Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
i.s.m. OpleidingsCentrum Hout
Hout2.2
Plaatmeubel
Redactie
Hoofdredacteur
Arch. Edwin De Ceukelaire
ISO
9001
M
STE
SY
CERT
IF
Redac tiecomité
UALIT
DQ
Y
IE
BCCA
Alex Dierickx, André De Potter, André Van de Velde, Bart De Waele,
Bernard Despiere, Christof Termote, Dirk Watthé, Etienne Moernaut,
Filip François, Jeroen Doom, Karel De Groote, Patrick Coene, Paul
Delcour, Philip Deltour, Silveer De Dobbelaere, Yvo Borry, Patrick Van
den Reeck
Ta a l a d v i e s
© Fonds voor Vakopleiding in de
Bouwnijverheid, Brussel, 2014
Alle rechten van reproductie, vertaling
en aanpassing onder eender welke vorm,
voorbehouden voor alle landen
Karel De Groote
Terminologie
André Van de Velde
T e k e n i n g e n e n i l l u s t r at i e s
D/2014/1698/01
Paul Delcour en Philip Deltour
Voorwoord
P l a at m e u b e l
Voorwoord
Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (fvb-ffc Constructiv) kreeg de afgelopen jaren steeds meer
vragen naar een degelijk naslagwerk voor de schrijnwerker of de timmerman.
Hoewel er heel wat boeken over hout en houtbewerking bestaan, is dit werk een niet te missen aanvulling: het
geeft enerzijds een overzicht van de hedendaagse producten, technieken en toepassingen, én sluit anderzijds
aan bij de al bestaande beroepsprofielen die stap voor stap omgezet worden in opleidingsprogramma’s. Ook
nieuwe ontwikkelingen in het opleidingslandschap (het stijgende belang van de bijscholing van de arbeiders,
de invoering van het modulaire beroepsonderwijs, e.a.) maakten de opmaak van een nieuw handboektype
noodzakelijk.
Vele slimme mensen met slimme handen hebben met dit werk een onschatbare bijdrage geleverd om het
vakmanschap in ons land op een hoger peil te brengen. Dit handboek richt zich dan ook tot iedereen die
het vak onder de knie wil krijgen. In bevattelijke taal en in een sterk visuele stijl worden alle aspecten van het
beroep in de kleinste bijzonderheden omschreven en uitgelegd.
De lezer zal er een schat aan informatie in vinden, de opleider wordt een handleiding aangereikt die hem
toelaat alle aspecten van het beroep aan te leren.
Bij de samenstelling van de werkgroep was de inbreng van o.a. de beroepsorganisaties van doorslaggevend
belang. Alleen zo kan immers een brug worden geslagen tussen het opleidingsveld en de realiteit van
werkvloer of bouwplaats.
Veel leesplezier en vooral succes!
Robert Vertenueil
Voorzitter fvb-ffc Constructiv
3
P l a at m e u b e l
Voorwoord
ABSTRACT
ABSTRACT
Dit deel van het Modulaire Handboek Hout handelt over het plaatmeubel. Dit naslagwerk bevat
een overzicht van de plaatmaterialen, de randafwerkingen en het gebruikelijke beslagwerk
van een plaatmeubel. Tevens worden alle stappen van het productieproces, de verschillende
afwerkingstechnieken, de assemblage en de opslag en verpakking van deze meubels onder de loep
genomen. Hiermee is dit handboek een waardevolle aanvulling op het eerder verschenen deel over het
massief meubel.
In een eerste hoofdstuk wordt kort geschetst hoe het plaatmeubel ontstaan is, en hoe dit type meubels
zich onderscheidt van andere meubeltypes. In het tweede hoofdstuk volgt een overzicht van de
verschillende types plaatmaterialen die gebruikt kunnen worden, met hun voor- en hun nadelen, hun
gebruikelijke afmetingen en de aandachtspunten bij verwerking en gebruik.
In het derde hoofdstuk, dat handelt over de verschillende randafwerkingen, wordt duidelijk dat
ook voor deze stap in de productie van een plaatmeubel verschillende technieken en materialen
beschikbaar zijn.
Hoofdstuk vier doorloopt het volledige productieproces, en besteedt verder aandacht aan de meest
typische verbindingsmogelijkheden die in het plaatmeubel toegepast worden. In het vijfde hoofdstuk
worden de afwerkingstechnieken in detail bekeken: kleuren, vernissen en lakken. Het volledige gamma
beslagwerk vormt het onderwerp van het zesde hoofdstuk en het handboek wordt afgesloten met
bijkomende informatie over de finale stappen in het productieproces: de assemblage, de opslag in het
magazijn en de verpakking.
4
Inhoud
P l a at m e u b e l
Inhoud
1 Algemeen�������������������������������������������������������������������������7
1.1 Ontstaan��������������������������������������������������������������������������������7
1.2 Concept���������������������������������������������������������������������������������8
1.3 Classificaties���������������������������������������������������������������������11
1.4 Tendenzen�������������������������������������������������������������������������14
2 Materialen����������������������������������������������������������������15
2.1 Basismateriaal�����������������������������������������������������������������15
2.1.1 Spaanplaat���������������������������������������������������������������16
2.1.2 MDF - HDF���������������������������������������������������������������19
2.1.3 Meubelplaat������������������������������������������������������������22
2.1.4 Celroosterplaat������������������������������������������������������24
2.1.5 Multiplex�������������������������������������������������������������������26
2.1.6 Hardboard����������������������������������������������������������������28
2.2 Ander plaatmateriaal��������������������������������������������������29
2.2.1 OSB������������������������������������������������������������������������������29
2.2.2 Samengestelde massieve houtplaten���������30
2.2.3 Volkernplaten���������������������������������������������������������31
2.2.4 Kunststofplaten op basis van acrylaat���������33
2.3 Opslag van het plaatmateriaal�����������������������������34
2.4 Bekledingsmateriaal����������������������������������������������������35
2.4.1 Fineer�������������������������������������������������������������������������35
2.4.2 Laminaat�������������������������������������������������������������������37
2.4.3 Melamine�����������������������������������������������������������������37
2.4.4 Folie����������������������������������������������������������������������������38
2.5 Andere materialen�������������������������������������������������������39
3 Randafwerking������������������������������������������������41
3.1 Materialen�������������������������������������������������������������������������42
3.1.1 Massieve latten������������������������������������������������������42
3.1.2 Fineer�������������������������������������������������������������������������44
3.1.3 Melamine�����������������������������������������������������������������44
3.1.4 Laminaat�������������������������������������������������������������������45
3.1.5 ABS������������������������������������������������������������������������������45
3.1.6 Aluminium���������������������������������������������������������������46
3.1.7 Randprofielen���������������������������������������������������������47
3.2 Werkwijze van aanbrengen������������������������������������48
3.2.1 Manueel verlijmen�����������������������������������������������48
3.2.2 Machinaal verlijmen��������������������������������������������49
4 Productieproces������������������������������������������51
4.1 Organigram van het productieproces
van een plaatmeubel�������������������������������������������������51
4.2 Werkvoorbereiding������������������������������������������������������52
4.3 Industriële boring: 32 mm-systeem������������������54
4.4 Typeverbindingen��������������������������������������������������������55
4.4.1 Verbindingen zonder beslag���������������������������55
4.4.2 Verbindingen met vast beslag������������������������56
4.4.3 Verbindingen met demonteerbaar beslag��58
4.5 Sokkel en plint����������������������������������������������������������������60
4.6 Constructietekeningen���������������������������������������������60
4.6.1 Ploftekening van een plaatmeubel��������������61
4.6.2 Constructietekeningen van onderdelen����61
4.6.3 De montagehandleiding�����������������������������������64
5 Kleuren - vernissen - lakken�����67
5.1 Algemeen��������������������������������������������������������������������������67
5.2 Overzicht afwerkingstechnieken������������������������68
5.3 Kleuren��������������������������������������������������������������������������������70
5.4 Vernissen en lakken�����������������������������������������������������70
5.4.1 Soorten vernissen en lakken����������������������������71
5.4.2 Opbouw van de afwerkingslaag��������������������72
5.4.3 Werkwijze bij lakken en vernissen�����������������73
5.5 Veiligheidsvoorschriften�������������������������������������������74
6 beslagwerk��������������������������������������������������������������77
6.1 Beslagwerk voor kasten��������������������������������������������77
6.1.1 Hangwerk�����������������������������������������������������������������77
6.1.2 Schuifsystemen voor deuren���������������������������82
6.1.3 Schuifsystemen voor laden������������������������������84
6.1.4 Sluitwerk�������������������������������������������������������������������85
6.1.5 Legboorddragers��������������������������������������������������86
6.2 Beslagwerk voor bedden�����������������������������������������87
6.3 Beslagwerk voor tafels�����������������������������������������������88
7 ASSEMBLAGE��������������������������������������������������������������89
7.1 Algemeen��������������������������������������������������������������������������89
7.2 Assemblage van een meubel
met een vast corpus���������������������������������������������������90
7.3 Assemblage van een meubel
met een demonteerbaar corpus������������������������90
7.4 Assemblage van meubelonderdelen
zoals laden, deuren en sokkels�����������������������������91
8 Opslag en verpakking���������������������������92
8.1 Algemeen��������������������������������������������������������������������������92
8.2 Identificatie�����������������������������������������������������������������������94
8.3 Verpakking������������������������������������������������������������������������95
9 Verklarende woordenlijst�������97
5
1 ALGEMEEN
P l a at m e u b e l
1 ALGEMEEN
1.1Ontstaan
Bij het vervaardigen van meubelen is het gebruik van plaatmaterialen
erg verschillend van dat van massief hout. We kunnen namelijk een
aantal essentiële kenmerken onderscheiden op het vlak van:
••
••
••
••
••
••
afmetingen en gebogen vormen;
de stabiliteit en werking van het materiaal;
het productieproces;
het afval en de uitval;
de afwerking;
de kostprijs.
Plaatmeubelen hebben wel hun voordelen ten op zichte van de
massieve meubelen, maar de productie van plaatmaterialen werd
pas later technologisch haalbaar.
Juventa
Dressoir op wielen
7
P l a at m e u b e l
1 ALGEMEEN
1.2Concept
In de handel vinden we allerlei meubelen die uit platen gemaakt
worden. Om tot een classificatie te komen moeten we eerst uitgaan
van het concept van een plaatmeubel. Een plaatmeubel wordt
samengesteld uit een aantal platen die op maat gezaagd worden.
Die platen worden gebruikt voor deuren, zijkanten, bovenkanten,
achterkanten, legboorden, enz. Bij de geautomatiseerde productie
van diverse onderdelen van een meubel wordt gezocht naar
bruikbaarheid in verschillende modellen of ontwerpen.
Een meubel wordt eerst uitgetekend op een werktekening. Dit kan
een seriemeubel zijn of maatwerk, waarbij het bedrijf in kwestie een
veel nauwer contact heeft met de klant om aan de specifieke noden
van die klant tegemoet te komen.
Heel wat bedrijven investeren in softwarepakketten die vanuit een
ontwerptekening de technische tekening, de benodigde materialen
en aansturingsprogramma’s voor de automatische platenmagazijnen,
CNC-machines en opdeelzagen kunnen genereren. De tekeningen
worden met behulp van een CAD-pakket getekend.
De benodigde platen worden zo economisch mogelijk verzaagd.
Sommige platen ondergaan nog een bewerking waarbij er
bijvoorbeeld scharnieren op bevestigd worden. Daarvoor zijn
tal van machines beschikbaar. Daarna worden de platen op
diverse manieren aan elkaar verbonden. Het corpus van kleinere
plaatmeubelen kan onmiddellijk verlijmd worden, waardoor het
niet meer demonteerbaar is. De meeste plaatmeubelen zijn echter
wel demonteerbaar. Dit maakt het mogelijk om grote meubelen te
vervaardigen, te transporteren en te monteren.
Ehtnicraft
Voorbereidingswerk aan de computer
8
1 ALGEMEEN
P l a at m e u b e l
De productie van een plaatmeubel wordt vaak uitgevoerd met
behulp van CNC-gestuurde machines. Het rationeel verzagen met
een gestuurde opdeelzaag is hier een goed voorbeeld van, net
als het 32 mm-systeem dat toegepast wordt bij het beslagwerk.
Constructiemethodes zijn vooral gebaseerd op het vervaardigen van
demonteerbare meubelen.
Patrick Coene
Platenopdeelzaag / PTI Eeklo
Patrick Coene
Platenopdeelzaag / PTI Eeklo
9
P l a at m e u b e l
1 ALGEMEEN
Platen opdelen via een machinestraat / Unilin Decor - Izegem
Waar er kunststoffen gebruikt worden, is de afwerking al gebeurd bij
de fabricatie van de platen of de randafwerking. Waar er natuurlijk
fineer of onbehandeld MDF gebruikt wordt als bekledingsmateriaal,
moet een afwerkingslaag aangebracht worden. De afwerking is
grotendeels dezelfde als bij massief hout. Uiteraard kunnen naast
plaatmateriaal ook andere materialen, zoals glas en aluminium,
gebruikt worden.
Aangezien een plaatmeubel in de meeste gevallen een
demonteerbaar meubel is, gaat er veel aandacht naar de verpakking
en de montage. Dikwijls moet het meubel immers door de koper
vervoerd en thuis gemonteerd kunnen worden. De montage
wordt meestal aan de hand van een constructietekening in een
aantal stappen duidelijk gemaakt. Het is van groot belang dat deze
handleiding voor iedereen begrijpelijk is.
10
1 ALGEMEEN
P l a at m e u b e l
1.3Classificaties
Plaatmeubelen worden vooral gebruikt voor kasten, die dan vlot
gemonteerd en gedemonteerd kunnen worden. Ook tafels en
bedden in plaatmateriaal zijn verkrijgbaar, soms in combinatie met
andere materialen.
Kasten
Er bestaan allerhande kasten in plaatmateriaal, gaande van
dressoirs tot kleerkasten. Ook ladekasten, schoenenkasten en
boekenkasten zijn vaak in deze uitvoering gemaakt. Het concept
van een plaatmeubel maakt het mogelijk om een zeer grote variatie
aan modellen te maken of ze zelfs met elkaar te combineren als
bouwpakket om zo een volledige wand op te bouwen.
In de handel zijn ook heel wat accessoires verkrijgbaar om de
kasten in te richten. Naast legplanken bestaan er draagmanden,
laden, kleerhangers en schoenrekken om het meubel een specifiek
gebruik toe te kennen. Dit betekent dus dat eenzelfde meubel voor
verschillende doeleinden gebruikt kan worden. Het gebeurt wel eens
dat een meubel na gebruik in de woon- of slaapkamer verhuist naar
een bergruimte, zoals een garage, om daar verder dienst te doen.
Afhankelijk van de functie van het meubel kan de plaatdikte van
groot belang zijn. Boekenkasten moeten soms zware gewichten
torsen en de legplanken mogen niet doorbuigen.
Juventa
Kasten in plaatmateriaal
11
P l a at m e u b e l
1 ALGEMEEN
Tafels
Tafels in plaatmateriaal zijn niet meer weg te denken uit
hedendaagse interieurs. Bij tafels vinden we meestal een combinatie
met andere materialen terug, zoals bijvoorbeeld metalen poten of
een glazen blad. In de meeste gevallen zijn deze tafels bedoeld voor
gebruik binnenshuis en zijn ze demonteerbaar. We vinden ze als
eettafel, keukentafel, salontafel, enz. Ze bestaan als vaste tafel, maar
ook vergrootbare modellen zijn verkrijgbaar.
