Download - GGD Kennisnet

Inspectie positief over medische zorg in vier
nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar
snelle uitbreiding van de opvang van asielzoekers
leidt tot risico’s in de medische zorg
Utrecht, oktober 2014
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg
oktober 2014
Inhoud
1
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
Inleiding—3
Aanleiding en belang-3
Doel-3
Werkwijze-3
Toetsingskader-4
2
2.1.
2.2.
2.3.
Conclusies—6
Inleiding—6
Positieve algemene indruk van de vier bezochte nieuwe opvangcentra—6
Snelle uitbreiding opvangplaatsen leidt tot risico’s in de medische zorg—6
3
3.1.
3.2.
3.3.
Handhaving en vervolg—7
Inleiding—7
Aanbeveling—7
Vervolgacties inspectie—7
4.
4.1.
4.2.
4.3
4.4.
Resultaten—8
Niet-medische gidsfunctie door het COA—8
Huisartsenzorg door het GC A—8
Publieke gezondheidszorg—9
Samenwerking COA, GC A, GGD en JGZ-organisatie—9
Pagina 2 van 9
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg oktober 2014
1
Inleiding
1.1
Aanleiding en belang
In verband met de grotere instroom van asielzoekers heeft het Centraal Orgaan
opvang Asielzoekers (COA) het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers sterk
uitgebreid. In de periode vanaf 1 april t/m 1 september 2014 zijn er circa 5.000
nieuwe plaatsen bijgekomen. Deze plaatsen heeft het COA gerealiseerd door de
reservecapaciteit in te zetten, verschillende vroegere opvangcentra te heropenen en
bestaande opvangcentra uit te breiden. Daarnaast zijn nieuwe opvangcentra
geopend, zoals in voormalige gevangenissen.1
De Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: inspectie) heeft in augustus korte
bezoeken gebracht aan vier opvangcentra voor asielzoekers die tussen maart 2014
en mei 2014 zijn geopend. De inspectie bracht deze bezoeken omdat het in korte
tijd uitbreiden van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers extra risico’s met
zich meebrengt in de medische zorg voor asielzoekers. Asielzoekers vormen een
kwetsbare groep in de gezondheidszorg vanwege hun andere taal en cultuur, de
vaak slechtere gezondheidstoestand en de onzekere positie waarin ze verkeren.
Aandacht voor kwetsbare groepen is één van de prioriteiten in het
Meerjarenbeleidsplan 2012 – 2015 van de inspectie.
De inspectie heeft dit onderzoek op eigen initiatief uitgevoerd.
1.2
Doel
Een indruk krijgen van de wijze waarop de medische basisvoorzieningen voor
asielzoekers zijn geregeld in de nieuw geopende opvangcentra.
Het ging hierbij niet om een uitgebreide toetsing van de kwaliteit van de medische
zorg op de opvangcentra, maar om een check van essentiële randvoorwaarden voor
verantwoorde zorg aan asielzoekers.
1.3
Werkwijze
Op verzoek van de inspectie ontving zij van het COA een lijst met de nieuw
geopende opvangcentra voor asielzoekers in de periode september 2013 – juli 2014.
In totaal betrof dit elf opvangcentra.
De functie van deze nieuwe opvangcentra varieerde van:
Centrale Ontvangst Locatie (COL)
Het COA vangt asielzoekers direct na binnenkomst in Nederland op in de COL. De
asielzoeker krijgt begeleiding gericht op de voorbereiding van zijn asielaanvraag.
pre-Proces Opvang Locatie (pre-POL)
Als de asielzoeker wordt toegelaten tot de asielprocedure komt deze na de COL in
een POL. Als er geen plaats is in een POL, wordt de asielzoeker tijdelijk opgevangen
in een pre-POL, totdat er plaats is in een POL.
Proces Opvang Locatie (POL)
Asielzoekers die in de eerste fase van de asielprocedure zitten (de Algemene
Asielprocedure) worden opgevangen in een POL. De POL’s bevinden zich in de buurt
van het kantoor van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) waar de aanvraag
van de asielzoeker in behandeling is.
