Magazine 78 - Stadsherstel

44
14
30
Vier gemalen op een rij
tHuis aan de Amstel
Buitenland kort nieuws
78
November 2014
In 1956 opgericht door mensen
die houden van Amsterdam
(werkgebied nu: binnen de Stelling van Amsterdam)
Samen met aandeelhouders
+
Stadsherstel
Herstelt ook hier de stad
Stadsherstel Amsterdam redt monumenten en beeldbepalende panden
door ze zorgvuldig te restaureren, een
passende bestemming te geven en te
verhuren. De panden worden in bezit
gehouden, waarmee een goede staat
van onderhoud blijft gegarandeerd. Zo
levert de organisatie een belangrijke
bijdrage aan:
575 Monumentale panden,
met daarin 1000 woningen
en 350 bedrijfsruimten
+
„„ het bewaren van gebouwd erfgoed
voor volgende generaties
„„ het collectief bewustzijn rond stadsontwikkeling in een historische context
„„ de toegankelijkheid van monumenten en
„„ het behoud van het restauratieambacht.
2500 Vrienden sinds 1981
+
Subsidiegevers, fondsen,
donateurs, vrijwilligers, omgeving
en samenwerkingspartners
Stadsherstel is een Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud
(POM) met een maatschappelijk doel.
Met een restauratieomzet van gemiddeld tien miljoen euro per jaar is Stadsherstel de grootste restaurerende organisatie in Nederland.
12 Bijzondere Locaties
Met 500 monumentale
momenten per jaar
Cultuur, openstellingen,
diners, recepties, huwelijken
en congressen
Restauratie, herbestemming, beheer en openstelling
van monumenten voor nu en de toekomst.
WONEN KAN OVERAL
Ook mooi is ons project Hal 17, dat deel uitmaakt van De Hallen in Oud-West. De restauratie van de oude paardentramremise vordert
goed. Aan het einde van dit jaar heeft Amsterdam er een kleinschalige, vrolijk uitziende passage bij. Een soort ‘overdekte Herenstraat’ maar
dan nog wat smaller, zoals onze projectleider
Paul Morel het noemt. De architect, waarmee
Stadsherstel al vijfentwintig jaar samenwerkt
en initiator van het herbestemmingsproject De
Hallen, André van Stigt, ontving in oktober de
IJ-prijs 2014. Over die samenwerking meer verderop in deze uitgave. In een latere fase, tussen
2015 en 2017 worden in dit gebied overigens zo’n
vierhonderd woningen gerealiseerd, verdeeld
over huur- en koopwoningen in verschillende
segmenten. Fijn dat er in dit gebied van de stad
zo veel woningen bij komen.
En last but not least, de Vereniging Vrienden
van Stadsherstel heeft de ANBI (Algemeen Nut
Beogende Instelling) status gekregen. We zijn
heel blij dat het is gelukt. Het betekent dat giften en andere donaties aftrekbaar zijn voor de
gever en vrijgesteld zijn van belasting voor de
ontvanger. Datgene wat Vrienden en andere
begunstigers periodiek doneren of nalaten, kan
nu voor honderd procent worden besteed aan
het doel waarvoor het is gegeven, namelijk het
restaureren en herbestemmen van monumenten die met verval of sloop worden bedreigd. En
dat is toch wel het beste nieuws.
Onno Meerstadt, directeur
Foto Juan Hernández
1
WONEN KAN OVERAL
S
inds jaar en dag is Stadsherstel goed in
het realiseren van meerdere levens voor
huizen en gebouwen. Zo behoren onder
meer kerken, een werf, pakhuis en een toren tot
ons bezit. Ze worden gerestaureerd en blijven
vervolgens vaak voor een deel publiekstoegankelijk. In het andere deel komen dan kantoren
om de exploitatie sluitend te krijgen. Wonen kan
overal. Maar nu hebben we iets nieuws en vernieuwends. Een plan dat luistert naar de naam
Wonen in een kerk en gaat over de herbestemming van de Zaandijkerkerk in dertien sociale
huurwoningen. Daarmee lossen we de drukte
op de woningmarkt natuurlijk niet op, maar als
alles goed gaat geeft het mogelijk een impuls en
inspiratie voor kerkbezitters in Nederland. Ongekende mogelijkheden liggen in het verschiet.
U leest erover in dit magazine. Wij zijn enthousiast. U hopelijk ook.
Op de voorkant
p. 30-31
Buitenland Kort Nieuws
INHOUD
Het Stadsherstel-concept vindt aftrek in Suriname en op Zanzibar.
Stadsherstel Magazine No. 78
RESTAURATIES
Samenwerken met IJ-prijswinnaar André van Stigt
Een blik op vijfentwintig jaar samenwerken met bouwmeester Van Stigt.
p. 40-41
INHOUD
2
1Wonen kan overal
4 Spuistraat 61, terug naar het verleden
8 Verpauperde parel: De Zaandijkerkerk
14 Thuis aan de Amstel
20 Samenwerken met IJ-Prijswinnaar André van Stigt
28 Gisteren, vandaag en morgen
30 Buitenland kort nieuws
34 Kloveniersburgwal 44
40 Korte Leidsedwarsstraat 70, toen en nu
44 Vier gemalen op een rij
Korte Leidsedwarsstraat 70,
toen en nu
Onderdeel van een tweelingpand in het
centrum van Amsterdam is na een grondige restauratie feestelijk opgeleverd en
geopend door de oud-bewoners
p. 44-46
Vier gemalen op een rij
Er is van alles te doen in onze gemalen, onze nieuwste aanwinst werk- en concertgemaal Kadoelen
- voorop.
CULTUUR EN RECREATIE
6 Posthoornkerk, Cuypers ontmoet kunst, antiek, pop en bruidsparen
16 Ontdek de HollandRoute
24 Een beetje verliefd…
26 Bliksemstage: Naar de Bakenesserkerk en het glasatelier
36 Het Staatje: Dwalen over ‘De Kloof’
38 Cultuuroverzicht, 14x culturele tips
42 Nieuws in het kort
p. 34-35
Kloveniersburgwal 44
Gedaantewisseling voor voormalig
Antiquariaat De Kloof
p. 6-7
Posthoornkerk
Unieke locatie voor beurzen, congressen en exposities, maar trouwen
en dineren kan natuurlijk ook!
p. 4-5
Spuistraat 61,
terug naar het verleden
VRIENDEN EN DONATEURS
8 Over muurhuisjes, decolletés en andere vrolijke zaken
32 Samen genoten ze van Amsterdam
33 Vriendenagenda 2015
Aanmeldkaart Vriendenvereniging
47 Van huurder van een studentenwoning naar periodiek gever
48 Periodiek schenken, fiscaal voordelig
Schenkingsovereenkomst
Van illegaal short stay hotel naar
prachtig woonhuis.
p. 24-25
Een beetje verliefd…
Is schoonheid en verliefd zijn genoeg
voor een goede exploitatie?
p. 14-15
tHUIS aan de AMSTEL
De voormalige ingenieurswoning is
nu een culinair en artistiek café.
Periodiek schenken is
nu ook mogelijk.
Dat kan eenvoudig met de
schenkingsovereenkomst
bij pagina 48
3
INHOUD
p. 20-23
4
Jarenlang fungeerde rijksmonument Spuistraat 61 als short stay hotel zonder de benodigde papieren en met een slechte reputatie op internet. De gemeente maakte er
korte metten mee. Het bedrijf werd gesloten en dichtgetimmerd. Het als brandgevaarlijk aangemerkte pand wachtte op een nieuwe toekomst. Tijd voor een grondige
restauratie. Het vóór restauratie in zeer slechte staat verkerend juweel, dat op last
van de gemeente snel door de eigenaar moest worden hersteld, kon door Stadsherstel worden gekocht met behulp van een bijdrage van de vriendenvereniging.
Willem van Iterson en Monique Hollenkamp
BOUWHISTORIE
Het pand bevindt zich in de middeleeuwse
binnenstad, in het bouwblok dat verder wordt
begrensd door de Korte Lijnbaanssteeg, de
Nieuwezijds Voorburgwal en de Mosterdpotsteeg. Spuistraat 61 is een pand dat erg ondiep
is (5x5meter), maar de nok haaks op de straat
heeft. Op oude kaarten uit 1544 van Cornelis
Anthonisz. is te zien dat de ruimte tussen de
toenmalige twee wallen klein is, vooral aan het
begin van de huidige Spuistraat. Dat verklaart
dan ook de ondiepe huizen ter plekke.
Eind 18e eeuw werd Spuistraat 61 ingrijpend
verbouwd. In 1764 verwierf Fredrik Boeken het
pand. Hij liet nog in datzelfde jaar een nieuwe
gevel optrekken. Dit is te zien aan de jaartalsteen in de topgevel (1764), die is afgebeeld op
een opengeslagen boek wat weer een zinspeling
is op de achternaam van deze Fredrik. Het oorspronkelijke 16e-eeuwse casco met houtskelet
bleef, zij het in gewijzigde vorm, behouden.
Spuistraat 61 na
restauratie, 2014,
Monique Hollenkamp
In de vroege 19e eeuw werd de invulling
van de entreepartij en de vensters vernieuwd. Mogelijk kwam in dezelfde tijd de
afwerking van het halletje op de bel-etage
tot stand. In 1909 werd de toegangsdeur tot
het souterrain dichtgezet en kreeg het een
betonnen keldervloer. Bij een restauratie in de
zestiger jaren werd de topgevel met hergebruik
van de oorspronkelijke natuurstenen onderdelen nieuw opgemetseld. Ook werd een aanzienlijk deel van de kap vernieuwd, waarbij alleen
de dekbalkjukken (twee jukbenen die onderling door een dekbalk zijn verbonden) met
kromstijlen nog oorspronkelijk zijn.
Prentbriefkaart van de
Spuistraat tussen Spui
en Raadhuisstraat
met de Haarlemse tram
en een deel van het
Hoofdpostkantoor
op de achtergrond,ca.
1900, Stadsarchief
Amsterdam
RESTAURATIE
Na een restauratie van een half jaar is het pandje aan de Spuistraat 61 in augustus van dit jaar
opgeleverd. Het kleine pand bestaat uit een
souterrain, de bel-etage, 1e verdieping, 2e verdieping en een kapverdieping. Elke verdieping
bestaat uit ongeveer 20m2. Veel onderdelen
waren verrot of verdwenen en zijn weer in oude
staat teruggebracht. Hetzelfde geldt voor de
bewaard gebleven spiltrap, diverse historische
vloerdelen, het stucplafond in het halletje en
de lambrisering onder de vensters op de eerste
verdieping. Het monument is niet - zoals zo veel
panden in het oude centrum - op palen maar op
staal gefundeerd. Deze fundering is vanwege de
zeer slechte staat volledig hersteld. Ook het met
Trespa (met houtprint) afgetimmerde interieur
is verdwenen en de oude structuur is in ere hersteld.
Spuistraat 61 is klaar voor een nieuw leven.
Tijdens en na restauratie, 2014, Juan Hernández
HISTORIE SPUISTRAAT
De Amstel deelde de stad tot eind 14e eeuw in twee vrijwel gelijke delen, de oude zijde met de Oude Kerk en de
nieuwe zijde met de Nieuwe Kerk. Met aan elke zijde een
gracht en burgwal, een aarden wal. Bij stadsuitbreidingen
rond 1380 werden nieuwe wallen aangelegd. De bestaande
wal werd de Voorburgwal en de nieuwe de Achterburgwal.
Zo ontstonden aan de westelijke kant de Nieuwezijds Voorburgwal en Nieuwezijds Achterburgwal. Als gevolg van de
geringe bouwblokdiepte staan de huizen rug-aan-rug.
Aan de Nieuwezijds Achterburgwal lagen voornamelijk pakhuizen en stallen die bij de grotere huizen aan de
Nieuwezijds Voorburgwal hoorden. In latere jaren vestigden zich kleine ondernemers in de Spuistraat. In de dertiger jaren zat er een sigarenhandel op no. 49, Henk Jonkman’s winkel voor ‘ongesausde pruimtabak’ op no. 51 (hoek
Korte Lijnbaanssteeg), een wasserij/strijkerij op no. 53 en
het Volkskoffiehuis op no. 55. Lang reden trams door de
in 1867 drooggelegde Nieuwezijds Achterburgwal/Spuistraat. Ook de tram naar de Vondelstraat reed er doorheen. De Haarlemse tram, ook wel ‘Blauwe Tram’ genoemd,
was feestelijk geopend in 1904. De lijn ging van Amsterdam
via station Sloterdijk en Haarlem naar Zandvoort. Opstappen kon in de Spuistraat ter hoogte van no. 297, waar ook
café-restaurant Dorrius zich bevond. In 1957 werd de lijn
opgeheven en verdween de tram hier uit het straatbeeld.
5
SPUISTRAAT 61, TERUG NAAR HET VERLEDEN
SPUISTRAAT 61,
TERUG NAAR HET
VERLEDEN
POSTHOORNKERK
Cuypers ontmoet kunst, antiek, pop en bruidsparen
TROUWEN
DINER EN RECEPTIE
Foto Thomas Schlijper
CONGRESSEN EN
VERGADERINGEN
Midden in de stad, aan de bruisende Haarlemmerstraat, staat één van de
belangrijkste nog overgebleven 19e-eeuwse kerken van Amsterdam. De neogotische
Posthoornkerk, bijna verborgen in de straat is met haar drie ranke torens groots
en een blikvanger in het stadscentrum. Dit rijksmonument is de eerste kerk in
Amsterdam van architect P.J.H. Cuypers, die later ook het Centraal Station, de
Vondelkerk en het Rijksmuseum zou ontwerpen.
CULTUUR
“De Posthoornkerk is een schitterende locatie in het hartje van Amsterdam. Al onze relaties zijn
altijd onder de indruk als ze de ruimte binnenkomen. Dat verwacht niemand. De ruimte kan
prachtig worden uitgelicht waardoor het gebouw een nog mooiere en warme uitstraling krijgt. De
medewerkers van Stadsherstel adviseren me altijd uitvoering over alle mogelijkheden in deze kerk”.
Anke Meijer Evenementen | Gouden Stier
Dit monument is qua uiterlijk, ambiance en ligging vlakbij
het CS een unieke locatie voor beurzen, congressen, exposities en festivals. Jaarlijks is deze locatie het decor van onder
andere het Whisky Weekend Amsterdam (16 & 17 januari
2015), het Meibock Festival, de Antiek & Brocante beurs en
uitreikingen zoals De Gouden Stier. De verschillende onderdelen zoals het middenschip met zijn pilaren en nisjes bieden ruimte aan standhouders, proeverijen, lezingen, masterclasses en thema-activiteiten.