Vanda – Watervliet
Hülsta
Salontafel met glas
Eetkamertafel
Vanda – Watervliet
Salontafel
12
1 ALGEMEEN
P l a at m e u b e l
Bedden
Het gebruik van plaatmateriaal bij bedden komt steeds vaker voor.
We vinden het materiaal als hoofd- of voeteinde, waarbij de plaat
ook tot op de grond kan komen en zo als onderstel kan dienen.
De zijkanten van het bed kunnen ook volledig uit plaatmateriaal
vervaardigd worden. Bijvoorbeeld het kaderwerk voor een
waterbed. Ook een overgang naar andere interieurelementen, zoals
lambrisering, behoort tot de toepassingen.
Juventa
Hedendaags bed
13
P l a at m e u b e l
1 ALGEMEEN
1.4Tendenzen
Vroeger werd een meubel in plaathout weinig gewaardeerd.
Algemeen werd aangenomen dat een niet-massief meubel
ondermaats van kwaliteit was en dat het geen lang leven was
beschoren. Het verwerken van andere materialen en de nieuwste
ontwikkelingen in de fabricatie van plaatmaterialen, zoals MDF, HDF,
volkern en laminaten, hebben ervoor gezorgd dat het plaatmeubel
als een kwalitatief volwaardig meubel wordt beschouwd. Het
gebruik van aangepast beslagwerk, dat vaak onzichtbaar wordt
verwerkt, en de nieuwste afwerkingsmethodes zorgen ervoor dat
ook het niet-massieve meubel zijn plaats in de woning verdient. Bij
plaatmeubelen is het bovendien makkelijker om in te spelen op de
hedendaagse trends.
Juventa
Kasten uit plaatmateriaal in combinatie met andere materialen
14
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.1 Basismateriaal
Er zijn meerdere redenen waarom houtachtige plaatmaterialen
gebruikt worden. Plaatmaterialen hebben immers enkele voordelen
ten opzichte van massief hout: er moeten minder bomen voor
sneuvelen, er kunnen grotere afmetingen mee gehaald worden en
het materiaal werkt nauwelijks.
••
••
••
••
••
••
Spaanplaat
MDF - HDF
Meubelplaat
Celroosterplaat
Multiplex
Hardboard
Plaatmaterialen kunnen met dezelfde machines verwerkt worden als
massief hout, maar de snijgereedschappen worden wel aangepast
aan het gebruikte plaatmateriaal. Er zijn ook enkele machines, zoals
de kantenaanlijmmachine of de platenopdeelzaag, die specifiek
worden gebruikt bij de verwerking van plaatmaterialen.
Decospan – Menen
15
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.1.1 Spaanplaat
Spano - Oostrozebeke
Spaanplaat
Samenstelling
Hout en lijm zijn de twee belangrijkste grondstoffen voor een
spaanplaat. De platen worden samengesteld uit houtspanen van
naald- en loofhout, die verlijmd en geperst worden. De opbouw van
de spaanstructuur kan verschillen. Zo onderscheiden we drie types:
••
Platen met een eenlaagse diktestructuur: over de dikte van
de plaat zien we zowel grove als fijne spanen, in dezelfde
verhouding.
Yvo Borry
Eenlaagse structuur
16
2 MATERIALEN
••
P l a at m e u b e l
Platen met een drielaagse diktestructuur: de middenlaag
van de plaat bestaat uit grove spanen, de buitenlagen uit fijne
spanen.
Yvo Borry
Drielaagse structuur
••
Platen met een multilaagse diktestructuur: vanuit de
middenlaag van de plaat naar buiten toe gaat de spaangrootte
van grof naar fijn.
Yvo Borry
Multilaagse structuur
Spaanplaten bestaan in verschillende densiteiten, afhankelijk van hun
toepassing. De normale volumemassa bedraagt 600 tot 800 kg/m³.
17
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
Typische eigenschappen
••
••
••
••
Gewone standaardspaanplaten zijn niet vochtbestendig en
moeten beschermd worden tegen elk rechtstreeks contact
met water. In de normale uitvoering hebben ze een natuurlijke
lichtbruine kleur.
Voor gebruik in een vochtige omgeving worden waterbestendige
spaanplaten (WR) gebruikt met de kenmerkende groene kleur.
Roodgekleurde spaanplaten zijn brandvertragend.
Als dat mogelijk is, kan je het best kiezen voor spaanplaten die
arm zijn aan formaldehyde, want deze stof kan vrijkomen uit
de lijmen die gebruikt worden om spaanplaten te fabriceren.
Formaldehyde is een kleurloos, maar giftig gas dat de ogen en de
luchtwegen kan irriteren.
•• Dankzij aangepaste Europese normen bevatten spaanplaten
tegenwoordig al heel wat minder formaldehyde dan vroeger.
•• Uit meubelspaanplaten die voorzien zijn van een
afwerkingslaag, zal bovendien beduidend minder
formaldehyde vrijkomen dan uit onafgewerkte spaanplaten.
Afmetingen
De standaardafmetingen van spaanplaten variëren volgens de
fabrikant. De meest voorkomende afmetingen zijn:
Lengte en breedte:
2.500 mm x 1.250 mm, 3.050 mm x 1.250 mm, 2.620 mm x 2.070 mm
Dikte:
8 mm, 10 mm, 12 mm, 14 mm, 16 mm, 18 mm, 22 mm, 25 mm, …
Verwerking en gebruik
Spaanplaten kunnen vlot verwerkt worden met het gewone
houtbewerkingsgereedschap. Om ervoor te zorgen dat het
snijgereedschap niet te snel slijt, geven we de voorkeur aan tanden
die belegd zijn met hardmetaal. Voor grote hoeveelheden platen
kunnen we werken met gereedschap dat belegd is met diamant.
Meestal worden de platen bij de fabricatie van plaatmeubels
voorzien van een deklaag uit andere materialen als fineer, HPL,
melamine, folie, enz. Door de grove structuur is een kantafwerking
nodig bij spaanplaten.
Spaanplaten worden hoofdzakelijk gebruikt omdat ze goedkoper zijn
dan andere plaatmaterialen.
18
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
2.1.2 MDF – HDF
Unilin Decor - Izegem
MDF – HDF
Samenstelling
MDF en HDF zijn vlakgeperste vezelplaten op basis van
houtvezels. De zeer fijngemalen houtvezels worden gemengd met
kunstharslijmen en geperst volgens het zogenoemde droogprocedé,
waardoor de platen twee gladde zijden hebben. De platen hebben
ook een homogene opbouw.
MDF of Medium Density Fibreboard is een “vezelplaat met een
gemiddelde densiteit”. De volumieke massa ligt tussen 650 en 800
kg/m³.
HDF of High Density Fibreboard is een “vezelplaat met een hoge
densiteit”. De volumieke massa bedraagt 800 tot 1.000 kg/m³.
19
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
Typische eigenschappen
Afhankelijk van de gewenste gebruikstoepassingen worden drie
soorten platen geproduceerd:
••
••
••
De gewone platen voor algemene toepassingen, die in hun
normale uitvoering een natuurlijke bruine kleur hebben.
Waterbestendige MDF-platen met de kenmerkende groene kleur
voor toepassingen in een vochtige omgeving.
Roodgekleurde MDF-platen, die brandvertragend zijn.
MDF onderscheidt zich van andere platen op basis van hout door
zijn homogene opbouw. Op sommige gebieden, zoals lijmvastheid
en schroefvastheid, zijn de eigenschappen vergelijkbaar met die
van massief hout. MDF werkt ook nauwelijks en heeft een grote
buigsterkte.
Door zijn gladde oppervlak en de kantafwerking is MDF het ideale
materiaal om gelakt, gebeitst of gevernist te worden. Verder kunnen
de platen ook afgewerkt worden met fineer, melamine, HPL of folie.
Ook bij MDF kies je liefst zo veel mogelijk voor formaldehydearme
platen.
Afmetingen
De standaardafmetingen van MDF-platen kunnen sterk uiteenlopen.
Standaardlengtes en -breedtes:
2.440 mm x 1.220 mm, 2.620 mm x 2.070 mm,
3.050 mm x 1.530 mm, enz.
Dikte:
van 2 tot 50 mm
20
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
Yvo Borry
Verwerking en gebruik
Omdat MDF een fijne vezelstructuur heeft, die niet splintert, kan het
zeer vlot bewerkt worden en zonder moeilijkheden in allerlei vormen
gefreesd worden. Zelfs de moeilijkste vormen kunnen uit MDF-platen
gefreesd worden. Ook bovenfreeswerk in het oppervlak levert mooie
resultaten op. Zo kunnen bijvoorbeeld geprofileerde meubeldeuren
gemaakt worden die later overtrokken worden met folie. Door zijn
hogere densiteit kan HDF nog beter dan MDF geprofileerd
worden.
Geprofileerd MDF
MDF bevat veel lijm, waardoor beitels en snijgereedschappen sneller
slijten.
Yvo Borry
Bij het frezen van MDF komt heel fijn houtstof vrij. Daarom is het
aangeraden om ademhalingsbescherming te dragen.
Zwaluwstaartverbindingen en andere mechanische
verbindingssystemen zijn vlot toepasbaar bij MDF-platen. Als je MDFonderdelen verbindt met spijkers en schroeven, moet je minstens
25 mm van de kant blijven om te vermijden dat de plaat splijt.
Om dezelfde reden kan je de schroefgaten het best voorboren en
verzinken.
Doordat er paraffine gebruikt wordt in het fabricatieproces, kan
het oppervlak van MDF vettig zijn, wat de eindafwerking kan
bemoeilijken. Het oppervlak kan dan het best geschuurd worden.
In de massa gekleurd MDF
Yvo Borry
Naast de gewone MDF-platen zijn er ook platen beschikbaar voor
specifieke toepassingen of afwerkingen. Zo bestaat er onder andere
buigbare MDF en MDF met een speciale folie die als grondlaag dient
voor de lakafwerking. MDF kan je ook verkrijgen als een in de massa
gekleurde plaat in zwart, bruin, rood, blauw, geel, oranje, groen, ... De
plaat is dan door en door gekleurd, zodat er bij het bewerken geen
kleurverschillen ontstaan tussen de randen, het oppervlak en de
profileringen in het vlak.
Plooibaar MDF
21
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.1.3 Meubelplaat
Decospan - Menen
Meubelplaat
Samenstelling
Een meubelplaat is een plaatmateriaal dat bestaat uit een kern van
latten of staafjes massief hout, waarop aan weerszijden een laag
fineer is gelijmd, zodat de vezelrichting van de fineerlaag loodrecht
op de lengterichting van de latten of de staafjes staat.
Meubelplaten worden onderverdeeld in twee types:
22
••
Blokplaten: een kern van latten van 8 tot 26 mm breed, met
daarover aan de voor- en achterkant een schilfineer van 2 tot 3
mm dik. De vezelrichting van de fineer loopt loodrecht op de
lengterichting van de kern van de plaat. De kern kan bestaan uit
latten in vuren, populier, okoumé of meranti.
••
Staafjesplaten (lamellenplaten): een kern van lamellen tot 8
mm dik, met daarover een dekfineer van 2 tot 3 mm dik. Bij
staafjesplaten is er minder kans dat de lamellen door de deklaag
heen zichtbaar zijn.
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
Typische eigenschappen
••
••
••
Door de lengterichting van de latten hebben de platen een hoge
draagkracht.
Door de samenstelling van de kern blijven de platen vlak.
Het soortelijke gewicht van meubelplaten is lichter dan dat van
spaander- en vezelplaten.
Afmetingen
Ook hier zijn de afmetingen sterk afhankelijk van de fabrikant.
Enkele voorbeelden:
Lengte en breedte:
2.440 mm x1.220 mm, 2.500 mm x 1.220 mm,
3.050 mm x 1.530 mm, enz
Dikte:
16 mm, 18 mm, 19 mm, 22 mm, 25 mm, 28 mm
Verwerking en gebruik
••
••
••
De laatste jaren worden er almaar minder meubelplaten
geproduceerd en gebruikt, vooral door de concurrentie van de
veel goedkopere spaanplaten, MDF-platen en platen uit massief
hout. Er worden nu ook dikkere dekfineren (van minstens 5 mm
dik) gebruikt in plaats van de vroegere platen van 2 mm tot
3 mm. Meubelplaten worden tegenwoordig ook vaak vervangen
door celroosterplaten.
Meubelplaten mogen alleen gebruikt worden op plaatsen waar
geen risico op vocht bestaat.
Er zijn ook voorgeprofileerde meubelplaten verkrijgbaar.
23
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.1.4 Celroosterplaat
Yvo Borry
Celroosterplaat
Samenstelling
Celroosterplaten worden gemaakt van platen met een
honingraatstructuur en zijn licht van gewicht. De kern kan bestaan
uit gerecycleerd papier, kunsthars of metaal, met daarover een
toplaag uit HPL, melamine, grondfolie voor lakwerk of kunststoffolie.
De toplaag is een spaanplaat of MDF-plaat van 3, 4 of 8 mm dik,
die al dan niet kan voorzien worden met een afwerkingslaag.
Ook geluidswerende toplagen zijn mogelijk. De volumieke massa
bedraagt 150 tot 450 kg/m³.
Typische eigenschappen
Kenmerkend is vooral het lage gewicht van de platen, in combinatie
met een hoge stabiliteit.
24
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
Afmetingen
De afmetingen van celroosterplaten kunnen variëren.
Enkele voorbeelden:
Lengte en breedte:
••
••
••
5.610 mm x 2.070 mm
(de standaardmaat, het meest gebruikt als industriële maat)
2.800 mm x 2.070 mm
(het meest gebruikt als halfformaat)
3.050 mm x 1.300 mm
(gebruikt om laminaten met dezelfde afmetingen op te verlijmen)
Dikte:
van 15 tot 100 mm
Verwerking en gebruik
••
••
••
••
Als je de plaat met klassiek snijgereedschap bewerkt, bestaat
het gevaar dat je ze indrukt en vervormt. Frezen en zagen in
tegenloop kunnen hier een oplossing voor bieden.
Het materiaal voor de kantafwerking kan hetzelfde zijn als bij
klassieke kantafwerkingen, bijvoorbeeld kunststof bandjes, maar
de manier van aanbrengen zal specifiek zijn voor deze soort
platen. Je kan de platen ook kopen met een vooraf aangebrachte
kantafwerking.
De platen worden vooral gebruikt op plaatsen waar grote platen
met een laag gewicht nodig zijn, bijvoorbeeld bij interieurbouw.
Bij demonteerbare meubelen moet een speciaal beslag gebruikt
worden. Bij het schroeven gebruiken we pluggen voor de
schroefvastheid.
25
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.1.5 Multiplex
Beveka nv – Merksem
Triplex – Multiplex
Samenstelling
Multiplex is een plaatmateriaal dat opgebouwd is uit minstens
drie lagen schilfineer met een gekruiste loodrechte vezelrichting.
