Jack Boer en de bevrijding van de

Jack Boer en de bevrijding van de
Werfstraatgevangenis
62 jaar geleden, in de vroege ochtend, bevrijdde KNIL-kapitein Jacobus Lambertus (‘Jack’)
Boer, samen met een Britse en één oude Stuarttank en 10 door de Britten ter beschikking
gestelde Brits-indische soldaten (Mahratta's) en Gurkha’s, 2.384 Nederlandse gevangenen
(uit de Bersiap-periode) uit de Werfstraatgevangenis in Surabaja, bewaakt door ± 200
pemuda’s.
Het is 10 november 1945. Het is zeer roerig
in Surabaja.
Op 25 oktober nog embarkeerde in de
haven van Tanjung Perak nog triomfantelijk
de Britse brigadegeneraal A.W.S. Mallaby;
op 30 oktober wordt de generaal op
lafhartige wijze op de Rode Brug (Jembatan
Merah) in Surabaja vermoord. Hij
inspecteerde de stad in zijn auto, kwam
onverwacht in een oproer terecht en kwam
om het leven toen een pemuda om 20.30
uur zijn auto opblies.
Jack Boer
Saillant detail is dat hij zojuist Internatio Gebouw aan het Willemsplein een bestand was
overeengekomen met Hatta en Sukarno…
De moord op Mallaby,
commandant van de 49th
Indian Infantry Brigade, liet de
Britse geallieerde legerleiding
niet over zijn kant gaan.
Zijn opvolger, generaal Robert
Mansergh, commandant van de
geallieerde troepen op OostJava, stelde op 9 november
1945 een ultimatum: vóór
06.00 uur de volgende dag
moesten de ongeregelde
Indonesische strijdgroepen in
Surabaja de wapens hebben
neergelegd, alle gijzelaars
vrijkomen en de Indonesische
leiders zich hebben
overgegeven.
Op dat moment verbleven
2.384 Nederlanders als
gijzelaar in de
Werfstraatgevangenis in
Surabaja.
De Britse brigadegeneraal A.W.S. Mallaby
1
Jack Boer werkte op dat moment bij de Bataafsche Petroleum Maatschappij (BPM) voorloper van Shell – ten behoeve van de brandstofvoorziening van de Nederlandse vloot in
Surabaja, maar hij was tevens reserve-kapitein bij het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger
(KNIL).
Hij stelde zich vrijwillig ten dienste van een peloton Gurkha’s en Mahratta’s in de haven
om met gevaar voor eigen leven mee te doen aan de bestorming van de
Werfstraatgevangenis. Het gevaar was zeer groot dat de ongeregelde Indonesische
strijdgroepen de Nederlandse en Indisch-Nederlandse gijzelaars zouden doden. Een
Nederlandse tolk en een gids in de stad kwam de Britten dan ook goed van pas.
In een Brits legeruniform deed Boer mee aan de actie, waar zijn werkgever – BPM – alle
belang bij had. Represaillemogelijkheden op de petro-infrastructuur in de haven van
Surabaja waren zeer aannemelijk. Dat werd angstig bewaarheid: in de navolgende veldslag
in Surabaja zouden vele schepen tot zinken worden gebracht en haveninstallaties vernield.
De bevrijdingsactie in de Werfstraatgevangenis was feitelijk een opmaat geweest naar die
veldslag. Het ultimatum van de Britten werd niet beantwoord. Het kostte de Britten
vervolgens 5 weken om de Indonesische weerstand in Surabaja te breken, waarbij 15.000
Indonesiërs het leven lieten. 400 Britse militairen raakten gewond of werden gedood.
In 1953 verliet kapitein Jack Boer Indonesië als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau met
de zwaarden. Hij overleed op 82-jarige leeftijd op 5 september 1993.
In 1997 publiceerde Jack Boer ‘ Koninklijke Olie in Indië’, de prijs voor het vloeibare goud
1939-1953’ (Uitgeverij Bonneville, 378 pagina’s, ISBN 9073304539). Hierin staat ook een
hoofdstuk over de gebeurtenisssen in de Werfstraatgevangenis te Surabaja.
In 1998 zond de EO-televisie een documentaire van Rinus Spoor uit over Jack Boer. Hierin
werd aandacht gevraagd voor de bijzondere man, die wellicht een Militaire Willemsorde
zou hebben verdiend met zijn actie.
2

Download Report