De Posthoornkerk reserveren?
Neem voor meer informatie contact
op met [email protected]
of bel 020 520 00 90
Foto Aart Jan van Mossel
Maar trouwen en dineren kan natuurlijk ook!
Wist u dat de Posthoornkerk ook over een unieke
basement beschikt? Door
de intieme sfeer van de gewelven wordt deze kleinere
ruimte veel gebruikt voor
workshops, diners, concerten
en feesten. Een verborgen
underground hot spot in een
rijksmonument.
Cuypers meets Pop Elke derde maandag van de maand Vanzetti’s
Popquiz in de kelder van de Posthoornkerk. Test uzelf met pop​muziekvragen vanaf de jaren 50 tot nu. Of u nu een disco queen of
een Beatles fan bent, er is altijd een ronde waarin u kunt uitblinken!
POSTHOORNKERK
7
Deze foto is gemaakt door fotograaf Aart Jan van der Mossel vanaf een steiger in de Zaandijkerkerk. Te zien
zijn de prachtige Neogotische Hammerbeam spanten* en de steiger die de vervallen kap ondersteunt. Ook
zichtbaar zijn de kerkramen. Op onze website en in onze digitale nieuwsbrief tonen we regelmatig van dit
soort gefotografeerde pareltjes. Kijk voor meer foto’s op onze website. Inschrijven voor de digitale nieuwsbrief
kan via www.stadsherstel.nl
Lees meer over de Zaandijkerkerk
HET VERNIEUWENDE CONCEPT
Het plan is om de Zaandijkerkerk een nieuwe
functie als woongebouw te geven. Daarbij wordt
de kap gerestaureerd en de schil van de kerk geconsolideerd. Binnen de prachtige ruwe schil
willen we negen sociale woningen voor starters van circa 50m² als losse gestapelde units
binnen de kerk plaatsten. Ze worden dusdanig
geplaatst dat vanuit elke positie de hoofdvorm
van de kerk beleefbaar blijft. Ook de prachtige
monumentale houten dakconstructie met de
Hammerbeam* spanten blijft in het zicht. Alle
appartementen ontvangen daglicht via de bestaande kerkramen en sommige appartementen krijgen in het plan een Frans balkon. Voor
het verkrijgen van voldoende daglicht voor de
woningen op de begane grond zullen in de bestaande gevel sparingen worden gemaakt die
worden voorzien van glas. Deze nieuwe ramen
voegen zich in het ritme van de reeds bestaande kerkramen.
VOORBEELDPROJECT VOOR LEEGSTAANDE KERKEN
Hij liet zijn oog vallen op dit prachtige kerkje dat ooit een middelpunt van het
dorp Zaandijk was. De ‘hij’ in het verhaal is Jaap Hulscher, adjunct directeur van
Stadsherstel. Hij zag een toekomst voor een vervallen kerk. Ons restauratiehart gaat
sneller kloppen als we vervallen gebouwen zien, zeker als de sloopvergunning al is
aangevraagd. Redden, behouden en restaureren is wat wij willen en waar we goed
in zijn. Maar deze missie is soms niet eenvoudig, zo bleek ook bij dit project.
Stella van Heezik
ZA ANSE PAREL DE ZA ANDIJKERKERK
10
EEN KAP DIE OP INSTORTEN STAAT
De eerste en direct lastige uitdaging was het
voorkomen van het instorten van de kerk. De
onderstukken van de kapspanten waren namelijk zo rot dat de kap in de kerk dreigde in te storten en daarbij het muurwerk mee te nemen. We
hebben dit kunnen voorkomen door langs de
bouwmuren en tegen de kap steigers te plaatsen
die het dak ondersteunen.
WONEN IN EEN KERK
Uitdaging twee was het vinden van een passende bestemming die voldoende inkomsten genereert om de kerk na restauratie goed te kunnen blijven onderhouden. Stadsherstel heeft
ruime ervaring met het herbestemmen van
kerken. Twaalf kerken hebben zo al een multifunctionele functie gekregen. Soms worden
ze deels als kantoorruimte verhuurd en vaak
wordt het middendeel van de kerk gebruikt als
functionele gebruiksruimte voor bijvoorbeeld
concerten, lezingen, huwelijken en recepties.
Niet altijd is deze vorm van herbestemmen
mogelijk. Reden voor een nieuwe focus. Voor
de Zaandijkerkerk onderzochten we de optie
Wonen in een kerk.
Jaap Hulscher bedacht een vernieuwend concept. Hij ging met zijn idee naar Nunc Architecten, een architectenbureau dat hij al langer op
zijn netvlies had staan. Samen met Hooyschuur
Architecten bna, ontwikkelden zij een plan dat,
zo denken wij, ook voor vele andere leegstaande
kerken een prachtige redding kan betekenen.
Als de opzet lukt biedt dat nieuwe mogelijkheden om ons cultureel erfgoed, markante gebouwen die tevens dienen als herkenningspunt in
een stad of dorp, te behouden.
“We willen de traditie verbinden
met het heden”
Nunc architecten
2. Houten woningen
worden als autonoom
meubel in de kerk
geplaatst.
1. De bestaande kerk
wordt gerestaureerd en
in ere hersteld .
3. Het kerkinterieur
wordt getransformeerd
tot een spectaculaire
collectieve ruimte voor
de bewoners.
4. Vanuit de ondergrond
van het verleden
bouwen aan een kerk
die staat in de toekomst
Vanuit elke positie
blijft de hoofdvorm
van de kerk beleefbaar.
Afbeeldingen Nunc
Architecten.
De trappen worden in donker gekleurd hout
uitgevoerd en zijn geïnspireerd op de vormgeving van de trappen die leidden naar het oude
preekgestoelte in de kerk. Ze zullen de bewoners via een spectaculaire route naar hun woning leiden. Er is gekozen voor open trappen
en een open trappenhuisstructuur om de doorzichten zo goed mogelijk in stand te houden.
De units worden modern uitgevoerd maar in
de traditie van de Zaanse houtbouw. De lichte
constructie biedt zo een goed evenwicht tegen
de zware massieve muren van de kerk waardoor de oorspronkelijke kerkruimte duidelijk
te beleven blijft.
VOORBEELDPROJECT
Omdat we van mening zijn dat ons project een
goed voorbeeld kan zijn voor het behoud van
meerdere leegstaande of leegkomende kerken
zijn we zeer gemotiveerd om dit project te laten
slagen en onze kennis met anderen te delen.
In 2008 werd tijdens het Jaar van het Religieus
Erfgoed aangegeven dat tot 2019 zo’n duizend
kerken leeg zullen komen. Het zou toch mooi
zijn als tegen die tijd deze nieuwe optie als
werkbare oplossing meegewogen kan worden
bij het nadenken over herbestemming van dit
bedreigde religieus erfgoed?
11
ZA ANSE PAREL DE ZA ANDIJKERKERK
VERPAUPERDE PAREL:
DE ZAANDIJKERKERK
HAMMERBEAM SPANTEN
RED DE ZAANDIJKERKERK
Bent u enthousiast geraakt over dit project? Wij hopen het van
harte, want wij kunnen uw steun goed gebruiken. De volgende
stap in het project is een uitdaging: het financieel haalbaar maken
van dit plan waardoor we de kerk kunnen redden.
Doet u mee?
HOE KUNT U BIJDRAGEN?
33 Door een donatie te storten op reke-
VERPAUPERDE PAREL: DE ZA ANDIJKERKERK
12
ningnummer NL66INGB0005659267
óf
33 Door de aankoop van een piëzografie*
van de kerk, gemaakt door de Haarlemse kunstenaar Marinus Fuit. Een afbeelding van het kunstwerk ziet u op
de foto.
* Een piëzografie is een nieuwe techniek, vergelijkbaar met zeefdruk, maar met de mogelijk-
Alle inkomsten uit de verkoop van het
kunstwerk komen ten goede aan een apart
restauratiefonds, dat speciaal is opgericht
binnen de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Vergeet u dan niet bij uw donatie
Zaandijkerkerk te vermelden.
Wilt u de piëzografie bestellen of heeft
u vragen of tips? Neem contact op met
Stella van Heezik van Stadsherstel via
[email protected] of 020-5200075.
HISTORIE ZAANDIJKERKERK
De Zaandijkerkerk kent een bewogen en rijke geschiedenis. Lange tijd liepen de Nederlands-hervormde Zaandijkers elke zondag door de natte
veenweiden om in Westzaan te kerke te gaan. In
1640 werd begonnen met de bouw van een eigen kerk. Steeds als er voldoende geld was verzameld werd de kerk uitgebreid. Een grote brand
verwoestte de kerk op 19 mei 1878, waarna op de
oude fundamenten een nieuwe kerk is gebouwd.
Een deel van de wanden van de oude kerk is nog
steeds zichtbaar. De Zaandijkerkerk is gebouwd
in Neo-Romaanse stijl. Dit is met name terug te
zien in de rondboogvensters en in de geleding
van de toren. De dakconstructie bestaat uit een
steekbalkkap met geprofileerde Hammerbeam*
spanten. De kap is uitgevoerd met neogotische
motieven en versieringen. Na het samengaan
van de gemeente Zaandijk met Koog aan de
Zaan in 1978 kwam de kerk leeg te staan. Sindsdien wordt de kerk niet of nauwelijks gebruikt,
waardoor ze snel in verval raakte. Vandaag de
dag geeft de kerk een verpauperde aanblik.
heid voor meer diepte en nuance in de kleur.
Kleine print (45x55 cm) á € 125,- per
stuk
Grote print (65x85cm) á € 195,- per
stuk (normale prijs € 300,-)
Beide printen worden gemaakt in een
oplage van 100 stuks.
OVER HET KUNSTWERK
Marinus Fuit heeft gewoond in Zaandijk en
vanuit de gang van zijn school kon hij de
Zaandijkerkerk zien. Hij was direct enthousiast om aan dit project mee te werken.
Van zijn werk De Zaandijkerkerk, uitgevoerd in aquarelverf en Oost-Indische inkt,
wordt een piëzografie gemaakt.
OVER DE KUNSTENAAR
Fuit volgde een opleiding tot lithograaf aan de Amsterdamse Grafische School. Als schilder en
tekenaar droeg hij in belangrijke mate bij aan de nieuwe ontwikkelingen in de figuratieve kunst.
Van Marinus Fuit werden solotentoonstellingen ingericht in onder meer het Stedelijk Museum
Amsterdam en het Frans Hals Museum Haarlem. Zijn werk werd opgenomen in meer dan honderd groepstentoonstellingen. Vele kunstprijzen vielen hem ten deel. Vanwege zijn belangrijke
bijdrage aan de ontwikkelingen in de figuratieve kunst is Marinus Fuit in 2011 benoemd tot Ridder in de orde van Oranje Nassau.
Voor de Zaandijkerkerk hebben we een bijdrage gekregen van het Prins Bernhard Cultuurfonds uit het De Bijll-Nachenius Fonds
en het De Konink-Waals Fonds. Daarnaast krijgen we een bijdrage uit het Nationaal Restauratie Fonds en de gemeente Zaanstreek.
THUIS AAN DE AMSTEL
Aan de rand van het Nieuwe
Amstelkwartier staat de
voormalige ingenieurswonig
mooi te zijn
Fietsen vanuit Amsterdam naar de Omval is een stuk leuker
geworden sinds de openbare ruime in dit deel van de plannen voor
het Amstelkwartier klaar is. Wat een feest. In de verte zie je het witte
gebouw van Waternet en daar even voorbij staat de voormalige
ingenieurswoning mooi te zijn. Maar voordat je er bent ligt aan de
rechterkant een groot grasveld aan de Amstel, een zonneweide. De
roeivereniging is in een nieuwe jas gestoken, er zijn bankjes en er is vrij
zicht over het water naar de skyline van Amsterdam Amstel. En dan
kom je aan bij een oase die luistert naar de naam culinair en artistiek
café tHUIS aan de AMSTEL. Gijs Hoen en Monique Hollenkamp
15
Een groot terras dat als
een hoefijzer om het
huis heen ligt
Hier en daar aparte
ruimten om iets te
drinken of te eten
Foto's Thomas Schlijper
Staand op dit balkon,
grenzend aan een intiem
vergaderzaaltje, waan je je
de eigenaar van het huis
De oorspronkelijke kleuren en
het behang zijn
zo veel mogelijk
in de teruggebracht in de stijl
van toen, aan de
hand van kleurenonderzoek
en reepjes oud
behang
PRIJSVRAAG
In 2013 werd gestart met dit bijzondere
restauratieproject aan de Amstel. De
gemeente Amsterdam bood de voormalige ingenieurswoning in het Amstelkwartier te koop aan vanwege het
unieke, monumentale karakter en de
ligging van het pand.
Op basis van een openbare prijsvraag
werd de meest geschikte partij geselecteerd. Zowel voor de ingenieurswoning als de tuin moest een restauratieplan worden opgesteld. Tevens werd
een nieuwe functie gezocht en werden
plannen gemaakt voor een inspirerende, culinaire en artistieke onderneming.
Samen met de architect van de restauratie, de ontwerper van de tuin en de
potentiele huurder heeft Stadsherstel
het winnende ontwerp Huis aan de
Amstel gemaakt.
RESTAURATIE
De ideeën zijn uitgewerkt om van dit
in verval geraakte woonhuis weer een
echt thuis te maken. De nog duidelijke
herkenbare schoonheid is weer tot uiting gebracht, onder andere door het
reconstrueren van de deels verdwenen
glas-in-loodramen. Ook werd uitvoerig kleurenonderzoek gedaan en werd
alles in de oorspronkelijke kleuren
geschilderd. In de ruimten waar oorspronkelijk behang heeft gezeten, is
dit weer teruggebracht. Er waren geen
foto’s beschikbaar van het interieur
van kort na 1911. Wel zijn er reepjes behang gevonden, op basis waarvan een
impressie werd verkregen van hoe het
geweest zou kunnen zijn.
Ook het hekje bovenaan de trap naar de
eerste verdieping werd hersteld, maar
vaak hoeft het niet te worden gebruikt.
Het gevestigde culinair en artistiek café
kreeg weliswaar 5 sterren in het Parool
voor kindvriendelijkheid, de eerste verdieping is voor de kleintjes gesloten.
Als kers op de taart doneerden de
Vrienden het nieuwe hek!
“Prachtig cadeau
voor de stad”
Thijs Reuten, wethouder Stadsdeel
Oost, verrichtte de openingshandeling en uitte zijn woorden van dank
namens de gemeente.