Multiplex wordt altijd genoemd naar de houtsoort van de
dekfineren (buitenlagen). Een berken multiplex kan bijvoorbeeld
uit binnenlagen van populier bestaan. Waar het voor de toepassing
belangrijk is, wordt in de handel dan ook meestal duidelijk vermeld
uit welke houtsoort de binnenlagen bestaan.
••
Drielaags fineer wordt triplex genoemd. Dit is een veelgebruikte
vorm van multiplex. De plaat bestaat uit een kern en twee
dekfineren.
••
Multiplex bestaat altijd uit een oneven aantal lagen op elkaar
gelijmde fineerbladen (5, 7, 9, …). De even en oneven lagen zijn
onder een loodrechte hoek op elkaar geperst.
De kwaliteit van de dekfineren wordt aangeduid met de letter A, B
of C. Aan de voorzijde van de triplex is een fineer voorzien met het
mooiste uitzicht (A of B), de achterzijde krijgt een fineer van een
mindere kwaliteit (B of C). Voorbeelden van een kwaliteitsaanduiding
op een plaat zijn A/B, B/C.
Omwille van de stabiliteit van de plaat hebben de fineren op de
voor- en de achterzijde dezelfde eigenschappen. Bij triplex is de
fineer van de kern van de plaat ongeveer tweemaal zo dik als de
dekfineren. Bij multiplex zijn de verschillende laagdiktes van de kern
symmetrisch opgebouwd tegenover de middelste laag.
26
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
Typische eigenschappen
••
••
••
••
••
Door de gekruiste lagen is de plaat sterker dan massief hout met
dezelfde afmetingen en hetzelfde gewicht.
Multiplex vertoont minder werking dan massief hout.
De stabiliteit van multiplex is hoger dan die van andere
plaatmaterialen.
De duurzaamheid van de plaat wordt hoofdzakelijk bepaald door
de kwaliteit van de lijmverbinding. Voor plaatmeubelen volstaat
meestal een lijmverbinding die geschikt is om te gebruiken in
een droog binnenklimaat. Bij opdrachten waar vochtweerstand
wordt verwacht, gebruiken we multiplexplaten met een WBPverlijming.
De zijkant van de plaat kan zichtbaar blijven als decoratief
element.
Afmetingen
Enkele standaardafmetingen van multiplexplaten zijn:
Lengte en breedte:
2.440 mm x 1.220 mm, 2.500 mm x 1.250 mm,
3.050 mm x 1.530 mm, 1.530 mm x 1.530 mm
Dikte:
5 mm, 6 mm, 8 mm, 10 mm, 12 mm, 15 mm, 18 mm, 20 mm,
22 mm, 25 mm, …
Verwerking en gebruik
••
••
••
Multiplex wordt gebruikt in toepassingen waar een hogere
draagkracht nodig is.
Multiplex wordt ook toegepast als drager voor
bekledingsmateriaal, zoals fineer of laminaat.
Er bestaan heel veel verschillende soorten multiplex, naargelang
van de toepassing. Bij de constructie van plaatmeubelen
gebruiken we voor de zichtbare delen vooral decoratieve
multiplexen, die meestal voorzien zijn van zogenaamde
‘edelfineren’, mooie houtsoorten dus.
27
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.1.6 Hardboard
Yvo Borry
Hardboard
Samenstelling
Kenmerkend voor deze platen is dat de ene kant glad is en de
andere kant meestal een gewafeld uitzicht heeft door het natte
fabricatieproces. Hardboard heeft een volumieke massa van 800 tot
1.100 kg/m³.
Typische eigenschappen
De plaat heeft een matige weerstand tegen vocht. Om de weerstand
van de bovenzijde van de hardboardplaat te verhogen, kan bij de
fabricatie een afwerkingslaag uit pvc, folie of melamine of een laklaag
worden aangebracht.
Afmetingen
Enkele standaardafmetingen voor hardboardplaten:
Lengte en breedte:
2.440 mm x 1.220 mm, 2.500 mm x 1.250 mm, 2.750 mm x 1.220 mm
Dikte:
3,2 mm
Verwerking en gebruik
••
28
Hardboard wordt meestal gebruikt als ladebodem of als kastrug
voor plaatmeubelen. Hardboardplaten zijn ook verkrijgbaar in
een geperforeerde uitvoering.
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
2.2 Ander plaatmateriaal
2.2.1 OSB
OSB (Oriented Strand Board) is opgebouwd uit relatief grote
houtspanen of strands van ongeveer 100 mm lang. De 25 mm brede
en 0,6 mm dikke spanen worden bij het productieproces belijmd
en vervolgens in verschillende lagen op elkaar gestrooid en geperst
bij een hoge temperatuur en druk. Voor een maximale stabiliteit en
sterkte worden de lagen kruiselings op elkaar gestrooid.
OSB wordt niet vaak toegepast bij de constructie van plaatmeubelen.
Er bestaan wel OSB-platen waarop aan beide zijden een dunne
MDF-plaat is aangebracht, wat de mechanische en esthetische
eigenschappen verbetert.
Yvo Borry
OSB
29
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.2.2 Samengestelde massieve houtplaten
Samengestelde massieve houtplaten komen voor in verschillende
vormen, zoals gelamelleerde of meerlaagse platen van massief hout.
Yvo Borry
Yvo Borry
Meerlaagse massieve houtpanelen
Meerlaagse massieve houtplaten
Bij een eenlaagsysteem worden houten lamellen zowel in de breedte
als in de lengte aan elkaar verbonden om zo massieve platen te
krijgen. Bij platen die opgebouwd zijn in een drielagensysteem,
lopen de vezels van de twee buitenste deklagen in de lengterichting
van de plaat. De draad van de middenlaag loopt dus in de
breedterichting van de plaat en haaks op de twee buitenste
lagen. De kernlaag van de plaat is opgebouwd uit smalle stroken
die volledig dicht met elkaar verlijmd zijn. De lamellen van de
buitenlagen zijn bredere stroken die koud tegen elkaar gelijmd zijn in
de breedte.
De kern en de deklagen bestaan uit dezelfde houtsoort. Hiervoor
worden onder andere vuren, grenen, lariks, esdoorn, berk, tamme
kastanje en eik gebruikt.
De afmetingen van de panelen zijn verschillend voor panelen uit
loofhout en panelen uit naaldhout.
De meest voorkomende afmetingen voor panelen uit loofhout zijn:
Lengte en breedte:
Lengte: van 0,60 m tot 4,00 m, Breedte: 1,25 m
Dikte:
20 mm - 26 mm
De meest voorkomende afmetingen voor panelen uit naaldhout zijn:
Lengte en breedte:
Lengte: 4 m, 4,5 m of 5 m, Breedte: 1,25 m of 2,05 m
Dikte:
30
13 mm - 15 mm - 16 mm - 42 mm
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
2.2.3 Volkernplaten
Volkernplaten worden gemaakt uit een materiaal op basis van
thermohardende harsen die homogeen versterkt zijn met
cellulosevezels en vervaardigd worden bij een hoge druk en
temperatuur. De oppervlakken van de plaat worden voorzien
van een decoratieve laag van papier dat geïmpregneerd is met
melaminehars. De volumieke massa bedraagt 1.350 tot 1.400 kg/m³.
PD
Volkernplaat
Volkernplaten onderscheiden zich van andere platen door de
volgende specifieke eigenschappen:
••
••
••
••
••
••
••
Ze zijn uitzonderlijk kras- en slijtvast.
Ze zijn ongevoelig voor de inwerking van vocht.
Door hun goede chemische weerstand kunnen ze met sterk
inwerkende schoonmaakmiddelen gereinigd worden zonder dat
de eigenschappen en het uiterlijk aangetast worden.
Ze hebben een hoge weerstand tegen stoten.
Ze hebben een hoge brandweerstand.
Ze zijn zwaar.
Ze worden zowel binnens- als buitenshuis gebruikt.
31
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
Volkernplaten zijn verkrijgbaar in de volgende afmetingen:
Lengte en breedte:
2.550 mm x 1.860 mm, 3.050 mm x 1.530 mm, 3.730 mm x 1.860 mm
Dikte:
6 mm - 8 mm - 10 mm - 13 mm - 16 mm - 20 mm
Dit type van plaatmateriaal wordt gebruikt bij projectmeubilair en
voor receptiebalies, tafels en bedden. Omwille van zijn specifieke
eigenschappen op het gebied van hygiëne wordt dit type platen
ook vaak toegepast bij meubilair voor gezondheidsinstellingen en
openbare instellingen. Volkernplaten zijn wel zeer duur.
De platen kunnen verwerkt worden met gewone
houtbewerkingsmachines op voorwaarde dat er hardmetaal
of, bij voorkeur, diamantgereedschap gebruikt wordt. Een juiste
snijsnelheid bepaalt de zuiverheid van de bewerkingen.
Lefevere NV - Harelbeke
Toepassing van een volkernplaat
32
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
Yvo Borry
2.2.4 Kunststofplaten op basis van acrylaat
Acrylaat is een homogeen, door en door gekleurd glanzend materiaal
waarmee platen gemaakt worden die aan alle kanten eenzelfde
hoge glansgraad hebben. Acrylaat heeft een spiegelglad oppervlak,
is bestand tegen water, is UV-bestendig en dus ook kleurvast en
milieuvriendelijk.
Acrylaat kan zonder toevoeging van andere stoffen gebruikt worden
als plaatmateriaal, maar er bestaan ook meerdere types van platen
die afgeleid zijn van acrylaten.
PMMA
Yvo Borry
Polymethylmethacrylaat, beter bekend als plexiglas of perspex, is
doorzichtig en laat ongeveer 90% van het licht door. Daarom wordt
het vaak gebruikt als vervanging voor glas. PMMA kan (net als andere
kunststoffen) ook gebruikt worden voor de fronten van laden en voor
trekkers en legboorddragers.
Solid surface materials
Solid surface materials zijn composietmaterialen. Dit zijn materialen
die bestaan uit een combinatie van acrylaten en natuurlijke
mineralen (zoals steengruis). Deze kunststof plaatmaterialen zijn
massief en niet poreus.
Kunststofplaten op basis van acrylaat
De platen worden vanuit esthetisch oogpunt toegepast voor
verschillende uitvoeringen, maar in het bijzonder worden ze
toegepast op plaatsen en in sectoren waar bijzondere hygiënische
eisen worden gesteld, zoals in de horeca, de gezondheidszorg en
laboratoria.
De platen zijn uit één stuk gegoten. Wanneer ze opgewarmd worden,
kunnen ze in een mal geperst worden en een 3D-vorm krijgen.
Stukken uit surface materials kunnen naadloos verlijmd worden.
Nadien kunnen de elementen zonder probleem nageschuurd
worden en ten slotte met olie afgewerkt worden. Zo kan ook uit
kleine resten terug een nieuwe plaat samengesteld worden.
Solid surface materials zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren. De
diktes van de beschikbare platen zijn 6 mm, 12,3 mm en 19 mm.
Ook de beschikbare breedtematen van de platen zijn beperkt. Dit
materiaal is nog duurder dan volkern.
33
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.3 Opslag van het plaatmateriaal
Plaatmateriaal wordt bij voorkeur liggend opgeslagen op een droge
en vlakke ondergrond. De platen kunnen per pakket gestapeld
worden. Er wordt aangeraden om de pakketten niet hoger te
stapelen dan één meter. Als er meerdere pakketten boven op elkaar
opgeslagen worden, moeten de tussenbalken recht boven elkaar
liggen, zodat de platen niet kunnen doorbuigen. Aan de zijkanten
moeten de platen dan weer gelijk liggen, want anders kunnen de
randen beschadigd raken. Ten slotte wordt nog aanbevolen om
de temperatuur en de luchtvochtigheid in alle ruimtes zo constant
mogelijk te houden.
Spanolux
Stapelen van plaatmaterialen
34
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
2.4 Bekledingsmateriaal
2.4.1 Fineer
Fineren zijn dunne houtbladen die verkregen worden door
boomstammen te snijden of te schillen. Ze vormen een belangrijk
onderdeel van vele soorten platen.
Decospan - Menen
Houtinfobois
Snijfineer van ongeveer 0,7 mm dik wordt meestal gebruikt om
plaatmaterialen voor meubelen, deuren en decoratieve panelen te
bekleden. Hiervoor kunnen houtsoorten zoals mahonie, notelaar,
palissander, teak, eik, esdoorn, enz. gebruikt worden.
Schilfineer, dat uit dikkere vellen tot 6 mm bestaat, wordt gebruikt
om triplex en multiplex te fabriceren. Onder andere populier,
okoumé, makoré, beuk, grenen en vuren komen hiervoor in
aanmerking.
Decospan - Menen
SnijfineerSchilfineer
35
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
Decospan - Menen
Bij de productie van diverse soorten plaatmateriaal wordt fineer
gebruikt als samenstellend onderdeel of als deklaag voor de
plaatkern. Daar zijn verschillende redenen voor:
••
••
••
••
Decoratief fineer
Economische redenen: met fineer kunnen ook dure en zeldzame
houtsoorten tegen een aanvaardbare kostprijs verwerkt worden.
Door decoratieve fineren te gebruiken, kunnen we fraaie
houtstructuren verkrijgen.
Er kunnen plaatmaterialen met grotere materiaaloppervlakken
geproduceerd worden die toch stabiel blijven.
We kunnen plaatmateriaal gebruiken en toch een massief uitzicht
als eindresultaat krijgen.
Omdat de stroken fineer vaak niet breed genoeg zijn, moeten
ze samengevoegd worden tot een grotere breedte. Bij manuele
verwerking gebeurt dit met speciale plakband en bij machinale
verwerking met voegmachines. Er is ook fineer verkrijgbaar dat op
plaatafmeting gevoegd is en op een flexibele drager verlijmd is.
Daardoor hoeven de stroken niet meer samengevoegd te worden.
Om soepel te worden, ondergaat dit fineer een speciale behandeling
bij de productie. De flexibele drager zorgt ervoor dat het fineer niet
barst.
Decospan - Menen
Speciaal fineer
36
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
2.4.2 Laminaat
HPL (High Pressure Laminate) bestaat uit cellulosevezels die
geïmpregneerd zijn met verharde synthetische harsen die bij een
hoge temperatuur en hoge druk samengeperst worden. Door deze
samenpersing ontstaat een sterk en homogeen plaatmateriaal met
een hoge weerstand tegen chemische en mechanische inwerking.
Voor deze harde afwerkingslaag is geen verdere eindafwerking
nodig.
Egger – Oostenrijk
Laminaat
Bij de constructie van plaatmeubelen wordt HPL als deklaag verlijmd
op plaatmateriaal, zoals MDF, spaanplaat of multiplex. Als HPL
verzaagd wordt, kan het ook gebruikt worden als kantverlijming.
HPL is verkrijgbaar in de volgende afmetingen:
Lengte en breedte:
Lengte: 3.050 mm – 4.100 mm, Breedte: 1.220 mm – 1.300 mm
Dikte:
0,8 mm
Het gamma aan kleuren en uitzichten is zeer uitgebreid en is
afhankelijk van de fabrikant. HPL wordt niet alleen toegepast in
gewone platen, maar ook in postformpanelen.
