S
c h i p en W e r f
1 4 -D A A G S T I J D S C H R I F T , G E W IJD A A N S C H E E P S B O U W , S C H E E P V A A R T EN H A V E N B E L A N G E N
ORGAAN V A N
DE VEREENIGING V A N T E C H N IC I OP SCH EEPVAARTG EBIED
DE CEN TRA LE BO N D V A N SCHEEPSBO UW M EESTERS IN N ED ERLAN D
H E T IN S T IT U U T V O O R SC H E E PV A A R T EN L U C H T V A A R T
H E T N E D E R LA N D SCH SCH E E PSBO U W K U N D IG PR O E FSTA T IO N
IN „SCHIP EN WERF” IS OPGENOMEN HET MAANDBLAD „DE TECHNISCHE KRONIEK”
R E D A C TIE :
MEDEWERKERS:
ir. J . W . HEIL w .i., prof. dr. ir. W . P. A. V A N LAMMEREN,
ir. G. DE RO O IJ s.i., prof. ir. L. TRO O ST en G. ZANEN
J . B A K K E R , ir. W . V A N BEELEN, p ro f. d r. ir . C . B. BIEZENO,
W . V A N DER BO RN , ir . B. E. C A N K R IE N , P. F. DE DECKER,
ir . C . A . P . D ELLAERT, L. F. D E R T, J . P. DRIESSEN, G. FIGEE,
ir . W . GERRITSEN , T H . V A N D ER G R A A F , J . F . GUGELOT,
F. C . H A A N E B R IN K , P. IN T VE L D , p ro f. ir . H . E. JAEG ER,
ir. J . JA N SZ E N , i r . M. C . DE JO N G , i r . C . KAPSEN BERG, J . VA N
KE RSE N , p ro f. dr. ir. J . J . K O C H , ir. H . J . K O O Y J r . , ir . W . KROP­
H OLLER, ir . W . H . KKiU YFF, p ro f. ir . A . J . TE R LIN DEN ,*m r. G. J .
L Y K L A M A i N IJE H O L T , d r. ir . W . M. M EIJER , ir. J . C. MILBORN,
J . J . M O E R KE R K, ir. A . J. M OLLIN GER, A . A . NAGELKERKE,
ing. L. V A N O U W E R K E R K J.M .z n ., i r . J . S. PEL, J . C. PIEK,
ir . K . V A N D E R POLS, B. P O T , m r. d r. ir . A . W . Q U IN T , ir. W . H.
C. E. R Ö SIN G H , i r . J . R O T G A N S, ir . D . T . R U Y S, C . J . RIJNEKE,
ir. W . P. G . SA R IS, i r . R . F. SCHELTEM A DE HEERE, ir. A . M.
SCH IPPERS, d r. P. SCH O EN M AKER, ir . R . SM ID, i r . H . C . SNETHL A G E , d r. J . SP U Y M A N , ing. C. A . T E T T E L A A R , p ro f. ir . E. J. F.
T H IE R E N S, i r . J . W . V A N D ER V A L K , C. VERM EY, C . VEROLME,
i r . J . V E R SC H O O R , ing. E. V L IG , A . H . H . VOETELIN K, ir. G.
DE V R IE S, I J. L. DE V R IE S, J . W . W ILLEM SEN, m r. J. W IT KO P,
p ro f. ir . C . M . V A N W IJN G A A R D E N .
Redactie-adres: Heemraadssingel 194, Rotterdam, Telefoon 52200
ERE-COMITÉ:
A . T . B R O N SIN G , O u d -D irectcu r der N .V . Stoom vaart-M aatschappij „N ed erlan d ” , A m ste rd a m ; i r . M. H . D AM M E, D irec te u r
der N .V . W erksp oor, A m sterdam ; ir . M. EIKELENBOOM, O ud-D irecteur V an N ie v e lt, G o ud riaan Cc C o ’s Stoom vaart M ij.,
R o tterd a m ; J . W . B. E VE R T S, Lid va n de Raad van Bestuur der K o n in k lijke P itketvaart M aatschappij, A m sterd a m ;
P. GO ED KO O P D zn ., D irec te u r N cdcrlandsche D ok- en Scheepsbouw-M aatschappij ( v . o . f . ) , A m sterdam ; M . C . K O N IN G ,
O u d -lid va n de Raad van Bestuur der K on. P akecvaart M ij., Am sterdam ; W . H. DE M O N C H Y , D irecteu r der H ollan d -A m erik a
L ijn, R o tterd a m ; C . P O T , O u d -D irecteu r der N .V . E lectrotechn. Ind u strie v/h W . Sm it Cc C o., S lik k erve e r; F. G . S T O R K ,
D irecteur der N .V . K on. M ach in efab riek Gebr. S to rk & C o., Hengelo; ir. H . C . W ESSE L IN G , Com m issaris der N .V .
K o n in k lijke M aatschappij „D e Schelde” , V lissin g en ; S. V A N W E ST , O u d -D irecteu r der N .V . D ok- en W erf-M aatschappij
„ W ilto n -F ije n o o rd ” , Schiedam .
Jaar-abonnem ent (bij vo o ru itb etalin g ) ƒ 16,— , buiten N ederland ƒ 2 0 ,— , losse num m ers ƒ 1 ,— , v a n oude jaargangen ƒ 1 ,2 5 .
U ITG E V ERS W Y T -R O T T E R D A M
Telefoon 54500 (8 lijnen), Telex 21403, Postrekening 58458, Pieter de Hoochweg 111
VIJFENTWINTIGSTE JAARGANG
Overnemen van artikelen enz. zonder toestemming van de uitgevers verboden
7 MAART 19S8 — No. 5
DE SCHEEPSBOUW IN DE SCANDINAVISCHE LANDEN
D en em a r k en
Blijkens een beschouwing van de
hand van dr. H . P. Christensen, direc­
teur der Elsmore werf, bereikte het
aantal verleden jaar in Denemarken te
w ater gelaten schepen tw : 33 met een
inhoud van 184.500 brt d.w.z. ruim
5 6.000 brt meer dan in 1956 een nieuw
hoogtepunt. De opgeleverde tonnage
steeg van 147.000 brt in 195 6 tot
171.000 brt in het afgelopen jaar.
De stijging der verleden jaar te water
gelaten tonnage w ordt enerzijds ver­
klaard door de staking waardoor de
produktie in 195 6 nadelig werd beïn­
vloed en anderzijds door het verleden
jaar van stapel lopen van vier tankers
tezamen 68.300 brt metend. Van de in
1957 te water gelaten tonnage was 32%
voor het buitenland bestemd terw ijl van
de gereed gekomen tonnage vier sche­
pen metend 36.000 brt aan de buiten­
landse opdrachtgevers werden overge­
dragen.
A fgezien van de reeds genoemde
tankers bestond het overgrote deel der
verleden jaar te water gelaten en opge­
leverde tonnage u it vrachtschepen voor
de lijnvaart. Door de Odense Staalskibsvaerft, die zich speciaal op de bouw
van grote schepen toelegt, werden ver­
leden jaar vier schepen, metend 61.200
brt, waaronder drie tankers met een
draagvermogen van resp. 18.500 en
30.000 ton te w ater gelaten. Van de
w erf van Burmeister & W am liepen
zeven schepen metende 56.900 brt van
stapel. H ierin waren begrepen een
20.000 ton tanker en twee grote vrach t­
schepen met een draagvermogen van
1 5.500 ton, de grootste tot dusver in
Denemarken gebouwde vrachtschepen.
Door de N akskov Skibsvaerft werden
drie lijn-vrachtschepen met een draag­
vermogen variërend van 9/11.000 ton
te w ater gelaten, een zelfde aantal als
door de Helsingpr Skibsvaerft werd be­
reikt, zij het dat bij deze laatste w erf
het draagverm ogen varieerde van 7/
9.200 ton. Bovendien werd door de
Helsingpr V aerft de grote vier-baan
trein-veerboot T r e l l e b o r g bestemd voor
de Zweedse Staatsspoorwegen, te w ater
gelaten. Van de Aalborg V aerft lie­
pen een voor fruitvervoer ingericht
schip m et een draagvermogen van circa
6000 ton, een voor de poolvaart inge­
richt schip en een veerboot van stapel,
terw ijl twee lijn-vrachtschepen met een
draagverm ogen van circa 7000 ton elk
door de Frederikshavn Skibsvaerft te
water werden gelaten. Tenslotte lie­
pen bij de Svendborg Skibsvaerft een
vrachtschip van 1500 ton draagverm o­
gen en twee schepen voor het vervoer
van vloeibaar gas en bij de Aarhus F lydedok twee vrachtschepen m et een
draagvermogen van resp. 1200 en 2300
ton van stapel. H et aantal te water ge­
laten kustvaarders bleef tot vier met
een draagvermogen variërend van 240
tot 470 ton beperkt. Deze werden ge­
bouwd door de Marstal Skibsvaerft.
Een groot gedeelte der verleden jaar
in Denemarken te water gelaten sche­
pen werd ook opgeleverd, waaronder
het passagiersschip P rinsessc M a r g r eth c,
voor rekening der United Steamship
Co., Copenhagen, gebouwd en het
eerste Deense schip dat van zgn. „stabilizers” is voorzien.
De uitgevoerde scheepsreparaties wa­
ren gedurende de eerste zes maanden
van het afgelopen jaar van behoorlijke
omvang, maar in het tweede halfjaar
was de bedrijvigheid aanmerkelijk ge­
ringer, deels gevolg van seizoensinvloeden, anderzijds door de ongunstiger
situatie in de scheepvaart en toenemen­
de concurrentie.
Alle verleden jaar gereed gekomen
schepen werden met diesel-motoren,
merendeels van het turbo-charged 2stroke type uitgerust. Bovendien werd
een vrij groot aantal dieselmotoren aan
Deense en buitenlandse werven gele­
verd. Burmeister & W ain leverden o.a,
hoofd-machines met een totaal vermo­
gen van 270.000 pk en hulp-motoren
met een totaal vermogen van 3 3.000 pk
op. De afdeling Frederikshavn van Bur­
meister & W ain leverde een aantal
kleine dieselmotoren van het A lphaleveranciers, zij het tegen prijzen, die
type tezamen m et 50.000 pk aan sche­
hoger waren dan die welke door de
pen voor de visserij. Ook de Helsing0r
Deense staalfabriek worden berekend.
Skibsvaerft bouwde een aantal diesel­
Thans zijn de vooruitzichten w at de
motoren van het Burmeister & W ain - levering van staal door continentale
type m et een totaal vermogen van
leveranciers betreft weliswaar verbe­
42.000 pk alsmede turbo-chargers van
terd, maar het v alt te vrezen dat de
het speciale door deze w erf geleverde
prijzen wederom hoger zullen zijn dan
type m et een totaal vermogen van
die der Deense fabriek.
5000 pk.
De in het afgelopen jaar door Dene­
Zoals reeds eerder vermeld hebben
marken gebouwde passagiersschepen,
Burmeister & W ain een dieselmotor met
welke per brt arbeids-intensiever zijn
aanzienlijk groter cilinder diameter dan
dan de grote tank- en vrachtschepen,
de tot dusver geleverde, evenals een
droegen er toe bij dat een zo nuttig mo­
motor m et 12 cilinders en een vermogen
gelijk gebruik kon worden gemaakt van
van 21.000 bhp voor de zeer grote tan­
de beschikbare hoeveelheid scheeps­
kers ontworpen.
bouwstaal.
Intussen gaan de Deense werven
W at de bouw van door kern-energie
voort met de modernisering en uitbrei­
voortbewogen schepen betreft, w ijst de
ding der outillage. De Odense Staalheer Christensen erop dat de bouw in
skibsvaerft bouwt de nieuwe, grote
A m erika van het eerste atoom-koopLindp Vaerft m et bouwdokken voor
vaardijschip, m et een waterverplaatsing
tankers tot maximum 100.000 ton
van circa 20.000 ton en accommodatie
draagvermogen en is erin geslaagd een
voor zestig passagiers, naar schatting
opdracht te verwerven van de Califorcirca Kr. 150 miljoen zal kosten. De
nia Transport Company, dochteronder­
reactor alleen vergt een uitgave van cir­
neming van de Standard Oil of Califorca 65 miljoen kronen. De bouw van een
nia, voor de bouw van vijf tankers met
soortgelijk schip van het conventionele
een draagvermogen van 48.600 ton elk.
type zou circa kr. 45 miljoen kosten!
Deze
opdracht vertegenwoordigt een
Bovendien ontbreekt vooralsnog iedere
waarde van circa Kr. 350 miljoen. De
m aatstaf w at de exploitatiekosten be­
eerste tanker zal in 1961 worden opge­
treft. H et is dan ook duidelijk, aldus de
leverd. Ook Burmeister & W ain breiden
heer Christensen, dat, geheel afgezien
de bestaande w erf uit met een bouwdok
van de noodzaak afdoende beveiligings­
en bijbehorende werkplaatsen waardoor
maatregelen tegen straling te nemen,
het mogelijk wordt schepen met een
het stadium waarin commerciële exploi­
draagvermogen van ± 70.000 ton te
tatie van door kernenergie voortbewo­
bouwen.
gen koopvaardijschepen m ogelijk wordt
nog allerm inst is bereikt. Overigens
Z w e d en
hebben de grote Deense werven tezamen
met enkele belangrijke industriële be­
Verleden jaar bereikte de door
drijven het research-instituut „DanaZweedse werven te water gelaten ton­
tom ” opgericht. H et ontwerpen van
nage t.w. 81 schepen metende 670.000
plannen voor de bouw van atoom-schebrt resp. ruim 1 miljoen ton draagver­
pen behoort mede tot de voornaamste
mogen eveneens een nieuw hoogtepunt.
doelstellingen van „Danatom”. Als eer­
Opgeleverd werden 82 schepen metende
ste der Scandinavische scheepswerven
640.000 brt resp. 954.000 ton draag­
hebben Burmeister & W ain besloten
vermogen. Zeventig percent der opge­
zich te verzekeren van de medewerking
leverde tonnage nl. 46 schepen metende
van een deskundige op het gebied van
447.000 brt werden aan buitenlandse
kern-energie. Professor Sven W erner,
opdrachtgevers, voornamelijk Noorse
Ph. D., tot dusver verbonden aan de
rederijen, overgedragen. Tankers ver­
universiteit te Aarhus, trad op 1 fe­
tegenwoordigden 56,5% der gereedge­
bruari jl. in dienst der werf.
komen tonnage, nl. 22 schepen metende
De levering van scheepsbouwstaal
379.000 brt, waaronder negen van meer
liet in het afgelopen jaar wederom te
dan 30.000 ton draagvermogen. Onder­
wensen, waardoor de produktie der
staande tabel geeft bijzonderheden van
werven ongunstig werd beïnvloed. Men
de in ’ 56/’ 57 door de zes voornaamste
was voornamelijk aangewezen op Det
Zweedse werven te water gelaten, resp.