THUIS AAN DE AMSTEL
Dit unieke monument op het terrein
van de oude Zuidergasfabriek schittert
op de voorgrond van het gloednieuwe
Amstelkwartier. Het straalt inderdaad
een ‘thuisgevoel’ uit. Kinderen spelen
op het grasveldje dat bij het huis hoort,
het terras ligt in de vorm van een hoefijzer om het huis heen, de eetkamer
is gezellig en de zaaltjes op de eerste
etage zijn handig en te huur. In de zaal
die uitkijkt over de Amstel waan je je
eigenaar van het pand. Alsof je thuis
bent dus. De ingenieurswoning heeft
werkelijk een mooie nieuwe bestemming gekregen.
HERINNERINGEN:
‘VERLIEFD OP HET PAND’
“Mijn zusje en ik zijn verliefd op dit
pand en hebben veel bewondering
voor het werk dat Stadsherstel heeft
uitgevoerd”. De heer Edouard en mevrouw Gratia Prisse, zoon en dochter
van de laatste directeur van de Zuidergasfabriek woonden vanaf 1945
ruim 20 jaar met hun ouders in de
ingenieurswoning, die zij kennen als
de directeurswoning. Hun vader was
namelijk directeur gas van het GEB
en was bovendien directeur van alle
gasfabrieken in Amsterdam.
Foto familie Prisse
THUIS AAN DE AMSTEL
THUIS AAN DE AMSTEL
14
Fort aan den Ham
ONTDEK DE
HOLLANDROUTE
Museum
Zaanse Tijd
De Zaanse Schans
Foto archief Stadsherstel
HEMBRUGTERREIN
Haalbaarheidsonderzoek voor gebouw 197 en 8
Meer dan een eeuw lang is op het Hembrugterrein munitie geproduceerd. Dit gebeurde in zwaar beveiligde
gebouwen verspreid over het terrein. Door de jaren heen
werden gebouwen gesloopt en toegevoegd. Daardoor
zijn er gebouwen in verschillende bouwstijlen op het
terrein aanwezig. Het Hembrugterrein is een belangrijk
onderdeel van de HollandRoute en bovendien is het bezoekerscentrum HollandRoute Huis er gevestigd.
Foto Stichting HollandRoute
Museum
AmsterdamNoord
De HollandRoute is een fascinerende tocht langs het erfgoed van de
Amsterdamse Metropoolregio. In de route zijn maar liefst elf panden
van Stadsherstel opgenomen, variërend van Pakhuis de Zwijger,
geschikt gemaakt voor creatieve broedplaatsen, tot boeiende musea en
een molen. De HollandRoute is een walhalla voor erfgoedliefhebbers.
Onderweg passeert u prachtige steden, dorpjes en typerende waterrijke
polderlandschappen. De weg van de hoofdroute is gemakkelijk te
vinden dankzij herkenbare bebording langs de hele route. Ruim zestig
themaroutes voor wandelen, fietsen en varen brengen u naar
onverwachte plaatsen. Maak een keuze en ontdek Holland!
Stella van Heezik
Voormalig badhuis
Het Zonnehuis
Gebouw 197, het voormalige laboratoriumgebouw, staat
er nu zeer verwaarloosd bij. Het moet zo snel mogelijk
worden opgeknapt, want bijvoorbeeld het dak is al voor
een deel ingestort. Eigenaar Rijksvastgoedbedrijf is met
Stadsherstel in overleg over de herontwikkeling van het
uit 1918 daterende gebouw.
“De keus voor Stadsherstel komt voort uit een besluit
van de provincie Noord-Holland", zegt Robert Leferink,
toenmalig projectdirecteur Hembrugterrein. “Een van
de voorwaarden is wel dat het gebouw duurzaam wordt
geëxploiteerd; Stadsherstel is een van de bedrijven die
dat kan doen”
Ook voor gebouw 8 is een haalbaarheidsonderzoek gestart. Het is het oudste gebouw op het Hembrugterrein,
gebouwd in 1895. Hoewel oorspronkelijk ontworpen als
wapendepot, kreeg het gebouw snel een andere bestemming. Verbouwd tot kantoorruimte werden de tekenkamer, de bibliotheek en de kassier er ondergebracht.
Voormalig verenigingsgebouw, nu
Bijzondere Locatie van Stadsherstel
Pompstation
17
ONTDEK DE HOLLAND ROUTE
Uitgeest
Bar Restaurant in Gemaal Zeeburg
Werf ’t Kromhout
Werkend maritiem museum, ook
Bijzondere Locatie van Stadsherstel
Foto Stichting HollandRoute, Peter Hoeks
Theehuis
De Akermolen
De Prael
Proeflokaal en brouwerij, Oudezijds
Armsteeg (KLM pandjes)
Foto Bar Restaurant Pompstation
Molenstomp in Amsterdam-Osdorp
Het Nieuwe Diep
Kinderkookkafé
Proeflokaal en destilleerderij in het
Flevopark
Voormalige meststallen van het
Vondelpark
Fort Diemerdam
Horecapaviljoen Puur, Diemen
Foto Stichting HollandRoute
Foto archief HollandRoute
Foto Stichting HollandRoute
Foto Horecapaviljoen Puur
www.hollandroute.nl
HERINNERINGEN AAN 25 JAAR WERKEN MET EN VOOR STADSHERSTEL
In mijn studententijd - ruim vijftig jaar geleden - fietste ik veel door de stad en keek
rond. De littekens van de verwoestingen door de oorlog waren overal nog te zien.
Van de ruïnes in de Jodenbreestraat tot de vervallen panden aan het Waterlooplein.
Ook grachtenpanden verkeerden in zeer slechte staat, waren verveloos en werden
‘lelijk’ gebruikt. Overal zag je tl-bakken en zachtboard plafonds.
MUURHUISJES, DECOLLETÉS EN ANDERE VROLIJKE ZAKEN
18
Ruud van Helden
EEN STAD IN VERVAL
De stad was vuil, rommelig en verstopt met
auto’s. Het leek wel of niemand nog interesse
had voor die mooie stad. De textiel verdween
uit de binnenstad, de kranten volgden diezelfde route en er werd volop gekraakt. In 1973
woonde ik op de Brouwersgracht. De junks domineerden de straten; de Haarlemmerdijk was
armoede. Toen kwamen Engelse investeerders,
die panden opkochten en ze splitsten in appartementen. Niet altijd even fraai, maar toch, het
werkte. Er kwamen weer mensen in de stad wonen en de panden werden opgeknapt. Het vervallen blok hoek Prinsengracht/Vijzelstraat,
toonbeeld van de slechte staat waarin de stad
zich bevond, werd gerestaureerd door De Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel. Nog
nooit van gehoord, maar wat werd dat goed en
leuk gedaan. Ik was kandidaat-notaris en werkte op een statig kantoor aan de Keizersgracht.
Vlak voor restauratie Blaeu Erf,
1980/81, archief Stadsherstel
Blaeu Erf na restauratie,
hoek Nieuwezijds
Voorburgwal/Sint
Nicolaasstraat, 1982,
Stadsarchief Amsterdam
DE AMSTERDAMSE MAATSCHAPPIJ TOT STADSHERSTEL
Gon, het zusje van mijn beste vriend
kwam langs: zij wilde voor haar dispuut een pand van Stadsherstel huren,
maar de directeur van Stadsherstel
voelde er niets voor. Te veel administratie met al die studenten die maar
een korte tijd in zo’n huis woonde.
Kon ik helpen? Ik bedacht de Stichting
Huisvesting Dispuutgezelschap PANIKH: dan was er maar één huurder en
maar één keer administratie. Samen
naar directeur Jan Hengeveld – net als
ik een verwoed pijproker - die wel wat
zag in dat plan. En met dit succes werd
de formule voor meer studentenhuizen
gebruikt en telkenmale werd ik daarbij
ingeschakeld. Ik raakte gefascineerd
door wat Stadsherstel deed en mijn
enthousiasme ontging Jan Hengeveld
niet. Toen de notaris van Stadsherstel
met pensioen ging, aarzelde hij niet
lang om te vragen of ons kantoor de
notaris van Stadsherstel wilde worden.
Wat was dat leuk! Wat hebben wij veel
leuke en gekke zaken beleefd. Oplichters die tweemaal een pand verkochten
en failliete handelaars. Zwervers die
een kerstboom in een pand in de fik
staken waardoor het pand bijna geheel
afbrandde. Beeldschone studentes
die met laag uitgesneden decolletés
probeerden een dispuutshuis te krijgen. En dan de Amstelkerk, waar enkele kerkgangers onder leiding van een
vrouw die overal tegen was, het pand
niet wilden verlaten.
Er was veel belangstelling voor
het restauratieproject, 1980,
Stadsarchief Amsterdam
19
DE VERENIGING VRIENDEN
VAN STADSHERSTEL
Toen notaris Lubbers, voorzitter van de
Vereniging Vrienden van Stadsherstel,
mij belde en vroeg of ik bestuurslid
wilde worden, aarzelde ik geen moment. Ik trad toe tot een club van liefhebbers. De vereniging, opgericht om
een grote subsidie te kunnen krijgen
voor het de restauratie van Blaeu Erf,
was nog bescheiden in omvang.
Het ging er gemoedelijk aan toe, de
voorzitter van de Raad van Commissarissen was q.q. lid van het bestuur en
dat was goed. De gemeente Amsterdam
was in die tijd bezig vervallen panden
te slopen om ervoor in de plaats frisse
nieuwbouw neer te zetten, toen men
bij de sloop oude muurhuisjes aantrof.
Huisjes die nergens bekend waren en
daardoor ook niet op de monumentenlijst stonden. Sloop kon worden voorkomen indien het monumenten zouden betreffen en Stadsherstel binnen
drie dagen zeventigduizend gulden
op tafel zou leggen. Een onmogelijk
voorstel maar de gemeente had buiten
toenmalig directeur Wim Eggenkamp
gerekend. Binnen 24 uur stonden de
pandjes op de monumentenlijst en had
hij het geld - toegezegd door de Vrienden - op zak om ze te kopen. De huisjes
waren gered.
NIEUW ELAN
Het belang van de Vrienden wordt niet
alleen geheel onderschreven door de
huidige directeur, Onno Meerstadt,
maar hij weet ook het enthousiasme
voor de Vrienden in de organisatie over
te brengen zodat wij nu zijn gekomen
tot een bloeiende vereniging die samen
met Stadsherstel optrekt, een eenheid
vormt. Een vereniging die zich inzet
om grotere bedragen binnen te halen,
waardoor Stadsherstel onrendabele
panden kan kopen en redden van de
sloop. Raamsteeg 6 is hiervan een mooi
voorbeeld. Daarnaast zien subsidiegevers graag dat de subsidievrager een
grote achterban heeft. Nu, die is er!
Ruim 2.500 leden.
Stadsherstel en haar medewerkers
stralen iets bijzonders uit en daar zijn
wij allen trots op. De vereniging bloeit
als nooit tevoren. De leden zijn trouw
en enthousiast. Er is een voortreffelijk
team van vrijwilligers, ledenvergaderingen worden massaal bezocht, de
Vriendenwandeling is een ‘must’ en de
rondvaart verveelt nooit.
Dan is het zijn van voorzitter van de
Vereniging van Vrienden een voorrecht.
MUURHUISJES, DECOLLETÉS EN ANDERE VROLIJKE ZAKEN
OVER MUURHUISJES,
DECOLLETÉS EN ANDERE
VROLIJKE ZAKEN
SAMENWERKEN MET
IJ-PRIJSWINNAAR
ANDRÉ VAN STIGT
SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT
20
SAMENWERKEN MET ARCHITECT
ANDRÉ VAN STIGT
Het is niet de gemakkelijkste opdracht. Goed samenwerken met bouwmeester Andre van Stigt
(1959). Tegelijkertijd zit daar ook de kracht van
het verbond. Het noodzaakt tot intense overlegmomenten met de persoon die een mening
heeft over de grote lijnen en over de details. Die
alles heeft bedacht en het plan ook precies zó
wil uitvoeren. Zo min mogelijk compromissen.
Betrokkenheid all the way, met prachtig resultaat aan het eind.
Die soms extreme betrokkenheid en het hebben
van een gefundeerde mening over de grote lijnen én de details wordt verklaard, zo zegt zijn
partner Jet van den Heuvel, door de opvatting
van André dat ‘ideeën consequenties hebben’.
“Ideeën hebben consequenties”
André van Stigt
Stadsherstel werkt nu ruim twintig jaar samen
met André van Stigt. Van Vondelkerk tot Hal 17.
Paul Morel is Van Stigts counterpart bij Stadsherstel. In de beginjaren was dat Maarten de
Boer (eveneens architect) van het Amsterdams
Monumenten Fonds. Beiden benadrukken dat
samenwerken met de geroemde architect een
‘intensieve en constructieve bezigheid’ is.
DE IJ-PRIJS
De jury van de IJ-prijs is lovend over de bijdrage
van Van Stigt aan de economische ontwikkeling en de internationale allure van de stad Amsterdam. Als architect én als ondernemer. Het
project De Hallen van de Tram Remise Ontwikkeling Maatschappij
(TROM) in Amsterdam
“De jury wil met de toekenning
West is daarvan een
van deze prijs haar waardering
sprekend voorbeeld.
uiten voor het feit dat André
Van Stigt bevindt zich
in een illuster gezelvan Stigt met zijn projecten
schap van zestien anhet historische karakter en
dere laureaten, waarde
internationale allure van
onder Mariss Jansons
Amsterdam versterkt en daarmee
en Jan Raes van Het
bijdraagt aan de economische
Koninklijk Concertgebouworkest.
ontwikkeling van de stad”
Voormalige paardentramremise, Hal
17, in haar nog ruwe vorm. Ook wel de
'kleine passage' genoemd, omdat men
zich in een soort kashba zal wanen
als deze passage straks klaar is. Het is
tevens een verbindingsweg tussen de
Tollenstraat en de Bilderdijkkade
Foto Aart Jan van Mossel
Uit juryrapport IJ-prijs 2014
Het project De Hallen
staat nu vol in de publiciteit. De passage is sinds april in gebruik en
nog steeds openen nieuwe huurders de deuren.
Van Stigt is zowel initiator als architect van het
project. Nu is Hal 17 aan de beurt, met het tweede deel van de Passage. En voor dat gedeelte is
de eigenaar Stadsherstel Amsterdam de opdrachtgever.