2.4.3 Melamine
Dit bekledingsmateriaal bestaat uit een flinterdunne gekleurde
papierlaag die al dan niet bedrukt is met een decoratief motief. Deze
papierlaag - melaminepapier genoemd - wordt in melaminehars
gedrenkt en nadien bij een hoge druk en temperatuur op een
plaatmateriaal geperst, meestal op een spaanplaat of MDF-plaat. Een
melaminetoplaag is niet zo sterk als een HPL-deklaag, maar vormt
wel een goedkoper alternatief.
37
P l a at m e u b e l
2 MATERIALEN
2.4.4 Folie
Folie kan gemaakt zijn uit pvc of papier. Bij het overtrekken van
geprofileerde MDF-platen wordt een thermoplastische folie
toegepast. Folie wordt gebruikt om geprofileerde oppervlakken te
bekleden en wordt aangebracht met een membraanpers.
Niet alleen vlakke of geprofileerde platen voor deuren, maar ook
ladevoorstukken en verschillende lijstprofielen voor plaatmeubelen
worden met folie overtrokken.
BDS
Overtrekken van folie met een foliepers
BDS
Folierollen
38
2 MATERIALEN
P l a at m e u b e l
2.5 Andere materialen
Hülsta
Naast de plaatmaterialen en de besproken bekledingsmaterialen
worden - hoofdzakelijk uit esthetisch oogpunt - ook nog een aantal
andere materialen gebruikt bij de productie van plaatmeubelen.
Hieronder enkele mogelijkheden:
••
••
••
••
••
Glas voor meubeldeuren, legboorden en spiegels
Roestvast staal (RVS) voor tafelpoten
Veiligheidsglas voor tafelbladen
Metaal als bekledings- of randafwerkingsmateriaal van de platen
Kunststof
Hülsta
Toepassing van glas (voor deuren) en
aluminium (voor trekkers)
Juventa
Toepassing van RVS voor tafelpoten,
in combinatie met een houten blad
Toepassing van RVS bij een hedendaags bed
39
3 Randafwerking
P l a at m e u b e l
3 Randafwerking
Er zijn heel wat mogelijkheden om de zijkanten van plaatmaterialen
te bedekken. Diverse materialen die manueel of machinaal
aangebracht worden, komen daarvoor in aanmerking. Vooral op
machinaal vlak zijn er heel wat ontwikkelingen. Het is van groot
belang dat een randafwerking perfect wordt uitgevoerd, want deze
bewerking bepaalt immers voor een groot deel de kwaliteit van het
afgewerkte meubel. De randafwerking wordt beschouwd als het
moeilijkste onderdeel bij de fabricatie van plaatmeubelen.
Kempa - / OCH Brussel
Recor Hasselt / OCH
Machinale randafwerking
41
P l a at m e u b e l
3 Randafwerking
3.1 Materialen
Voor de randafwerking bestaat er een ruim gamma aan soorten
afwerkingsmaterialen die we kunnen gebruiken. Afhankelijk van
de bestemming van het plaatmateriaal maken we een keuze uit
verschillende mogelijkheden.
Vergalle – Nieuwerkerken / Patrick Coene
Verschillende mogelijkheden voor randafwerking
3.1.1 Massieve latten
Op de zijkanten van het plaatmateriaal worden massieve latten
met lijm bevestigd. Na de montage op het plaatmateriaal kunnen
deze latten al dan niet van profileringen voorzien worden. Ze
kunnen vervaardigd zijn uit diverse houtsoorten, aangepast aan de
oppervlaktelaag.
Een massieve lat kunnen we volgens twee werkmethoden
aanbrengen:
••
••
eerst de massieve lat aan het plaatmateriaal bevestigen
en daarna de vlakken verder afwerken met het gekozen
afwerkingsmateriaal;
plaatmaterialen waarvan de vlakken al van een
afwerkingsmateriaal voorzien zijn op de gewenste maat
formatteren en vervolgens de massieve lat bevestigen.
Massieve latten zijn in verschillende diktes verkrijgbaar. Voor het
afwerken van een gebogen vorm moet er rekening mee gehouden
worden dat de dikte van de massieve kantlat beperkt wordt door de
straal van de te buigen vorm. We kunnen echter ook verschillende
lagen fineer op elkaar kleven om zo hetzelfde resultaat te krijgen.
42
3 Randafwerking
P l a at m e u b e l
Yvo Borry
Randafwerking met een beklede massieve lat
Yvo Borry
Randafwerking met een massieve lat
43
P l a at m e u b e l
3 Randafwerking
Yvo Borry
3.1.2 Fineer
Fineerkantband wordt vervaardigd uit fineer van minstens 0,5
mm dik. De banden zijn verkrijgbaar op rollen in verschillende
houtsoorten. Standaard zijn fineerbanden te verkrijgen in langshout,
waarbij de vezelrichting in de lengterichting van de kantband
loopt. Aan de achterkant van de fineerband wordt soms een
splinterbeschermend, waterbestendig vlies voorzien dat ervoor zorgt
dat het fineer gemakkelijker te verwerken is en dat ook de sterkte van
het materiaal bevordert.
Fineer op een rol
Er zijn stroken verkrijgbaar in bepaalde standaardafmetingen.
Als iemand hiervan wil afwijken of specifieke houtsoorten wil
gebruiken, kan hij ze zelf versnijden uit een fineerblad. Er is dan
geen splinterbeschermend, waterbestendig vlies, waardoor het
fineer veel breekbaarder wordt. Naast langshoutfineer bestaat
er ook dwarshoutfineer. Dit fineer bestaat uit twee lagen: een
versterkende onderlaag in langshoutfineer met daarboven een laag
dwarshoutfineer.
Voorgelijmde bandjes zijn beperkt houdbaar in de tijd en moeten
vorstvrij bewaard worden.
Yvo Borry
3.1.3 Melamine
Melamine wordt gebruikt als deklaag voor plaatmaterialen en is
dus ook geschikt voor kantafwerking. Zo kunnen de plaat en de
randafwerking perfect op elkaar afgestemd worden qua kleur en
structuur.
Melamine op rol
44
Melamine wordt gemaakt uit papier en duroplastisch hars. Dit dunne
materiaal is niet erg stootvast, waardoor er gemakkelijker stukjes
afbreken. Standaard is een afplakbandje in melamine 0,23 mm dik en
23 mm breed. Ook andere afmetingen zijn beschikbaar. Hoe dikker
de afplakband is, hoe steviger hij verwerkt kan worden, maar hoe
hoger de prijs is. Net als bij fineer zijn voorgelijmde bandjes beperkt
houdbaar in de tijd en moeten ze vorstvrij bewaard worden.
3 Randafwerking
P l a at m e u b e l
Yvo Borry
3.1.4 Laminaat
Laminaat, ook HPL genoemd, is verkrijgbaar op rollen en als vellen
die zelf op de gewenste breedte verzaagd moeten worden om de
kanten af te werken. Voorgezaagde repen van bijvoorbeeld 40 mm
bestaan ook.
Deze randafwerking wordt vooral toegepast op plaatmateriaal
waarvan de vlakken voorzien zijn van een decor in HPL. De decors
van de randafwerking en het laminaat zijn aan elkaar aangepast.
Bij decors waar geen uitgesproken richting zichtbaar is, wordt
aanbevolen om het laminaat toch in dezelfde richting te verwerken
omwille van een eventueel zichtbaar verschil, vooral bij een lichtinval.
Laminaat op rol
De kwaliteit en de sterkte van dit randafwerkingsmateriaal is beter
dan melamine. Nadat de laminaatlaag aangebracht en afgewerkt is, is
er een fijne lijmnaad zichtbaar.
Yvo Borry
3.1.5 ABS
ABS (acrylonitril-butadieen-styreen) is een kunststof kantband die
gebruikt wordt ter vervanging van pvc. Het materiaal wordt op de
gewenste dikte tussen 0,5 mm en 6 mm gewalst en voorzien van
een kleur en structuur. Op de achterzijde van de kantband wordt
een primer of hechtingsgrond aangebracht, waardoor de band
beter verlijmd kan worden. Deze band is in de massa gekleurd en
beschikbaar met verschillende structuren, effecten, decors en kleuren
die erop gedrukt worden.
ABS is beter bestand tegen temperatuurschommelingen dan andere
kantafwerkingsmaterialen. Het kan ook makkelijker bewerkt worden
dan andere randafwerkingsmaterialen en is merkbaar sterker dan
melamine.
Randafwerking met ABS
De standaardmaat van ABS is 2 mm dik en 23 mm breed. Ook andere
afmetingen zijn beschikbaar.
Yvo Borry
Standaardrol ABS
Rol ABS met het uitzicht van multiplex
45
P l a at m e u b e l
3 Randafwerking
3.1.6 Aluminium
Massief aluminium kan aangebracht worden met een
kantenaanlijmer, maar het is wel nodig om aangepast
snijgereedschap te gebruiken. Aluminium kantbanden zijn
verkrijgbaar in verschillende kleuren en structuurcombinaties en in
een vlakke of geprofileerde uitvoering. De verlijming gebeurt met
standaardsmeltlijmen.
Vergelijkend schema – randafwerking
Soort materiaal
Eigenschappen
Massieve
latten
•• variëren in functie van
de houtsoort
•• kunnen werken
•• beperkt buigzaam
•• variëren in functie
van de houtsoort en
de afwerking
•• kwartier
•• dosse
•• moeten nog verder
afgewerkt worden
•• enkel rechte zijden
•• alle houtsoorten
verkrijgbaar in de
handel
•• variëren in functie de
houtsoort
•• broos
•• weinig slijtvast
•• weinig stootvast
•• buigzaam
•• variëren in functie
van de houtsoort en
de afwerking
•• langshout
•• dwarshout
•• wortel
•• moet nog verder
afgewerkt worden
•• rechte zijden
•• gebogen vormen
mogelijk mits
voorbehandeling
•• meerdere houtsoorten •• varieert in functie
verkrijgbaar bij
van de gebruikte
gespecialiseerde
houtsoort
handelaars
•• in stroken
•• op rol
•• te versnijden uit bladen
•• al dan niet voorgelijmd
•• zeer broos
•• weinig slijtvast
•• weinig stootvast
•• buigzaam
•• weinig kleurvast
•• diverse structuren
•• diverse kleuren
•• rechte zijden
•• gebogen vormen met
grote radius
•• op rol
•• al dan niet voorgelijmd
•• voordelige prijs
•• broos
•• slijtvast
•• stootvast
•• beperkt buigzaam
•• kleurvast
•• diverse structuren
•• diverse kleuren
•• rechte zijden
•• gebogen vormen met
grote radius
•• de HPL-kanten
behandelen met een
primer (hechtingslaag)
bij smeltlijm
•• op rol
•• in stroken
•• te verzagen uit bladen
•• duurder in functie
van de structuur
en de dikte
•• elastisch
•• zeer slijtvast
•• stootvast
•• buigzaam
•• kleurvast
•• diverse structuren
•• diverse kleuren
•• in de massa gekleurd
•• gepersonaliseerde
opdruk mogelijk
•• rechte zijden
•• gebogen vormen in
functie van de dikte
•• voorbehandeld
•• op rol
•• duurder in functie
van de structuur
en de dikte
•• licht en stevig
•• stootvast
•• beperkt buigzaam
•• onder voorwaarden
kleurvast
•• glad en geborsteld
•• diverse kleuren
•• structuurcombinaties
•• vlak of geprofileerd
•• rechte zijden
•• gebogen vormen in
functie van de dikte
•• aangepast
gereedschap
•• op rol
•• duurdere
oplossing
Fineer
Melamine
Laminaat
ABS
Aluminium
46
Structuur en kleur
Verwerking
Beschikbaarheid
Kostprijs
•• varieert in functie
van de gebruikte
houtsoort
3 Randafwerking
P l a at m e u b e l
3.1.7 Randprofielen
Het gaat om U-profielen in aluminium, RVS of kunststof, die over het
materiaal geschoven worden of om T-profielen die door middel van
een groef in het plaatmateriaal bevestigd worden.
Yvo Borry
Overgeschoven U-profiel
Yvo Borry
T-profiel in een groef
47
P l a at m e u b e l
3 Randafwerking
3.2 Werkwijze van aanbrengen
Bij het aanbrengen van randafwerking moeten we een aantal
basisregels in acht nemen:
••
••
••
••
••
Hou rekening met de dikte van de randafwerking. Dit is van
belang bij het op maat zagen van de drager om de juiste
(eind)afmeting te krijgen.
Zorg ervoor dat de randen van de draagplaat recht en zuiver
gezaagd zijn. Voor een beter resultaat worden de randen
voorgefreesd.
Om te vermijden dat de drager aan de randen vocht opneemt,
is het aan te raden om de tijd tussen het zagen of frezen en het
afboorden van de plaat zo kort mogelijk te houden.
Besteed voldoende aandacht aan het stapelen van de platen.
Ook het stapelen tussen de verschillende bewerkingen moet met
de nodige zorg gebeuren.
Bepaalde randafwerkingen vragen een extra voorbereiding voor
het aanbrengen. Zo kan het nodig zijn om hierop een primer te
voorzien.
3.2.1 Manueel verlijmen
De lijm kan op verschillende manieren aangebracht worden,
bijvoorbeeld met een borstel, een lijmrol, een lijmspatel of een
lijmpistool. De keuze gebeurt op basis van de gekozen lijm en de
oppervlakte van de verlijming.
3.2.1.1 Koud verlijmen
Koud verlijmen kan met twee lijmsoorten. Het is van groot belang de
gebruiksaanwijzing van de lijmfabrikant op te volgen.
Witte houtlijm
De lijm wordt aangebracht op één van de twee te verlijmen
onderdelen. Na de samenstelling moet de verlijming onder druk
geplaatst worden voor een optimale hechting. Deze houtlijm wordt
het vaakst toegepast bij de verlijming van massieve latten en fineer.
Contactlijm
Deze lijm is blijvend elastisch. De verlijming komt tot stand door
eerst de beide oppervlakken met lijm te bestrijken. Wanneer de
oplosmiddelen verdampt zijn, ontstaat een filmlaag die bijna droog
is. Na een korte druk op de contactvlakken ontstaat dan een hechte
verbinding.
48
3 Randafwerking
P l a at m e u b e l
3.2.1.2 Warm verlijmen met een verwarmingslat
Een verwarmingslat bestaat uit een metalen omhulsel met daarin
een ingebouwde weerstand. Wanneer de lat aangesloten wordt
op de netspanning, zorgt de weerstand ervoor dat de lat opwarmt.
De temperatuur kan geregeld worden in functie van de uit te
voeren verlijming. De lat wordt met spanschroeven op het werkstuk
gespannen.
Yvo Borry
Lijmen met een verwarmingslat
3.2.2 Machinaal verlijmen
Machinaal verlijmen is een heel delicaat werk. De
kantenaanlijmmachine moet perfect afgesteld zijn om een goed
resultaat te verkrijgen.
We moeten rekening houden met een aantal factoren:
•• de temperatuur van zowel de plaat, de kantband en de lijm als
van de werkomgeving;
•• de dikte van de lijmlaag, die wordt bepaald door de viscositeit
van de gebruikte lijm en de aanvoersnelheid;
•• het type en de kwaliteit van het plaatmateriaal;
•• de gebruikte kantafwerking: om fineer te verlijmen is een andere
instelling nodig dan om een laminaatbandje te verlijmen;
•• de lijm: iedere lijmsoort heeft zijn eigen specifieke
eigenschappen. Er worden eisen gesteld aan de verlijming, bij
badkamermeubelen bijvoorbeeld dat ze waterbestendig is.