Regulier asielzoekerscentrum (AZC)
Na de POL kunnen asielzoekers worden opgevangen in een regulier AZC. Zij krijgen
daar begeleiding gericht op de fase waarin zij in de asielprocedure zitten.
1 Brief van de staatssecretaris van V&J aan de Tweede Kamer over capaciteitsgebrek in de opvang van asielzoekers
d.d. 14-09-2014
Pagina 3 van 9
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg
oktober 2014
De inspectie heeft vier nieuwe opvangcentra bezocht. Bij deze bezoeken koos de
inspectie voor opvangcentra die het meest recent, maar wel minmaal 6 weken vóór
de bezoekdatum waren geopend, omdat na 6 weken stabiele huisartsenzorg vanuit
het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GC A) mogelijk is.2
Om een zo breed mogelijk beeld te krijgen en enige vergelijking mogelijk te maken,
selecteerde de inspectie opvangcentra met verschillende functies.
Dit leidde tot bezoeken aan de volgende opvangcentra:
AZC in Budel (geopend in mei 2014, maximaal 240 asielzoekers);
AZC in Zeist (geopend in maart 2014, maximaal 364 asielzoekers);
pre-POL in Onnen (geopend in mei 2014, maximaal 270 asielzoekers);
pre-POL/COL in Veenhuizen (geopend in mei 2014, maximaal 386 asielzoekers).
De inspectie bracht de bezoeken in augustus 2014. Zij kondigde de bezoeken enkele
dagen van tevoren schriftelijk aan bij de gesprekspartners uit de geselecteerde
opvangcentra.
Tijdens de bezoeken3 aan de opvangopvangcentra sprak de inspectie met:
twee asielzoekers (in afzonderlijke gesprekken);
(een) medewerker(s) van het COA;
(een) medewerker(s) van het GC A;
(een) medewerker(s) van de GGD van de afdeling infectieziektepreventie en
-bestrijding (IZB).
Indien Jeugdgezondheidszorg (JGZ) werd geboden op het opvangcentrum sprak de
inspectie ook met:
(een) medewerker(s) van de afdeling JGZ van de GGD en met een medewerker
van de JGZ-organisatie 0 – 4 jaar.
De inspectie legde per opvangcentrum in een brief haar concept bevindingen voor
aan de gesprekspartners met het verzoek om eventuele feitelijke onjuistheden aan
te geven. Na correctie door de inspectie, ontvingen de gesprekspartners een brief
met definitieve bevindingen en de conclusies van de inspectie.
1.4
Toetsingskader
Voor de bezoeken stelde de inspectie geen toetsingskader op maar gebruikte zij de
volgende algemene kaders voor de medische zorg aan asielzoekers:
Kader niet-medische gidsfunctie, COA, versie 2.2, 28-02-2013;
Algemene informatie van het GC A (www.gcasielzoekers.nl);
Samenvatting GC A-standpunt Verantwoorde huisartsenzorg bij onvoorziene
verhoogde instroom van asielzoekers, GC A, mei 2014;
Protocol samenwerking & verantwoordelijkheden bij zorguitvoering, GC A,
23-09-2011;
Takenpakket Publieke gezondheidszorg asielzoekers in PGA-contract 2014-2015,
GGD GHOR Nederland, versie mei 2014.
Tijdens de bezoeken kwamen de volgende thema’s aan de orde:
a) Niet-medische gidsfunctie door het COA
Mondelinge en schriftelijke voorlichting
Telefoon voor het bellen naar de GC A Praktijklijn
Organiseren van multidisciplinair overleg (MDO)
b) Huisartsenzorg door het GC A
Bereikbaarheid en beschikbaarheid (incl. GC A Praktijklijn)
2 Samenvatting GC A-standpunt Verantwoorde huisartsenzorg bij onvoorziene verhoogde instroom van asielzoekers,
GC A, mei 2014
3 Met enkele medewerkers heeft de inspectie telefonisch gesproken omdat zij tijdens het inspectiebezoek niet op het
opvangcentrum waren.