Danske Staalvalsevaerk. Ofschoon dit
opgeleverde tonnage:
op volle capaciteit w erkt kan men
De door Eriksberg verleden jaar te
slechts in ruw w eg 75% der behoefte
water gelaten en opgeleverde tonnage
voorzien. W eliswaar w ordt de produk­
was groter dan ooit tevoren in Scandi­
tie vergroot m aar men verwacht niet
navië bereikt! De order-portefeuille der
vóór 1960 in staat te zijn volledig in het
Zweedse werven had op 1 januari jl. een
verbruik der werven te kunnen voor­
omvang van 3,7 miljoen brt en de grote
zien.
werven zijn dan ook gedurende de
H et was in het afgelopen jaar uiterst
eerstvolgende jaren van voldoende op­
m oeilijk tegen redelijke prijzen staal van
drachten voorzien. De kleinere werven
het Europees vasteland te betrekken. In
zien daarentegen de toekomst met m in­
het ontbrekende vóórzagen Engelse
der optimisme tegemoet.
N oorw egen
D ank zij de uitbreiding en moderni­
sering der Noorse werven gedurende de
laatste jaren gaan de Noorse reders er
in toenemende mate toe over hun bouw­
opdrachten in het eigen land te plaat­
sen. De produktie-capaciteit bedraagt
thans circa 200.000 brt per jaar en
wanneer de modernisering haar beslag
heeft gekregen zal men schepen to t
65.000 ton draagvermogen kunnen
bouwen. Verleden jaar werden circa
190.000 brt door Noorse werven, voor­
nam elijk aan Noorse rederijen, opgeleverd. Gedurende het tweede halfjaar ’ 57
was het aantal nieuw geboekte opdrach­
ten, tengevolge van de zoveel ongunsti­
ger situatie in de scheepvaart, aanm er­
kelijk kleiner dan in de voorafgaande
zes maanden nl. nog niet ten volle
100.000 brt, vergeleken met 1,5 m iljoen
b rt! N iettem in vertegenwoordigde h et
totale aantal bestellingen in portefeuille
voor Noorse rekening aan het eind van
het afgelopen jaar circa 5,7 m iljoen
brt. De grote Noorse werven zijn dan
ook tot 1960 van voldoende werk voor­
zien.
D e v e r l e d e n jaar v o o r S ca n d in a v isch e
r e d e r ije n g e r e e d g e k o m e n to n n a g e
Blijkens door Det Norske Veritas ge­
publiceerde gegevens kwamen verleden
jaar voor Noorse rekening 83 schepen
metende 196.400 b rt welke in Noor­
wegen en 78 schepen metende 722.000
b rt welke in het buitenland in aanbouw
w aren, gereed. Voor Zweden waren deze
totalen resp. 39 in Zweden gebouwde
schepen met een inhoud van 198.400
brt en 13 schepen metende 82.300 b rt
welke in het buitenland voor Zweedse
rekening waren gebouwd. De Deense
koopvaardijvloot werd verleden ja a r
m et 28 schepen metende 13 5.600 b rt in
Denemarken en 22 in het buitenland
gebouwde schepen m et een inhoud v an
91.200 brt uitgebreid.
De Noorse koopvaardijvloot teld e
ulto ’ 57: 2.645 schepen, van meer dan
100 brt, metende 8.882.000 brt, de
Zweedse 1.253 schepen met een inhoud
van 3.169.000 b rt en de Deense 709
schepen metende 1.963.000 brt.
In deze totalen waren begrepen 4 7 6
Noorse tankers metende 4.889.000 b e rt.
164 Zweedse tankers m et een inho ud
van 1.018.000 brt en 74 Deense tan kers
metende 644.000 brt. In het afgelopen
jaar werden 5 8 schepen metende 223.600
b rt door Noorse reders naar het b u iten ­
land verkocht. H ierin waren begrepen
12 motor- en twee stoomtankers m et
een bruto inhoud van 108.600 brt.
C. V e r m e y
DE O N TW IK K ELIN G IN AMERIKA EN ENGELAND VAN
N 8K K EL-A LU M IN IU M -B R O N SSO O R TEN ALS SCHEEPS­
door
SCHROEVENMATERIAAL
F. H U D SO N , F.I.M. *)
V o o rd ra ch t, gehouden voor de a fd e lin g e n „R o tte rd a m ” en
„ A m s te rd a m ” van de V e ree nigin g van T ech nici op Scheep v a a rfg e b ie d , resp. op 2 3 en 2 4 m e i 1 9 5 7
S a m en stellin g
De uitm untende mechanische eigenschappen van de nikkelaluminium-bronssoorten en hun weerstand tegen corrosie en
erosie hebben geleid tot een aanzienlijk gebruik van deze
legeringen voor vele typen scheepsschroeven, waarbij tevens
uitzonderlijk economische voordelen werden verkregen. In
deze korte verhandeling worden de diverse technische en produktie factoren vermeld, alsmede hoe deze in de p raktijk moe­
ten worden toegepast.
Voorts worden de resultaten van momentele proeven in zee
besproken.
I n le id in g
Tijdens de tweede wereldoorlog is in 1942 met de toepassing
van gegoten aluminium-bronzen scheepsschroeven op uitge­
breide schaal een aan vang gemaakt. Motor-torpedoboten, welke
een actief aandeel hadden in de oorlog op zee, werden daarbij
ernstig gehandicapt door een haast epidemisch falen van hun
schroeven, waarvan fig. 1. een afbeelding geeft. Deze boten
werden voortgedreven door drie 2.000 p.k. vliegtuigmotoren
(gew ijzigd voor m arine-doeleinden), die elk een driebladige
schroef met een diameter van 30 inch aandreven, bij een toe­
rental van ongeveer 2.000 omwentelingen per m inuut. Veelal
waren de gevolgen catastrofaal wanneer er een blad afbrak
van deze schroeven, welke van hoogwaardig messing (mangaanbrons) vervaardigd waren. Bij het onderzoek naar de
oorzaak van dit falen bleek, dat het af breken van de schroef­
bladen te w ijten viel aan vermoeiingscorrosie, welke steeds
werd ingeleid in het onderste deel van het blad aan de w erk­
zame zijde, waar trekspanningen heersten.
N aar aanleiding van dit feit werd het gebruik van nikkel aluminiumbrons aanbevolen, vanwege diens veel grotere corrosie-vermoeiingssterkte. Daarbij werd er tevens op gewezen,
dat de schroeven zodanig dienden te worden gegoten, dat
eventuele geringe foutjes (slak-insluitingen etc.) aan de ach­
terzijde van het blad komen te liggen, d.w.z. in de zone m et
drukspanningen.
Naar aanleiding van deze aanbevelingen werden door de
Britse Adm iraliteit proeven genomen met nikkel-alum inium brons, welke zo’n succes opleverden, dat deze legering onmid­
dellijk werd aanvaard als standaard materiaal voor M .T.B.scheepsschroeven. Yele duizenden schroeven werden vervol­
gens vervaardigd, waarbij geen enkel geval van breuk tijdens
bedrijf zich voordeed. Na de oorlog bestond er dan ook geen
enkele twijfel, dat deze resultaten een stimulans vormden voor
de toepassing van dit materiaal voor schroeven van grotere
schepen.
De eerste aluminium-bronzen schroef van grotere afm etin­
gen, welke in Engeland werd gemaakt was vermoedelijk voor
de marine sleepboot N i m b l e . Deze schroef met veranderlijke
spoed, welke in 1946 werd afgeleverd, had een diameter van
ca. 3 meter en woog 6,5 ton (zie fig. 2 .). Bij het gieten hier­
van ondervond men aanvankelijk nog enkele moeilijkheden,
doch deze waren spoedig overwonnen. Aldus werd het duide­
lijk, dat een economisch verantwoorde produktie van grote
nikkel-aluminium-bronzen scheepsschroeven definitief een feit
was geworden.
Zowel in Engeland als in de Verenigde Staten van Am erika
werd nu door de belangrijkste scheepsschroeffabrikanten actief
de ontwikkeling van nikkel-aluminium-bronzen schroeven ter
hand genomen en sedert 1946 zijn dan ook reeds vele duizen­
den tonnen van dergelijke schroeven vervaardigd, welke dienst
doen op een groot aantal typen van zeeschepen, die alle oceanen
der wereld bevaren. Sommige van deze schroeven hebben
reeds meer dan 10 jaar lang zonder bedrijfsstoornis dienst ge­
daan. De grootste tot dusver ooit in Engeland vervaardigde
Breuken door corrosievermoeiing in snellopende mangaan-br onzen
scheepsschroeven
Fig. 2. Schroeven met veranderlijke spoed in nikkel-aluminmm-brons. D eze
schroef, welke 10 voet in diameter is en een gewicht heeft van 6 l/z ton
w e r d in 1946 v o o r H.M. sleep b oo t N im b le g e g o t e n d o o r d e M a n ga n ese
Bronze and Brass Co. Ltd., en Meigh High Tensile Alloys Ltd.
* ) D evelopm ent and R esearch Dept. The Mond N ickel Co. L td ., Londen.
(Foto beschikbaar gesteld door R otal L td .)
Fig. I.
nikkel-aluminium-bronzen scheepsschroef staat afgebeeld in
fig. 3 en was gemaakt voor een enkelschroef-olietanker.
In gerede toestand heeft deze schroef een gewicht van 30,5
ton en het is interessant te weten, dat, wanneer deze schroef
van gewoon mangaan-brons gegoten zou zijn, een dergelijk
gietstuk minstens 35,5 ton zou hebben gewogen. Ook in de
Verenigde Staten van Amerika zijn schroeven van dergelijke
afmetingen reeds met succes vervaardigd.
V oord elen va n n ik k el-a lu m in iu m -b ron z en sch eep ssch r o ev en
De samenstelling en eigenschappen van nikkel-aluminiumbronssoorten, welke in Engeland voor scheepsschroeven gang­
baar zijn, staan in tabel 1 weergegeven naast die van man­
gaan-brons (^m essing met hoge treksterkte). Opgemerkt zij,
dat de eigenschappen, in deze tabel vermeld, gemeten zijn aan
afzonderlijk gegoten proefstaven.
Beproevingsmonsters, welke uit de schroeven zelf waren ge­
nomen toonden aan, dat de mechanische eigenschappen van
mangaan-brons, wat treksterkte en rek betreffen, bij wand­
dikte van ca. 17,5 cm ongeveer 80% bedragen van die, welke
men bij afzonderlijk gegoten proefstaven vindt.
Bij nikkel-aluminium-brons echter bedraagt de treksterkte
van dergelijke gietstukken ongeveer 90% van die van de
afzonderlijk gegoten proefstaven, terwijl de taaiheid praktisch
onveranderd blijft.
De sterkte van gegoten nikkel-aluminium-brons neemt be­
neden het vriespunt toe. Onderzoekingen, door de Internatio­
nale Nickel Company Inc. uitgevoerd, tonen aan, dat de trek­
sterkte bij — 50° F (— 46° C) ongeveer 7% groter is dan bij
kamertemperatuur, terwijl de rek en de kerfslagwaarde onver­
anderd blijven. Ook praktijkproeven, welke door de Ameri­
kaanse marine werden genomen door 25 schepen, die in het
Fig. 3. Scheepsschroef voor grote olietanker in „ Novoston” nikkelaluminium-brons. Deze schroef heeft een gewicht van 30,5 ton en werd in
1956 gegoten. De totaal benodigde hoeveelheid metaal voor het gieten van
deze schroef bedroeg 48 ton
(Foto beschikbaar gesteld door J. Stone en Co. (C h arlto n ) L td.)
TABEL 1.
Eigenschappen van nikkel-aluminium-brons, welke in Engeland gebruikt worden voor het vervaardigen van scheepsschroe­
ven. (Proefstaven in zand gegoten).
Nikkel-aluminium-brons
Eigenschappen
Strekgrens (0 ,1% ), kg/mm2 ..........................
Treksterkte, kg/mm2 ........................................
Rek op 2 inch, % .............................................
Brinell hardheid ..................................................
Izod waarde, ft. lb.................................................
Proportionaliteitsgrens, kg/m m 2 ................
Elasticiteitsmodulus, kg/m m 2 ..........................
Soortelijk gewicht .............................................
Corrosie-vermoeiingssterkte in zeewater,
kg/mm2 (50 X 106 omwentelingen) ..
(B.S. 1400—AB2 — C)
Al.
9,5%
Ni.
4,5%
Fe.
4,0%
Mn.
1,5%
Cu.
rest.
B.P. No. 727.021
Mn.
12,0%
Al.
7,5%
Fe.
2,5%
Ni.
2,0%
Cu.
rest.
25
66
18
160
2.0
13
12,3 X 103
7,65
28
69
25
160
25
19
11,6X 103
7,5
14
14
Mangaan-brons
(B.S. 1400—FfTBI—C)
19
52
25
140
15
10
• 10,2 X 1 0 3
8,32
8
D e re k c ijfe rs , w elke w o rd e n verk reg en onder de door v ersch illen d e n o rm aalb lad en v o o rg e s c h re v e n om stan d igh ed en , z ijn n ie t a lt ijd v e r ­
g elijk b aar. V a n w eg e p la a ts e lijk insnoeren va n de sta a f in de tr e k p r o e f is de v e rh o u d in g v a n de m e e tle n g te t o t de d oorsn ed e ( o f de d ia ­
m e te r) v a n g ro te in vlo ed op h et rekpercentage. H et is d u id elijk , d a t v o o r g ro tere v e rh o u d in g e n klein ere rek p e rc en ta g es w o r d e n ge­
v on d en .
poolijs dienst deden, met nikkel-alum inium -bronzen Schroeven
u it te rusten, leverden zeer gunstige resultaten op.