49
P l a at m e u b e l
3 Randafwerking
Vergalle – Nieuwerkerken / OCH Brussel
Machinale randafwerking
Machinaal verlijmen gebeurt meestal met EVA- of PUR-smeltlijm. De
keuze voor een lijm is afhankelijk van verschillende factoren:
•• het gebruikte plaatmateriaal;
•• het gebruikte randafwerkingsmateriaal;
•• het type van de gebruikte kantenaanlijmer;
•• de eindbestemming van het product (bv. vochtige omgeving).
EVA-lijm (ethyleenvinylacetaatlijm)
Deze lijm is verkrijgbaar in korrels en patronen. We kunnen hem
kopen in verschillende kleuren, zodat de lijmnaad de kleur van de
randafwerking zo dicht mogelijk benadert. De lijmnaad blijft wel
zichtbaar.
PUR-lijm (polyurethaanlijm)
Deze thermohardende lijm reageert met het vocht in de plaat
en hardt zo uit. Hij is beter bestand tegen oplosmiddelen en
temperatuurschommelingen dan EVA-lijm.
PUR-lijm heeft andere specifieke eigenschappen dan EVA-lijm. Zo is
het verbruik van PUR-lijm duidelijk lager door de betere hechting.
De verlijming is onomkeerbaar: de lijm kan enkel nog mechanisch
verwijderd worden. Verlijming met een PUR-lijm is kwalitatief beter,
maar de gebruikte machine moet uiteraard aangepast zijn aan deze
lijmsoort.
50
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
4.1 Organigram van het productieproces van
een plaatmeubel
Om van een basismateriaal tot een eindproduct te komen, zijn
verschillende stappen nodig. In het onderstaande organigram vind
je een overzicht van de verschillende stappen die een plaatmeubel
doorloopt wanneer het geproduceerd wordt.
Eerst is er de toelevering van het basismateriaal (de houtachtige
plaatmaterialen). Via verschillende bewerkingen van het hout,
opslagstappen in magazijnen en de verpakking komen we dan
uiteindelijk bij het eindproduct. Dat eindproduct, het plaatmeubel, is
klaar om geleverd te worden aan de eindgebruiker (de klant).
Toelevering
Magazijn
Opdelen
Randen afwerken
Constructiebewerkingen
Afwerking
Tussenopslag
Assemblage
Opslag en verpakking
Transport
51
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
4.2 Werkvoorbereiding
Bij het ontwerp van een plaatmeubel wordt eerst een
ontwerptekening gemaakt. Dit kan bijvoorbeeld een schaaltekening
zijn waarop alle hoofdmaten aangegeven staan. Op basis van deze
tekening kan het eerste denkwerk voor de werkvoorbereiding al
gebeuren. Zo wordt ervoor gezorgd dat het productieproces goed
zal verlopen.
Dankzij de werkvoorbereiding kunnen we bepalen hoe het
plaatmeubel op de meest rationele en economische manier
geproduceerd kan worden. Tijdens deze werkvoorbereiding wordt
bepaald welke bewerkingen allemaal uitgevoerd moeten worden
aan het meubel en in welke volgorde, waar en door wie deze
bewerkingen uitgevoerd zullen worden. Hierbij wordt aandacht
besteed aan de machines, gereedschappen, materialen en
grondstoffen. Tijdens de werkvoorbereiding wordt echter niet alleen
bepaald welke materialen en grondstoffen nodig zijn en in welke
hoeveelheid, maar wordt ook een tijdsschema opgesteld.
Uitvoeringstekening
Als voorbereiding van de eigenlijke uitvoering wordt een
uitvoeringstekening gemaakt. Daarvoor wordt het meubel grondig
bestudeerd, en wordt bepaald welke constructies, profileringen
en welk beslag gebruikt worden. De uitvoeringstekening voor een
meubel bestaat meestal uit drie doorsneden: de horizontale, de
verticale en de frontale doorsnede.
We houden de uitvoeringstekening zo eenvoudig mogelijk, maar
toch moet ze alle gegevens bevatten die nodig zijn om het meubel
te kunnen vervaardigen.
Vergalle - Nieuwerkerken
Philip Deltour
Voorbeeld van een borderel (detail)
Voorbeeld van een uitvoeringstekening
52
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
Borderellen
Borderellen worden ook wel houtlijsten, houtstaten, materiaallijsten
en stuklijsten genoemd. Het zijn lijsten met een overzicht van alle
stukken die nodig zijn voor het meubel. Ze worden opgesteld aan de
hand van de uitvoeringstekening en bevatten dan ook alle gegevens
die nodig zijn om de onderdelen voor het meubel klaar te maken.
De kolommen van dit borderel bevatten verschillende
eigenschappen van de stukken: de benaming van het stuk, het
benodigde aantal stukken, de afmetingen, het materiaal of de
houtsoort, enz.
Meestal wordt een lijst gebruikt waarin zowel plaatmateriaal als
massief hout opgelijst kan worden, maar sommige bedrijven
werken met afzonderlijke lijsten voor bijvoorbeeld massief hout,
plaatmateriaal, fineer, toebehoren, beslag, enz. Aan de hand van deze
lijsten kunnen ook kostprijsberekeningen gemaakt worden.
Zaagoptimalisatie
Om de plaatmaterialen zo economisch mogelijk, dus met zo weinig
mogelijk verlies en reststukken, te kunnen verzagen, wordt een
uitsmettingsplan (verzaagschema) opgesteld. Voor een eenvoudig
meubel kan dit plan handmatig opgesteld worden. Bij complexere
meubels kan dit best met een computerprogramma gebeuren.
Aan de hand van de ingegeven stukmaten maakt een dergelijk
programma op het borderel lay-outs van de te zagen stukken. Het
maakt met andere woorden een uitsmettingsplan.
Yvo Borry
Patrick Coene
Zaagoptimalisatie-software
Voorbeeld van een uitsmettingsplan
53
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
4.3 Industriële boring: 32 mm-systeem
Philip Deltour
Omschrijving
Het 32 mm-systeem is een boorsysteem waarbij de horizontale en de
verticale boorafstand tussen de gaten altijd een veelvoud van 32 mm
is.
Bij rijboringen wordt over het algemeen een boordiameter van 5
mm gebruikt, waarbij de gaten in het horizontale vlak van de plaat
geboord worden. Deze gaten zijn gebruikelijk bij legboorden.
Bij constructieboringen wordt over het algemeen een boordiameter
van 8 mm of 10 mm gebruikt (in functie van de dikte van de plaat),
waarbij de gaten in het verticale vlak (de dikte) van de plaat geboord
worden. De gebruikelijke tussenafstand is hier 64 mm.
Constructieprincipe
••
••
••
Toepassingsmogelijkheden voor het 32 mmsysteem: montage van een meubelbeslag
••
••
••
••
54
Het startpunt voor de berekening is verticaal in het midden van
de dikte van de plaat.
De onderlinge boorafstand is 32 mm.
De boordiameter was oorspronkelijk een standaardmaat van
5 mm, maar in functie van het gebruikte beslagwerk kunnen ook
andere diameters toegepast worden.
De asafstand van de rijboring tot de voorzijde van de zijkant of
de rugzijde van de deur is 37 mm.
Het startpunt van de verticale rijboring is in de helft van de
plaatdikte.
De afstand tussen de twee rijboringen is een veelvoud van
32 mm.
De ideale breedte van de zijkant is wanneer de afstand van
de eerste en van de laatste boring tot de zijkant van de plaat
gelijk zijn. In dat geval is de rijboring dus gecentreerd en zijn de
stukken omkeerbaar.
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
4.4 Typeverbindingen
Philip Deltour
Hierna worden een aantal typische mogelijkheden weergegeven
om plaatmaterialen met elkaar te verbinden, al dan niet met het
bijbehorende verbindingsbeslag. Meer informatie kan je vinden in de
module “Houtverbindingen”.
4.4.1 Verbindingen zonder beslag
Tand en groef
In functie van de dikte van het hout krijgen de stukken die
verbonden moeten worden, een tand aan de ene zijde en een groef
aan de andere zijde. De tanddikte is gewoonlijk ongeveer 1/3 van
de houtdikte. De tandbreedte is dan weer 0,5 mm smaller. Voor deze
verbindingsmethode zijn twee verschillende bewerkingen nodig.
Hoekverbinding met tand en groef
Philip Deltour
In het ene deel wordt een groef gefreesd. Het andere deel heeft
een tand die niet meer dan twee mm korter is dan de diepte van de
groef. Zo kan de overtollige lijm opgevangen worden.
Zwaluwstaart
Een zwaluwstaartverbinding is een houtverbinding die bestaat
uit een constructie met een zwaluwstaartachtige vorm. Het
zwaluwstaartvormige deel moet precies in de zwaluwstaartvormige
ruimte passen.
Deze verbinding wordt vooral gebruikt op plaatsen waar een grote
trekkracht op de verbinding werkt, zoals bij het front van een lade. De
zwaluwstaart zorgt ervoor dat de verbinding altijd dichtgespannen
blijft wanneer het hout krimpt of zwelt.
Hoekverbinding met een schuifzwaluwstaart
Philip Deltour
Rug-in-groefverbinding
Rug-in-groefverbinding
De rug van een plaatmeubel wordt in een groef geplaatst, alsof het
de tand van een plaat in een tand-en-groefverbinding zou zijn.
55
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
Philip Deltour
Verbinding in verstek
Bij een verbinding in verstek brengen we de verstekken machinaal
op de verschillende stukken aan met een frees- of zaagmachine. De
verbinding kan met een losse veer, pen of koekjesdrevel verstevigd
worden.
Hoekverbinding in verstek
4.4.2 Verbindingen met vast beslag
Philip Deltour
Hoekverbinding met koekjesdrevels
Patrick Coene
Koekjesdrevel
56
Koekjesdrevel
Een koekjesdrevel is een ovaal geperst plaatje uit beukenhout, dat
in een groefje geplaatst wordt. Het groefje is op voorhand gefreesd
met een handbediend freesmachientje. De lijm in het groefje doet
de koekjesdrevel opzwellen in de groef, waardoor de verbinding haar
stevigheid krijgt. Koekjesdrevels zijn verkrijgbaar in verschillende
groottes en worden aangeduid met een nummer. Voor een frees van
100 mm diameter en 4 mm dik bestaan bijvoorbeeld de volgende
mogelijkheden:
Nummer
Lengte
Breedte
Dikte
20
56 mm
23 mm
4 mm
10
53 mm
19 mm
4 mm
0
47 mm
15 mm
4 mm
S4
67 mm
21 mm
4 mm
S6
85 mm
30 mm
4 mm
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
Philip Deltour
Houten drevel
Een houten drevel is een cilindervormig staafje dat meestal uit
gestoomd beukenhout gemaakt is en dat voorzien is van langse
groefjes en zoekranden. De groefjes maken het lijmoppervlak groter
en zorgen ervoor dat de overtollige lijm wegvloeit bij het verbinden.
Deze drevel wordt in een cilindrisch geboord gat geplaatst en is
verkrijgbaar in verschillende diktes en lengtes. De meest gebruikte
diameters in de plaatmeubelindustrie zijn 6 mm, 8 mm, 10 mm en
12 mm.
Patrick Coene
Hoekverbinding met drevels of deugels
Ronde houten drevel
Philip Deltour
Losse pen
Een losse pen is vergelijkbaar met een koekjesdrevel, maar dan
rechthoekig. Losse pennen zijn gemaakt uit beukenhout en voorzien
van een aantal groefjes om het lijmoppervlak te vergroten. Ze
worden aangebracht in langsgaten, die vaak op voorhand geboord
zijn met een handbediende freesmachine. De meest gebruikte
afmetingen voor de pennen zijn:
diameter en lengte:
5 mm x 30 mm, 6 mm x 40 mm, 8 mm x 40 mm,
8 mm x 50 mm, 10 mm x 50 mm
Hoekverbinding met losse pennen
Patrick Coene
Deze pennen kunnen ook door een vakman gemaakt worden in
massief hout of multiplex.
Houten losse pen
57
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
Philip Deltour
Losse veer
Voor een losse veer wordt in de twee delen die met elkaar
verbonden worden, een groef gemaakt in de lengterichting. In deze
groef wordt een losse strook hout geplaatst, de veer. Deze veer is
ongeveer 2 mm smaller dan de diepte van de beide groeven samen,
waardoor de verbinding zich sluit bij het verlijmen en opspannen.
Deze verbindingsmethode kun je uitvoeren met een doorgaande of
een niet-doorgaande losse veer. Het gebruik van een losse veer in
een verstekverbinding zorgt voor een sterkere hoekverbinding.
Hoekverbinding met een losse veer
4.4.3 Verbindingen met demonteerbaar beslag
Hettich
Excentrisch verbindingsbeslag is één van de soorten beslag die
het vaakst gebruikt worden bij demonteerbare plaatmeubelen. De
verbinding kan aangebracht worden met een eenvoudige boring.
Daarom wordt dit beslag ook wel inboorbeslag genoemd. Het
bestaat uit twee delen: een verbindingsbout die aan de verticale
delen wordt aangebracht en een huisje of potje dat in de horizontale
delen wordt geplaatst. Nadat de beide delen in elkaar zijn gebracht,
moet alleen nog maar aan het huisje gedraaid worden om de
bolvormige kop van de verbindingsbout strak aan te trekken.
Excentrisch beslag
Hettich
Trapeziumverbinder
58
Excentrisch verbindingsbeslag
Trapeziumverbinder
Deze verbinder, ook rompverbinder genoemd, bestaat uit twee
trapeziumvormige delen om te schroeven. Het kleinste deel wordt
aan de horizontale delen bevestigd en het grootste deel, dat
voorzien is van een verbindingsschroef, wordt aan de verticale delen
geschroefd. Vervolgens worden de beide delen in elkaar gebracht.
De verbindingsschroef zorgt voor het spannen.
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
Yvo Borry
Rugverbinder
Rugverbinders zijn ontwikkeld om de rug of de achterwand van
een demonteerbare kast van binnenuit vast te zetten. De rug wordt
voorzien van gaten, waar de rugverbinders ingehaakt worden, zodat
het eendelige beslag nadien vastgeschroefd kan worden aan de
kastzijde en er een stevige verbinding ontstaat.
Rugverbinder
Hettich
Verbindingsschroef
Verbindingsschroef
Deze schroef, ook koppelschroef genoemd, wordt gebruikt om twee
corpussen onderling met elkaar te verbinden. Het beslag bestaat uit
twee delen: een bout en een schroefhuis met daarin een metrische
binnendraad om de bout in te schroeven. De beide delen zijn ook
voorzien van een kop in kunststof of metaal waarin een groef of een
kruis is aangebracht om een schroevendraaier in te plaatsen.
Yvo Borry
Directe bevestigingsschroef
Dit is een zichtbare, voorgeboorde schroefverbinding voor
demonteerbare hoekverbindingen. De schachtdikte van de schroef
en het schroefdraadgedeelte hebben een verschillende diameter.
Er moeten dus twee verschillende diameters voorgeboord worden.