21
SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT
Voor insiders is het niet verwonderlijk dat dit jaar de prijs voor de
Amsterdamse ondernemer 2014, de IJ-prijs, aan architect André van Stigt is
toegekend. Hij nam de onderscheiding op 22 oktober jl. in ontvangst in ‘zijn’
Hallen. Van Stigt is ook Stadsherstels architect voor de restauratie van de tot het complex behorende - Hal 17. Hoe is dat? Samenwerken met een man
die zichzelf omschrijft als ‘geen gemakkelijke jongen in het proces’. Een blik
Monique Hollenkamp
op vijfentwintig jaar samenwerking.
SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT
22
In 1980 sluit het bisdom de kerk. De herbestemming is gestrand, de aannemer failliet en niet
veel later vinden krakers er hun thuis. Het is tegen deze achtergrond dat de Stichting Vondelkerk wordt opgericht
met als doel de kerk
“Samenwerken is niet zijn sterkste
van de sloop te redkant, maar hij heeft wel het hart
den. Het blijkt moeiop de juiste plaats”
lijk om een geschikte
rendabele invulling
Maarten de Boer - Stichting AMF
te vinden. Reden om
contact te zoeken met
Andre van Stigt voor een verbouwingsplan. Van
Stigt is nog jong als hij in 1981 bij het architectenbureau van zijn vader, Joop van Stigt, werkt.
Hij staat erom bekend dat hij voor een redelijke
prijs een goed plan kan maken. Mede dankzij
doortastend optreden van Dorien van der Waerden wordt de kerk van de sloop gered en aangekocht. Met behulp van een lening, subsidies van
lokale, provinciale en landelijke overheden, bijdragen van particulieren en de start van aannemer Kneppers zonder vooruitbetaling, begint
de verbouwing. De kerk wordt volgens plan van
Van Stigt verbouwd en geschikt gemaakt voor
gedeeltelijke verhuur. Het centrale deel van de
kerk blijft een open en voor publiek toegankelijke ruimte.
De herbestemming van de Vondelkerk is achteraf bezien een doorbraak geweest in het denken over restauratie en herbestemming van
kerken.
MONUMENTENREDDERS
De betrokken, actieve Amsterdammers van
de Stichting Vondelkerk, waaronder Maarten
de Boer en Andre van Stigt, richten in 1990 de
stichting Amsterdams Monumenten Fonds
(AMF) - op. Met als doel met sloop bedreigde of
noodlijdende monumenten te behouden voor
de stad. Het AMF wordt een N.V. in 1992 en ontwikkelt zich in de jaren erna tot een ‘reddingsvlot’ voor grote gebouwen die niet of nauwelijks
geschikt zijn voor een woonfunctie. In 2000
fuseert AMF met Stadsherstel Amsterdam. Die
actieve Amsterdammers en medeoprichters
blijven nadrukkelijk betrokken bij het redden
van monumenten. Dorien van der Waerden als
bestuurslid van de Vereniging Vrienden van
Stadsherstel. Maarten de Boer, die in 1998 al publiekelijk riep dat ‘de tramremise Oud-West, De
Hallen dus, zou moeten worden gered’, tegenwoordig als bestuurslid van de stichting AMF.
Voormalig koelpakhuis
Pakhuis de Zwijger.
Sinds de voltooiing van
de renovatie in 2006
bewaakt Stichting
Pakhuis De Zwijger het
concept. Bijna dagelijks
zijn er lezingen, debatten
en muziek, rondom
de thema’s creatieve
industrie en stedelijke
ontwikkeling. Foto archief
Stadsherstel
De Vondelkerk,
Bijzondere Locatie
van Stadsherstel en
deels herbestemd als
kantoorruimte, 2011,
Ernest Annyas
DRIE KERKEN, EEN PAKHUIS
EN EEN TOREN
Van Stigt maakt in de jaren 80 en 90 herbestemmingsplannen voor respectievelijk de Vondelkerk, Posthoornkerk en Majellakerk. Voor die
laatste kerk zelfs tweemaal. Voor het eerst in
1992 en daarna voor een derde leven van de
kerk in 2012. Altijd gaat het om restauratie, om
(gedeeltelijke) herbestemming en om res“Hij is één van die mensen met
pect voor de stijl van
het meest bijzondere ruimtelijk
de oorspronkelijke arinzicht. Een man met een
chitect, zodanig dat
ongelooflijk wiskundig hoofd die,
de ruimtelijke strucen dat is wel irritant, door zijn
tuur en het openbare
karakter kan worden
extreme werkuren altijd eerder
behouden. De samenklaar is dan de rest”
werking wordt in 2005
Paul Morel – Stadsherstel
vervolgd door de renovatie van Pakhuis
De Zwijger aan de Piet Heinkade en die van de
Muiderkerktoren in 2012. En nu is er dan Hal 17
in het complex De Hallen.
Van de Vondelkerk van toen naar De Hallen van
nu is een sprong van ruim vijfentwintig jaar.
Waarin drie kerken, een pakhuis en een toren
een nieuw leven kregen.
De Majellakerk huisvest
sinds 2012 het Nederlands
Philharmonisch Orkest en het
Nederlands Kamer Orkest. Het
is de tweede renovatie. Ook de
eerste (in 1992) werd uitgevoerd
door Architectenbureau J. van
Stigt. Foto Hoen Suyk (ANP)
NIEUWE AMSTERDAMSE HOTSPOT
Het complex De Hallen, de oude tramremise,
heeft lang gewacht op een nieuwe bestemming.
Het is een uniek complex van tien geschakelde
hallen in de Kinkerbuurt. Eén ervan is Hal 17.
Deze hal ontstond door uitbreiding van de van
de Gemeentetram in 1908. Levensader van De
Hallen is de Passage, die de Bilderdijkkade en
Ten Katemarkt met elkaar verbindt. De Passage bestaat uit twee delen. Het eerste deel loopt
van de Ten Katemarkt tot de Tollensstraat. Het
tweede deel bevindt zich in Hal 17, de vroegere
paardentramremise, en loopt van de Tollensstraat tot de Bilderdijkkade. Dit pronkstuk is
nu al hard op weg een regelrechte hotspot voor
Amsterdammers te worden. Met de opening
van het tweede deel van de Passage door Hal 17
heeft de stad er deze Kerst een vrolijk uitziende
passage bij. Kleinschalig. Een soort ‘overdekte
Herenstraat’, zegt Morel, die het open karakter
van Hal 17 benadrukt. “Niet alleen is de passage
heel toegankelijk door de lange openingstijden
maar ook door de kleinschaligheid van de bedrijven/winkels die zich er vestigen en last but
not least door het glazen dak waar je onderdoor
flaneert.
Wat Stadsherstel betreft heeft de samenwerking
met André van Stigt zijn beste tijd nog niet gehad. Samenwerken met een architect die zich
net als Stadsherstel tot het uiterste wil inzetten
om monumentale gebouwen te redden en ze
een nieuw leven te geven is een inspannende
zaak. Met André van Stigt samenwerken betekent een exercitie in
“Met André maak je dingen
bezieling, flexibiliteit
en geduld. Niet gehaalbaar die je met anderen niet
makkelijk, maar altijd
kunt realiseren”
inspirerend. En Morel
en Van Stigt hebben
Paul Morel – Stadsherstel
wel wat van elkaar
weg. De fascinatie voor de bijna-onhaalbare
projecten, zo lijkt. Samen streven naar het beste
resultaat. Dat mag nog wel even voortduren.
23
SAMENWERKEN MET IJ-PRIJSWINNAAR ANDRÉ VAN STIGT
VONDELKERK: VOORBEELD
VOOR HERBESTEMMING
Maar het begon allemaal in de jaren 80 met de
Vondelkerk. De in verval geraakte en met sloop
bedreigde kerk van P.J.H. Cuypers.
“Het is een mooie en lichte plek waarmee ik mezelf mag feliciteren. Muzikanten
en televisiemakers worden vaak beter als je ze een thuisgevoel kunt geven
op een mooie locatie. Dat is wat wij graag willen in onze nieuwe behuizing:
gastvrijheid in een ontwapenend theater.”
EEN BEETJE VERLIEFD…
Jan Douwe Kroeske
Het Zonnehuis in Amsterdam-Noord, een monument in het hart van
Tuindorp Oostzaan waar velen een beetje verliefd op zijn. Maar is
schoonheid en verliefd zijn genoeg voor een goede exploitatie? En
welke rol spelen buurt en de vele ‘eigenaren’ van dit markante gebouw?
We vroegen het de pioniers van het Zonnehuis, Paul Morel en Emmy
Schouten van Stadsherstel, Jan Douwe Kroeske van Double2 en Maarten
Voogel van Opus One.
Jeanette Tromp
EXPLOITATIE ANNO NU
“De schoonheid van een gebouw en het
nostalgische gevoel dat het bezoekers
kan geven is mooi en tegelijkertijd gevaarlijk, omdat je te snel denkt dat veel
mensen erheen zullen komen om het
gebouw, maar niets is minder waar, het
gaat om een goede, attractieve functie”,
zegt Paul Morel. Om een gebouw te redden, te restaureren en te exploiteren is
geld nodig, en bovenal veel ideeën. En
betrokkenheid van en samenwerking
met huurders, de buurt en instanties
zoals de gemeente.
25
Het Zonnehuis is een goed voorbeeld
van exploitatie anno nu. Het pand
kwam in 2002 op verzoek van Stadsdeel
Noord in handen van Stadsherstel , voldeed niet meer aan veiligheidseisen en
was in slechte staat. Na restauraties in
2005 en 2009 ging een paar jaar later de
huurder die destijds de exploitatie verzorgde failliet. Door de oorspronkelijke
functie als verenigingsgebouw is het
gebouw van iedereen, waardoor bewoners en burgerinitiatieven menen veel
aanspraak te kunnen maken op het ge-
bouw. “Je kunt als eigenaar niet zomaar
zeggen, dit gaan we met het gebouw
doen. Je moet een nieuwe vorm van
verhuur zoeken met ondernemende
partners en daarbij de bestaande functie als buurtgebouw handhaven. Door
grotere initiatieven, ankers uitgooien
en te gek zijn” zoals Morel dat zegt, “is
het verdienmodel haalbaar. Er is niet
zomaar één gebruik, één huurder en
één huurcontract, je hebt met vele vormen van gebruik en diverse partners te
maken”.
EEN BEETJE VERLIEFD...
EEN BEETJE VERLIEFD...
24
Jungle Book
OpusOne Theaterproducties kan
inmiddels haar eigen producties uitbrengen in de theaterzaal. De succesvolle familievoorstelling Jungle Book
is sinds november geprogrammeerd
in het Zonnehuis.
SAMENWERKING 3.0
“Met Opus One en Double2 zijn we er helemaal ingedoken.
Maanden is er hard gewerkt en liepen muzikanten en architecten, bouwvakkers en inspectiemensen door elkaar. Ondernemen, deadlines en overheidsregulering leverde spanning op en kostte veel energie”.
Maar het resultaat mag er zijn. Het Zonnehuis is een culturele
hot spot met plaats voor 425 bezoekers, horeca en repetitieen kantoorruimten. Al bij de entree voel je: hier staat iets te
gebeuren. De indeling van de zaal, de ruimtelijke vormgeving
en de ronding in het plafond geven je een gevoel van warmte
en comfort. Zowel in kleine als grote groepen voel je je op je
gemak. Alles is exact in verhouding met het toneel, wat juist
deze zaal uniek maakt.
Inmiddels is het Zonnehuis integraal in gebruik genomen.
Alleen nu met een functie die verder reikt dan de stad Amsterdam, en waar naast commerciële en culturele activiteiten
nog steeds ruimte is voor buurtactiviteiten zodat dit monument haar oorspronkelijke functie van verenigingsgebouw
behoudt.
Door al deze initiatieven, die het Zonnehuis aantrekkelijk
maken voor bezoekers, huurders en de buurt, is een gezonde
exploitatie mogelijk. Ja en dan gaan een beetje verliefd zijn op
een pand en een goede exploitatie prima samen!
Het Zonnehuis is alle dagen beschikbaar voor onder meer
theatervoorstellingen, try-outs, recepties, presentaties,
diners, workshops en concerten.
www.stadsherstel.nl | [email protected] | 020 520 00 90
“Het is een droom om alles onder één dak te hebben:
kantoor en theater. Bovendien is er behoefte aan theaters op
deze schaal. Oude theaters met specifieke afmetingen waar
kleine intieme musical- en theaterproducties, cabaret en muziek
tot hun recht komen.”
Maarten Voogel
Cemil
Romy
Ahmed
BLIKSEMSTAGE: NAAR DE BAKE
BLIKSEMSTAGE: NA AR DE BAKENESSERKERK EN HET GLASATELIER
26
Het is bijzonder om met
kinderen op stap te gaan
en ze iets bij te brengen
over het vak waar je ooit
zelf voor hebt gekozen.
Niets zo leuk als het jeugdige enthousiasme (en
soms verveeldheid), de
eerlijkheid en spontaniteit
van de kinderen. En ook
de voldoening achteraf als
blijkt dat ze het leuk en
interessant hebben gevonden. Dit keer was wel heel
speciaal. Kijken en luisteren in combinatie met zelf
doen. Zo proberen we jongeren te inspireren voor
cultureel erfgoed.
STRIP GLAS-IN-LOODRAAM
Met de leerlingen van de Don Bosco
school uit Haarlem gingen we op weg
naar de Bakenesserkerk in diezelfde
stad. Daar wordt juist nu hard gewerkt
aan het laatste strip glas-in-loodraam
dat nog moet worden geplaatst in de
kerk. Door middel van bijdragen gekregen via crowdfunding, sponsoring en
van fondsen kunnen we de geplande
zes stripramen aanbrengen. Ze zijn
uitgevoerd in glas-in-lood en zullen
de huidige niet-monumentale, glas-inloodramen van blank glas vervangen.
STRIPRAMEN IN DE
BAKENESSERKERK
De stripramen vertellen het verhaal
over de geschiedenis van Haarlem, de
kerk en het gebruik van een deel van
de kerk door de Archeologische Dienst
van de gemeente Haarlem. De glas-inloodramen, vormgegeven als strip, blijken uitermate geschikt om jongeren te
vertellen over de historie. Ze luisterden
met interesse naar het verhaal van restauratiearchitect Martin Busker. Nadat Martin ook het restauratieproces
had uitgelegd, vetrokken we op de fiets
door Haarlem naar glas-in-lood Atelier
Schmit, een familiebedrijf dat sinds
1935 is gevestigd in hartje centrum.
Vroeger werd er van stad naar stad
verhuisd en van project naar project
naar daar waar glas-in-lood nodig was.