De mechanische eigenschappen van nikkel-alum inium brons zijn aanzienlijk veel beter dan die van m angaan-brons
en blijven nagenoeg onveranderd gehandhaafd, ook in dikkere
gietstukken. Bovendien bezit nikkel-alum inium -brons een
grotere weerstand tegen cavitatie-erosie, corrosie en corrosievermoeiing in zeewater, terw ijl bovendien het soortelijk ge­
w icht van deze legering lager is. Door met al deze factoren
rekening te houden is men door nauwe sam enwerking tussen
tekenkam er en gieterij er in geslaagd een scheepsschroef te ont­
wikkelen, welke beter en lichter is.
De voornaamste punten, waarin nikkel-alum inium -brons
zich ten gunste van m angaan-brons voor scheepsschroeven
onderscheidt, zijn als volgt:
1.
2.
3.
4.
5.
Bedrijfsspanningen
Gewicht
Traagheidsmoment
Rendement
Onderhoudskosten.
1. B e d r i j f s s p a n n i n g e n :
Door het verschil in mechanische eigenschappen is het moge­
lijk om voor een gemiddelde schroef, welke onder normale
omstandigheden w erkt, bij het ontwerpen een spanning van 45
a 46 kg/m m 2 voor nikkel-alum inium -brons toe te laten tegen
40 kg/m m 2 voor mangaanbrons.
D it heeft tengevolge dat de bladdoorsnede verm inderd kan
worden, hetgeen gepaard gaat m et een verbetering van het ren­
dement en een verm indering in gewicht.
2. G e w i c h t :
Tengevolge van het verschil in soortelijk gew icht weegt
een m angaan-bronzen schroef 15 ton tegen 13,8 ton indien
de schroef, van het zelfde model, gemaakt is in n ikkel-alu m i­
nium-brons. Door gebruik te maken van de grotere toelaat­
bare spanningen kan het gewicht van nikkel-alum inium -bronzen schroeven nog verder worden verminderd tot 13 ton.
D it is een beduidend voordeel ten gunste van nikkelaluminium-brons, vooral, daar op het ogenblik het gewicht
der schroeven steeds toeneemt. De ontw ikkeling van grote
enkelschroeftankers zou bijvoorbeeld spoedig belemmerd w or­
den, daar de gewone mangaan-bronzen schroeven te zwaar
zouden zijn om aan boord eenvoudig bedienbaar te blijven.
Bij gebruik van nikkel-alum inium -bronzen schroeven daaren­
tegen kan de grootte van de schepen nog toenemen voor een
bepaald gegeven m axim um gewicht der schroef.
H et verminderde gewicht der schroeven heeft ook nog
andere voordelen in verband met lagere spanningen in de assen,
minder slijtage van de lagers, minder brandstofgebruik, enz.
Tenslotte dient niet u it het oog verloren te worden, dat door
een gewichtsbesparing bij de schroef van 2 ton het schip 2 ton
meer vracht kan vervoeren.
4. K e n d e m e n t :
U it berekeningen volgt, dat nikkel-alum inium -bronzen
schroeven, welke een bladdikte hebben, die ongeveer 8% m in­
der is dan die van mangaan-brons, een 1,5% groter rende­
ment opleveren. D it betekent, dat bij een schip dat 50 a 60
ton brandstof per dag verstookt, gemiddeld een 80 gulden
per dag kan worden uitgespaard.
5. O n d e r h o u d s k o s t e n :
Mechanische beschadigingen, welke nikkel-alum inium -brons
ondergaat tengevolge van een of andere klap, zijn in de p rak­
tijk m inder van omvang gebleken dan bij mangaan-brons.
W anneer een nikkel-alum inium -bronzen schroef beschadigd
is, kan deze gem akkelijk door lassen hersteld worden. Boven­
dien worden door de grotere weerstand van nikkel-alum inium brons tegen corrosie en erosie de kosten van het onderhoud
gedrukt.
In verband hiermede wordt in fig. 4 het uiterlijk getoond
van een nikkel-alum inium -bronzen scheepsschroef, welke 12
maanden onafgebroken in de Atlantische Oceaan heeft dienst
gedaan aan boord van het s.s. A m er ica n C lip p er. Hier v alt
geen enkele aanw ijzing van corrosie of erosie waar te nemen
en de oorspronkelijke polijst effecten zijn nog duidelijk zicht­
baar. Fig. 5 vertoont het uiterlijk van een nikkel-alum inium bronzen schroef, welke aan een olietanker was bevestigd, die
gedurende meer dan een j aar tussen de Arabische Golf en de
haven van N ew Y ork op en neer gevaren had en hier kan w or­
den waargenomen, dat aan de toppen der bladen, in geringe
mate, een slijtage heeft plaats gevonden. Fabrikanten van
scheepsschroeven w ijten een dergelijke slijtage der schroeven
aan de vorm van de romp van het schip en niet aan het o n t­
werp der schroef of aan de hiervoor gebruikte legering.
D ergelijke erosieverschijnselen vormden een probleem bij
m angaan-bronzen schroeven, welke op bepaalde schepen waren
aan gebracht en kunnen aanzienlijk worden verminderd door
over te gaan op nikkel-alum inium -brons.
H et superieure gedrag van nikkel-alum inium -brons als
scheepsschroefmateriaal werd ook bevestigd door een proef,
3. T v a a g h e i d sm o m e n t :
Bij alle nieuwe schepen worden tegenwoordig nauw keurig
de karakteristieken der torsietrillingen in de assen nagegaan en
in verband hiermede is het veelal noodzakelijk om aan het
traagheidsmoment van de scheepsschroef een beperking op te
leggen. In het geval van m angaan-bronzen schroeven kan dit
alleen maar bereikt worden door verm indering der diameter,
waarmee gelijktijdig een verm indering van het rendement ge­
paard gaat.
N ikkel-alum inium -bronzen schroeven hebben een traag­
heidsmoment, dat over het algemeen ca. 15 % kleiner is, zodat
ca. 5 % grotere schroeven kunnen worden gebruikt, zonder
rendements ve rlies.
Fig. 4. „N ialite” scheepsschroef in nikkel-aluminium-brons van het s.s.
A m erican C lip per na 12 maanden onaf gebroken dienst te hebben gedaan op
de Atlantische Oceaan. Zelfs na 3 0 maanden in dienst te zijn geweest, v er­
keerde deze schroef nog in uitstekende toestand en waren sommige van de
oorspronkelijke polijsteffecten nog duidelijk zichtbaar.
(Foto beschikbaar gesteld door B aldw in-Lim a-Fïam ilton Corpn. and U .S.
Lines)
Fig. 5. Uiterlijk van een nikkel-aluminium-bronzen scheepsschroef van
een olietanker 11a 1 jaar dienst te hebben gedaan tussen de Arabische G olf en
de haven van New York
welke onlangs in de Verenigde Staten van Amerika op een
dubbelschroefertsboot van 6.000 ton werd genomen. De
schroeven van dit schip worden veelal aan ongewone zware
bedrijfsomstandigheden blootgesteld, daar hiermede over en
door zandbanken van de Orinoco-rivier aan de Venezuelaanse
kust wordt gevaren. Onder deze omstandigheden dienden de
gebruikelijke mangaan-bronzen schroeven herhaaldelijk ver­
nieuwd of hersteld te worden. Teneinde de kwaliteiten van de
beide legeringen onderling te kunnen vergelijken onder prak­
tisch identieke bedrijfsomstandigheden, werd een nikkel-aluminium-bronzen schroef aan de stuurboord-as en een m an­
gaan-bronzen schroef aan de bakboord-as van een van deze
schepen bevestigd. Na zes maanden dienst te hebben gedaan,
werden de schroeven aan een onderzoek onderworpen, waarbij
die van nikkel-aluminium -brons in uitstekende toestand werd
bevonden. Alleen een licht en egaal polijst effect door het
schuren van het zand was slechts waarneembaar. De mangaanbronzen schroef daarentegen was veel ernstiger gesleten en
bovendien mechanisch beschadigd, wat resulteerde in verbogen
bladtoppen, welke weer bijgericht moesten worden.
H er stellen v a n b e s c h a d ig d e s ch r o e v e n
Gebogen nikkel-aluminium-bronzen schroefbladen kunnen
eenvoudig weer worden gericht bij temperaturen tussen de
650° en 850° C, mits geen scheuren of breuken aanvankelijk
in het m ateriaal aanwezig zijn.
"Wanneer de mechanische beschadiging zodanig is, dat
scheurtjes ontstaan zijn, dan dient het beschadigde deel uit
het schroefblad te worden gesneden. Zo nodig moet dan een
nieuw stuk gegoten worden, dat dan naderhand moet worden
aangelast. De methode van het „Vastbranden”, die toegepast
wordt voor het herstellen van mangaan-brons, wordt niet aan­
bevolen voor nikkel-aluminium-brons.
Twee lasmethoden worden gewoonlijk toegepast voor het
herstellen van aluminium-bronzen schroeven, te weten: het
elektrisch vlambooglassen met beklede elektroden en het meer
recent ontwikkelde lassen in een inerte argon-gasatmosfeer,
waarbij blank toevoegdraad gebruikt wordt. De onzuiver­
heden in het moedermateriaal kunnen bij beide processen van
invloed zijn op het gedrag van de lassen. Lood en bismuth
dienen in het bijzonder te worden vermeden.
Vlambooglassen:
Tot op heden zijn de pogingen om nikkel-aluminium-brons
elektrisch te lassen met elektroden van gelijksoortige samen­
stelling nog niet met een volledig succes bekroond en enkel­
voudige aluminium-bronzen elektroden, als b.v. „Tenal W hite
Tip” (1 ), worden algemeen voor dit doel gebruikt. Echter
ontwikkelingswerk in Engeland van recente datum wijst er op,
dat de „Superston 40” (2) samenstelling een kerndraad voor
elektroden verschaft, welke goede laseigenschappen en betere
mechanische eigenschappen bezitten dan de gewone enkelvou­
dige aluminium-brons elektroden. De bekleding van al deze
elektroden heeft een hygroscopisch karakter en het is van
belang, dat deze elektroden onmiddellijk voor het lassen ge­
droogd worden, teneinde goede poriënvrije lasverbindingen te
garanderen.
Het elektrisch lassen kan zowel op grote als op kleine stuk­
ken worden toegepast, echter wordt praktisch uitsluitend
onder de hand gelast. Voor dikwandige onderdelen valt een
voorverwarmen tot ca. 150° C aan te bevelen. Daar waar een
aanzienlijke hoeveelheid lasmateriaal dient te worden neerge­
smolten, kan het nodig zijn om de volgorde van het lassen „om
en om” u it te voeren, teneinde scheeftrekken of de kans op
scheuren tot een minimum te beperken.
Sommige resultaten, welke met het stomplassen van 2" X
3" X Vs" gegoten platen werden verkregen, staan in tabel 2
vermeld.
TABEL 2
Mechanische eigenschappen van elektrisch gelaste verbindin­
gen in Y&" dikke gegoten nikkel-aluminium-bronzen platen:
Samenstelling in %
Elementen
Aluminium .................
Ijzer
..........................
Nikkel ..........................
Mangaan .....................
Koper ..........................
Gegoten plaat
Lasmateriaal
9,39
4,32
3,64
1,10
rest
9,0
2,0
nil
1,0
rest
Hardheid
Buigproef (I)
V ickers
(graden)
(gemiddeld)
Monster
Treksterkte
kg/mm 2
Rek
gegoten
plaatmateriaal
56
75
72
28
34
25
157
39
63
58
Las
79
62
18
13
160
40
%
(I) buigstaaf 1 inch breed, gebogen om 1 inch diameter.
De hier gegeven mechanische eigenschappen zijn bepaald
met behulp van tensometerstaafjes. Zowel bij de trekproeven
als bij de buigproeven trad breukvorming in de warmte-beinvloede zone van het moedermateriaal op. Deze zone vari­
eerde in breedte van 1 a 3 mm, w at in de microscopische
afbeelding van fig. 6 tot uitdrukking komt.
Fig. 6. Macro-doorsnede van een elektrisch gelaste verbinding
in Ys dik gegoten nikkel-aluminiiim-bronzen platen. In deze
fo to is duidelijk de warmtebeïnvlocde zone ( donker gekleurd)
in het moedermateriaal zichtbaar
L a ss en i n e e n i n e r t e g a s a t m o s f e e r :
Dit procédé wordt ook onder handelsnamen als „Aircometic”, „A rgonaut” of „Sigma” aangeduid en wordt met blank
draad uitgevoerd, dat ononderbroken door een speciale laspistool automatisch wordt toegevoerd en waarbij de boog be­
schermd wordt door een argonatmosfeer. Dit proces kan voor
positie lassen worden toegepast en is in het bijzonder van be­
lang als een aanzienlijke hoeveelheid lasmateriaal dient te wor­
den neergesmolten. Deze methode heeft voorts het voordeel,
dat voorwarmen van het moedermateriaal veelal niet nodig is.
D it procédé met behulp van een inerte gasatmosfeer is met
veel succes in de Verenigde Staten van Amerika toegepast voor
het lassen van scheepsschroeven. Gestrengeld toevoegdraad, op
zodanige wijze opgebouwd uit koper-, aluminium- en ijzer­
draad, dat de neersmelt nominaal 9% Al 1% Fe en rest Cu
bevat, is ontwikkeld. De op deze wijze verkregen lasverbindingen bezitten een treksterkte van ongeveer 63 kg/m m 2 bij
een rek van ca. 15% , terw ijl de breuk zowel in de las, als in
de warmte-beïnvloede zone of in het volle moedermateriaal
kan optreden. Buigproeven met dergelijke lasverbindingen
leverden hoeken van 45° op.
Een in de Verenigde Staten van Amerika uitgevoerd experi­
menteel onderzoek naar het gebruik van nikkel-alum inium brons toevoegdraad bracht de neiging tot scheuren van de
neersmelt aan het licht. Echter zijn er aanwijzingen, dat deze
neiging tot scheuren eventueel te boven kan worden gekomen,
door het aluminiumgehalte in het toevoegdraad te verminderen
of door een kleine hoeveelheid zuurstof tijdens het lassen in de
argon gasstroom te brengen. Proeven, welke ondertussen in
Engeland met „Superston-40”-type draad zijn uitgevoerd, als
alternatief voor het gewone enkelvoudige aluminium-brohs
toevoegdraad, zijn zeer veelbelovend.
deling om de opgeloste waterstof te verwijderen niet kan wor­
den toegepast. Goed doorspoelen met stikstof bewerkstelligt
een volledige ontgassing. In de praktijk echter wordt het zel­
den noodzakelijk geacht om een ontgassen voor kleinere smel­
ten toe te passen, daar deze snel in kroezen kunnen worden ge­
smolten. Voor grotere hoeveelheden gesmolten materiaal, waar
het smelten langzaam in een open-vlam-oven plaats vindt, is
daarentegen een ontgassen een eerste vereiste. Een voornaam
punt bij het smelten in de praktijk is een overmatig bewegen
of roeren te vermijden, daar de oxydatiefilm, welke zich op het
smeltoppervlak vormt, beschermend w erkt tegen waterstof op­
neming. In alle gevallen geeft snel smelten onder zwak oxyderende omstandigheden de beste resultaten te zien.