Meestal wordt hiervoor een boor gebruikt die de beide diameters
in één arbeidsgang boort. Nadat de schroef aangebracht is, kan de
verzonken kop van een afdekkapje voorzien worden.
Directe bevestigingsschroef
Schuif- en kliklamellen
Patrick Coene
Deze systemen bestaan uit twee delen. De helften van de lamellen
worden elk in een apart deel van het corpus bevestigd. De beide
helften kunnen in en uit elkaar gehaald worden door ze ineen te
schuiven, in te haken of te klikken. Op die manier kan een gemaakte
verbinding ook vlot opnieuw gedemonteerd worden.
Schuif- en kliklamel
59
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
4.5 Sokkel en plint
Sokkels en plinten worden wel vaker met elkaar verward. Een
sokkel is een dragend element en een plint is een bekledings- of
afwerkingselement.
Philip Deltour
Sokkel en plint
4.6 Constructietekeningen
Aan de hand van een explosietekening of ploftekening kan duidelijk
gemaakt worden hoe een plaatmeubel gemonteerd moet worden.
Op een dergelijke ploftekening lijkt het alsof de onderdelen van het
meubel uit elkaar zijn getrokken, of het meubel zelfs ontploft is.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen plaatmeubelen met een vast
corpus en meubelen met een demonteerbaar corpus. Meubels met
vast corpus zijn meestal kleiner en worden na montage achteraf niet
meer gedemonteerd. Grotere kasten moeten bij verhuis dan weer
wel volledig gedemonteerd kunnen worden. In dat geval wordt er
gesproken van een meubel met een demonteerbaar corpus. Als
toelichting worden hier de explosietekening van een klein kastje
met vast corpus gegeven, met de constructietekeningen van de
onderdelen en de montagehandleiding voor de klant.
60
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
4.6.1 Ploftekening van een plaatmeubel
Recor nv
Ploftekening van een Trento kast
4.6.2 Constructietekeningen van onderdelen
Recor nv
Constructietekening van de deur
61
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
Recor nv
Constructietekening van de kopse kant
Recor nv
Constructietekening van de legger
Recor nv
62
Constructietekening van het midstuk
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
Recor nv
Constructietekening van de stijlen
Recor nv
Constructietekening van de linkse zijkant
63
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
4.6.3 De montagehandleiding
Recor nv
Montagehandleiding van een Trento kast
64
4 Productieproces
P l a at m e u b e l
Recor nv
Montagehandleiding van een Trento kast
65
P l a at m e u b e l
4 Productieproces
Recor nv
Montagehandleiding van een Trento kast
66
5 Kleuren – vernissen – lakken
P l a at m e u b e l
5 Kleuren – vernissen – lakken
5.1 Algemeen
Vele plaatmaterialen die gebruikt worden voor meubelen, hebben bij
het fabricatieproces al een eigen kleur, uitzicht en beschermingslaag
gekregen, zoals melamine, laminaat of bepaalde folies. Bij deze
platen wordt enkel nog een randafwerking aangebracht.
Andere plaatmaterialen moeten verder afgewerkt worden om:
••
••
••
••
kleurverschillen weg te werken;
het uitzicht te veranderen;
ze te beschermen tegen omgevingsfactoren zoals zonlicht en
vocht;
hun slijt- en krasvastheid te verhogen.
Bij de afwerking wordt een onderscheid gemaakt tussen dekkende
en niet-dekkende plaatafwerking, afhankelijk van de vraag of de
ondergrond of de houtstructuur wel of niet zichtbaar blijft. De kleur
en het uitzicht van het hout kunnen veranderd worden door te
kleuren, te vernissen of te lakken.
Bernard Despiere
Afgewerkte plaatmeubelen
67
P l a at m e u b e l
5 Kleuren – vernissen – lakken
5.2 Overzicht afwerkingstechnieken
Afhankelijk van het soort plaatmateriaal passen we verschillende
afwerkingstechnieken toe om het definitieve uitzicht te bepalen. Zo
is de werkwijze bij gefineerde meubelen helemaal anders dan bij
plaatmeubelen die gelakt worden.
MDF - HDF
Gefineerde plaat
Kleuren
= TUSSENSCHUREN
Isolator
Structuur lakken
Kleur lakken
Transparante lakken
Transparant lakken
Polijsten
68
5 Kleuren – vernissen – lakken
PLAAT
P l a at m e u b e l
MANUEEL
MACHINAAL
KLEUREN
•• Borstel
•• Pistool
•• Vod
•• Spons
•• Robot + pistool
•• Walsen
•• Dompelen
ISOLEREN
•• Borstel
•• Pistool
•• Rol
•• Robot + pistool
•• Walsen
•• Gieten
BESCHERMEN
•• Borstel
•• Pistool
•• Rol
•• Robot + pistool
•• Walsen
•• Gieten
•• Borstel
•• Pistool
•• Vod
•• Poliermachine
•• Robot + pistool
•• Walsen
•• Gieten
•• Langeband-schuurmachine
AFWERKEN
69
P l a at m e u b e l
5 Kleuren – vernissen – lakken
5.3 Kleuren
De benamingen kleuren en beitsen worden veel door elkaar
gebruikt. In dit handboek houden we het bij de benaming kleuren.
Het doel van kleuren is de oorspronkelijke kleur van het hout
wijzigen. Enkele redenen:
••
••
••
••
De natuurlijke kleur voldoet niet altijd.
Goedkopere houtsoorten krijgen het uitzicht van duurdere
houtsoorten.
De houtstructuur, in de vorm van vlammen of spiegels bij
kwartierhout, komt beter uit.
Alle meubelen uit een interieur of onderdelen ervan krijgen een
gelijke tint.
Kleuren zijn oplossingen van kleurstoffen of pigmenten die de
structuur van het hout zichtbaar houden of zelfs nog duidelijker
accentueren. Kleuren worden ingedeeld in functie van de aard van
de drager waarin een bepaalde kleurstof wordt opgelost: water, olie,
alcohol, ammoniak, nitrocellulose, enz.
Kleuren worden manueel of machinaal aangebracht, voornamelijk
bij gefineerde plaatmaterialen. Omdat kleuren geen bescherming
bieden, wordt het meubel meestal verder afgewerkt met een vernis.
5.4 Vernissen en lakken
De termen vernissen en lakken worden vaak door elkaar gebruikt.
Lakken kunnen dekkend of transparant zijn. Als ze transparant zijn,
zijn het vernissen.
Het doel van een vernislaag:
•• het oppervlak van het meubel beschermen;
•• het uitzicht van het meubel verfraaien door de glansgraad;
•• de aangebrachte kleur fixeren;
•• de verkleuring door het zonlicht beperken;
•• het onderhoud vergemakkelijken.
Het doel van een dekkende laklaag:
•• het oppervlak van het meubel beschermen;
•• het uitzicht van het meubel verfraaien door de kleurkeuze en de
glansgraad;
•• het onderhoud vergemakkelijken.
70
5 Kleuren – vernissen – lakken
P l a at m e u b e l
5.4.1 Soorten vernissen en lakken
De indeling gebeurt op basis van de drager: water of polyurethaan.
Watergedragen vernis en lak (hydrovernis en hydrolak)
Omwille van milieuredenen zijn dit tegenwoordig de meest
gebruikte producten. Er zijn verschillende soorten watergedragen
technieken ontwikkeld met elk hun specifieke eigenschappen.
De milde geur en het geringe percentage aan oplosmiddelen zijn
enkele van de voordelen. Het opruwen van de houtvezels en de
langere droogtijden zijn dan weer nadelen van het gebruik van
watergedragen producten.
Polyurethaan (PU) vernis en lak
Deze producten zorgen voor een chemische reactie door de
menging van twee componenten. De verwerkingstijd wordt
hierdoor beperkt. De droging gebeurt door een fysisch proces. Het
succes van deze vernissen is te danken aan de goede chemische
en mechanische bestendigheid, de elasticiteit en de eenvoudige
verwerking.
71
P l a at m e u b e l
5 Kleuren – vernissen – lakken
5.4.2 Opbouw van de afwerkingslaag
De vernis of lak kan manueel of machinaal aangebracht worden.
Machinaal aanbrengen kan met een spuitpistool, door te walsen of te
gieten. De vernis wordt in meerdere lagen aangebracht.
Isolerende laag
De isolerende laag dringt in het materiaal en fixeert de losliggende
vezels. Na het uitharden van deze laag kan vlot tussengeschuurd
worden.
Beschermende laag
De beschermende laag bestaat uit een kleur-, structuur- of
transparante lak.
••
••
••
Een kleurlak heeft een kleurende en een beschermende functie.
Hij kan de onderliggende structuur al dan niet zichtbaar laten.
Een structuurlak heeft een kleurende, structuur- en
beschermende functie.
Een transparante lak heeft een beschermende functie en laat het
onderliggende materiaal zichtbaar.
Bij gesloten poriën
Bij gesloten poriën verdwijnt het natuurlijke reliëf door de poriën te
vullen met afwerkingsproducten.
Hiervoor worden verschillende lagen vernis aangebracht. De eerste
laag is altijd een isolerende laag. Als de te bewerken houtsoorten te
diepe nerven hebben, wordt er voor het plaatsen van de grondlaag
soms een vloeibare pasta gebruikt als poriënvuller. De volgende
lagen kunnen van een verschillende vernissoort zijn, afhankelijk
van de gewenste afwerking (bv. mat of zijdeglans). Tussen de
verschillende lagen wordt geschuurd. Bij iedere bewerking moet een
dun laagje van de vernis overblijven, zodat de verbinding met de
volgende lagen voor een goede hechting zorgt.
Bij open poriën
Bij open poriën blijft het natuurlijke reliëf behouden.
Er wordt een isolerende laag aangebracht die de poriën niet doet
vollopen. Ook bij het aanbrengen van de volgende lagen wordt het
reliëf behouden. Tussen de verschillende lagen wordt geschuurd.
72
5 Kleuren – vernissen – lakken
P l a at m e u b e l
Eindlaag
Deze laag bepaalt het uiteindelijke uitzicht van de afwerking. Als we
met verschillende producten werken, is het beter om eerst een test
uit te voeren op een origineel staal.
Eindlagen kunnen toegepast worden met verschillende glansgraden,
zoals:
•• stompmat;
•• mat;
•• halfmat;
•• zijdeglans;
•• glans;
•• hoogglans.
5.4.3 Werkwijze bij lakken en vernissen
OCH / Kempa
Er bestaan twee verschillende procédés om meubelen te lakken:
Natlakken
Natlakken is de meest toegepaste methode in de meubelindustrie.
Hierbij wordt een lak, die kan bestaan uit dertien verschillende
basiskleuren die onderling mengbaar zijn, aangebracht met een
spuitpistool of gewalst en gegoten in de lakstraat.
Natlakken
Poederlakken
Poederlakken is een elektrostatisch procédé waarbij poeder door
een elektrostatische lading op de ondergrond van het plaatmateriaal
wordt aangetrokken.
Yvo Borry
Spuitkop (kanon)
Werkstuk
Schema elektrostatische aantrekking
Door droging in een infraroodoven met een temperatuurstoot van
150 °C en een uithardingsproces dat maar ongeveer vijf minuten
duurt verkrijgen we een beter lakresultaat dan met natlakken. Het
nadeel is dan weer dat deze methode niet op grote elementen
toegepast kan worden.
73
P l a at m e u b e l
5 Kleuren – vernissen – lakken
5.5 Veiligheidsvoorschriften
De veiligheidsaspecten bij het verhandelen en het verwerken van
afwerkingsproducten hangen in grote mate af van:
••
••
••
de samenstelling van het product
de gebruikte apparatuur
de gebruiker zelf
In bedrijven en scholen moeten algemene veiligheidsmaatregelen
getroffen worden bij het verwerken van gevaarlijke producten (licht
ontvlambare stoffen, giftige stoffen ...)
Deze producten moeten opgeslagen worden in speciaal daarvoor
ingerichte ruimtes of kasten die afgesloten kunnen worden.
De etiketten op gevaarlijke producten zijn ingedeeld volgens een
universeel systeem met 28 gevarenklassen, die gegroepeerd zijn in
fysische gevaren, gezondheidsgevaren en ecologische gevaren.
Op een product kunnen één of meerdere symbolen voorkomen,
zoals in het onderstaande voorbeeld van methanol:
74
5 Kleuren – vernissen – lakken
P l a at m e u b e l
Het etiket bevat:
••
••
••
••
••
de naam en de productidentificatie;
het gevarensymbool in een meetkundige ruitvorm;
een signaalwoord, zoals “gevaar” in dit voorbeeld;
een omschrijving van de risico’s;
de preventiemaatregelen.
De wetgeving eist dat er bij afwerkingsproducten, een
veiligheidsfiche (Material Safety Data Sheet of MSDS) of
veiligheidsinstructiekaart van het product ter beschikking is. Deze
fiche of kaart kan bij de leverancier aangevraagd worden.
Voor mengsels kunnen nog tot 1/6/2015 de verouderde, oranje,
symbolen gebruikt worden. Mengsels die voor 1/6/2015 in de handel
gebracht zijn, mogen zelfs nog tot 1/6/2017 voorzien blijven van een
oud etiket.
Links op de bovenstaande afbeelding zien we de verouderde
etiketten, rechts ervan de nieuwe etiketten.
75
P l a at m e u b e l
5 Kleuren – vernissen – lakken
Preventiemaatregelen bij het gebruik
van afwerkingsproducten
Bij aankoop:
•• Koop enkel producten met duidelijke etiketten.
•• Zoek naar minder schadelijke alternatieven.
Bij gebruik:
•• Lees grondig het etiket en de veiligheidsfiche.
•• Volg de instructies en preventiemaatregelen.
•• Zorg voor een goede ventilatie en afzuiging.
•• Gebruik alle nodige persoonlijke beschermingsmiddelen.
•• Eet of drink niet tijdens het werken met gevaarlijke producten.
•• Meng geen producten.
•• Beperk de productvoorraad in de werkruimte.
Bij opslag:
•• Producten afgeschermd en veilig opslaan is een vereiste.
•• Plaats producten niet in het zonlicht, maar in een aangepaste
ruimte.
•• Bewaar producten in de originele verpakking. Giet ze niet over.
Bij afval:
•• Voer restafval van producten af via het circuit van chemisch afval.
•• Loos afval in geen geval via de gootsteen.
76
6 Beslagwerk
P l a at m e u b e l
6 Beslagwerk
6.1 Beslagwerk voor kasten
Het gamma beslagwerk dat toegepast kan worden bij kasten uit
plaatmaterialen, is zeer uitgebreid. In vele gevallen kan hetzelfde
beslagwerk ook gebruikt worden bij massieve meubelen en
interieurelementen. Hierna volgt een beknopt overzicht.
Patrick Coene
6.1.1 Hangwerk
Potscharnier of snelmontagescharnier
Patrick Coene
Dit beslagwerk komt heel vaak voor bij plaathouten meubelen.
De scharnier bestaat telkens uit twee delen: de scharnier zelf en
de montageplaat. De scharnier, met of zonder veer, wordt in het
draaiende gedeelte of in de deur geboord en de montageplaat,
meestal een kruisplaat, wordt aan de zijwand bevestigd. De scharnier
kan zowel gebruikt worden bij plaathouten deuren als bij glasdeuren.