Michiel Schmit leerde het vak van zijn
vader en vertelde met veel enthousiasme over zijn werk en over deze mooie
en leuke opdracht.
Munak
Cansu
Sinem
Alperen
NESSERKERK EN HET GLASATELIER
AAN DE SLAG MET DE
VLAMMENWERPER
Nadat de verhalen waren opgeslurpt en
de aandacht verslapte was het tijd voor
grover geschut. Gelukkig kon Michiel
Schmit dat goed oplossen met, zoals
leerling Cemil dat zo mooi noemt, ‘te
verschijnen met een vlammenwerper’.
Daarmee konden de kinderen zelf met
glas-in-lood aan de slag gaan. Terug op
school kregen de kinderen tijd om of
een verslag én een tekening te maken
over deze dag of zelf een glas-in-lood
raam te ontwerpen. De dag was geslaagd en daar ging het om.
SAMENWERKING MET JINC
De Bakernesserkerk is gratis te bezoeken op werkdagen van 13.0016.30 uur. Naast het glas- in- lood
en de expositie, is het werk van de
archeologen te bewonderen.
Stadsherstel maakt van elk restauratieproject een leerlingbouwplaats. Daarnaast proberen we ook op andere magebouwd erfgoed. Zo doen we bijvoorbeeld graag mee met de bliksemstages
van JINC, die jongeren van 8 tot 17 jaar
op weg helpt naar een goede start op de
arbeidsmarkt. JINC vindt dat elk kind een
eerlijke kans verdient op de arbeidsmarkt,
ook als het opgroeit in een omgeving met
minder voorbeelden en rolmodellen om
zich aan op te trekken. Om die reden organiseren zij bliksemstages en doen wij
daar graag aan mee.
De Bakenesserkerk is een van de tien
Leerlingen aan het werk
met de vlammenwerper,
2014, Stella van Heezik
Noord-Hollandse iconen die een bijdrage
van de provincie hebben gekregen in het
kader van de viering van 200 jaar koninkrijk.
De jury was unaniem van mening dat er
bij deze site sprake was van een groot
maatschappelijk bereik en gepastheid
Stella van Heezik
binnen de identiteit van Haarlem als stripstad.
De realisatie van het zesde en laatste
stripraam is mogelijk gemaakt door:
Leerlingen in het glasatelier waar
Michiel uitleg geeft over zijn vak.
Op de voorgrond is een deel
van het laatste glas-in-loodraam
te zien, dat is ontworpen door
striptekenaar Joost Swarte, 2014,
Stella van Heezik
Mijn tip voor Stadsherstel is:
Tijdens de bliksemstage heb ik:
Deze beroepen heb ik gezien:
Genoten (Ahmed 12 jaar)
Glazenierwinkel, lasser, verteller van het
oude spullen die gevonden zijn. (Alperen)
Geleerd dat je nopjes voor het glas in lood
met vuur maakt (Cansu 10 jaar)
Het leukste tijdens de bliksemstage vond ik:
Dat ik glas mocht snijden en dat ik ijzer mocht
smelten met een vlammenwerper (Cemil 12 jaar)
Doe wat meer met cursussen voor kinderen,
en lessen voor grote mensen om meer geld
te verdienen zodat je nieuw materiaal kunt
kopen of om uit te breiden. (Romy 11 jaar)
het was heel leuk en hoe jullie het deden
(Ilknur 11 jaar)
Dat we ijzer mochten laten smelten
(Mohammed 11 jaar)
Niks alles is perfect, vooral de smurfen in
de grond
(Tuvana 12 jaar)
dat ik het leuk vond en heel leerzaam
(Sinem 12 jaar)
Verder wil ik nog graag zeggen:
27
nieren jongeren te interesseren voor
BLIKSEMSTAGE: NA AR DE BAKENESSERKERK EN HET GLASATELIER
Mohammed
SPINHUISSTEEG 12
Aangekocht mede dankzij een bijdrage van de Vrienden.
GISTEREN, VANDAAG
EN MORGEN
Midden in het oude stadscentrum staat dit prachtige 18e-eeuwse
monument aan de Spinhuissteeg 12. Dit juweeltje, met een zwam
ZAANDIJKERKERK
Kerkstraat 9-10 (Zaandijk)
Planontwikkeling
p. 8
N:
S AA
VIE
AD
uitbloei over vele vierkante meters, kon Stadsherstel mede dankzij
de vriendenvereniging aankopen. Met behoud van de bijzondere
elementen kan dit bedreigde pand straks weer pronken in de stad.
Het pand met klokgevel verslechterde in zijn onderhoudstoestand.
CA
SS
AB
LA
N
Reden om contact te zoeken met de eigenaren. Eind september
kon Stadsherstel het pand aankopen en op zeer korte termijn
Ë, ZANZIBA
CA
NESI
R
O
D
, SU
R IN AME, IN
zullen wij starten met de restauratie. Dat is nodig ook, want de
gemeente stelt de eigenaar verplicht snel tot restauratie over te
gaan. Ondertussen groeien in het pand gigantische zwammen met
een lengte van een paar meter.
GEMAAL KADOELEN
Landsmeerderdijk 213
Opgeleverd
p. 44
GISTEREN, VANDA AG EN MORGEN
28
BAKENESSERKERK
Vrouwestraat 12 (Haarlem)
Verfraaiing met Vriendenbijdrage
p. 26
KERK LANDSMEER
Noordeinde 124
In restauratie
INGENIEURSWONING ZUIDER
GASFABRIEK
Korte Ouderkerkerdijk 45
Opgeleverd met
Vriendenbijdrage
p. 14
WILHELMINAPLEIN 4-6
(Heemstede)
In restauratie
29
GISTEREN, VANDA AG EN MORGEN
PASTORIE BEVERWIJK
Breestraat 101
In restauratie
SPUISTRAAT 61
Opgeleverd met
Vriendenbijdrage
p. 4
ZONNEHUIS
Zonneplein 28-30
Opgeleverd
p. 24
KLOVENIERSBURGWAL 44
Opgeleverd
p. 34
KORTE LEIDSEDWARSSTRAAT 70
Opgeleverd
p. 40
Daarnaast:
33 Onderhouden we meer dan 575 panden
33 Zijn we bezig met een twintigtal haalbaarheidsonderzoeken
zoals:
33
33
33
33
33
33
33
VENSERMOLEN
Venserkade 112 (Diemen)
Opgeleverd
Huis ter Kleef en het Rosenstock Huessy huis (Haarlem)
Molen de Otter (Amsterdam)
Forten van de Stelling van Amsterdam
Rietveldschool (Badhoevedorp)
Synagoge (Zaandam)
Brandweerkazerne (Wormerveer)
Pastorie van Bleys (Diemen)
33 Geven we advies in binnen- en buitenland
33 Vinden er jaarlijks ruim 900 (culturele) activiteiten plaats
in onze bijzondere locaties.
PRINSENGRACHT 1075
In restauratie
DE HALLEN/HAL 17
Hannie Dankbaarpassage
In restauratie
p. 20
NIEUWE PRINSENGRACHT 43-53
In restauratie
Vergadering van toekomstige
aandeelhouders. Op het scherm
een Amsterdams rendementsmodel, 2014, archief Stadsherstel
BUITENLAND
KORT NIEUWS
Ook in het buitenland leeft het Stadsherstel Amsterdam concept.
Verschillende landen en steden vragen ons om onze ervaringen
met herstellen en herbestemmen van in verval geraakt monumentaal erfgoed met hen te delen. In het magazine blikken we telkens
terug en soms vooruit op de ontwikkelingen. Dit keer Suriname en
Zanzibar.
Paul Morel
Mogelijk te verwerven
pand uit de portfolio 2014,
archief Stadsherstel
Straatbeeld, de lokale
markt en de achterkant van het overheidsgebouw, 2014,
archief Stadsherstel
PARAMARIBO
In Paramaribo heeft de NV Stadsherstel Suriname inmiddels drie huizen gekocht. Het
eerste aan de Julianastraat werd in 2012 gerestaureerd en de onlangs gekochte huizen aan
de Coster- en Prinsessestraat zijn momenteel
in restauratie. De Surinaamse aandeelhouders hebben aankoop en restauratie mogelijk
gemaakt en bij hen voegt zich binnenkort een
Nederlandse investeerder. Men heeft aangekondigd nog even af te zien van dividend om
deze start mogelijk te maken. Zo bestaat er nu
ver buiten Nederland een restaurerende instelling, die erg veel op onze eigen NV lijkt. De
portfolio in Suriname is groot en de volgende
aankoop wordt al weer onderzocht.
ZANZIBAR
Elders in de wereld zit men ondertussen ook
niet stil. In Zanzibar zijn zeven Tanzaniaanse
bedrijven bereid aandeelhouder te worden van
een NV die erg lijkt op de onze en die in het Swahili de naam Hifadhi zal krijgen. De werelderfgoedsite (sinds 2000) Stone Town op het eiland
Zanzibar is gebouwd door de Sultans uit Oman
en ondanks verval van uitzonderlijk schoonheid. Maar ook en vooral bijzonder levendig,
met een enorme mix aan mensen. Vanuit vrijwel elk punt in deze stad is de zee zichtbaar.
Er is eigenlijk maar één belangrijke bron van
inkomsten op het eiland en dat is toerisme. De
toekomstige aandeelhouders zijn van mening
dat toerisme, ondanks de aantrekkelijke zee en
de mogelijkheden om te duiken, vooral draait
om de kwaliteit en authenticiteit van het gebouwde erfgoed, materieel en immaterieel, in
Stonetown. Daar ligt de blijvende en duurzame
aantrekkingskracht van het eiland.
Ook in Zanzibar is ondertussen een behoorlijk
uitgewerkte portfolio van mogelijk te verwerven panden. Met de overheid is gesproken over
de overname van een groot gebouw aan de lo-
kale markt. De stad Amsterdam bestudeert nog
de mogelijkheid op welke wijze aan te sluiten.
Het project wordt financieel gesteund door de
Nederlandse Ambassade in Dar es Salaam,
waardoor werkbezoeken vanuit Nederland
kunnen worden betaald.
Bijzonder was dat tijdens dit laatste bezoek in
oktober vooral Stadsherstel Suriname als voorbeeld werd getoond om te laten zien hoe de opbouw van de NV daar tot stand is gekomen. De
beelden lijken ook op elkaar, aandeelhouders
die in een informele formatie buiten zitten te
vergaderen, een in de wind wapperend scherm
waarop beelden van Amsterdam voorbij komen.
Het zou niet verbazen als Hifadhi Zanzibar in
2015 wordt opgericht en het eerste pand wordt
aangekocht. Dan zouden in samenwerking met
Amsterdam, twee NV’s Stadsherstel buiten Europa actief zijn. Niet gek!
BUITENLAND KORT NIEUWS
31
Vereniging Vrienden van Stadsherstel
Een vereniging van erfgoedliefhebbers
Graag laten we de resultaten van uw
steun aan u zien. Dat doen we tijdens
drie vriendenactiviteiten die altijd worden afgesloten met een Vriendenborrel.
Voor deze activiteiten krijgt u een aparte
uitnodiging per post toegestuurd, maar
schrijf vooral de volgende data alvast in
uw agenda.
Jozet van Sloten kreeg het ‘houden van Amsterdam’ met de paplepel ingegoten. Ze ging als klein meisje af
en toe op zondag samen met haar vader de stad in, waar hij dan foto’s maakte. Piet van Sloten was een
geboren Amsterdammer die nog van nabij de oprichting van Stadsherstel heeft meegemaakt. Hij was vanuit
een politieke jeugdvereniging (VDJO) goed bevriend met Goos van ‘t Hull, wethouder Publieke Werken
tijdens de oprichting van Stadsherstel en later president-commissaris van het bedrijf. Piet van Sloten werkte
en woonde in Amsterdam en hielp mee de historische stad te bewaren.
VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL
32
Zo was hij betrokken bij het behoud
van de Kromhoutwerf, een werf die
later door Stadsherstel werd gered
en gerestaureerd. En natuurlijk was hij
vanaf het eerste uur Vriend van Stadsherstel en bezocht vaak de ledenverJozet van Sloten in
gaderingen. Jozet kwam tijdens haar
de Posthoornkerk als
werk voor de gemeente Amsterdam,
vrijwilliger tijdens een
openstelling, 2012,
als bewonersbegeleider en later als
Thomas Schlijper
beleidsadviseur regelmatig Stadsherstel tegen, zoals bijvoorbeeld bij de
Kadijken waar Stadsherstel in de jaren
80 een groot renovatie- en restauratieproject had. In 2004 reageerde Jozet op een oproep in ons magazine en werd één van onze vijftig vrijwilligers. Ze zette zich na haar werkzame
leven in als vrijwilligerscoördinator en nu staat ze nog steeds als gastvrouw en gids klaar tijdens openstellingen van onze bijzondere monumenten. Daarnaast helpt ze mee historische beschrijvingen te maken.
Wij zijn Jozet, Mineke en Piet van Sloten en hun familie en vrienden zeer
dankbaar voor hun bijdrage aan onze vriendenvereniging.
Vriendenwandeling met het thema
Joods Amsterdam
Vriendenrondvaart met het thema
200 jaar koninkrijk
VASTE VRIENDENACTIVITEITEN
33
NOG STEEDS WORDEN ER MONUMENTEN GESLOOPT!
Stadsherstel werkt hard aan het behoud van erfgoed. Nog steeds
worden er monumenten en monumentale panden gesloopt of
hollen ze qua onderhoudstoestand achteruit, waardoor historische
elementen verloren gaan. Gelukkig heeft Stadsherstel ook in 2014
weer panden kunnen redden. Maar dat deden we niet alleen.
Bijdragen van onder andere particulieren zijn van grote waarde voor
het behoud van erfgoed. Daardoor kunnen niet alleen wij maar ook
volgende generaties ervan blijven genieten. Dat genieten doen we
tijdens de activiteiten die we speciaal voor de Vrienden organiseren.
Hiernaast een terugblik op 2014.
Mede mogelijk gemaakt door de
Vrienden van Stadsherstel in 2014
Jozet en haar zus Mineke vierden onlangs hun verjaardagen met familie en vrienden in de Amstelkerk. Als
cadeautje vroegen ze de genodigden geld te geven aan één van de door hun uitgezochte goede doelen. Eén
daarvan was onze vriendenvereniging. Zo kreeg de Vereniging Vrienden van Stadsherstel € 500. Een mooi
gebaar. Bovendien kreeg de vereniging een bijdrage uit de nalatenschap van Piet van Sloten.