De desoxydatiemiddelen, welke bij het vervaardigen van de
aluminium-bronssoorten gebezigd worden, kunnen nogal sterk
uiteenlopen. De meeste desoxydatiemiddelen worden toege­
voegd in de veronderstelling, dat zij met de oxyden in de smelt
zullen reageren, doch in werkelijkheid zijn slechts enkele des­
oxydatiemiddelen in staat om aluminium-oxyde te reduceren.
Het gebruik van silicium voor desoxydatie, dat door sommige
gieterijen wordt voorgestaan, wordt echter door de meerder­
heid verworpen op grond van diens ongunstige invloed op de
schokbestendigheid en taaiheid. Mangaan is waarschijnlijk het
meest algemeen gebruikte middel voor desoxydatie van de alu­
minium-bronssoorten, ofschoon dit element hier niet als bij­
zonder werkzaam kan worden beschouwd. Magnesium wordt
soms in kleine hoeveelheden toégevoegd (b.v. ca. 0,02% ) naast
mangaan, daar het in staat is om AI2 O 3 te ontleden. Een ander
desoxydatiemiddel, dat met succes kan worden gebruikt bij
het produceren van grote hoeveelheden aluminium-brons
bevat:
A lu m in iu m ............................... 37 %
Mangaan
...............................
6,0 %
M agn esiu m ................................
2,0%
1,0%
Calcium ....................................
T it a a n .........................................
0,6%
Koper .........................................
rest.
Deze legering wordt in hoeveelheden van 0,5 a 1,0% onge­
veer 5 minuten voor het gieten aan het smeltbad toegevoegd.
De samenstelling van nikkel-aluminium-brons moet tussen
nauwe grenzen gehandhaafd worden, wanneer goede mecha-
FLUIDITY OF ALUMINIUM BRONZE IN COMPARISON
,
' WITH .GÜKfRFfÄT
crs
(S A E G ER AND KRYN1TSKY TEST
H et g ie te n van sch eep ssch r o ev en
De meeste nikkel-aluminium-bronzen scheepsschroeven,
welke de afgelopen 10 jaar in Amerika en Engeland werden
vervaardigd zijn onder handelsnamen als N ialite (3 ) en N ikalium (4 ) op de m arkt gebracht en deze kwaliteiten voldoen
aan de eisen vastgelegd in de Britse norm „B.S. 1400-A .B.2-C”.
Echter is onlangs een nieuw gepatenteerde legering (5)
onder de naam van Novoston (6) in Engeland ontwikkeld voor
scheepsschroef doeleinden, welke in zoverre verschilt van de
gebruikelijke nikkel-aluminium-bronssoorten, dat het 10 tot
15% mangaan bevat, waardoor het een betere vloeibaarheid
bezit, hetgeen tot uitdrukking kan worden gebracht door m id­
del van de vloeibaarheidsproef afgebeeld in fig. 7.
S m elterva rm g:
De aluminium-bronssoorten zijn gevoelig voor waterstofgasporeusiteit, doch niet voor poreusiteit door reagerende gas­
sen. H et aanwezige aluminium verlaagt de oplosbaarheid van
zuurstof tot dermate lage waarden, dat een oxydatie-behan-
1,000
P O U R IN G
1,100
1,200
T E M P E R A TU R E - ° C
Fig. 7. Vloeibaarheid van nikkel-aluminium-hrons in vergelijking tot
„ gunmetaal’3
nische eigenschappen gewenst zijn en de ovenlading moet dan
ook worden samengesteld uit gietblokken van bekende samen­
stelling, plus afval van vorige smelten. In het bijzonder is het
alum inium gehalte kritisch en het is onmogelijk om het gehalte
van dit element nauwkeurig te regelen, wanneer de ovenlading
w ordt samengesteld uit de afzonderlijke elementen.
Voorts zij öpgemerkt, dat de aanwezigheid van onzuiver­
heden de mechanische eigenschappen van nikkel-aluminiumbrons sterk ongunstig beïnvloedt. Op dit punt zijn momen­
teel nog weinig gegevens bekend, doch het is wenselijk dat de
meer voorkomende elementen binnen de volgende grenzen
worden gehouden:
Lood ................................
Tin
S ilic iu m ...........................
Magnesium .................
0,05%
0,10%
0,25%
0,05%
max.
max.
max.
max.
Een goede richtanalyse is b.v.:
9,5% A l; 4,0% N i; 4,0% Fe; 1,5% Mn en de rest Cu.
H et smelten van grote hoeveelheden wordt algemeen uitge­
voerd in oliegestookte ovens en moet zo snel mogelijk plaats
vinden. Ter oriëntatie kunnen de volgende smelttijderi worden
opgegeven, welke goede resultaten opleveren:
15 tons oven: 1,75 a 2,2 5 ton per uur, onder gebruik van
8 tot 10 gewichtsprocenten aan oliebrandstof.
30 tons oven : 2 a 2,5 ton per uur, onder gebruik van 6 tot
8 gewichtsprocenten aan oliebrandstof.
N adat het metaal gesmolten en oververhit is en juist voordat
het u it de oven wordt afgetapt, moet een proef genomen wor­
den ter bepaling van het gasgehalte. Voor dit doel is door de
„British Non-Ferrous Metals Research Association” voor
aluminium-legeringen een proef onder verminderde druk ont­
wikkeld. Deze proef dient uit te maken, of een ontgassen met
stikstof al dan niet noodzakelijk is.
In aansluiting met de proef voor het vaststellen van het gas­
gehalte, dient vervolgens het aluminiumgehalte te worden ge­
controleerd. Een goede schatting van dit element kan worden
verkregen u it het beeld van de microstructuur van een stan­
daard testmonster. De te volgen methode bestaat uit het maken
van een zandvorm (gewoonlijk kernzand, zodat een voorraad
van vormen kan worden gem aakt), welke aan de bovenzijde
open is, en welke een staaf oplevert van 3 inch bij 1 inch bij
1 inch.
Met een schep wordt een monster uit de ovensmelt getrok­
ken en in de vorm gegoten, waarna 15 minuten wordt ge­
wacht. De gestolde staaf wordt dan uit de vorm geslagen en
in water af geschrikt. Vervolgens wordt een monster van de
staaf af gesneden, snel gepolijst en geëtst en onder het micro­
scoop bekeken. De verhouding van de alfa- en beta-fase,
welke door vergelijking met standaard microfoto’s wordt ge­
schat, is dan een maat voor het aluminiumgehalte. Dit wordt
door fig. 8 geïllustreerd.
V o r m te c h n ie k :
Bij het gieten van nikkel-aluminium-bronzen schroeven
dienen twee regels steeds voor ogen te worden gehouden. Ten
eerste dient men zich er van te vergewissen, dat de bladen altijd
met de werkzame zijde naar beneden gekeerd moeten worden
gegoten en ten tweede, dat bij het gieten wervelingen tot een
minimum moeten worden beperkt, waarbij de temperatuur zo
laag m ogelijk moet worden gekozen, dat een goed vollopen nog
is gegarandeerd. Kleine schroeven kunnen het best gegoten wor­
den in droogzand of in vormen van silica of carborundum
zand ( 7 ), daarbij gebruik makend van het CO 2 proces. Het
gebruik van het laatst genoemde zand geniet de voorkeur wan­
neer aan het uiteindelijke gietstuk grotere eisen betreffende de
mechanische eigenschappen worden gesteld. Een zeer geslaagde
methode voor het aansnijden van de vormen voor scheeps-
Fig. 8. Invloed van het aluminiumgehalte op de structuur van gego ten
nikkel-aluminium- brons, dat 5% nikkel en 5% 4zer bevat
A. 8,4% aluminium
B. 9,7 % aluminium
C. 10,4% aluminmm
Fig. 10.
Fig. 9. Een goede methode voor het aanmijden van kleine nikkel-aluminmm-bronzen scheepsschrocven
(Foto beschikbaar gesteld door J. Starkie G ardner Ltd.)
schroeven wordt in fig. 9 weergegeven. Gedurende de tweede
wereldoorlog werden vele van de sneldraaiende schroeven van
de motortorpedoboten, waarvan in het begin van de tekst
m elding is gemaakt, op deze wijze met uitstekend succes ge­
goten. Deze methode heeft tevens het voordeel ten opzichte
van overeenkomstige gietstukken, welke via een centrale naaf
worden aangesneden, dat slakinsluitingen, welke zich eventueel
vormen, naar alle waarschijnlijkheid worden weggevoerd naar
de verloren kop en niet worden ingesloten aan de voet van de
bladen. Een ander belangrijk punt, dat nog vermeld dient te
worden is het aanbrengen van afschrikstukken aan de voet van
de bladen, waardoor de mechanische eigenschappen, en wel in
het bijzonder die met betrekking tot de corrosievermoeiing,
tot maximale waarden worden opgevoerd.
De afschrikstukken worden echter alleen aan de bovenkant
van de bladen in de vorm aangebracht, opdat de temperatuur
en de vloeibaarheid van het gesmolten metaal in de verloren
kop niet noemenswaardig verminderd worden. Echter zijn deze
afschrikstukken niet nodig, wanneer carborundum zand voor
het maken van de vormen wordt gebruikt.
In Engeland worden echter de vormen voor de grote
scheepsschroeven zonder uitzondering van cementzand ge­
m aakt en aangesneden via de onderkant van de centrale naaf.
H et voeden wordt verkregen door middel van een verloren
kop boven de naaf (zie fig. 3). Sedert de laatste jaren echter
m aakt men deze kop aanzienlijk kleiner door exothermische
middelen toe te passen! Een zeer uitvoerige en volgens de laatste
stand van zaken verantwoorde beschrijving van de methoden
voor het gieten van grote scheepsschroeven is onlangs versche­
nen van de hand van Langham (8 ). Verder refererend naar
d it artikel kan gezegd worden, dat een giettap (3 y 2 inch in
diameter voor gietstukken van 20 ton) gebruikt w ordt voor
gietstukken tot m axim aal 25 ton.
Voor grotere gietstukken wordt de vorm u it twee pannen
door twee gelijke, doch onafhankelijke aansnijsystemen gevuld,
welke van tegenovergestelde zijden in de naaf uitkomen. Ten­
einde wervelingen van het metaal in de overgang van de giet­
tap en de aansnijding te vermijden, kan een gekromde verbindingspijp worden aanbevolen. De aansnijding is gewoonlijk
cilindrisch of vlak en rechthoekig van doorsnede en loopt tangentiaal trompetvormig uit in een gecombineerde vuilvang en
„choke” (smoorkam er), welke onder de centrale naaf van de
schroef ligt. Van de „choke” komt het metaal in het schroeflichaam door een dunne cilindrische mantel. Hierdoor bereikt
men, dat het m etaal de naaf zeer kalm en gelijkm atig binnen
dringt, daar de aanvankelijke wervelingen grotendeels in de
„choke” zijn opgeheven. Deze kamer wordt op een eenvoudige
Een methode voor het aansnijden van grote scheepsschroeven
(Langham)
wijze gevormd door de naaf een verlenging te geven en de
nodige wijzigingen in de kern aan te brengen.
Een algemene opzet van het aansnijdingsysteem wordt in
fig. 10 nog getoond.
Proeven uitgevoerd met gietvormmodellen van perspex,
waarbij een mengsel van water en aluminiumpoeder als vloei­
baar medium werd gebruikt, tonen aan, dat deze methode
uitstekende resultaten kan opleveren voor het gieten van grote
scheepsschroeven, voor zover het het ideale vloeipatroon voor
aluminium-brons betreft. In de praktijk wordt het aantal en
de grootte der aansnijdingen in eerste instantie bepaald door
de afmetingen van het te vervaardigen gietstuk. Als richtlijn
kan nog gezegd worden, dat iedere aansnijding in staat moet
zijn ongeveer 2,5 tot 4 ton gesmolten metaal door te laten.
Fig. 1 1 . Aanbevolen methode voor het vervaardigen van los gegoten proef?
staven van nikkel-aluminium-brons. De staven kunnen van boven af wor­
den gegoten volgens het „ Durville” procédé of van onder af door middel
van een kleine aansnijding, welke uitkomt in een van de uiteinden van de
proefstaaf
Goede giettemperaturen voor nikkel-ahiminium-brons, dat
voldoet aan de B.S. 1400 - AB 2-C kunnen liggen tussen de
1100 en 1150° C., afhankelijk van de afmetingen van de te
gieten scheepsschroef.
P r o e f s ta v en :
H et doel van een proefstaaf is om een aanwijzing te geven
omtrent de kw aliteit van het gegoten materiaal. Algemeen is
men de mening toegedaan, dat dit het beste kan geschieden
door gebruik te maken van de losgegoten gestandaardiseerde
proefstaaf, welke in fig. 11 staat afgebeeld.
Proefstaven dienen niet aan de scheepsschroeven vast te z it­
ten, daar de juiste gièttem peratuur voor de proefstaaf niet
noodzakelijkerwijs dezelfde behoeft te zijn als die voor het
werkstuk. Wilson en T uil (9 ) hebben een onderzoek verricht
naar de invloed van de giettem peratuur op de mechanische
eigenschappen van de proefstaaf. De resultaten van dit onder­
zoek staan in tabel 3 vermeld. H ieruit blijkt, dat de beste
eigenschappen met nikkel-aluminium-brons volgens B.S. 1400
- AB 2-C verkregen worden in proefstaven, die op 1125° C
gegoten zijn. Lagere giettemperaturen, welke met goed gevolg
kunnen worden toegepast voor grote gietstukken met dikkere
doorsneden, zijn ongeschikt voor proefstaven. Bovendien ver­
tonen proefstaven, die aan het gietstuk vast zitten, de neiging
om onzuiverheden te verzamelen.
TABEL 3
Invloed van de giettemperatuur op de mechanische eigen­
schappen van nikkel-aluminium-bronzen proefstaven. (B.S1400 - A B 2-C).