Er kunnen drie verschillende aanslagsoorten gebruikt worden voor
deuren die op 90° geplaatst zijn ten opzichte van de zijwand.
Potscharnier met een kruisplaat bij een
houten en een glazen deur
Opliggende aanslag:
•• de deur staat voor de kastwand en aan de zijkant blijft er enkel
een voeg over die de nodige vrije ruimte biedt om de deur te
openen. Hierbij worden scharnieren van het rechte type gebruikt.
Yvo Borry
Opliggende aanslag
77
P l a at m e u b e l
6 Beslagwerk
De meest gebruikte openingshoek ligt tussen 110° en 120°,
afhankelijk van de fabrikant.
Middenwandaanslag:
•• hier staan twee deuren voor een middenwand van een kast.
Tussen de beide deuren bevindt zich een voeg, die zorgt voor
de nodige tussenruimte om de deuren gelijktijdig te kunnen
openen. De deuropdek is kleiner dan bij een opliggende aanslag.
Er worden scharnieren van het gebogen type gebruikt.
Yvo Borry
Middenaanslag
Inliggende aanslag:
•• de deur staat in de kast, gelijk met de kastwand. Ook hier is er
een voeg tussen de zijwand en de deur, zodat de deur open kan.
Er worden scharnieren van het sterk gebogen type gebruikt.
Yvo Borry
Inliggende aanslag
78
6 Beslagwerk
P l a at m e u b e l
Verder kunnen de verschillende aanslagen ook gebruikt worden bij
kasten waarvan de kasthoeken schuin zijn, meestal vanaf 40° tot 160°
in stappen van 5°. Het aantal scharnieren per deur wordt bepaald in
functie van de hoogte, de breedte en het materiaal waaruit de deur
is vervaardigd. Deze factoren bepalen het uiteindelijke gewicht van
de deur en dus ook het aantal scharnieren. Hierbij is het aangewezen
om de richtlijnen van de fabrikant op te volgen.
De afstand tussen de scharnieren moet zo groot mogelijk zijn
voor een goede stabiliteit. De scharnieren kunnen zowel met als
zonder gereedschap gemonteerd worden. De montageplaat kan
eenvoudig aan de zijwand van de kast geschroefd worden, maar
in serieproductie wordt in de kastwand een 32 mm-rijboring
aangebracht om de montageplaat in te monteren.
Yvo Borry
Bepaling van het aantal scharnieren
79
P l a at m e u b e l
6 Beslagwerk
Hettich Vlotho
Potscharnieren kunnen bijkomend voorzien worden van een
techniek voor geluidloze deuren, waardoor de deur op een
gecontroleerde manier zacht en stil gesloten wordt. Deze remming
is altijd afhankelijk van het luchtvolume in de kast. Bij een ondiepere
kast zal een ander type demping geplaatst worden dan bij een diepe
kast. Er zijn twee mogelijkheden:
Deurremmer die geïntegreerd is in de scharnier:
•• de deurremmer is opgenomen in de scharnier en vormt dus
geen apart onderdeel.
Geïntegreerde deurremmer
Patrick Coene
Greeploze deur
80
Greeploze deur:
•• de deurremmer kan binnen in de kast gemonteerd zijn of
ingeboord zijn in de zij- of bovenkant van het corpus. Hij
zorgt ervoor dat de deur automatisch opent en sluit door een
drukbeweging met de hand.
6 Beslagwerk
P l a at m e u b e l
Hettich Vlotho
Projectscharnier met buitenliggende knoop
Hettich Vlotho
Onzichtbare scharnier
Deze scharnier heeft een zichtbare knoop en is sterker dan een
gewone potscharnier omdat de constructie zwaarder is en de
scharnier op één draaipunt werkt. Deze scharnier wordt vooral
toegepast bij meubelen die intensief gebruikt worden, zoals kantoorof projectmeubelen. De openingshoek is onbeperkt, tenzij hij door
een beugeltje wordt begrensd. De scharnier bestaat ook in een
dubbele uitvoering om twee deuren aan één tussenwand te hangen.
Een onzichtbare scharnier onderscheidt zich van andere scharnieren
doordat ze volledig geïntegreerd is in de meubeldeur en de zijkant
van de kast. De scharnierknoop bestaat uit in elkaar schuivende
lamellen. Deze knoop verbindt de beide langwerpige of ronde
scharnierdelen, die volledig op hun volledige diepte ingewerkt
worden. Net als een potscharnier kan ook een onzichtbare scharnier
in alle richtingen bijgeregeld worden. In een zwaardere uitvoering
worden deze scharnieren ook toegepast bij binnendeuren.
81
P l a at m e u b e l
6 Beslagwerk
6.1.2 Schuifsystemen voor deuren
Hettich Vlotho
Schuifdeuren
Schuifdeuren hebben het grote voordeel dat er bijna onbeperkte
oppervlakten mee overspannen kunnen worden.
Schuifdeuren schuiven horizontaal of verticaal open en worden
tussenliggend of voorliggend geplaatst. Een kast met schuifdeuren
moet nauwkeurig vervaardigd worden en er moet veel
aandacht besteed worden aan de montage van het beslagwerk.
Schuifdeurbeslag kan immers beperkt bijgeregeld worden.
Het gewicht van de schuifdeuren is bepalend voor de keuze van
het beslagwerk. Er is eenvoudig schuifdeurbeslag op de markt voor
goedkopere meubelen.
Horizontale schuifdeuren
Horizontale schuifdeuren
Bij horizontale schuifdeuren worden het dek en de bodem van de
kast voorzien van een groef waarin een kunststof U-profiel wordt
aangebracht. Aan de onderzijde van de schuifdeur worden rollen
gemonteerd, aan de bovenzijde worden geleiders bevestigd.
Zwaardere deuren schuiven bij voorkeur niet op de kastbodem. Bij
deze toepassing worden de deuren hangend geplaatst en wordt
schuifdeurbeslag in metaal gebruikt.
Verder bestaat er ook aangepast schuifdeurbeslag voor glasdeuren.
Het beslag bestaat uit dubbele kunststof U-profielen. Het bovenste
profiel of de geleider is hoger dan het onderste profiel, ook looprail
genoemd. Bij dit onderste profiel is de bodem dikker om vroegtijdige
slijtage te voorkomen. Bij zwaardere glasdeuren worden profielen
uit aluminium gebruikt en wordt de onderzijde van de glasdeur
voorzien van een H-profiel met loopwielen.
Verticale schuifdeuren
Bij verticale schuifdeuren worden beide zijkanten van de kast
voorzien van aangepast verticaal schuifdeurbeslag.
82
6 Beslagwerk
P l a at m e u b e l
Hettich Vlotho
Vouwdeuren
Om deuren uit verschillende verticale segmenten te laten
openschuiven bestaat er een systeem dat vergelijkbaar
is met een accordeon. Dit beslag wordt dan ook vaak
accordeonschuifdeurbeslag genoemd. Er zijn minstens twee
deurvleugels voor nodig. Het maximale aantal deurvleugels is
afhankelijk van het beslag.
Een vouwdeur bestaat uit een loop- en een geleidingsrail,
middenscharnieren, zijkantbevestigingen en geleidings- en
loopdelen. Niet alle onderdelen zijn strikt noodzakelijk en de
samenstelling van het pakket varieert naargelang van het gewicht,
de hoogte en de breedte van de vouwdeur. Ten opzichte van
draaideuren is er bij vouwdeuren maximaal de helft van de
deurbreedte nodig om te openen.
Vouwdeuren
Vouwdeuren hangen in gesloten toestand in hetzelfde vlak,
schuifdeuren daarentegen hangen in gesloten toestand meestal niet
in hetzelfde vlak.
Verschil schuifdeuren en vouwdeuren
83
P l a at m e u b e l
6 Beslagwerk
Blum
6.1.3 Schuifsystemen voor laden
Laden en schuifsystemen voor laden kunnen zowel in hout, in
kunststof als met metalen onderdelen vervaardigd worden. Ook een
combinatie van deze materialen is mogelijk. Afgewerkte laden met
aangepast beslagwerk kunnen door toeleveranciers aangeleverd
worden volgens de noden van de klant. Net als bij deuren is het ook
bij laden mogelijk om beslagwerk met demping te integreren.
Blum
Gedeeltelijk vs. volledig uittrekbaar
Ladelopers worden ingedeeld in categorieën volgens de belasting
(uitgedrukt in kilogram). Ze worden per paar besteld en geleverd.
We moeten er wel rekening mee houden dat er bij het gebruik van
metalen ladegeleiders een strakke maatvoering nodig is om een
goed werkende lade te garanderen.
Een lade moet met aandacht voor de veiligheid in het meubel
geplaatst worden: wanneer ze volledig opengetrokken wordt, mag
het meubel niet kantelen.
Blum
Gedeeltelijk uittrekbaar
Bij dit systeem van ladeloper blijft het achterste deel van de lade na
het uittrekken niet rechtstreeks bereikbaar. De lade blijft met een
beperkt gedeelte in de kast zitten. De loper bestaat uit twee metalen
profielen met daartussen een aantal kogels. Bij het uittrekken is een
bepaalde overlapping tussen de twee profielen nodig vanwege
de stabiliteit. De overlapping zorgt ervoor dat de lade niet volledig
uitgetrokken kan worden.
Gedeeltelijk uittrekbaar
Blum
Volledig uittrekbaar
Bij volledig uittrekbare ladegeleiders bevindt er zich een derde profiel
tussen het profiel dat aan de kastzijde bevestigd is en het profiel dat
aan de lade gemonteerd is. Het is dit derde profiel dat ervoor zorgt
dat de lade helemaal uitgetrokken kan worden en bijgevolg volledig
bereikbaar is.
Volledig uittrekbaar
84
6 Beslagwerk
P l a at m e u b e l
Patrick Coene
6.1.4 Sluitwerk
Opgelegd slot met cilinder
Dit sluitwerk wordt aan de binnenzijde van de deur of lade bevestigd.
In de deur of de lade wordt een gat geboord om de cilinder te
plaatsen. Aan de voorzijde van de deur wordt de cilinder afgewerkt
met een slotplaatje. In vele gevallen bestaat het slot uit twee delen:
het slothuis en de cilinder. De beide delen zijn apart verkrijgbaar. Het
slothuis is ook verkrijgbaar met een regelbare doornmaat.
Opgelegd slot met cilinder
Hettich
Draaistangslot met cilinder
Het meest voorkomende type slot bij plaatmeubelen is het
draaistangslot, dat gebruikt wordt om deuren af te sluiten bij
middelhoge tot hoge kasten. Meestal is het slot voorzien van een
cilinder die vergelijkbaar is met de cilinder bij een opgelegd slot.
Het slot is ook voorzien van een draaimechanisme dat de beide
draaistangen bedient. De draaistangen zijn aan het uiteinde voorzien
van een vanghaak die achter een sluitbout haakt. Hierdoor is de
deur voorzien van een driepuntsluiting en blijft ze goed vlak als ze
gesloten is.
Draaistangslot met cilinder
Magnetisch snapslot
Hettich
Magnetisch snapslot
Dit systeem wordt vooral bij meubelen in een goedkopere uitvoering
gebruikt. Meestal bestaat het uit kunststof, maar er zijn heel wat types
verkrijgbaar. Daarnaast is er ook een groot aanbod in verschillende
sterktes (uitgedrukt in kilogram). Het slotje bestaat uit twee delen: de
snapper met een ingebouwde magneet en het metalen sluitplaatje.
De snapper wordt in de kast gemonteerd en is voorzien van twee
sleufgaatjes, zodat het snapslot optimaal afgesteld kan worden.
Yvo Borry
Veersluiting met snapper
Een veersluiting, ook wel druksluiting genoemd, wordt toegepast
bij deuren die zonder greep geopend of gesloten moeten worden
door druk uit te oefenen tegen de deur. Er zijn mechanische en
magnetische uitvoeringen. De sluiting bestaat uit de snapper zelf,
die in de kast gemonteerd wordt, en het sluithaakje, dat op de deur
geplaatst wordt.
Veersluiting met snapper
85
P l a at m e u b e l
6 Beslagwerk
Hettich
6.1.5 Legboorddragers
Verstelbare legboorddrager
Verstelbare legboorddrager
Yvo Borry
Deze legboorddrager kan uit metaal of kunststof vervaardigd zijn.
Hij wordt geplaatst in een rijboring die gebaseerd is op het 32 mmsysteem. De eenvoudigste uitvoering is een ronde stift van 5 mm
met in het midden een kraagje. Een ander systeem bestaat uit twee
delen: een huls, die in het geboorde gat gebracht wordt, en de
drager, die op zijn beurt in de huls wordt aangebracht.
Verstelbare legboorddrager met zuignap
(voor glaspaneel)
Yvo Borry
Vaste legboorddrager
Ook de vaste legboorddrager is gebaseerd op een 32 mmrijboring, maar bij deze uitvoering moet eerst bepaald worden op
welke hoogte de legboord zal komen om hem vervolgens met
het beslagwerk, dat er onderaan ingewerkt is, vast te maken. In
tegenstelling tot een verstelbare legboord kan de legboord enkel
met gereedschap losgemaakt en eventueel verplaatst worden. Dat
kan ook met een houtschroef.
Vaste legboorddager
Patrick Coene
Legboordrail met dragers
86
Legboordrail met dragers
Deze rail kan toegepast worden wanneer een 32 mm-rijboring niet
aangewezen is omdat er nog kleinere tussenafstanden gewenst zijn
of omdat er hogere sterkte-eisen gesteld worden. Het beslagwerk
bestaat uit rails uit metaal of kunststof, die aangebracht worden
in een groef in de zijkanten van het meubel of die opgeschroefd
worden. De rails zijn voorzien van horizontale inkepingen of gaten
waarin de verstelbare legboorddrager past. Dit systeem wordt vooral
toegepast bij open kasten.
6 Beslagwerk
P l a at m e u b e l
6.2 Beslagwerk voor bedden
Hettich
Bedverbinding met haken
Deze verbinding is beschikbaar in twee types: een zichtbaar en een
onzichtbaar systeem.
Bedhaken
Het zichtbare systeem bestaat uit twee delen. Het deel dat aan de
sponde wordt geschroefd, is voorzien van twee haken die passen
in de langgaten van het aan het hoofd- of voeteinde geschroefde
deel. Bij de onzichtbare types bestaat het deel dat aan het hoofd- of
voeteinde wordt geschroefd, uit openingen in de vorm van een
sleutelgat. Aan de sponde wordt een plaatje bevestigd met daarop
een soort schroef met een lenskop. De verbinding komt tot stand
door de beide delen in elkaar te klikken.
Bedsokkelverbinder
Deze verbinding wordt meestal toegepast bij tweepersoonsbedden
om de lattenbodem beter te ondersteunen en het bed op zich te
verstevigen. Voor deze verbinding worden speciale, demonteerbare
hoeksteunen uit twee delen gebruikt. Het ene deel wordt aan de
sponden of de beduiteinden bevestigd, het andere deel aan de
middenbalk.