Jozet op de fiets op
de Keizersgracht bij
de Brouwersgracht,
1961, Piet van Sloten
VRIENDEN
AGENDA 2015
Van sloop gered Joods
historische erfgoed aan de
Foeliedwarsstraat
Restauratie van de gevelsteen
van het pand aan de
Prins Hendrikkade 101
ZONDAG 31 MEI
DE VRIENDENWANDELING
Gelegenheid om panden in
restauratiefase en gerestaureerde
panden te bezoeken. Projectleiders en
vrijwilligers vertellen u graag over hun
projecten.
DINSDAG 16 JUNI
DE ALGEMENE LEDENVERGADERING
De Algemene Ledenvergadering
wordt elk jaar georganiseerd in een
gerestaureerd pand of in een pand in de
restauratiefase. Tijdens de vergadering
vertellen we u ook over andere projecten
waar we mee bezig zijn.
ZONDAG 27 SEPTEMBER
DE VRIENDENRONDVAART
We genieten vanaf het water van
diverse panden van Stadsherstel met
Stadsherstel gidsen.
33 Ook kunt u met uw Vriendenpas
met korting genieten van culturele
evenementen in onze twaalf
Bijzondere Locaties, zoals De Duif, de
Posthoornkerk en het Zonnehuis. Zie
onze cultuuragenda verderop in dit
magazine en op
www.stadsherstel.nl
EN VERDER ONTVANGT U:
33 Tweemaal per jaar ons magazine.
33 Maandelijks onze digitale nieuwsbrief.
33 5% korting op de zaalhuur wanneer
u een Bijzondere Locatie van
Stadsherstel reserveert.
VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL
SAMEN GENOTEN ZE
VAN AMSTERDAM
KLOVENIERSBURGWAL 44
Beelden van tijdens en na de
restauratie.
35
KLOVENIERSBURGWAL 44
KLOVENIERSBURGWAL 44
34
Antiquariaat De Kloof op nummer 44 van de Kloveniersburgwal heeft
een gedaantewisseling ondergaan. Het rijksmonument met vijf grote
verdiepingen is flink onder handen genomen. Uit dendrochronologisch
onderzoek blijkt dat het huis rond 1650 is gebouwd. Vervolgens is het
pand verbouwd in de achttiende, negentiende en twintigste eeuw. Nu,
na de restauratie, heeft het pand drie etages met ruime appartementen
en een grote conceptstore in de plint. Gekocht in 2012 en afgelopen zomer
Alex Blommestijn
gereedgekomen.
BOUWHISTORIE
In 2012 werd begonnen met de fundering. Vastgesteld werd dat de oude zware vloerbalken
van de begane grond aan twee zijden waren
ingerot, waardoor alle koppen moesten worden vervangen. Het huis heeft een enorme kelder, verdeeld in een diepe voorkelder en een
iets hoger gelegen achterkelder. Op de begane
grond is dit ook zichtbaar. Het geeft optisch
meer ruimte. De bel-etage is waarschijnlijk
altijd een winkel of magazijn geweest. Het
houtskelet op de begane grond en de eerste verdieping is gedeeltelijk bewaard gebleven. Dat
wat nog van het houtskelet zichtbaar is, geeft
een goed beeld van de complete constructie
zoals deze er ooit heeft uitgezien. De houtconstructie van het pand in combinatie met
de stenen gevelv is van een grote bouwhistorische waarde. In de kruipruimte zijn sporen
van een 18e-eeuwse kelderwoning zichtbaar.
Deed het pand rond 1900 dienst als groothandel met de naam ‘Twentsche goederen en tricotages’ en was het hele pand van top tot teen als
zodanig in gebruik, tegenwoordig doet alleen
een deel ervan nog dienst als winkelruimte.
De etages erboven zijn mooie, ruime appartementen geworden. Het bovenste zelfs met een
prachtig dakterras.
Foto's Alex Blommestijn en Monique Hollenkamp
Het Straatje is een nieuwe vaste rubriek in het Magazine. Telkens komt een andere
straat of buurt met monumenten aan bod. Voornamelijk monumenten die we zelf
hebben gerestaureerd en waarin na restauratie een winkel of horeca werd gevestigd.
Deze panden vergroten de leefbaarheid van een gebied omdat er weer bedrijvigheid
is. En - niet onbelangrijk – ze zijn van binnen te bekijken. Monique Hollenkamp
2
Kruidenwinkel en
Drogisterij Jacob Hooy
& Co. op no. 10-12
Geen pand van Stadsherstel maar wel
heel bijzonder en met een lange geschiedenis. Hofleverancier Jacob Hooy,
sedert 1743. Het winkelinterieur lijkt
vrijwel onveranderd. De van oudsher
kruidenwinkel en drogisterij verkoopt
tegenwoordig ook homeopathische
producten, natuurlijke cosmetica, reformartikelen en voedingssupplementen. Alle dagen open behalve zondag.
HET STR A ATJE: DWALEN OVER ‘DE KLOOF’
36
MET DE BLIK OMHOOG
In de jaren 90 is veel geïnvesteerd
in de leefbaarheid van de bestaande
stad. Het verpauperde gebied rond
de Zeedijk, bekend van de overlast
van harddruggebruikers, wordt gerenoveerd en omgevormd tot een aantrekkelijk uitgaansgebied. De Nieuwmarktbuurt is daardoor een gezellige
plek geworden met veel winkels, cafee
tjes en terrassen. Een leuke start voor
een korte wandeling. Dit keer loop ik
langs een paar Stadsherstelpanden
op de Kloveniersburgwal. We hebben
daar op no. 44 net een mooi pand gerestaureerd. Start is bij de Nieuwmarkt
waar op dit uur de zondagsmarkt nog
wordt opgebouwd.
3
3
Thais restaurant
Song Kwae op no. 14
Hier is op de begane grond het Thaise
restaurant Song Kwae gevestigd.
1
4
Asia reisbureau Mandon
Travel Services op no. 22-24
Twee afzonderlijke panden, die waarschijnlijk in de 19de eeuw achter één
gevel zijn geplaatst.
6
Restaurant Nyonya Maleisia op
no. 38
Op de hoek met de Boerensteeg staat
het pand met een 18e-eeuwse klokgevel
op nummer 38. Gerestaureerd in 1969.
Op de begane grond en in het souterrain is een knus restaurant/eethuisje
gevestigd. De recensies over het eten en
de bediening zijn uiterst positief. Wijlen Johannes van Dam gaf het een 9+.
Wel reserveren of komen vóór zes uur.
Het eethuis heeft namelijk maar dertig
zitplaatsen.
Buurhuis no. 40
Heeft een fraaie, rijk gevormde klokgevel uit circa 1725. Versierd met de afbeelding van een ontbladerde boom en
Lodewijk XIV ornamenten.
7
4
Foto’s Monique Hollenkamp
5
6
NO. 11-13
Barndesteeg
1
2
3
Koestraat
4
Bethaniënstraat
Klovenierssteeg
NO. 23
37
7
ANNA+NINA Conceptstore
voor cadeaus en interieur
op no. 44
Ons nieuwste pand op de Kloveniersburgwal. In de zomer van dit jaar opende een tweede winkel van de eigenaressen die dezelfde voornamen hebben
als de naam van hun winkels, ANNA
+ NINA. Een conceptstore om precies
te zijn. Een soort grote ‘cadeauwinkel
plus’ zou je kunnen zeggen, met een
mooie verzameling accessoires, interieurspulletjes, sieraden en een verrassende serie vintage meubilair.
5
7
aat
Nieuwe Hoogstr
Oude Hoogstraat
Onkelboerensteeg
8
Spinhuissteeg 12
Midden in het oude stadscentrum staat
dit prachtige 18e-eeuwse pand aan de
Spinhuissteeg 12. Dit juweeltje kon
Stadsherstel mede dankzij de Vriendenvereniging aankopen.
NO. 29
6
NO. 50
Zandstraat
8
steeg
Spinhuis
t
grach
Raam
nd
Rusla
82 RIJKSMONUMENTEN
De Kloveniersburgwal telt maar liefst
82 rijksmonumenten. Loop vooral nog
even door en kijk omhoog om ze te
bewonderen. Aan de even zijde Het
Compagnietheater op no. 50, en een
monument uit 1611 op no. 90-92. Aan
de oneven zijde op no. 95 het Poppenhuis, op no. 77 een prachtig pand
naar een ontwerp van Philips Vingboons. Het Trippenhuis op no. 29 en
Nieuwmarkt
Kloveniersburgwal
HET STRAATJE:
DWALEN OVER ‘DE KLOOF’
De Bekeerde Suster
op no. 6-8
Deze huizen zijn in 1722 neergezet.
De gevels verkeren nog grotendeels in
originele staat, met de oorspronkelijke vensterindeling. De smalle halsgevels hebben in hun top de borstbeelden
van respectievelijk Izaäk en Abraham.
Sinds 1992 is hier een brouwerij gevestigd, De Bekeerde Suster. Het pand
staat op het terrein van het vroegere Bethaniënklooster, toevluchtsoord
voor prostituees met berouw. Deze ‘gevallen’ vrouwen werden na hun intrede in het klooster Bekeerde Susters genoemd.
5
Kloveniersburgwal
1
NO. 77
een woonhuis uit de 17e eeuw met een
zesraams gevel op no. 23.
U begrijpt, dit is maar een greep uit
al het moois. Begin en eindig op de
Nieuwmarkt. Dan pikt u aan het eind
op no. 11-13 ook nog de befaamde visen garnalenhandel Fa. Tel mee. Alleen
is die jammer genoeg niet open op
zondag.
NO. 95
NO. 90-92
CULTUUROVERZICHT
14x culturele tips
11 december 2014
UVA-ORKEST J.PZN SWEELINCK
30 december – 1 januari
KAMERMUZIEKFESTIVAL AMSTERDAM
Concert van het oudste symfonieorkest van
Amsterdam met werken van Prokofiev, Richard
Strauss en Hugo Bouma (opdrachtcompositie).
JUBILEUMEDITIE: de vijfde editie waarbij Ella
van Poucke en haar muzikale vrienden vanuit de
hele wereld bij elkaar zullen komen om all-time
favorites, minder bekende meesterwerken en
vernieuwend kamermuziek repertoire uit te voeren in de intieme setting van de Amstelkerk.
16 december 2014
ERARD ENSEMBLE JUBILEUMSERIE
NedPho-Koepel | 20:15 uur
38
Met werken van drie romantische componisten
geeft het Erard Ensemble een opmaat voor
vrolijke Kerstdagen.
Amstelkerk | 20:15 uur
“Al 10 jaar inspireert de Amstelkerk ons tot het spelen
van mooie programma’s voor een enthousiast publiek.
Een bijzondere plek en ons muzikale thuis in het hart van
Amsterdam”.
Edward Janning, Erard Ensemble.
30 december 2014, 20:15 uur
31 december 2014, 15:00 uur
1 januari 2015, 16:00 uur - Oliebollenconcert
Amstelkerk
SO WHAT KINDERCONCERT
Klassieke, jazzy en speelse klanken voor kinderen van 2 tot 100!
Zondag 7 december
Zondag 4 januari
Zondag 1 februari
Zondag 1 maart
De Duif | 15:00 uur
VAN HOUTENSALONS
39
24 januari 2015
NAARDENS KAMERORKEST
Sprookjesachtig Russisch concert o.l.v. Jeppe
Moulijn.
De Duif | 20.00 uur
1 maart 2015
7 juni 2015
Van Houtenkerk Chocoladekerkje | 20.15 uur
27 | 28 | 29 maart 2015
ANTIEK BROCANTE KUNST EN
DESIGN BEURS
Gratis toegang
NICOLAS VAN POUCKE & FRIENDS
21 december 2014
THE ROYAL WIND MUSIC
Uniek internationaal consort van renaissanceblokfluiten.
A Cosmography of Polyphony: een constellatie
van Europese meesterwerken uit drie eeuwen.
De Duif | 15:00 uur
21 december 2014
OPERA PER TUTTI!
Opera voor iedereen met Mylou Mazali en een
keur aan operasolisten.
Vondelkerk | 15:00 uur
Nicolas van Poucke, een van de meest veel belovende Nederlandse pianisten, programmeert
zijn gloednieuwe pianoserie met jonge toppianisten in de Amstelkerk.
Zondag 18 januari - Caspar Vos
Zondag 15 februari - Nicolas van Poucke
Zondag 19 april - Sophiko Simsive
Amstelkerk | 16:00 uur
Oneiros Ensemble met Liesbeth Vreeburg, harp;
Johan Olof, viool; Lieske Deij, viool; Adriaan
Breunis, altviool en Timothée Busch, cello.
‘Verhalen uit de Salon’.
Schuilkerk De Hoop | 15:00 uur
Geniet deze kerst met het hele gezin van deze
veelgeprezen familiemusical in het Zonnehuis.
Met kleurrijke decors, beestachtige kostuums en
Bollywood choreografieën.
25 januari 2015
MATANGI QUARTET
Zonnehuis | 20:30 uur
29 december 2014
PARADISO PRESENTEERT: ALAIN CLARK
Alain Clark sluit zijn theatertour ‘Walk With Me’
af in de sfeervolle ambiance van De Duif.
De Duif | 20:30 uur
Het Matangi Quartet is uitgegroeid tot een vaste speler op de kamermuziekpodia in Nederland
en daarbuiten. Met hun gloedvolle spel en vlotte
presentatie zijn Maria-Paula, Daniel, Karsten en
Arno boegbeelden van een nieuwe generatie
klassieke musici.
Posthoornkerk
14 & 15 APRIL 2015
RONDANE KWARTET SPEELT
SIMEON TEN HOLT
In samenwerking met Stadsherstel voert het
Rondane Kwartet voor het zevende jaar op rij
twee avondvullende composities uit van componist Simeon ten Holt in De Duif.
Canto Ostinato en Incantati IV
25 januari 2015
KAMERMUZIEK IN DE HOOP
26 december 2014
JUNGLE BOOK MUSICAL
De Duif | 20:15 uur
OPENSTELLING MONUMENTEN
Beleef Monumentale Momenten
De Duif, Vondelkerk en Posthoornkerk zijn iedere eerste woensdag en derde zondag van de
maand van 12.00 tot 16.00 uur geopend voor
het publiek. Beleef monumentale momenten en
proef de historie van onze bijzondere locaties.