Giettemperatuur
°C
Strekgrens
0,1%; kg/mm2
T reksterkte
kg/mm2
Rek %
in 2 inches
(4. V doorsnede)
1180
‘ 1150
1125
1100
25,4
25,4
25,5
67,0
68,5
70,0
14
15
18
Te koud voor goed gietwerk
. Insluitsels
van onzuiver­
heden
O p m erk in g:
De auteur wil hierbij zijn dank betuigen aan de directie van
„The Mond Nickel Company, Ltd.” voor de toestemming om
dit artikel te publiceren, aan Mr. J. S. Vanick van „The In­
ternational Nickel Company, Inc.,” New-York, en aan die
firm a’s die aan de voorbereiding hebben bijgedragen.
B ib liografie:
1)
Asea E lectric Lim ited, Londen.
2)
H andelsm erk J. Stone & Co. (C h arlton )
Ltd., Londen.
3 ) H andelsm erk B aldw in-Lim a-H am ilton Corpn., U.S.A.
4)
H andelsm erk The Manganese Bronze and Brass Co. Ltd., Birkenhead.
5) Beschermd door het Engelse patent no. 7 2 7 .0 2 1 en overal ter wereld.
6) H andelsm erk J. Stone & Co. (C h arlton ) Ltd., Londen.
7) Hudson, F.: Heat C on du ctivity of mould materials; Metal In d u stry,
19 37, band 30, mei 2 1 , pp. 37 3-37 3.
8) Langham J. H .: Founding o f marine propellers; Proc. Inst, o f British
Foundrymen, 19 34, band 47 pp. B 126-B 14 2.
9) W ilson, C. V. and Tul, E. V .: Observations on the melting and casting
o f aluminium-bronze alloys w ith special reference to test-bars, The
British Foundrymen 19 37, mei, band 30, pp. 2 3 7 -2 4 3 .
M.S. „NESKA 94” VA N DE N.V. NEDERLANDSCHE RIJNVAARTVEREENIGING,
ROTTERDAM
Sinds medio augustus vaart op het
traject Rotterdam-Bazel, het voor de
N .Y. Nederlandsche R ijnvaart Vereeniging te Rotterdam bij de Ruhrorter
Schiffw erft te Meiderich gebouwde
motorgoederenschip Neska 94.
Dit vaartuig, groot 930 ton 1390 m 8, met straalbuis en sleepinrichting, is uitgerust met een omkeerbareschroef van Fa. Kuypers Machinefa­
briek te Rotterdam, aangedreven door
een „Bolnes” twin-set.
H et vaartuig is gebouwd volgens de
voorschriften van de „Westdeutschen
Binnenschiff ahrts - Berufsgenossen­
schaft” en die der „Schiffahrtspolizei­
verordnungen fü r das deutschen Rhein­
stromgebiet” en gebouwd van SM-staal
volgens voorschriften van de Germani­
scher Lloyd.
De hoofdafmetingen zijn als volgt:
grootste lengte 67 m., grootste breedte
8.2 m, ledige diepgang 0,63 m, diepgang
beladen 2,52 m 3 hoogste vaste punt
4.2 5 m.
De Neska 94 is voorzien van drie roe­
ren en een pneumatisch verstelbare
stuurstelling volgens het Hitzlerpatent,
deze stuurhut kan men onder de vaart
laten zakken, zodat men zonder opont­
houd, onder bruggen e.d. door kan
varen.
Op het achterdek staat een Liesen
strangenlier met twee rollen opgesteld,
gecombineerd met een achterankerlier
voor een anker van 450 kg, dit geheel
wordt aangedreven door een twee cilin­
der Deutzmotor van 16 pk.
Als ankerlier werd een Liesenpatentlier aangedreven door een 11 pk Farymann-motor genomen, beide boegan­
kers wegen elk 850 kg.
Het schip heeft drie ruimen, elk met
een wegneembaar houten schot, twee
herften die uitneembaar zijn, de buikdenning heeft een oppervlak van
368 m2., de drinkwatertanken bevat­
ten totaal 6000 liter, terwijl de bunkercapaciteit 17.000 liter bedraagt. De
Nes ka 94 is speciaal ingericht voor het
vervoer van langijzer, het totale lu ik oppervlak bedraagt 261 m 2.
De woning van de kapitein op h et
achterschip is een verzonken dekhut*
bestaat uit woonkamer, keuken, slaap­
kamer, kinderkamer en een toilet-badkamer. De keuken is voorzien van een
ijskast, butagas-oven, koud en warm
stromend water. In de woonkamer is
een vaste schrijftafel voor de kapitein
geplaatst, de kinderkamer heeft twee
bedden boven elkaar, het gehele achter­
schip is voorzien van centrale-verwar­
m ing, alle bedden zijn met schuim rub­
ber matrassen, voor een goede ventilatie
is gezorgd.
Aan BB zijde is de loodsenhut m et
twee bedden boven elkaar en een u it ­
gang naar dek, aan SB zijde nog een
gemeenschappelijke was- en douchecel
waarin een olie gestookte wasketel is
geplaatst.
De woning op het voorschip is in ge­
richt als voordekhut met een woonkeu­
ken, een twee persoons slaapkamer m et
m.s. „NESKA 94” v o o r Bazel
nog een slaapplaats voor een kind, een
toilet-douchecel, een aparte slaapkamer
met twee bedden boven elkaar, deze
woning is voorzien van een aparte sanitaire-d ru k tan k .
De voortstuw ing van dit vaartuig ge­
schiedt door twee zes cilinder, geheel
gelaste stan daard „Bolnes” motoren, to­
taal 600 p k , tw eetakt met langsspoeling, gep laatst als een zgn. twinset,
voorzien v a n vloeistofkoppelingen en
gekoppeld aan een niet omkeerbare
„Brevo”
tw in-vertragingskast, type
T W 510 m et een reduktie van 410 :
320, elke frictiekoppeling van deze
tw in -kast is hydraulisch afzonderlijk
bedienbaar, waardoor in voorkomende
gevallen m e t slechts één motor gevaren
kan w orden, dit met het voordeel van
brandstofbesparing. De door de beide
frictiekoppelingen bewogen centraleas, is in een speciale uitvoering als holle
hoofdas uitgevoerd voor het doorlaten
van de trek stan g , welke de bladen van
de om keerbare schroef doet bewegen.
De beide „Bolnes” motoren zijn links­
draaiend, de schroef is in een rechtse uit­
voering. D eze omkeerbare schroef heeft
een diam eter van 1,5 5 m, met een ge­
m iddelde spoed van H g. 1,67 m, het ge­
w icht is ongeveer 5 00 kg, de naaf met
om keerbew eging en verstelinrichting
zijn v an de Fa. Kuypers, de losse
schroefbladen zn van Fa. Ostermann
te K eulen volgens een berekening van
het K ortstraalbuis Bureau.
gegoten schroefbladen zijn van
E lektro-Stahlguss, de naaf met tussen­
stuk, dop en schuifblok zijn van het z.g.
„M eehanite A ”, de geleider is uit brons,
de draaischijven met ruimbouten, pen­
nen, draadeinden, stoppen en ringen
zijn van roestvrijstaal.
De afdichting van blad op naaf is
verkregen door het toepassen van Eriks
rubber „O” ringen, welke een goede
afdichting waarborgen, voor de andere
afdichtingen is gebruik gemaakt van
prespaan met vloeibare pakking.
De schroefnaaf is op de schroefas be­
vestigd tegen de daarop gekrompen
vlakke flens voorzien van een prent,
hierbij is gebruik gemaakt van roest­
vrijstalen ruimbouten met een prespaan
pakkingring.
De geleider voor de trekstang in de
dop van de schroefnaaf is uit brons met
een „O,, ring als afdichting, in de dop
zijn enkele gaten geboord, zodat bij het
heen en weer bewegen van de trekstang
het water in het voorste gedeelte van
de dop, vrij in en uit kan stromen. Deze
dop is middels zes imbusbouten water­
dicht op de naaf bevestigd.
Ieder blad is voorzien van een stalen
draaischijf met twee stalen pennen, wel­
ke met twee bronzen leiblokjes in de
parabolische sponning van het schuif­
blok grijpen, door dit schuifblok nu
heen en weer te halen verkrijgt men op
de bladen een draaiende beweging.
Bij het berekenen van de krachten op
deze pennen van de draaischijf, is reke­
ning gehouden met een voldoende vei­
ligheidsmarge.
De verstelinrichting der schroefbla­
den bestaat uit het voornoemde schuif­
blok, bevestigd met een spie op het ein­
de van de trekstang, en verbonden door
deze trekstang, welke met drie steun­
punten loopt door holle schroef en
hoofdas, aan twee hefbomen van de omzetas. Tussen deze twee hefbomen is een
gegoten druklager opgebouwd, het be­
gin van de trekstang draait in een kogel­
lager, het gegoten huis staat stil, is
scharnierbaar middels twee bronzen
glijblokjes en twee pennen met naaldlagers verbonden met deze hefbomen
welke door middel van een as en drie
lagerblokken is verbonden aan de omzethefboom in een verhouding als 2 : 1.
Deze omzethefboom is middels een
scharnierstuk verbonden met de zuigerstang van de omzetcilinder, deze stang
is voorzien van een kruiskop met lei—
baan voor het opnemen van vertikale
krachten, op deze kruiskop is tevens de
commando-beweging aangebracht, w el­
B revo T w in -vertra g in g sk a st m et frictiek o p p elin gen
ke de gewenste spoed en schroefstand
regelt met de stuurkraan, na instelling
hiertoe van de telemotor in de stuurhut.
H et hydraulische systeem bestaat u it
een door de hoofdas op het vrije aseinde
aangedreven tandrad oliedrukpomp, een
suppletietank welke op de retourleiding
is aangesloten, de stuurkraan geplaatst
in een gesloten olie-druksysteem, een
veiligheids-regelventiel afgesteld op 40
atm ., dit ter voorkoming van te hoge
drukken in het systeem en tot het rege­
len van de omzetsnelheid. Als olie
wordt hierbij gebruik gemaakt van telemotorolie van 3 oE/50 oC. Voor de zuigerafdichting en de zuigerstangafdichting in beide deksels is hierbij ook ge­
bruik gem aakt van Eriks rubber „O,,
ringen.
De omzet-cilinder is naast de vloeistofkoppeling van de SB motor ge­
plaatst, de omzet-as is iets verlengd voor
een aansluiting op een takel, om in
noodgevallen de schroef met de hand te
kunnen omzetten.
Voor een goede bedrijfszekerheid en
om het slippen van de oliedrukpomp
tegen te gaan, is gebruik gemaakt van
een rekloze platte plastic riem, in het
systeem zijn twee manometers aange­
bracht tot het controleren van de hierin
optredende drukken.
De firm a AFA te Schiedam verzorg­
de de afstands-bediening vanuit de
stuurhut vanaf een centrale-stuur stand
waarmede men het vermogen van de
beide motoren, het in en uit-schakelen
van de beide frictiekoppelingen en de
spoed met schroefstand kan regelen.
De schroefnaaf en holle schroef en
hoofdas zijn geheel gevuld met kortdradigvet, deze vetsmering vindt plaats
door middel van een in de motorkamer
opgesteld vetsmeerapparaat en een om
de hoofdas aangebrachte speciale vet­
smering voorzien van twee Simmerafdichtingsringen, hiermede kan indien
gewenst, zelfs een iets hogere druk in de
schroefnaaf bereikt worden, dan de
druk van het water om de naaf, door
ondervinding is gebleken dat het vetverbruik zeer gering is, een voordeel
van dit systeem is, dat men geen olielekkage kan krijgen door de naaf.
Tot toepassing van deze installatie,
bestaande uit twee motoren op één as
met een omkeerbare-verstelschroef, is
overgegaan, omdat men hiermede bij
snel wisselende snelheden en belastingen,
steeds het benodigde vermogen ten volle
kan benutten.
Bij de vaart op de kanalen en daar,
waar slechts een gedeelte van het volle
vermogen gevraagd wordt, stelt men
eenvoudig één der motoren buiten wer­
king, hierdoor voorkomt men vervui­
ling en daardoor te hoge slijtage, wan­
neer men te lang, half of zelfs onbelast
met een gewone motorinstallatie moet
draaien.
Tot op heden zijn de ervaringen met
deze installatie bevredigend, zonder
D oorsnede naaf o m k e e r b a r e - v e r s t e h c h r o e f
sleep wordt op de daalvaart dikwijls
met één motor gevaren, men kan steeds,
ledig of geladen de juiste spoed instel­
len, zodat steeds gebruik gemaakt w ordt
van het volle motorvermogen, hoofd­
zakelijk wordt hierbij op de m axi­
mum uitlaatgassen temperatuur gevaren,
waardoor overbelasting wordt ver­
meden.
'
Door de beide vloeistof-koppelingen
is het mogelijk het vermogen juist over
beide motoren te verdelen, men heeft
hierdoor een elastisch-koppel op de vertragings-frictiekoppelingen, het is m o­
gelijk de motoren met een constant aan­
tal toeren te laten draaien bij een w is­
selende belasting, tevens kan men indien
noodzakelijk de éne motor door middel
van de frictiekoppeling van de „Brevo”
met de andere motor starten, zonder
hierbij gebruik te maken van aanzetlucht, indien tijdens de daalvaart op é é n
motor, het door omstandigheden nood­
zakelijk blijkt het vermogen te vergro­
ten, dan kan men, indien de motor na
het stoppen bedrijfsklaar gehouden is,,
vanuit de stuurhut starten en met de
andere motor combineren, dit kan bin­
nen enkele minuten geschieden.
Bij manoeuvreren in de havens en
sluizen, bij het vastmaken, slepen en
onder de vaart bleek de N es ka 94 goed
handelbaar te zijn, de tijd benodigd bij
het manoeuvreren van voor op achter­
uit bleek zeer kort.
De eerste reis naar Bazel, werd bela­
den m et 688 ton, van Rotterdam tot
sluis Fessenheim in 90 uur volbracht.
Enige resultaten: leeg m et sleep (600
ton over 160 km ) in 51 uu r over 830
km m et 4850 liter met twee motoren.
Leeg met sleep (650 ton over 132 km )
in 49 uur over 830 km met 3100 liter
met één motor. V erbruik hulpw erktuigen hierbij inbegrepen ± 4 liter per
uur. Met twee motoren in 51 uur een
verbruik van 95,1 l/uur; met één motor
in 49 uur een verbruik van 63,26 l/uur.
Verbruik hoofdmotoren is dan resp.