Yvo Borry
Bedsokkelverbinder
87
P l a at m e u b e l
6 Beslagwerk
6.3 Beslagwerk voor tafels
Metalen uitschuifsysteem
Dit systeem bestaat uit een aantal uittrekbare elementen. Het
aantal is afhankelijk van de vergrootbare bladlengte van de tafel. De
elementen verschuiven ten opzichte van elkaar met kogellagers.
Metalen uitschuifsysteem
Yvo Borry
Verbindingen voor demonteerbare tafelpoten
Bij het transport van tafels is het aangewezen dat de tafelpoten
demonteerbaar zijn. Op die manier kunnen tafels veel handiger
gestapeld en aangeleverd worden. Het beslagwerk hiervoor bestaat
uit een bevestigingsplaat waarin de tafelpoot geschroefd kan
worden. Bij sommige types is een hoogteregeling voorzien.
Hettich
Verbinding voor demonteerbare tafelpoten
Hettich Vlotho
Klaptafelscharnier
88
Klaptafelscharnier
Een klaptafelscharnier is een scharnier die bestaat uit twee halfronde
bladen die met elkaar verbonden zijn door een knoop. De beide
bladen worden aan de bovenzijde van de openklapbare bladen
ingewerkt op hun volledige diepte. Hierdoor liggen de bladen in
opengeklapte toestand in hetzelfde vlak. Er bestaat ook een variant
van deze scharnier waarbij de bladen rechthoekig van vorm zijn en
op de zijkanten van de inklapbladen ingewerkt worden.
7 Assemblage
P l a at m e u b e l
7 Assemblage
7.1 Algemeen
Met de assemblage van plaatmeubelen wordt het samenstellen en
eventueel lijmen van meubelonderdelen in de productieomgeving
van een bedrijf bedoeld. Hierbij kan het gaan om verschillende
corpusonderdelen die tot een volledig meubel samengebracht
worden of om het samenbrengen van bijvoorbeeld laden,
plinten, enz. We maken een onderscheid tussen het assembleren
van meubelen met een vast corpus en meubelen met een
demonteerbaar corpus. Verder onderscheiden we ook de assemblage
van aparte meubelonderdelen, zoals laden, deuren en plinten.
Vergalle / BD
Assemblage met corpuspers
89
P l a at m e u b e l
7 Assemblage
Plaatmeubelen met een vast corpus zijn meestal klein en licht.
Het corpus van deze meubelen is geassembleerd met een vaste
constructie, eventueel aangevuld met een vast verbindingsbeslag.
Meubelen met een demonteerbaar corpus:
••
••
••
••
kunnen meermaals gemonteerd en gedemonteerd worden,
afhankelijk van de kwaliteit van de plaatmaterialen en het
gebruikte beslag;
zijn meestal groter;
kunnen ingedeeld worden in meerdere pakketten omwille van
het gewicht en de transportmogelijkheid;
hebben minder opslag- en transportruimte nodig.
Ook kleinere meubelen kunnen in demonteerbare vorm in de handel
voorkomen. Daarbij gaat het vooral om meubelen in pakketvorm,
waarbij de klant het meubel thuis zelf uitpakt en de diverse
onderdelen tot één geheel assembleert.
7.2 Assemblage van een meubel met een vast
corpus
Om een meubel met een vast corpus te assembleren verzamelen we
alle onderdelen die nodig zijn om het corpus tot één geheel samen
te stellen. De werkwijze die we hierbij toepassen, is afhankelijk van
het onderdeel en de constructie. De onderdelen worden vast met
elkaar verbonden, eventueel met lijm en vast beslagwerk. De lijm
brengen we manueel aan met een borstel, uit een lijmbus of een
pistool met een drukvat.
Bij het lijmen spannen we het corpus van het plaatmeubel op.
Daarvoor gebruiken we een lijmpers of manuele spantoestellen met
beschermingsblokken of latten. Het controleren van de haaksheid en
de vlakheid is hierbij uiterst belangrijk. Na de verlijming kunnen we
het meubel nog voorzien van een oppervlaktebehandeling.
7.3 Assemblage van een meubel met een
demonteerbaar corpus
De corpusonderdelen worden met elkaar verbonden door houten,
metalen of kunststof verbindingselementen. Door deze toepassing
kan het meubel vrij eenvoudig meerdere keren gemonteerd en
gedemonteerd worden. Deze assemblagemethode komt vaak
voor bij kasten met een grotere omvang en bij bedden of bij
tafels omwille van de opslag, het transport en de handelbaarheid.
Om diezelfde redenen kunnen ook kleinere meubelen
vervaardigd worden met een demonteerbaar corpus. Een plof- of
explosietekening met de volgorde van de te vergaren onderdelen
vormt de leidraad voor de montage van het plaatmeubel.
90
7 Assemblage
P l a at m e u b e l
BDS
7.4 Assemblage van meubelonderdelen zoals
laden, deuren en sokkels
De werkwijze die we hierbij toepassen, is afhankelijk van het
meubelonderdeel en de hiervoor gebruikte constructiemethode.
Laden
Laden kunnen volledig opgebouwd zijn uit plaatmateriaal. De
onderdelen worden vast met elkaar verbonden, eventueel met
lijm en vast beslagwerk, zoals bij meubelen met een vast corpus.
Verder worden er ook laden geassembleerd met onderdelen waarbij
plaatmateriaal gecombineerd wordt met onderdelen uit kunststof
of metaal. Dit soort laden wordt dan meestal aangeleverd door
beslagfabrikanten. De assemblage is vergelijkbaar met die van een
meubel met een demonteerbaar corpus.
Deuren
Laden
Bij deuren wordt de assemblage uitgevoerd in functie van de
opbouw (vlak, gebogen of andere mogelijkheden) en van de
beweging (draaideur, schuifdeur, vouwdeur, enz). Bij vlakke en enkele
deuren blijft de assemblage beperkt tot het monteren van het
nodige beslagwerk. Bij vouwdeuren daarentegen zal de assemblage
heel wat meer tijd in beslag nemen. De deurvleugels moeten
immers met elkaar geassembleerd worden en nadien als geheel aan
het corpus gemonteerd worden. Bij schuifdeuren wordt meestal
bijkomend een handgreep over de volledige hoogte van de deur
gemonteerd.
Om de deuren recht en vlak te houden wordt aangepast beslagwerk
aangebracht in de voorziene uitfrezingen. Verder kunnen op deuren
andere materialen gemonteerd worden, zoals spiegels of diverse
metalen en kunststof onderdelen die de deuren een andere functie
of een ander uitzicht geven.
Sokkels
Sokkels kunnen vervaardigd worden uit plaatmateriaal, maar ook uit
massief hout. De constructie en dus ook de assemblage ervan kan op
verschillende manieren gebeuren, afhankelijk van de grootte van de
sokkel en het soort kast dat hij zal moeten dragen.
Met wat lijm, schroeven, nagels of nietjes kan een sokkel
geassembleerd worden. Verder zijn ook constructiemethodes met
bijvoorbeeld drevels of koekjesdrevels gebruikelijk. Daarna kan een
sokkel met een plint afgewerkt worden.
91
8 Opslag en verpakking
P l a at m e u b e l
8 Opslag en verpakking
Vergalle - Nieuwerkerken / Patrick Coene
8.1 Algemeen
Zowel tijdens als na de productie zijn plaatmeubelen en hun onderdelen
heel kwetsbaar. Een correcte manier van intern transport, tijdelijke
opslag, verpakking en extern transport is dan ook erg belangrijk.
Tijdens het productieproces worden diverse onderdelen of
halffabrikaten van het meubel een aantal keer opgeslagen in de
verschillende productie-units. Deze tussenvoorraden beheren en op peil
houden vergt een efficiënte en permanente bewaking en is bijgevolg
een belangrijke schakel in de bedrijfsorganisatie. Deze producten
vertegenwoordigen immers een aanzienlijk kapitaal. Eén storing in het
stockbeheer kan leiden tot vertraging in het productieproces.
De afgewerkte meubelen en meubelonderdelen worden verzameld
in een tijdelijke opslagplaats en worden afgeschermd van licht en
stof. Van daaruit vertrekken ze, voorzien van een productienummer,
naar de verpakkingsafdeling.
Verpakking van onderdelen met zwart plastic
tegen verkleuring
Omwille van de kostprijs wordt gestreefd naar een zo klein mogelijke
stock.
Basisgrondstoffen
De basisgrondstoffen zijn alle onderdelen die nodig zijn om het
meubel te vervaardigen. Deze diverse materialen worden tijdens hun
weg in het productieproces in een geschikt magazijn opgeslagen. Zo
kan er in het bedrijf een aangepaste ruimte zijn voor:
•• plaatmaterialen;
•• beslagwerk en verbindingsmiddelen;
•• lijmen en afwerkingsproducten.
Ehtnicraft
Halffabrikaten
Halffabrikaten zijn alle onderdelen van het meubel die al een bepaald
productieproces ondergaan hebben en later verder gebruikt worden
om het meubel definitief samen te stellen:
•• tafel- en kastbladen;
•• zijkanten, bodems, legboorden;
•• deuren en laden.
Eindproduct
Klaar voor transport
De geassembleerde meubelen of meubelonderdelen zijn klaar om
geleverd te worden. De eindopslag is een belangrijk aandachtspunt
waaraan veel tijd besteed wordt. De klant wil immers een onbeschadigd
meubel zonder ontbrekende onderdelen. Bij demonteerbare meubelen
moet ook een constructieplan gevoegd zijn.
93
P l a at m e u b e l
8 Opslag en verpakking
8.2 Identificatie
Fabrikanten voorzien de onderdelen en eindproducten van een
eigen identificatiesysteem. Meestal is dat een barcode om de
verschillende onderdelen en nadien ook het eindproduct zo snel
mogelijk te kunnen identificeren. Kleinere bedrijven gebruiken een
herkenningssysteem dat gebaseerd is op eenvoudige en aanpasbare
codetekens.
BDS
94
Jos Heylen - Hulshout / Patrick Coene
Meubar / Yvo Borry
Identificatie via barcode
8 Opslag en verpakking
P l a at m e u b e l
Yvo Borry
8.3 Verpakking
De verpakking van een plaatmeubel wordt dikwijls al bij het ontwerp
bepaald. Omwille van een aantal factoren, zoals het gewicht en
de afmetingen, is het belangrijk om hierover al bij de conceptfase
na te denken. Vooral voor het verpakken van onderdelen voor
demonteerbare meubelen is een uitgebreide studie nodig: waar
worden opvulstukken in piepschuim, nopjesfolie, luchtkussentjes
of hout geplaatst en in welke richting? Waar komt een zakje met
kleine materialen, zoals schroefjes, nageltjes of beslagwerk voor
demonteerbare onderdelen?
Nadat het meubel volledig is afgewerkt, wordt het een tijdje
opgeslagen in afwachting van het transport. Hierbij gaat veel
aandacht naar de conditionering. Dit betekent dat het meubel
beschermd wordt tegen vocht, verkleuring en lichtinval. Er wordt
aanbevolen om langere stukken plat te stapelen. De colli worden bij
voorkeur klein genoeg gehouden om de draagbaarheid niet in het
gedrang te brengen.
Verpakking
De verpakking, met bijvoorbeeld karton, plastic folie en
hoekbeschermende kunststofhoesjes, zorgt ervoor dat het meubel
of de meubelonderdelen niet beschadigd worden tijdens de opslag
en het transport. Als er golfkarton gebruikt wordt, moet erop gelet
worden dat de randen zich niet aftekenen op de afwerkingslaag
en onuitwisbare sporen achterlaten. Het is van groot belang dat er
veel aandacht besteed wordt aan de verpakking, aangezien de klant
als eindgebruiker de afzonderlijke pakketten in vele gevallen zelf
meeneemt.
95
9 Verklarende woordenlijst
P l a at m e u b e l
9 Verklarende woordenlijst
Woord
Omschrijving
aansturingsprogramma
* industrieel softwareprogramma waarbij verschillende machines en
bewerkingseenheden in een productieproces vanuit een computer gestuurd worden
acrylaat
basisstof uit de organische scheikunde, met vooral toepassingen in de plasticindustrie
doornmaat
afstand van voorkant slotplaat tot aslijn opening deurkruk, of slotcilinder bij een deurof kastslot
elektrostatisch procédé
* werkwijze om poederlakken en grondlagen van verfsoorten economisch te
vernevelen
melamine
basisstof bij de fabricatie van kunststoffen, o.a. bij bekledingsplaten voor de
meubelindustrie
membraanpers
bijzonder type van drukpers waarbij te lijmen kunststoffolie via warmte, vacuüm en
persdruk op een voorbewerkte basisplaat wordt gelijmd
opdeelzaag
computergestuurde zaagmachine om plaatmaterialen rationeel in pak te verzagen
polymethylmethacrylaat
transparante kunststof, beter bekend onder de naam plexiglas
polyurethaan
chemisch expanderende stof die in twee handelsvormen verkrijgbaar is: in zachte
schuimen, o.a. in matrassen en kussens, en in harde schuimen, zoals voegvullende
PU-lijmen en stijve isolatiematerialen
postformpaneel
industrieel voorgevormd meubelonderdeel met afgeronde kant(en)
projectmeubilair
meubelensemble dat voor een bepaald interieur of voor een specifieke bestemming
wordt vervaardigd
RVS
afkorting van roestvrij staal
thermohardend hars
soepele harssoort die bij opwarming naar een vaste toestand evolueert
thermoplastische folie
* dun bladmateriaal dat bij opwarming soepel wordt
viscositeit
vloeibaarheidsgraad van een vloeistof
WBP
Water Boiled Proof: het voorwerp wordt 72 uur in kokend water ondergedompeld en
nadien getest op ontlijming
zaagoptimalisatieproces
rationeel schikken en verzagen van plaatmaterialen volgens de meest rendabele
methode
* betekenis van het woord in de context van de inhoud van de module
97
De handboeken zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties :
fvb•ffc Constructiv
Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel
t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99
constructiv.be • [email protected]
© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014.
Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen
Hout
1Houtbewerking
1.1Planlezen
1.2Manuele houtbewerking
1.3AMachinale houtbewerking - deel 1
1.3BMachinale houtbewerking - deel 2
1.3CMachinale houtbewerking - deel 3
1.4Houtverbindingen
2Meubels
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
i.s.m. OpleidingsCentrum Hout
HOut
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
i.s.m. OpleidingsCentrum Hout
2.1
Massieve Meubelen
HOut
2.2
Plaatmeubel
3Interieurbouw
Binnenkort te verschijnen
4Binnenschrijnwerk
4.1 Plaatsen van binnenschrijnwerk
4.2Wanden en plafonds
4.3 Houten vloerbekledingen
4.4 Rechte steektrap en bordestrap
5Buitenschrijnwerk
5.1 Ramen en deuren
5.2 Plaatsen van ramen en deuren
5.3Gevelbekleding
6Houtconstructies
6.1Dakspanten
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
N244HO
Plaatmeubel
9000000000509

Technisch merkblad - Remmers Bouwchemie B.V.

Catalogus Pagina 623. Klik hier om te bekijken.

SpanoTech® Standard

Statafel Dicht Lounge: Verkrijgbaar in: 120 x 80 x 110 cm 180 x 80 x

BLUCLAD - Siniat

Stertekt TD Technische eigenschappen

H - WICO Campus TIO

Klik hier voor de PDF

Inbranden - Coveka schoonmaak BV