Pagina 4 van 9
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg oktober 2014
Samenwerking en verantwoordelijkheden binnen het GC A
Triage en medische intake
c) Publieke gezondheidszorg
Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar
Infectiepreventie en –bestrijding
d) Samenwerking COA, GC A, GGD en JGZ-organisatie
De inspectie heeft op grond van de Kwaliteitswet Zorginstellingen toezicht op het GC
A, de GGD’en en de JGZ-organisaties. De inspectie heeft geen toezicht op het COA
Het COA valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Veiligheid en
Justitie. Omdat de uitvoering van de niet-medische gidsfunctie door het COA een
essentieel onderdeel is van de gezondheidszorg aan asielzoekers heeft de inspectie
de uitvoering van de niet-medische gidsfunctie wel meegenomen in haar bezoeken.
Pagina 5 van 9
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg
oktober 2014
2
Conclusies
2.1
Inleiding
De inspectie bezocht vier van de elf nieuwe opvangcentra voor asielzoekers die
tussen september 2013 en juli 2014 waren geopend.
De resultaten van deze vier bezoeken zijn niet generaliseerbaar voor alle elf nieuwe
opvangcentra voor asielzoekers.
2.2
Positieve algemene indruk van de vier bezochte nieuwe opvangcentra
De algemene indruk van de inspectie van de wijze waarop de medische
basisvoorzieningen voor de asielzoekers in de vier nieuwe opvangcentra waren
geregeld is positief. De medewerkers met wie de inspectie sprak toonden zich zeer
betrokken bij hun werk en de asielzoekers met wie de inspectie sprak waren over
het algemeen redelijk tevreden.
De medewerkers van het COA, het GC A, de GGD en de JGZ moesten pionieren en
veel regelen in korte tijd. De indruk van de inspectie was dat zij daarbij
oplossingsgericht te werk gingen, dat er een positieve sfeer was bij de medewerkers
en dat de onderlinge samenwerking tussen de medewerkers van het COA, het GC A,
de GGD en de JGZ goed verliep.
De inspectie heeft veel waardering voor de inzet en de flexibiliteit waarmee deze
medewerkers werkten aan het realiseren van de medische basisvoorzieningen voor
asielzoekers in de nieuwe opvangcentra.
2.3
Snelle uitbreiding opvangplaatsen leidt tot risico’s in de medische zorg
Ondanks een positieve algemene indruk signaleert de inspectie op basis van haar
bezoeken ook enkele risico’s in de medische zorg voor asielzoekers.
Als mogelijke risico’s bij het in zeer korte tijd uitbreiden van het aantal
opvangplaatsen voor asielzoekers ziet de inspectie:
t.a.v. de niet-medische gidsfunctie door het COA:
Onbegrip en ontevredenheid bij asielzoekers door beperkte informatie over de
organisatie van de huisartsenzorg
t.a.v. de huisartsenzorg door het GC A:
Onvoldoende inbedding van de huisartsenzorg in de regio
Asielzoekers met een zorgbehoefte zijn niet snel genoeg in beeld bij het GC A
Overbelasting van de GC A Praktijklijn
t.a.v. de publieke gezondheidszorg:
TBC-screening onvoldoende uitgevoerd
Kinderen onvoldoende gevaccineerd.
Pagina 6 van 9
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg oktober 2014
3
Handhaving en vervolg
3.1
Inleiding
Met dit onderzoek wilde de inspectie een indruk krijgen van de wijze waarop de
medische basisvoorzieningen voor asielzoekers zijn geregeld in de nieuw geopende
opvangcentra. Het ging hierbij niet om een uitgebreide toetsing van de kwaliteit van
de medische zorg op de opvangcentra, maar om een check van essentiële
randvoorwaarden voor verantwoorde zorg aan asielzoekers.
De inspectie trof geen situaties aan die hoge risico’s met zich meebrachten voor de
veiligheid van de asielzoekers. Daarom achtte de inspectie het niet nodig om
maatregelen op te leggen.