91,1 en 59,2 liter per uur.
U it gegevens genomen over een pe­
riode van v ijf maanden is gebleken, dat
met deze omkeerbare-verstelschroef en
twee motoren op één asinstallatie, bij
oordeelkundig gebruik in de daalvaart,
een brandstofbesparing kan worden
verkregen van 750 tot 900 liter per
etmaal.
Op zichzelf staand, is deze omkeerbare-schroef niet zo zeer een bijzonder­
heid, doch juist deze combinatie met
een twee-motoren-installatie op één
schroefas, geleverd door N.V. Machine­
fabriek „Bolnes” voorheen J. H. van
Capellen te Bolnes, doet dit geheel bij­
zonder tot zijn recht komen.
OVERDRACHT TURBINETANKSCHIP „GEFION”
Op 10 december 1957 werd door
Kockums Scheepswerf te Malmö, Zwe­
den, het 24.900 ton d.w. metende turbinetankschip G e fio n aan de eigenaren,
Tankrederiet Gefion A/S, Oslo, over­
gedragen.
De voornaamste gegevens zijn: lengte
over alles 60 0'-4% ", lengte tussen de
loodlijnen 570'-0", breedte op spanten
7 7 '-O'/ holte 32'-4i//'5 bruto tonnage
15.999 r.t., netto tonnage 9.539 r.t.
H et schip is geheel gelast en gebouwd
volgens het langsspanten systeem onder
supervisie van L loyd’s Register.
De totale olieladingruim te bedraagt
1.201.150 cft. en is onderverdeeld in 12
midden- en 12 zijtanks. De achterste
pompkamer is uitgerust met drie door
turbines gedreven centrifugaal ladingpompen, elk met een capaciteit van
1000 ton water per uur en twee zuigerstoomstrippingpompen elk van 150 ton.
In de voorpompkamer bevinden zich
twee 50-tons zuigerpompen voor bal­
last en stookolie, benevens een door
een dieselmotor gedreven centrifugaalnoodpomp van 30 ton.
De voortstuwing geschiedt door een
stel Kockum-De Laval stoomturbines
met dubbele tandwielreductie, die bij
108 omw/min van de schroef een ver­
mogen van 9200 apk ontwikkelen.
De oververhitte stoom wordt gele­
verd door twee Foster Wheeler ketels
type „D”, elk met een V.O. van 8940
vierk. ft. inclusief de oververhitter. De
w erkdruk bedraagt 31,6 atm, bij een
tem peratuur van 730° F.
De benodigde elektrische stroom
wordt geleverd door twee driefase tur-
bogeneratoren, elk van 560 kVA, 450 Y
en door een dieselaggregaat van 95 kvA.
Het -schip is met de meest moderne
navigatiemiddelen en technische hulp­
middelen uitgerust.
Alle hutten en verblijven zijn aircon­
ditioned. Er is ook een mechanische
wasserij met droogkamer.
Het schip is voor 5 jaar gecharterd
door Esso London.
LANCEREN V A N EEN „A T LA S ” BALLISTISCH PROJECTIEL IN FLORIDA
Deze serie opeenvolgende foto’s, de eerste welke door de luchtmacht van de Verenigde Staten van Amerika werd vrijgegeven,
geeft een beeld van het op 10 januari 195 8 lanceren van een inter­
continentaal ballistisch projectiel type „Atlas”. De lancering vond
plaats in het beproevingscentrum voor deze projectielen te Cape
Canaveral in Florida, waar de Convair-divisie van General Dyna­
mics Corporation de eerste ICBM voor de luchtmacht van dit land
beproeft.
Op de eerste foto staat het projectiel vrij op het lanceerplatform
en is de ontzaglijke stellage welke wordt gebruikt voor het in ge­
reedheid brengen van deze kolossale vogels, weggerold van het lan­
ceerplatform. Voordat deze stellage wordt weggereden, dienen echter
de op regelmatige afstanden aangebrachte werkplatforms te worden
opgeklapt.
G e d u re n d e h e t u ite in d e lijk e lad en v a n de b ra n d sto f en de o n t ­
s te k in g h ou d en la n cee ra rm e n h e t p ro je c tie l in e v en w ich t. T ussen de
p o ten v a n de to re n d oor z ie t m en n og een andere v o o r h et la n ceren
v a n deze p ro je c tie le n .
M e t een u ite rs t snelle cam era w e rd de m ajestueuss s tijg in g v a n
h e t p ro je c tie l in beeld g e b ra ch t.
In fig. 2 worden de raketten ontstoken, waarbij de oppervlakte
van het projectiel is omgeven door bevroren vloeibare zuurstof, ter­
w ijl de lanceerarmen het nog vasthouden. In fig. 3 springen de
lanceerarmen los van het projectiel en gaat de „Atlas” omhoog. In
fig. 4 omhullen de vlammen het lanceermechanisme, wanneer het
projectiel op snelheid gaat komen. In fig. 5 worden de beide
gloeiende stralen van de machtige raketten zichtbaar, wanneer het
projectiel vrijkom t van zijn golf van vlammen en stoom. In fig. 6
vliegt de „A tlas” snel het luchtruim in. De vlampluim die schuinrechts naar beneden gaat is de uitlaat van de turbo-pompen van het
brandstofsysteem. In fig. 7 tenslotte klimt de „Atlas” hoger en
hoger in de blauwe lucht van Florida.
VOORJAARSBEU RS TE UTRECHT, 1 7 -2 7 MAART 1958
H et belangrijkste gedeelte van datgene, wat voor de lezers van
„SCHIP EN W ERF” van belang is, vindt men weder op het Jaar­
beursterrein aan de Croeselaan.
Zeer veel bepaalde nieuwigheden zijn er ook ditm aal weer niet,
hoewel er steeds naar meerdere vervolmaking en verbetering wordt
gestreefd.
H et is voor een blad als het onze natuurlijk niet wel mogelijk alle
exposanten stuk voor stuk te vermelden, zodat wij dan ook moeten
volstaan met een greep u it zeer velen, die op deze beurs aanwezig
zijn. De overigen doen w ij daarmede allerminst te kort, wetende
dat zij en hun produkten voldoende bekendheid en waardering ge­
nieten.
N .V . E le ctriciteits Mij.-AEG, A m sterdam .
B ern h ardh al 4120
Deze stand is dit jaar geheel gewijd aan het onderwerp elektrische
aandrijvingen. Getoond worden de volgende methoden van aan­
drijving: die van een draaistroommotor met sleepringanker, een
typisch voorbeeld van toerenregeling met hoofdstroom-karakteristiek; die van een draaistroom-shuntcollectormotor met rotorvoeding.
Bij dit type motoren is de motor, tesamen met een draaitransformator (inductieregelaar), in één huis ondergebracht; die van een
draaistroomcollectemotor met rotorvoeding. Bij deze motor is de
primaire w ikkeling in de rotor aangebracht en via sleepringen op het
draaispanningsnet aangesloten. De regelwikkeling is over de primaire
w ikkeling eveneens in de rotor gelegd en met de collector verbonden;
die van de Leonard-sch.als.elmg. Met behulp van een draaistroom­
motor wordt een gelijkstroomgenerator aangedreven, die is voorzien
van een afzonderlijke regelbare veldbekrachtiging, welke uit een
droge gelijkrichter met voorgeschakelde insteltransformator wordt
verkregen of u it een bekrachtigingsdynamo.
Naast de hierboven genoemde methoden van aandrijving worden
nog een groot aantal aandrijvingen voor diverse doeleinden geëx­
poseerd, b.v. aandrijvingen met magnetische besturing, elektrische
besturing, besturing met de SELSYN-gever, trolleybusbesturing,
kraanbesturing, magneetpoederkoppeling, enz. Voorts op deze stand
nog een groot aantal verschillende typen motoren, van klokmotoren
tot motoren van 120 pk.
Vak IV 463
H ier worden diverse demonstraties gegeven met elektromagne­
tische vibratoren voor het aandrijven van bijbehorende transport­
inrichtingen, verder ■verschillende doseergoten, sorteertoestellen, triltafels, enz.
Ju lianahal 327
Zeer uitgebreide demonstraties met elektrisch gereedschap. Aan­
dacht verdienen de demonstraties met het 42-Volts-gereedschap, dat
door de w ijziging van het veiligheidsbesluit 193 8 uiterm ate urgent
is geworden. Er wordt op gewezen dat het gehele normale program­
ma AEG elektrisch gereedschap voor wisselstroomspanning zonder
meerprijs voor 42 V. wisselstroom kan worden geleverd.
N.V. N edcrl. G a s a c cu m u la t o r Mij. AGA, A m sterdam .
B ern h ardh al 1087
Kolom-, paneel- en raamradiatoren voor centrale verwarming.
Hal B 250
Radiatoren voor bij verwarm ing en hoofdverwarming; huishoudfornuizen.
Grootkeuken- en huishoudfornuizen.
EI al C 2116
N.V. W ed. J. A h ren d & Z oon, Amsterdam
Hal Q 322 e n Vak IV 446
Gereedschapkasten; werkplaats- en materiaalkasten; transportbakken; m agazijnbakken; pallets (stapelborden); bakpallets (stapel­
kratten ).
Atlas C o p c o H o lla n d N.V., R o tter d a m
B ern h a rd h a l 5077
Luchtcompressoren; verfspuiten; zandstraalinstallaties; drukvaten;
luchtreinigers; reduceerventielen; automatische spuitinstallaties; nakoelers; draaitafels; pneumatische hef tafels; pneumatische boormachi­
nes; pneumatische schroevendraaiers; vacuumpompen.
B e d u m e r M a chinefabriek N.V., Be dn m.
Vak I 148
Hydraulische kranen en grijpers; stuur- en regelorganen voor hy­
draulische w erktuigen; pompen; hydraulische kippers; hydraulische
cilinders; laad- en loskranen.
N.V. H andels- en In gen ieu rsbu rea u W . B. v. d. B erg, D en Haag.
Vak V 547
A sketeliiften; verschuifankermotoren met aangebouwd drijfwerk;
verschuifankermotoren met sleepringanker; fijngang aandrijvingen.
B e r g s c h e W erk tu igen h an del, Z altbom m cl.
Julianahal 207
Draadsnij machines; inklapbare w erktafels; „Baier" elektrische
af zaagmachines; snelspan-pijpenklemmen; buigmachines; hydrauli­
sche leidingperspompen; tafelschaar „ C eh a b e” .
G ebr. Blok H a n d elso n d ern em in g, Gouda.
Hal C 1123 en 1125
Pijpleidingen; appendages; afsluiters; slangen; „Rijnstreek” condenspotten.
N.V. M a chinefabriek „Breda"
Bernhardhal 4022
v o o r h e e n B a ck er en R ueb, Breda.
Geëxposeerd wordt: complete stoomketelinstallaties voor land- en
scheepsgebruik; afgassenketels; heetwaterketels; fractioneercolonnes;
reactors; drukvaten; warmtewisselaars; puttersluiters; condensors;
autoclaven; verdampers; transportabele opslagtanks; peilglastoestellen; pijpleidingen; zuiger- en plungerpompen; plastic pers; warmmoeren machines; personen- en goederenliften voor land- en scheepsgebruik; roltrappen; speciale machines en apparaten. E lectron expo­
seert: nettenbouw voor laag- en hoogspanningen; schakelborden en
schakellessenaars; alarminstallaties; signaleringsinstallaties; meet- en
regelinstallaties; benzine- en dieselnoodaggregaten voor stroomopwek­
kin g; stoom- en spanningstransformatoren; klemmen voor kabels en
rail verbindingen; soepele verbinding uit L itze-draad en bladkoper.
N.V. Intern. T ecJm . H andel Mi), v / h F irma F. J. C le to n
M argricthal 224
F is su r co u stic -te g e ls , onbrandbare akoestische tegel, vervaardigd
van mineraalwol met structuurmerk van „travertin” ; Kilnoise, even­
eens een onbrandbare tegel die 88 % reflecteert van het opvallend
licht, zonder hindérlijk glimmen; m e t a lp a n -c a s c o , een witgemoffeld
stalen casco met regelmatige en onregelmatige perforatiemogelijkEeden, voorzien van steenwólvulling; akoestische plafondtegels, ver­
vaardigd van speciaal hardgips. Deze tot dusver uit Duitsland ge­
ïmporteerde tegels zullen binnenkort worden vervaardigd in de nieu­
we fabriek van Cleton te Klazinaveen.
C o m p a g n ie G én érale d’E lectricité, D en Haag.
Bernhardhal 2004
Accumulatoren; elementen; condensatoren; kWh-meters; elektri­
sche installaties en schakelapparatuur; elektronenbuizen; transistoren;
germaniumdiodes; generatoren; schakelsystemen voor hoge en lage
spanning; schakelmateriaal voor verrebediening; isolatoren; meet­
apparaten voor radar; registrerende meetinstrumenten; elektro­
motoren; m utatoren; radar; telecommunicatie; telefonie; telegrafie;
transmissiesystemen; transformatoren; oscillerende aanloopinrichtingen.
N.V. R o t te r d . E lectriciteits Mij. v / h H. C roo n & Co., R otterdam .
B ernhardhal 3023
Toneelverlichtingsapparatuur van S tra n d -E le ctr ic L td; Elektri­
sche meetinstrumenten van Ferranti L td; Pyrotenax-kabel van de Soc i é t é A lsacienne de C o n stru ction s M éq u a n iq u cs; Programmaschakelaars van /. H u b er & C ie; Explosieveilige ornamenten van V ictor
P r o d u ct s L td ; Hoogspanningszekeringen van EMP E le ctric Ltd;
Synchroonklokken en signaalklokken van P rien a n d W it t e m ; Moederklokinstallaties van Mosar B aer; Thermostaten van Sopac; Batterijloze telefoontoestellen van H ose M cC a n n T elep h o n e Co. Ltd.
P on ip en fa b riek D elta N.V., H e n g e lo ( O .).
B ernhardhal 5138
Pompen voor: waterleidingbedrijven; chemische bedrijven; Voedings- en genotmiddelen-industrie; gebruik aan boord van schepen;
papier- en strokartonfabrieken; riolering en afvalwaterzuivering;
petroleumindustrie; mijnbouwbedrijven; zuivelfabrieken; textiel­
fabrieken; land- en tuinbouw; aannemersbedrijven; centrale verwarmingsinstallaties; krachtcentrales. De nieuwe Delta „Jet’’ waaierpompen.
D eu tz M otoren N.V., R otterd a m .
