
bij
zijn.
als
van een bepaald
openbare
gebonden
groot
zijn
te vinden
en brandende
van onafhankelijkheid,
mate van afhankelijkheid
is aanwezig
voorzien
en perioden
van BGC gaat uit
met de celvulling.
De tweede mogelijkheid
vakken
dat die wel eens een hoge mate van correlatie
en
van
ook
pro-

20140902 ASV PvdA over verkeersveiligheid

EVO - Reduceren van energie in bestaande magazijnen

US 3-luik GLAS staand ROLPLOOI binnen low

In deze brochure - Sint

CORR_6LG LI41000400 BASE NL-8329219024341025796 20..20

Folder Volkswagen Amarok sneeuwschuiver

sportief Herinrichting voorzijde Pieter Steyn IV

ongevaltheorie - Safety Analyse

Handleiding TL vervangen

Alpina 613 UT