De Duif, Vondelkerk en Posthoornkerk
12-16 uur
Amstelkerk | 15:30 uur
KIJK VOOR ALLE CONCERTEN,
VOORSTELLINGEN EN EVENEMENTEN IN
ONZE BIJZONDERE LOCATIES OP:
WWW.STADSHERSTEL.NL
KORTE
LEIDSEDWARSSTRAAT 70
TOEN EN NU
Vijftig jaar geleden bijna,
leunt de familie The uit het
raam van hun huis in de Korte
Leidsedwarsstraat op no. 70,
archief familie The
Kijk ze eens uit het raam leunen. De bewoners van toen, hier op de foto uit 1964. Bij
de feestelijke oplevering na restauratie van dit pandje waren ze erbij en deden ze dat
nog een keer, speciaal voor onze fotograaf. Ze hebben bijna vijftig jaar met plezier in
dit huis in de Korte Leidsedwarsstraat gewoond. Hun zoon, toen net geboren, staat
ook nu weer op de foto. De familie The heeft het huis aan Stadsherstel verkocht om
ervoor te zorgen dat het in goede staat behouden blijft voor de toekomst.
Gijs Hoen en Monique Hollenkamp
KORTE LEIDSEDWARSSTR A AT 70, TOEN EN NU
40
Het rijksmonument Korte Leidsedwarsstraat 70, onderdeel van een tweelingpand in het centrum
van Amsterdam, is na een grondige restauratie weer klaar voor nieuwe bewoners. Dit karakteristieke pandje met authentieke versieringen en klokgevel is feestelijk opgeleverd en geopend door de
oud-bewoners.
De tijdens de restauratie ontdekte plavuizenvloer van de begane grond, die uit allerlei
verschillende plavuizen met verschillende afmetingen bestond, is elders in het huis teruggeplaatst. Ze sieren nu de vloeren van de keukens en een toilet. Het pand heeft een aan de
achterzijde uitgebouwde keuken, zoals vroeger
gebruikelijk was.
De restauratie is soepel verlopen dankzij een
goede samenwerking tussen het bouwbedrijf,
de architect en de adviseur op constructief
vlak. Onze stagiair, Quinten Boumann, is zelfs
een paar maanden extra bij Stadsherstel gebleven om dit project te kunnen afronden
Beide woningen zijn sinds de zomer weer bewoond door huurders die zich, naar wij hopen,
net zo prettig voelen in het huis als vroeger de
familie The.
De familie The leunt
opnieuw uit het raam,
net als bijna vijftig jaar
geleden, 2014, Juan
Hernández
GEVELORNAMENTEN
In de officiële monumentenomschrijving van het pand staat: ‘topgevel later versoberd en door rollagen afgedekt’. Dit betekent dat deze klokgevel wellicht vroeger een zandstenen omlijsting heeft
gehad die later is verwijderd. Een rollaag is een rij op de kant gemetselde stenen, meestal een halve
steen hoog, hier één steen hoog. Een rollaag heeft meerdere functies. Hier wordt ze gebruikt als
afdekking van een gevel.
GRIEKSE ACANTHUSPLANT SIERT TOPGEVEL
De topgevel van het pand is voorzien van klauwstukken. Dit zijn versieringselementen die aan beide zijden van het middendeel zijn geplaatst. Dit bouwelement verbreedt het gevelvlak en zorgt voor
een geleidelijke overgang tussen de verticale en horizontale richting. In dit pand gaat het om een
versiering door krullen. De vorm van de krullen is afgeleid van de acanthusplant. Het motief vinden we terug op Korinthische zuilen maar ook als ornament op klokken, huizen, beeldengroepen
meubels en zilver vanwege het weelderige alle kanten ‘opgolvende’ blad van de acanthus. Steenhouwers leverden klauwstukken vaak uit voorraad maar het was bepaald geen massaproductie:
ieder klauwstuk is uniek.
41
KORTE LEIDSEDWARSSTR A AT 70, TOEN EN NU
DE RESTAURATIE
In februari 2013 werd gestart met de restauratie van dit vroeg
18e-eeuwse rijksmonument. De fundering werd vernieuwd tegelijkertijd met de fundering van het buurpand, de andere helft
van de tweeling. No. 70 bestond vermoedelijk uit twee woningen,
dat verklaart ook dat de woning twee deuren heeft, aan elke zijde
van de pui één. Later is het pand verbouwd tot één woning en
nu na restauratie heeft het weer twee verschillende woningen.
Beelden van na de
restauratie tijdens
de oplevering in juni,
2014, Juan Hernández
15.0
ANBI STATUS VOOR DE
VERENIGING VRIENDEN VAN
STADSHERSTEL
Fantastisch nieuws: onze Vriendenvereniging heeft de culturele ANBI status
gekregen. Daardoor is het mogelijk dat u
als gever ongeveer 50% van uw gift kunt
terugkrijgen van de belastingdienst
en wij geen schenkbelasting hoeven te
betalen. De gift komt dus voor de volle
100% ten goede aan het behoud en restauratie van monumenten.
NIEUW RIJKSMONUMENTENBORDJE
Eerste rijksmonumentenbordje nu ook op een pand van Stadsherstel! De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ontwikkelde het bordje op verzoek van gemeenten en eigenaren van rijksmonumenten. Hierdoor worden historische binnensteden en gebouwen beter zichtbaar voor het publiek.
VOOR ONDER
DE BOOM
NIEUWS IN HET KORT
Op zoek naar een leuk en origineel cadeautje voor Sinterklaas of voor onder
de kerstboom? Denk dan eens aan een
lidmaatschap van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Naast het feit dat
u daarmee ons erfgoed ondersteunt, is
het voor de ontvanger altijd leuk om
ons Magazine te krijgen en bijvoorbeeld samen met u mee te doen aan de
Vriendenwandeling of een Stadsherstel
monument te bezoeken.
Aanmelden kan door de aanmeldkaart
in dit magazine in te vullen of dit digitaal via de website te doen. Wij zorgen
voor een snelle verzending!
DUURZAAM:
ZON OP DE ZWIJGER
Stadsherstel, Stichting de Groene
Grachten en de gemeente Amsterdam
hebben samen het initiatief genomen
om een prijsvraag uit te schrijven: 'Zon
op de Zwijger'. Hierin wordt de markt
uitgedaagd om met de meest innova-
De Groene Grachten is een initiatief
van Wubbo Ockels en zet zich in om
Amsterdam en de rest van Nederland duurzaam te maken. Stadsherstel is één van de founding partners
van de Groene Grachten.
tieve oplossingen te komen voor het
plaatsen van zonnepanelen op Pakhuis de Zwijger. Het rijksmonument is
in 2006 gerestaureerd en herbestemd
door Stadsherstel als gebouw voor de
creatieve industrie. De lessen die uit
deze prijsvraag worden geleerd, zullen
worden toegepast op andere monumentale panden. In december wordt de
winnaar bekend gemaakt.
rd
u
e
k
ge
d
e
o
l
g
Een oed doe
g
Mocht het zo zijn dat u Stadsherstel
Amsterdam al in uw testament heeft
opgenomen, dan moet daar helaas
schenk- of nalatenschapbelasting over
worden betaald omdat Stadsherstel
geen ANBI is. Maar als u de begunstigde verandert naar de Vereniging
Vrienden van Stadsherstel dan komt
het bedrag ten goede aan het werk van
Stadsherstel.
Zie pagina 48 voor meer uitleg.
15.000 BEZOEKERS TIJDENS DE OPEN MONUMENTENDAGEN
Zo’n 15.000 geïnteresseerden bezochten Stadsherstel monumenten, die we
dankzij onze vrijwilligers, projectleiders en huurders konden openstellen. Bij
De Hallen en de pastorie in Beverwijk, die voor het eerst tijdens de open monumentendag waren opengesteld, kwamen de meeste bezoekers. In Museum
Werf ’t Kromhout was een speciaal programma, Wine&Dine genaamd, waarbij
bezoekers konden picknicken, luisteren naar lezingen en genieten van het monument, muziek en dans.
TERUGGEVONDEN
BOUWTEKENING VAN HET
SCHOOLTJE VAN DIK TROM
Tot 6 april is naar aanleiding van een
teruggevonden bouwtekening de tentoonstelling ‘Het schooltje van Dik
Trom toont eigen ontstaan’ te zien in
dit door crowdfunding geredde monument. Nu kan eindelijk de vraag worden beantwoord hoe de leerlingen in
Kieviets tijd naar binnen gingen, waar
het kolenhok zich bevond en of Kieviet
uit zijn onderwijzerswoning binnendoor in het schooltje kon komen. Ook
zijn er veel leuke wetenswaardigheden,
in het daar ter plaatse in te kijken, ‘Feitenboek’ verzameld.
www.hetschooltjevandiktrom.nl
PRACHTIG
HISTORISCH
BOEK OVER DE
PASTORIE
IN BEVERWIJK
Het Historisch Genootschap MiddenKennemerland heeft een boek uitgebracht dat geheel is gewijd aan de
geschiedenis en de restauratie van dit
opmerkelijke pand.
Aan bod komt de bouwgeschiedenis van het monument. Ook de bewonersgeschiedenis en het proces van de
restauratie worden in verschillende
hoofdstukken uitgebreid behandeld.
Het 160 pagina’s tellende boek is voor
€ 17,– te bestellen via www.hgmk.nl.
43
NIEUWS IN HET KORT
NIEUWS
IN HET KORT
42
S!
ER
K
E
O
Z
E
00 B
VIER GEMALEN OP EEN RIJ
Werken, muziek luisteren, eten, proeven, kijken of kantoor houden. Dat kan in onze
gemalen. We hebben er nu vier, alhoewel de laatste toevoeging, het gemaal Kadoelen,
een tijdelijke aanwinst is. Het wordt niet gesloopt en we mogen het de komende 25
jaar beheren. Wat maakt die gemalen bijzonder? Hoe komt Stadsherstel eraan en
hoe kunt u er van genieten? We zetten ze voor u op een rij naar aanleiding van de
oplevering van onze laatste aanwinst, het Werk- en Concertgemaal Kadoelen.
RIOOLGEMAAL F
Het eerste gemaal dat in bezit kwam van Stadsherstel. Ooit verworven door in te schrijven
op en het winnen van een prijsvraag van de
gemeente voor de herbestemming van het gemaal. Na restauratie werd het gebruikt als kantoorruimte, met als pré een enorme binnentuin, grenzend aan het Karel Willink Plantsoen.
Vanaf de Hobbemakade zie je het gemaal haast
niet liggen. Wel de muur er omheen, waardoor
het lijkt op een vesting.
Rioolgemaal F werd in 1924 gebouwd als
onderdeel van het rioleringssysteem, dat
vanaf 1913 door de gemeente Amsterdam
werd aangelegd voor de 19e-eeuwse uitbreidingswijken buiten de Singelgracht.
Het rioolwater werd tot die tijd op de
grachten geloosd. Het nieuwe riool moest
de groeiende vervuiling van de grachten
en de daarmee gepaard gaande stankoverlast en slechte hygiëne tegen gaan.
De gemeente besloot tot de aanleg van in
totaal zeven gemalen (A t/m F). Gemaal
F is ontworpen door de dienst Publieke
Werken en heeft tot 1987 dienst gedaan.
Monique Hollenkamp
45
Afbeelding links:
De Boerenwetering
met gezicht op het
rioolgemaal van
het GEB, sectie F.
Ruysdaelkade 4-2,
achteraan de nummers
3-19. Gezien vanaf
de Hobbemakade,
1992, Stadsarchief
Amsterdam
Opening Werk- en
Concertgemaal, 2014,
Jeroen van Dalen
Afbeelding rechts:
Klassieke muziek tijdens
de eerste klassieke
concertavond, 2014,
Jeroen van Dalen
Rioolgemaal F in 2014,
archief Stadsherstel
WERK- EN CONCERTGEMAAL
KADOELEN
De titel geeft het al aan. Een tweeledige
exploitatiemogelijkheid. Stadsherstel bedacht
in samenwerking met Stadsdeel Noord, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en
Bureau Broedplaatsen een plan om het oude
gemaal de komende 25 jaar een goede functie
voor Amsterdam Noord te geven. Daarna staat
de bouw van een nieuw gemaal op precies deze
plek in de planning. Het gemaal is nu bestemd
om jonge, creatieve academici en ondernemers
van vaste en flex werkplekken te voorzien. Voor
langere tijd en tegen een lage huur. De invulling
van het plan werd bedacht door de Stichting
Broedstraten en kwam van de grond gekomen
door subsidie en de inzet van de vier initiatiefnemers. Tien keer per jaar wordt er gemusiceerd
en worden unieke en intieme, klassieke concerten georganiseerd. Vandaar de naam Concertgemaal. De data van de concerten zijn terug te
vinden op concertgemaal.nl
Het oude gemaal Kadoelen werd als
stoomgemaal in 1875 gebouwd. Het polderwater uit Waterland werd met schepraderen naar het hoger gelegen kanaal
gepompt. Vanaf 1920 werd het door elektriciteit aangedreven en kwamen de pompen binnen het gebouw te liggen. Na de
bouw van het nieuwe gemaal in 1988 (dat
er naast staat) verloor het oude gemaal
zijn functie en werd het buiten gebruik gesteld. En nu is het dus voor de komende
25 jaar gered.
HOOFDRIOLERINGSGEMAAL ZEEBURG/
BAR-RESTAURANT POMPSTATION
Dit gemaal is openbaar toegankelijk, althans
een deel ervan. Het werd in 1997 op verzoek
van de gemeente overgenomen. Het complex
bestond uit het gemaal, een school en de voormalige directeurswoning op de Zeeburgerdijk.
Tegenwoordig is Bar-Restaurant Pompstation er
gevestigd. Een bezoek waard, al was het alleen
maar om het interieur te bewonderen. Bijzonder. Maar je kunt er dus ook eten, in de zomer
zelfs buiten op een prachtig groot terras aan de
achterkant. Open vanaf 17.00 uur behalve op
maandag en met live muziek in het weekend.
Toen de gemeente in 1907 het besluit nam
om de stad buiten de Singelgracht van
riolering te voorzien en het afvalwater in
de Zuiderzee te lozen, werd gestart met
de bouw van Hoofdrioolgemaal Zeeburgerdijk. Het gemaal werd in 1913 geopend.
Het afvalwater werd via het hoofdriool
onder de Stadhouderskade aangevoerd.
Halverwege de twintigste eeuw worden
de dan in gebruik zijnde stoomketels vervangen door elektromotoren. Het gemaal,
gebouwd in de stijl van Berlage, is nog in
werking. De pompen staan tegenwoordig
onder de grond.