Bernbardhal 7103
Gedemonstreerd wordt een installatie met 2 dieselmotoren met
keerkoppeling en nettenaandrijving, bestemd voor de visserij. Deze
twee-motorige gecombineerde schroefas-winch-aandrijving biedt de
visserij vele voordelen. Voor trawlers kan met het volle vermogen
van twee motoren op de schroef snel worden gevaren, terwijl bij het
netten halen 1 motor op de schroef en 1 motor op de winch kan
draaien. Voor de drijf net visser ij kan met het volle vermogen van
twee motoren naar de visgronden worden gevaren, terwijl bij achter
de netten drijven 1 motor op de schroef kan draaien en bij het net­
ten halen 1 motor op de schroef en 1 motor op de winch.
H et vermogen van de beide motoren van het Deutz type SA 6 M
528 wordt door middel van L ohm ann £> S tolterfoh t trillingdempende
koppelingen en een dubbele reductie keerkoppeling op de schroefas
overgebracht.
G. Dikkers & Co. N.V., H en gelo. .
Bernbardhal 4003
Roestvrijstalen afsluiters met motorbediening voor zwaarwater
kernreactor; alle mogelijke appendages, o.a. kranen en kleppen; peilglas-, reduceer- en veiligheidstoestellen; condenspotten; bal-, peets-,
schuif-, parallelschuif-, gietstalen, smeedstalen en luchtmembraamafsluiters; koppelingen; afsluiters in corrosievaste legeringen; zandgietwerk in staal; precisie- en coquillewerk.
N.V. H ollandsche Draad- e n Kabelfabriek DRAKA, Amsterdam.
Bernbardhal 2080
Getoond worden: de zwaardere kabelconstructies voor vaste aan­
leg, zowel boven als onder de grond; kabels type VRMK met RUAM
ader en VMvK met Drakai-Vinyl-ader isolatie in doorsneden 114
t/m 6 mm en met 2 t/m 5 aders in doorsneden t/m 185 mm2; de
nieuwe grondkabelconstructie zonder lood en voorzien van een me­
talen aardmat met koperen aardkous, opgesloten tussen 2 mantels;
de Drakaflex-produkten, zoals contactstoppen,' koppelcontactstoppen, looplampen en complete verlichtingssets, aansluitsnoeren, ver­
lengsnoeren en apparatensnoeren; kabelconstructies voor gebruik in
mijnen, bij de spoorwegen, aan boord van schepen en in de telecom­
municatie; hittebestendige ornamentdraad met een aderisolatie van
siliconrubber, een materiaal bestand tegen een temperatuur van
200° C.
Van Dijk’s S ch eep su itru stin g en N.Y., R otterdam . Bernbardhal 7134,
terrein v o o r Bernbardhal 468
Aluminium statietrappen; aluminium radar masten; aluminium
sloepen; drijvend toestel fabrikaat Nauta Boats Holland; plastic reddingvesten fabrikaat B ok obelt; daglichtseinlamp fabr. Atlas; scheeps­
lantaarns; lijnwerptoestellen fabr. K ornet; sneltakels fabr. Atlas;
statietraplieren merk Easy.
Het publiek dat de aan de Muntkade liggende coaster Carnissesin g e l van de Rederij „Invotra” te Rotterdam bezoekt, gaat aan
boord over twee aluminium gangways fabr. Marine A lum inium Haugesund, welke in bruikleen werden afgestaan.
N.Y. E lectrom otoren fa b riek „ D ord t”, D ordrecht. Bernbardhal 2052
Verschillende specifieke motoren uit het fabrikageprogramma op
haar plaats in het verband van Holland-Electric, de groep van de
Nederlandse sterkstroom-industrieën voor export projecten, die ge­
zamenlijk hun programma’s tonen; kortsluitmotoren; gestroomlijnde
ventilatormotoren; een „U tility” frictiemotor voor de confectie­
bedrijven; moderne glijdlagermo toren; oliebrandermotoren; de
„Loommaster”, een directe weefstoelaandrijving voor modernisering
van weefgetouwen; één der hoogspanningsmotoren 1475 pk 1500
omw/min., bestemd voor één der nieuwe elektrische energiebedrijven
in Nederland.
Eriks Pakking e n R u b b er N.V., Alkmaar, Rotterdam .
Bernbardhal 5031
Saunders patentmembraan afsluiters; plastic brandslangen; dekwasslangen; olie los- en laadslangen; schroefas- en roerkoningpakkingen; pakkingen voor dieselmotoren; stoom- en pomppakkingen;
pakkingplaten; rubberpakkingen voor tankdeksels en laadruimten;
manchetten; Y ivatex V-snaren en W hittle schakel V-snaren; polyaethyleen leidingen; fittings en afsluiters, roestvrijstalen klemapparaten en klemband merk Band-it.
Firma T. Franse, A m sterdam
Yak TV 499
D.A.F. (Licentie Leyland) scheepsdieselmotor 100 pk met elektro­
magnetische keerkoppeling; C o v e n t r y „Y ictori> scheepsdieselmotoren
geschikt voor de tropen, luchtgekoeld en ook bestemd voor redding­
boten.
G eveke & C o’s T e ch n isch Bureau N.Y.
Vak 111 328 en 343
Caterpillar en Bolinder dieselmotoren; H yster Vorkheftrucks en
Mobiele Kranen; C aterpillar Bulldozers en Laadschoppen; W e n n b e r g
Stapelaars; Lorain Kranen; J o h n D eere Rupetrekkers; B e v e r Grondverdichter.
Berm v a n Gils, Breda.
Julianahal pa rterre 260
Snij- en lasinstallaties; las- en snijbranders; reduceerventielen;
slangen; gasontwikkelaars; lasdraad; laspoeders; W in o -apparaten­
terugslag patronen; fiberringen; zuurstofverloopnippels; gasaanste­
kers; lastransformatoren; kranen; snijmachines; manometers; snij­
branders voor kunststoffen; acetyleen- en zuurstof batterijen.
Ingenieursbureau J. G oedk oop, Z andvoort.
Bernbardhal 1031
Automatische „Joannès” lagedruk compressorbranders „Super G.
25” met elektrische schakelkast.
Grasso’s M achinefabrieken N.V., ’s-H crto gen b o scb .
Bernbardhal 4033, Vak IV 434
Industriële koel-, vries- en diepvriesinstallaties; ruwijsfabrieken;
scherfijs- en sneeuwijsinstallaties, staafijsautomaten; gelaste ammo­
niak- en freonkoelcompressoren; gelaste ammoniak- en freonafslui­
ters; koeltechnische apparatuur, zoals condensors, verdampers, pekelbakken, koelspiralen, lamellenluchtkoelers, enz.; gelaste luchtcom­
pressoren; luchtnakoelers, olie- en waterafscheiders enz.; pneumati­
sche gereedschappen voor slijpen, boren, hameren, klinken, hakken,
roestborstelen, enz.; pneumatische apparatuur, waaronder machineklemmen, voet ventielen, reduceerfilters, luchtspuiten, snelkoppelin­
gen enz.
N.Y. K on. Nederl. G rofsm ed erij, Leiden.
B ernbardhal 7052
Ankers en kettingen; smeedwerk en gietwerk.
H andelscom pagnie N.V., R o tter d a m .
B ernbardhal 5102
B & W tweetakt scheepsdieselmotoren met en zonder drukvulling
en viertakt scheeps-hulpmotoren en aggregaten van 70-980 pk;
Alpha tweetakt dieselmotoren in vermogens van 100—960 pk; s ig m u n d centrifugaalpompen voor diverse doeleinden, ballast, laadpompen, bergingspompen, brandbluspompen, dekwaspompen; G ardner
viertakt dieselmotoren, scheepshulpmotoren en dieselaggregaten,
scheepsmotoren van 57— 152 pk; Ako filters voor brandstof, smeer­
olie en water; Ako filters, type R ev o , de omschakelbare filter in één
huis ondergebracht, speciaal voor smeerolie en turbineolie; C ornet
verdringerpompen voor sludge, zware brandstof enz.; Atistro luchtgekoelde viertakt dieselmotoren van 6— 38 pk, dieselaggregaten 15—
250 amp., dieselbrandbluspompen, dieselaggregaten 10— 24 kV A ;
C harlton hearing coils for tankers, cargo pipelines; C h er n ik e eff submerged logs; H u n d ested verstelbare schroeven; Nirex installaties
voor winning van zoetwater uit zeewater;Bendix International m a­
rine radar, direction finders, depth recorders, depth indicators; T itan
zelfreinigende superjectoren, voor zware olie, seperatoren voor diesel­
en smeerolie; Ar kas auto-pilots op magnetische en gyrokompassen.
H eem af N.V., H engelo.
Bernbardhal 3002 t/m 3010
Draaistroomcompoundgenerator, welke door het ontbreken van
een draaiende opwekker belangrijk eenvoudiger en daardoor belang­
rijk betrouwbaarder is dan de klassieke generator. De tentoongestel­
de machine geeft een interessant voorbeeld in een noodstroominstallatie, waarmede een ononderbroken stroomvoorziening bij het u it­
vallen van de normale voeding wordt verzekerd; S.K.A.-motoren in
verschillende uitvoeringen. Tentoongesteld wordt o.a. een gesloten,
uitwendig gekoelde motor van 300 pk; kastenbatterijen, samenge­
steld uit geheel nieuwe kasten en meters, die binnenkort de oude tot
nu toe gebruikte zullen vervangen.
A. Helders & "Zonen N.V., R otterdam .
Julianahal 340, M argriethal 118
In Julianahal: Machines voor metaalbewerking zoals draadsnijmachines en pijpafkortmachines fabrikaat R em s. Elektrische booren slijpmachines van de fabrikaten Metabo en W olf. Machines met
buigzame as fabrikaat Suhner. Metaalcirkelzaagmachines merk Velox.
In Margriethal: Garage-deurbeslag merk Hillaldam en sloten fa­
brikaat Yale.
J. B. va n Heijst & Z on en N.V., ’s-G ravenha ge.
B ernbardhal 1103
Olie-gestookte centrale verwarmingsketels type Y eha (O Y-ketel)
voor flats en kleinere woningen. Deze ketel is uitgerust met inge­
bouwde petroleum-vergassingsbrander, welke volautomatisch werkt.
H o lla n d s ch In gen ieu rs Bureau HIBRO, 3s-G r a v e n h a g c.
Bernhardhal 6082
Drijfwerken, o.a. een complete V-snaartransmissie met Hevea Vsnaren en verdere drijfwerkonderdelen; gefraisde en geslepen tand­
wielen, wormwielen en tandwielkasten van de firma A lfons Ja h n el te
Bochum; Vareo snelheidsvariatoren in open uitvoering en in geslo­
ten kast van de firm a E. O rtm a n s te Verviers; technische rubberartikelen, w.o.: rubber transportbanden in verschillende uitvoeringen,
A r m u rite slijtvast rubber bekledingsmateriaal voor bunkers, trans­
portinrichtingen, spuitcabines, enz., rubber buizen met idem afsluiters
voor vloeistoffen, welke verontreinigd zijn met vaste delen zoals
zand, as, steen, kolenslik, enz., rubber pomplagers en schroefasvoerin­
gen voor zandhoudend water, rubber expansiestukken voor lange pijp­
leidingen met grote diameter, waarmede kleine lengte-, uitzettings- en
hoogteverschillen kunnen worden opgevangen.
Hobart N.V., Rotterdam.
Hal C 2071
Voedselbereidingsmachines en vaatafwasmachines.
E le c t r o t e c b n i s c h e fabriek A. d e H o op N.V., R o tter d a m .
B ernhardhal 300 5
Geëxposeerd worden: diverse aanzetapparaten in gelijk- en draaistroomuitvoering, resp. druipwaterdicht en stormzeewaterdicht; een
zgn. cubicle van een draaistroomstarterbord; een draaistroomstarterbord voor scheepsgebruik; een nokkenwalsschakelaar; railscheiders
5000 en 7000 A magneetschakelaars; stijgbeugelschakelaars; tachometers; olie vertraagde magneetschakelaars.
N.V. T e c h n i s c h e H a n delm aatsch appij A. d e H oop, R o tterd a m .
W ie g a n d infraroodstralers; B ru n ck e n kraan- en liftmotóren, kortsluitmotoren met sleepringkarakteristiek; Lanc. D yn a m o E lectr. Prod t ic ts elektronische apparatuur; Skinner elektromagn. stuurkleppen;
Versa mechanisch en elektropneumatisch bediende kleppen; F en w a l
precisie thermostaten; O.M.R. magneetschakelaars; Ma cla r en thermo­
staten.
M o to r en fa b r iek D e In du strie D. e n Joh. B oot N.V., A lphen a.d. Rijn.
B ernhardhal 7102
Geëxposeerd wordt een „ In d u strie” 4-takt, direct omkeerbare
scheepsdieselmotor van 38 5 pk bij 500 omw./min., speciaal ontwor­
pen voor Rijnschepen. Behalve dit motortype dat geleverd kan worden
van 100 tot 600 pk, vervaardigt de Motorenfabriek „D e In du strie”
nog 3 andere motortypen, 75— 300 pk bij 750 omw./min., 300—
1000 pk bij 400 omw./min. en 850— 1600 pk bij 300 omw./min.
JEVEKA T e c h n i s c h e M e ta a lp r o d u cte n N.V., A m sterdam .
Julianabal (p a rt.) 102
Divers draaiwerk; In k rom roestbestendige schroefbouten, schroe­
ven en tapbouten; houtschroeven.
M a ch in efa b riek A. d e J o n g N.V., Vlaardingen.
Hal C 1054
Oliestookinrichtingen; oliebranders; volautomatische, met olie ge­
stookte luchtverhitter voor ruimteverwarming, cap. 15 0.000 kCal/h.
H a n delm aatsch appij 2. K. E. J o n g s t r a N.V., A m sterdam .
B ernhardhal 1062
Een serie regelinstrumenten, de S a tch w ell Duotronic, ontwikkeld
voor verwarmings- en luchtbehandelingsinstallaties. De Duotronic
serie omvat naast de regelkast een dompelthermostaat, luchtthermostaat en een kamerthermostaat met een aan dit systeem aangepaste
regelmotor. Verder de nieuwe S a tch w ell kamerthermostaat type TL,
leverbaar met en zonder thermometer, met maak-, verbreek- of omschakelcontact en met of zonder automatische nacht-temperatuurinstelling. Geheel nieuw is ook de direct werkende mengklep S a tch ­
w e l l BMT, benevens de S a t ch w e ll klemthermostaat type PA en PRA,
de nieuwe S a tch w e ll oliebranderrelaiskast, type DHZ en tenslotte de
SatcJowell BPC-5 energieschakelaar voor elektrische kookplaten.