Om de betrokken partijen bewust te maken van de door de inspectie gesignaleerde
risico’s die samenhangen met de snelle uitbreiding van het aantal opvangplaatsen
voor asielzoekers doet de inspectie wel een aanbeveling aan het COA, het GC A en
GGD GHOR Nederland.
3.2
Aanbeveling
De inspectie vindt het van belang dat de landelijke organisaties (het COA, het GC A
en GGD GHOR Nederland) zich bewust zijn van de in hoofdstuk 2, paragraaf 3
genoemde risico’s bij snelle uitbreiding van het aantal opvangplaatsen voor
asielzoekers. De inspectie vraagt de landelijke organisaties daarom om de inspectie
binnen 6 weken te informeren over hoe zij bij verdere uitbreiding van de
opvangcapaciteit voor asielzoekers deze risico’s minimaliseren en monitoren.
3.3
Vervolgacties inspectie
Gezien de snelle stijging van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers, blijft de
inspectie de ontwikkelingen in de opvang van asielzoekers en de wijze waarop de
medische basisvoorzieningen worden georganiseerd nauwgezet volgen. De inspectie
past haar toezichtactiviteiten hierop aan en zal de komende maanden opnieuw
bezoeken brengen aan nieuwe opvangplaatsen voor asielzoekers.
Deze bezoeken kondigt de inspectie niet of kort van tevoren aan.
Pagina 7 van 9
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg
4
Resultaten
4.1
Niet-medische gidsfunctie door het COA
oktober 2014
Mondelinge en schriftelijke voorlichting
Op de vier bezochte opvangcentra informeerden de COA-medewerkers alle nieuw
binnengekomen asielzoekers bij aankomst beknopt over de 24-uurs toegankelijkheid
van de receptie en over hoe en wanneer het GC A te bereiken was. Vaak gebeurde
dat mondeling in groepsbijeenkomsten als er grote groepen tegelijk binnenkwamen
en via het meegeven van schriftelijke informatie.
Algemene informatie over de organisatie van de huisartsenzorg kwam niet of
nauwelijks aan de orde en alleen op de AZC’s werden vervolggesprekken gevoerd
waarin meer informatie gegeven kon worden. De informatie over wat asielzoekers
moesten doen in een levensbedreigende situatie was beperkt tot het waarschuwen
van de receptie.
Telefoon voor het bellen naar de GC A Praktijklijn
Op de vier bezochte opvangcentra was een vaste telefoon beschikbaar waarmee
asielzoekers gratis de GC A Praktijklijn konden bellen. Het COA had daarbij op alle
centra aandacht voor de privacy van de asielzoekers die wilden bellen. Op sommige
opvangcentra was er naast een vaste telefoon ook een mobiele telefoon beschikbaar
waarmee asielzoekers naar de GC A Praktijklijn konden bellen.
Organiseren van multidisciplinair overleg (MDO)
Op de vier bezochte opvangcentra organiseerde het COA een multidisciplinair
overleg (MDO) waarbij medewerkers van het COA, het GC A en soms ook van de
JGZ aanwezig waren. De frequentie van het MDO varieerde van eenmaal per week
tot eenmaal per maand. Verslaglegging door het COA van hetgeen besproken werd
in het MDO vond niet op alle bezochte opvangcentra standaard plaats.
4.2
Huisartsenzorg door het GC A
Bereikbaarheid en beschikbaarheid (incl. GC A Praktijklijn)
In de vier bezochte opvangcentra voor asielzoekers werd de huisartsgeneeskundige
zorg voor asielzoekers uitgevoerd door huisartsen die zelf geen huisartsenpraktijk
hadden of geen huisartsenpraktijk hadden dichtbij het opvangcentrum voor
asielzoekers. De huisartsenzorg was wel 24/7 geborgd door middel van afspraken
met de regionale huisartsenpost voor de zorg tijdens avond, nacht en weekend en
afspraken over de achterwacht tijdens werkdagen buiten de spreekuurtijden om.