Afbeelding links:
Hoofdrioolgemaal
Zeeburgerdijk in
aanbouw, Stadsarchief
Amsterdam
Rioolgemaal/BarRestaurant Pompstation
anno nu, Monique
Hollenkamp
VIER GEMALEN OP EEN RIJ
VIER GEMALEN OP EEN RIJ
44
Ook als buurtbewoner maakte
Willem F. Korthals Altes het werk
van Stadsherstel mee. Zoals bij
de restauratie van de toen in zeer
slechte staat verkerende panden
aan de Reguliersgracht 65 en 67,
en later nummer 63. De panden
liggen naast de Amstelkerk en
tegenover zijn eigen huis.
Flevogemaal eind 19e eeuw,
Stadsarchief Amsterdam
Foto rechts: Flevogemaal,
nu Distilleerderij 't Nieuwe
Diep, na restauratie in 2012,
Monique Hollenkamp
Het Flevogemaal stond er voordat er
een park omheen werd ontworpen. Het
stoomgemaal is gebouwd in 1880 op de
funderingen van een windmolen. Aanleiding hiervoor was dat het polderbestuur
de bemaling, die voordien met een vijzelmolen werd gedaan, wilde moderniseren.
De stoommachine is later weer vervangen
door een elektromotor en in 1984 is het
gemaal buiten werking gesteld.
Stella van Heezik
RIOOLGEMALEN
Het ophalen van fecaliën met de beerwagen of
Boldootkar bij de Tweede Looiersdwarsstraat 16-18,
1928, Stadsarchief Amsterdam
VAN HUURDER VAN EEN
STUDENTENWONING NAAR
PERIODIEK GEVER
Vóór de 19e eeuw deed men de behoefte gewoon buiten of werd het emmertje
poep in een gracht, sloot of beerput geleegd. Met de industrialisatie nam de stedelijke bevolking sterk toe. De stank in de
steden werd vooral ‘s zomers ondraaglijk.
Gemeenten besloten daarom poep op te
halen. Dit gebeurde met een strontkar of
beerwagen. De emmers poep werden dagelijks opgehaald. De strontkar werd ook
wel spottend de Boldootkar genoemd.
Boldoot was in vroeger jaren een bekend
merk eau de cologne. Met de riolering en
wc’s verdween de strontkar uit het straatbeeld. Voor plaatsen die nog niet op de
riolering waren aangesloten, werd het afvalwater opgeslagen en regelmatig leeggezogen door een gierwagen, de moderne versie van een beerwagen.
Wat zijn beweegredenen
van onze weldoeners?
Waarom willen ze Stadsherstel financieel helpen?
Hoe doen ze dat het liefst?
En welke mogelijkheden
zijn er nog meer. Hieronder het verhaal van Willem F. Korthals Altes.
Met de heer Willem F. Korthals Altes
(64) heeft Stadsherstel een lange relatie
opgebouwd. Om precies te zijn al sinds
1970. Hij was toen student en woonde
in het B.E.E.T.S.-huis, een dispuutshuis
aan de Keizersgracht 323. Stadsherstel
kocht het pand in dat jaar en startte de
restauratie, waarbij zoveel mogelijk
werd geprobeerd om de studenten in
het pand te laten wonen. Hij is tijdens
de verbouwing daadwerkelijk als één
van de weinigen in het pand gebleven.
Hij fungeerde als een soort huismeester. Datzelfde dispuut had in de jaren
80, vóór de restauratie een inauguratiebijeenkomst gehouden in de Amstelkerk. “Ja toen kon dat nog”, zegt
Korthals Altes. Nu zou zo’n feest hier
niet meer kunnen en dat geeft direct
aan in wat voor toestand de zeer verwaarloosde Amstelkerk zich toen bevond. Het orgel, dat toen wel aanwezig
was, is tijdens de restauratie trouwens
gerestaureerd dankzij een bijdrage van
de Vriendenvereniging.
Korthals Altes was van 1990 tot 2011
bestuurslid van de stichting die het
dispuutshuis beheerde, waardoor hij
contact bleef houden met Stadsherstel.
Rond 2010 is hij begonnen om Stadsherstel periodiek te steunen met een
vaste bijdrage. Stadsherstel is daar natuurlijk enorm blij mee.
Willem F. Korthals Altes geeft hij aan
dat hij het gemakkelijk vindt om dat op
deze manier te regelen en dat hij enorm
achter het werk van Stadsherstel staat.
“De panden in de stad stonden
er zo’n veertig jaar geleden heel
anders bij. Zelfs op de gracht waar
ik ben geboren. Daarom wil ik deze
prachtige instelling graag steunen.”
Willem F. Korthals Altes
Op de vraag of hij nog tips heeft voor
onze organisatie geeft hij aan dat het
hem erg goed lijkt dat we particulieren
de mogelijkheid geven om zelf te bepalen aan welk project ze extra willen
geven. Ik vertelde hem dat we dat zullen blijven doen, zoals we dat eerder
deden bij het schooltje van Dik Trom
en nu doen bij de Zaandijkerkerk. En
ook dat nu de Vereniging Vrienden van
Stadsherstel de ANBI status heeft gekregen, er aantrekkelijke mogelijkheden zijn voor grotere giften. Zo bieden
we nu bijvoorbeeld het schenken door
middel van een Fonds op Naam aan.
“Een goede ontwikkeling”, zegt Korthals Altes.
We zijn Willem F. Korthals Altes zeer
Bekijk op de volgende pagina hoe
gemakkelijk het is om periodiek te
schenken of op een andere manier
te schenken aan Stadsherstel
dankbaar voor zijn periodieke steun en
ook voor het steunen van Stadsherstel
door bijeenkomsten in onze bijzondere
gebouwen te organiseren. Voor zijn
werk heeft de heer Korthals Altes namelijk de trend gezet om ook de locaties van Stadsherstel te huren.
U ziet er zijn verschillende manieren
hoe u met ons monumentale gebouwen
kunt behouden. Elke bijdrage en anier
is zeer welkom!
47
VAN HUURDER VAN STUDENTENWONING NA AR PERIODIEK GEVER
VIER GEMALEN OP EEN RIJ
46
FLEVOGEMAAL/DISTILLEERDERIJ
‘T NIEUWE DIEP
Alweer een gemaal dat te bezoeken is, midden in
het Flevopark op no. 13. Distilleerderij ‘t Nieuwe
Diep is er gevestigd. Dit voormalige stoomgemaal kwam in 2005 in het bezit van Stadsherstel. Nadat de dienstwoning van het gemaal in
2004 wordt verlaten schrijft het stadsdeel een
prijsvraag uit om burgers een publieke functie
voor het gemaal en de dienstwoning te laten
bedenken. Het idee van stichting De Oude Pijl
wint. Het produceren van diverse jenevers en
likeuren op basis van de eigen fruitteelt vormt
de kern van het plan. Stadsherstel is eigenaar
en restaureert het gemaal. De nieuwe huurders
vervaardigen zo’n honderd eigen jenevers en likeuren, die je ter plekke kunt proeven. Vooral in
de zomer een idyllisch plekje met een schilderachtig terras aan het water. In de winter is het
proeflokaal open van dinsdag t/m zondag van
15.00 tot 18.00 uur.
PERIODIEK SCHENKEN,
FISCAAL VOORDELIG
SIMPEL SCHENKEN FISCAAL
AFTREKBAAR
REKENVOORBEELD
PERIODIEK SCHENKEN:
Monumenten ook voor volgende generaties
behouden? De Vereniging Vrienden van Stadsherstel en Stadsherstel Amsterdam doen dat
graag mét u!
U verdient € 35.000 per jaar en
schenkt vijf jaar lang € 750 d.m.v. een
schenkingsovereenkomst. U kunt t/m 2017
1,25 x en in 2018 1x het bedrag aftrekken
van de belastingen, wat inhoudt dat
de belastingdienst vier jaar lang 52%
meebetaalt per jaar en € 393,75 teruggeeft.
U kunt ons steunen op een manier die bij u
past. Het is zelfs mogelijk dat u bepaalt aan
welk doel of project u wilt geven. Iedere bijdrage is van harte welkom!
GEVEN KAN OP DE VOLGENDE
MANIEREN
“Ik adviseer u graag bij
het maken van uw eigen,
persoonlijke keuze.
Ik hou ervan dromen te
verwezenlijken”
Stella van Heezik
Eenmalig, bijvoorbeeld aan de Zaandijkerkerk
(zie pagina 8)
33 Door middel van een periodieke schenking.
33 Door middel van een fonds op naam.
33 Of door ons op te nemen in uw testament.
PERIODIEK SCHENKEN KAN NU
ZONDER TUSSENKOMST VAN
EEN NOTARIS!
Wanneer u Stadsherstel optimaal en voor
minimaal vijf jaar wilt steunen, kunt u kiezen
voor een periodieke schenking. Dat mag sinds
2014 met een schenkingsovereenkomst die u
hiernaast als uitscheurbare variant aantreft.
Ook kunt u de overeenkomst op onze website
invullen zie www.stadsherstel.nl.
U KRIJGT ONGEVEER DE HELFT
VAN UW GIFT TERUG VAN DE
BELASTINGDIENST!
Door deze overeenkomst en omdat wij
een culturele ANBI status hebben krijgt u
ongeveer de helft van uw schenking terug
van de belastingdienst. Door de Geefwet mag
u tot en met 2017, 1,25 x uw gift aftrekken
van uw inkomstenbelasting of 1,5 x van uw
vennootschapsbelasting. (Vanaf 2018 vervalt
de extra 0,25x of 0,5 x). Daarnaast geldt bij
het periodiek schenken geen drempel en
maximumbedrag. Het bedrag is dus geheel
aftrekbaar. Uw bijdrage komt voor de volle
100% ten goede aan de monumenten, omdat
wij geen schenkbelasting hoeven te betalen.
HEEFT U VRAGEN?
Als u met ons van gedachten wilt wisselen,
mogelijkheden wilt bespreken, of als u andere
vragen heeft dan horen wij dat graag. Dat kan
telefonisch, per mail of in een vrijblijvend gesprek bij ons op kantoor, in de mooie Amstelkerk, of desgewenst bij u thuis. Wij zullen alles
doen om uw wensen met zorg te realiseren!
Uw jaarlijkse netto schenking bedraagt
dan € 357 terwijl wij € 750 kunnen
besteden aan de monumenten.
U kunt er ook voor kiezen het
belastingvoordeel te gunnen aan de
monumenten. Uw bruto schenking is
dan € 1.293, u krijgt € 543,00 terug van
de belastingdienst en netto heeft u dan
€ 750,00 geschonken. Met uw extra
bijdrage kunnen wij nog mooiere dingen
doen!
Op www.stadsherstel.nl/ kunt u meer lezen
en met de schenkcalculator precies uw
situatie invullen en uitrekenen welk bedrag
u terugkrijgt.
Contactpersoon:
Stella van Heezik
[email protected]
020-5200075
Vereniging Vrienden van Stadsherstel
IBAN: NL66INGB0005659267
PERIODIEK SCHENKEN IN
5 STAPPEN GEREGELD:
1. Vul de overeenkomst in en stuur hem
naar ons op.
2. Wij vullen ons deel in en sturen u een
kopie terug.
3. Wij bewaren één exemplaar in onze
administratie en u bewaart een
exemplaar in uw administratie.
4. Wij sturen u jaarlijks een acceptgiro
of in geval van machtiging innen wij
jaarlijks het bedrag.
5. U geeft bij uw belastingaangifte
uw schenking op en uw schenking
wordt in mindering gebracht op uw
inkomstenbelasting.
COLOFON
Magazine nr. 78 - november 2014
Een uitgave van Stadsherstel Amsterdam
REDACTIE
Monique Hollenkamp
Stella van Heezik
Jeanette Tromp
AUTEURS
Alex Blommestijn
Stella van Heezik
Ruud van Helden
Monique Hollenkamp
Gijs Hoen
Willem van Iterson
Onno Meerstad
Paul Morel
Jeanette Tromp
Stadsherstel Magazine
Wilt u dit magazine ook graag thuis
ontvangen? Als Vriend ontvangt u
dit magazine twee keer per jaar.
Word vriend! Meld u aan via:
www.stadsherstel.nl
Digitale Nieuwsbrief
In onze Digitale Nieuwsbrief leest
u bijzondere nieuwtjes zoals zoals:
Bedreigde Foeliepanden gered
Op vrijdag 16 mei kocht Stadsherstel, mede dankzij een bijdrage van
de Vereniging Vrienden, deze zeer
verwaarloosde panden aan. Dichtgetimmerde en deels onbewoonbaar verklaarde panden die straks
na de restauratie weer reuring geven aan dit vroeger zo levendige
straatje in de voormalige Jodenhoek.
CONTACT
Bezoekadres
Amstelveld 10
1017 JD Amsterdam
Postadres
Postbus 3777
1001 AN Amsterdam
T 020 52 000 60
F 020 638 20 40
[email protected]
www.stadsherstel.nl
Aanmelden voor de nieuwsbrief
via www.stadsherstel.nl
VORMGEVING
Ruigwerk
Foto omslag Juan Hernández
DRUKWERK
Zwaan printmedia
Facebook
Oplevering Bloemgracht 36!
Ons pandje Bloemgracht 36 uit
halverwege de 18e eeuw, met twee
voordeuren, een tuintje en zicht
op de Westertoren is klaar. Foto’s
van vóór en na renovatie. De ramen
moeten wel nog even worden
gelapt.
Dit magazine is geheel
FSC-gecertificeerd geproduceerd
Meer dan 1700 mensen hebben dit
bericht gezien.
“Onze rijksmonumenten in de
Bergstraat voor en na restauratie.
Toen ‘red light district’ pand. Nu
studentenwoningen!”
www.facebook.com/stadsherstel
@stadsherstel
38 likes
VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL
De Vrienden van Stadsherstel spelen een belangrijke rol bij de aankopen en restauraties van de
panden. Niet alleen zorgen zij ervoor dat unieke
elementen worden teruggebracht in originele
staat, maar dankzij hun financiële bijdrage kan
Stadsherstel monumenten verwerven die anders
verloren zouden zijn gegaan en restauraties uitvoeren die zonder die bijdragen niet haalbaar zijn.
SUBSIDIES EN FONDSEN
Stadsherstel vraagt voor diverse projecten een
bijdrage aan subsidiegevers en fondsen voor het
restaureren en onderhouden van haar panden.
Zonder de subsidiegevers en fondsen zou het niet
mogelijk zijn om het werk te blijven uitvoeren. Wij
danken deze organisaties dan ook hartelijk voor
hun bijdragen.
Twitter
4 reacties
15x
8x