Uit de gesprekken met de asielzoekers bleek dat zij wel bekend waren met de GC A
Praktijklijn, maar de functie en de werkwijze ervan niet goed begrepen (m.n.
onbekendheid met het begrip triage). Hierdoor voelden zij zich soms onvoldoende
gehoord of maakten zij zich zorgen over de bereikbaarheid en de beschikbaarheid
van de huisartsenzorg, hoewel die op de vier opvangcentra 24/7 was gegarandeerd.
Op drie van de vier bezochte opvangcentra gaven asielzoekers aan de wachttijd
voor en/of de gespreksduur met de GC A Praktijklijn (te) lang te vinden. Daarnaast
gaven COA-medewerkers op één opvangcentrum aan zich niet voldoende serieus
genomen te voelen in het contact met de GC A Praktijklijn.
Samenwerking en verantwoordelijkheden binnen het GC A
De huisartsen op de opvangcentra hadden frequent contact met de
praktijkverpleegkundige(n) en fiatteerden dagelijks de HIS-registraties van de
Pagina 8 van 9
Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van
de opvang van asielzoekers leidt tot risico’s in de medische zorg oktober 2014
praktijkverpleegkundigen en doktersassistenten. Daarnaast waren er regelmatig
patiëntenbesprekingen met de huisarts en teamoverleggen, en namen op alle vier
de opvangcentra de praktijkverpleegkundigen deel aan het MDO.
Triage en medische intake
Op de twee bezochte AZC’s kregen de asielzoekers een medische intake
aangeboden als zij op de POL nog geen medische intake hadden gehad. Op de
bezochte COL/pre-POL en pre-POL werden geen medische intakes uitgevoerd.
De praktijkverpleegkundigen van het GC A op de COL/pre-POL en de pre-POL waren
wel alert op mogelijke zorgbehoefte van asielzoekers. Zij gingen hierbij af op
signalen uit de COL, van het COA, van MediFirst of van medebewoners.
4.3
Publieke gezondheidszorg
Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar
Op de twee bezochte AZC’s was JGZ voor kinderen van 0 – 19 jaar beschikbaar, op
de bezochte COL/pre-Pol en pre-POL niet. De achterliggende gedachte hierbij was
dat asielzoekers maar kort verblijven op de COL (maximaal vier dagen), op de prePOL en op de POL (maximaal acht dagen). Op het moment van de
inspectiebezoeken was de verblijfsduur echter (veel) langer; deze kon oplopen tot
enkele maanden in achtereenvolgens de COL, de pre-POL en de POL.
Het startmoment van de jeugdgezondheidszorg 0 – 4 jaar en 4 - 19 jaar varieerde
van direct bij de start van het nieuwe AZC tot ruim 2 maanden daarna. Op het
moment van het inspectiebezoek hadden nog niet alle kinderen in de bezochte
AZC’s een verpleegkundige intake en een medisch onderzoek gehad.
Infectiepreventie en –bestrijding
Op het gebied van infectieziektepreventie en -bestrijding speelden de aanpak van
scabiës en het onvoldoende gevaccineerd zijn van kinderen tegen polio. Bij de
scabiësaanpak was samenwerking noodzakelijk tussen het COA, het GC A en de
regionale GGD. Die samenwerking kwam wel tot stand, maar het duurde enige tijd
voordat de rollen van de betrokken partijen helder waren. Hierover waren landelijke
afspraken gemaakt.
Kinderen die onvoldoende gevaccineerd waren tegen polio werden extra
gevaccineerd. Ook hierover waren landelijke afspraken gemaakt.
De screening op tuberculose vond standaard plaats in de COL. De inspectie kreeg
tijdens de bezoeken geen signalen dat deze niet plaatsvond.
4.4
Samenwerking COA, GC A, GGD en JGZ-organisatie
Op alle vier de bezochte opvangcentra was er sprake van een lage drempel voor
contact tussen het COA, het GC A, de GGD en, wanneer van toepassing, de JGZorganisatie. Er waren op alle opvangcentra zowel informele contacten als formele
overlegmomenten tussen de GC A-regiomanager en COA-locatiemanager. Hetzelfde
gold voor de GGD en het GC A op de bezochte opvangcentra.
Pagina 9 van 9

Download Report