A. K a p s en b e r g T e c h n i s c h e H andelsbureau, R o tter d a m .
M a rtinda le stofmaskers
Hal C 1170
K e m p e r e n Van T w is t D iesel N.V., D ord rech t.
B ernhardhal 5084
A lle merken Perkins, G le n n ife r en Napier D eltic scheepsdiesel­
motoren; XJniversal scheepsbenzinemotoren; Seagull buitenboordsmotoren. Nieuwe Perkins F our 99 dieselmotor, 4 cilinders, boring 3 ,
slag 3,5", 1,621 liter, max. vermogen 34 rpk bij 28 50 omw./min.
Totaal gewicht 456 lbs.
M achinefabriek Kiekens N.V., Landsmeer/Almelo. Bernhardhal 1053
Centrifugaalventilatoren systeem Neu met roterende diffusor
(id ).
K leb a ver N.V., R otterdam .
Hal C 1065
Hanson-,,Snow Stop” patent onderafdichting voor lichtkappen.
K lijn ’s A g en tu re n - en C ommissiehandel, R otterdam .
Julianahal (part.) 253
Alle mogelijke gereedschappen, o.a. Record uitsnijschaar voor
pijpen. Alle uitsnijdingen voor pijpverbinding worden met deze ma­
chine zeer snel verricht, waardoor het lassen der pijpverbindingen
vlugger kan geschieden.
Kon. Ncderl. H o o g o v en s en Staalfabrieken N.V., IJmuiden.
Bernhardhal 7022
Dikke plaat; scheepsplaat; warm- en koudgewalste dunneplaat;
blik (dompel-vertind en elektrolytisch vertind).
K oop m a n 2> Co. T ec h n isch e Handel-M aatschappij N.V., Amsterdam.
Vak III 344
Sleuvengraafmachine Model 4T , fabrikaat V ermeer mfg.Co., Pella,
Iowa, Amerika, speciaal ontworpen voor het leggen van elektriciteits- en telefoonkabels, gas-, olie- en waterleidingspijpen; Clark hef­
trucks in diverse uitvoeringen.
Firma Van K ran en bu rg, R otterdam .
Vak V, 506
Geëxposeerd worden: Coles diesel-elektrische mobiele kraan op
luchtbanden, model S.710C A rgus; Gross diesel-mechanische mobiele
kraan op luchtbanden, type UB-3S; W eserJnitte dieselgedreven 600
liter dragline op rupsen, type Matador; Fordson-Bray bulldozer op
rupsen; F ordson -L eeford bulldozer op luchtbanden; S ch m iedag bull­
dozer op rupsen; S ch m ieda g voorlader en kolentremmer op rupsen;
Fordson-Skyhi voorlader; Ardua zware voorlader; Fordson-W erklust
overlader; A hlm ann zwenklaadschop, type A.IIz; C ondor hydrauli­
sche Scraper (grondbak); Fordson-Sturdihixe rangeer trekker en
veegmachines; J a y hoogfrequente grondverdichter; ƒoy-Limberollers;
Irm er & E h e transportabele dieselcompressor.
Bernhardhal 6112
Alacoil en Y or ca lb r o verwarmingsspiralen; Alaflor aluminium
roosters en traptreden; pneumatische gereedschappen.
Bernhardhal 6115
Persluchtloze staalstraalinstallaties; hoogfrequent gereedschappen;
staalgrit „véristaal” ; luchtcompressoren; warmspuitapparatuur.
Julianahal 448
Warmspuitapparatuur; waterschermcabines; kernschietmachïnes;
vormmachines; model- en kernkastfraismachines.
K ro m h o u t M o toren Fabriek D. G oedkoop J r N.V., Amsterdam.
Bernhardhal 4034
Geëxposeerd wordt een noodaggregaat, bestaande uit K ro m h o u t
dieselmotor 140 pk bij 1500 omw./min. gekoppeld aan een H eem af
draaistroomgenerator 115 kVA, op gemeenschappelijke fundatieplaat
en geplaatst op trillingsdempers; een K ro m h o u t scheepsdieselmotor
105 pk bij 1500 omw./min. met T w in D isc keerkoppeling; een dieselaggregaat bestaande uit een K ro m h o u t dieselmotor met drukvulling, 600 pk bij 750 omw./min., gekoppeld aan een 500 kV A zelfregelende draaistroomgenerator fabr. A. v a n Kaick, één en ander ge­
monteerd op fundatieplaat met trillingsdemper; een opengewerkt
model van een K r o m h o u t dieselmotor 130/140 pk.
Laagland, R otterd a m .
Bernhardhal 1082
Guardian „Q uik-Joint” verbindingen voor stalen pijpen zonder
dat er draad op de pijpen zit; bliebrand eronder delen; oliebranderpompen; verstuivers; verstuiverhouders, -sleutels en -zeefjes; inspectiespiegels; schoorsteentrekregelaars; koppelingen; afsluiters; oliebrandermotoren enz.; ventilatoren; transportpompen; filters.
Lagersmit Afd. v. L. Smit & Z oon’s S cheeps- en 'W erktuigbouw
N.V., Kinderdijk.
Bernhardhal 7068
Motorlagers; pomplagers; turbolagers; elektromotorlagers; schroefaslagers; schroefasachterbussen; wagonlagers; locomotief lagers; di­
verse soorten speciaallagers; zelf smerend lagermateriaal voor diverse
doeleinden; SL 1 Electro-Lagerbrons, centrifugaal gegoten en ver­
edeld, in- en uitwendig voorgedraaid in alle afmetingen; EL-CO 1
Electro-Lagerbrons, continu gegoten en getrokken; diverse nonferro gietwerk volgens model of tekening.
L andaat-S chelde N.V., U tre ch t.
Bernhardhal 5036
Ammoniak land- en scheepskoelinstallaties.
L andré & G lin d erm a n N.V., A m sterdam .
Vak 1 142, Vak 111 324
W erktuigen en gereedschappen; materialen voor de scheepsbouw en werktuigbouw ; volhydraulische Iron-F airy mobiele kraan met
telescoopgiek 180° zwenken en hydraulisch toppen; elektrische trans­
portbaan voor halfautomatische distributie van goederen; drukluchttransportinstallaties voor poedervormige stoffen; geheel nieuwe
industrietrekker welke zonder chauffeur d.m.v. radarbesturing kan
rijden, speciaal bestemd voor het transport van radio-actieve stoffen
in stralingsgevaarlijke omgevingen.
L in d etev es N.V., A m sterdam .
K a m e w a verstelbare scheepsschroeven.
Bernhardhal 613 6
N.V. N e d e r la n d s c h e L in o leu m fabriek K ro m m en ie, K ro m m en ie.
Mar g r i e t hal 203
De nieuwe collectie linoleum zal worden getoond, dit jaar gelan­
ceerd onder de titel „Rapsodie m kleur”. Deze collectie omvat 13 0
variaties in kleuren en dessins. Naast deze collectie wordt de nieuwe
kleurenserie C o l o v i n y l tegels getoond.
N.V. M a ch in efa b riek C. Maters, B ev erw ijk
Vak I 101
Zelfaanzuigende pompen; niet-zelfaanzuigende pompen; automati­
sche watervoorzieningsinstallaties (hydrophoors); waterring-vacuumpompen; lagedrulc-compressoren; koel vloeistofpompen; dompelpompen; Sihi zelfaanzuigende pompen voor licht verontreinigde
vloeistoffen. Deze pomp is zeer geschikt voor het bemalen van bouw­
putten, het drooghouden van kelderruimten, als lens- en dekwaspomp
aan boord van binnenvaartschepen enz. enz. Ook wordt een aantal
EMU onderwaterpompen geëxposeerd benevens een grote verschei­
denheid van pompen fabrikaat H olb erg.
T e c h n i s c h B urean G. M êlo tte, M aastricht.
Bernhardhal 3144
Elektrisch schakelmateriaal voor hoge en lage spanning; elektri­
sche meetinstrumenten; motoren voor zware aanloop en met hoge
schakelfrequentie; transformatoren (meet- en regel); appendages;
condenspotten; reduceertoestellen; filters; elektrische onderwater­
pompen; vuilwaterpompen; elektrische remmen; autogene en elek­
trische lasapparatuur; lasgelijkrichters; lasomvormers; lastransformatoren; puntlasapparaten; I s-begrenzer; regelaars voor traploze
aandrijving.
M errem & La P o r te N.V., A m sterdam .
Bernhardhal 7053
Regelbare oliepompen met axiale plunjers voor vermogens van 1
tot 1000 pk; hydrostatische variatoren met een traploos regelbereik
van 0 tot een zeker maximaal toerental (afhankelijk van type) voor
vermogens van eveneens 1 tot 1000 pk. Deze variatoren zijn tevens
omkeerkoppelingen en koppelomvormers.
„ N et p o w e r ’
’s-G ra ven h a g e.
Bernhardhal 7113
Kogellager ophanging voor vrij dragende roeren en Kori-straalbuizen.
N ederl. I n s t r u m e n t e n - en E le ctrisch e A pparatenfabriek „ N iea f” ,
U tr e c h t.
B ernhardhal 2014
Aanwijzende en registrerende volt- en ampèremeters; W att-, cos.phi-, frequentie- en Ohmmeters; synchroniseerapparaten; meetbruggen; aarding weerstandmeters; kabelmeettoestellen; elektrische
tachometers; roerstandaan w ijzers; aanwijsinstrumenten met ver­
hoogde cijferrand, waardoor parallox wordt vermeden; synchroniseercombinatie van een verschil-voltmeter, een verschil frequentiemeter
en een roterende synchronoscoop; wisselstroom tachometer met omschakelaar; registrerende quotient-frequentie- en netstabiliteitsinstrumenten; contactgevers met elektrische contactverzekering in
verschillende toepassingen; temperatuurregelaars met grens waardecompensatie.
N.V. v.h . N ierstrasz, A m sterdam .
Vak IV 461, Vak 1 131
Wegenbouwmachines; O c h s n e r traktor-kompressor kombinatie;
J o h n s o n grondstamper; M e lter P ou r er gekomb. smeltketel en voegenvuller; G lo tra c zandstrooier.
W e g e n b e b a k e n in g s a rtik e le n ; k a tte n o g e n ; re fle c to re n ; T r a f f i c o n e s
b eb a k en in g sk eg els; N itek en T eh a ges w e g e n b o u w la n ta a rn s en o b sta k e llic h t e n ; S iegen er g e leid ep la n k e n .
Bouwmachines en -apparaten; F ix-R am m er schiethamer; V/ibo
betonijzer buigapparaat; S p otn a iler nietmachine; AEG trilbokken.
Bekistingsmateriaal; T r ia n c o bekistingsdragers, bekistingsklemmen, betonstempels, rioolstempels; K elseal voegvullingsm ateriaal;
R o sto betonbekisting.
Transport; S t a ca t r u c ; v o r k h e f t r u c k ; Hydr. Mobile kraan voor de
houthandel; T ir fo r handtakelapparaten; Express rolwagentjes; dom­
mekrachten.
N.V. N ieu w e R o tter d . I n s tr u m e n t e n fa b r ie k „ O b s e r v a to r ” , R o t t e r ­
dam.
B ernhardhal 40 52
Speciaal-instrumenten en apparaten voor de scheepvaart, n.1. gyro kompas-installatie; magnetische kompassen; sextanten; elektrische
tachometer-installatie, speciaal voor turbineschepen; elektrische u it­
laatgassenpyrometers ; kwikdieselpyrometers, scheepsmanometers en
diverse nieuwe apparaten voor scheepsgebruik.
T e c h n i s c h H and els bureatt A.B. O sterh o lt, A m sterdam .
Julianahal, part. 320
Titan guillotineschaar voor elke gewenste kniplengte en plaatdikte
vanaf 3 mm. Fabrikaat K ru i]er’s Machinefabriek, Haarlem.
Philips N ederla nd N.V., E in d h oven .
B ernhardhal 2033
De artikelgroepen Licht, Industriële Produkten, Meet- en R egelapparatuur, Elektro-Akoestiek en Telecommunicatie; de Philips
Koudgaskoelmachine die voor het eerst in Nederland op een tentoon­
stelling verschijnt. Met deze machine, een zeer compact apparaat, be­
stemd voor het vloeibaar maken van gassen, worden in één trap
temperaturen van — 80° tot — 200° C bereikt.
Elektro-akoestiek; een uitgebreide hoeveelheid elektro-akoestische
communicatie-apparatuur; een aantal draadloze communicatiemidde­
len voor verbinding van meerdere punten in het bedrijf op grotere
afstand of mobiele punten zoals rijdende kranen, heftrucks, bedrijfs­
auto’s enz.
Meet- en regelapparatuur: uit het programma m eetapparatuur
voor industrie en laboratoria worden tal van specimen getoond en
deels ook gedemonstreerd. Verder zijn er wetenschappelijke appara­
ten voor het aantonen en meten van radio-actieve en röntgenstralen.
Deze zijn vooral van belang geworden nu de radio-actieve isotopen
tot betekenisvolle media in de industrie, de biologie, de chemie en
vele andere takken van techniek en wetenschap zijn geworden. Ge­
noemd dient voorts te worden de presentatie van nieuwe m ogelijk­
heden voor de toepassing van industriële televisie.
Industriële produkten: apparatuur voor hoogfrequentieverhitting
w.o. voorverwarmingsapparaten en capacitieve en inductieve genera­
toren; ultrasonore metaalbewerkingsapparatuur.
Telecommunicatie: mobilofoon-apparaten voor telefoonverkeer in
auto’s, zomede de draagbare roepinstallatie Portofoon.
Licht: Lampen en arm aturen voor industriële en openbare v e r­
lichting.
Openbare verlichting: naast de bestaande serie armaturen voor n atriumlampen een nieuw arm atuur voor twee lampen SO 8 5 w a tt ,
resp. voor twee lampen SO 140 w att; een serie armaturen voor H P L
kwiklampen.
Industriële verlichting: armaturen voor „T L ” fluorescentiebuizen, speciaal bestemd voor gebruik in de industrie. Het zijn tro g armaturen in verschillende uitvoeringen en druip- en w aterdichte
armaturen.
In alle groepen vinden belangwekkende demonstraties plaats.
N.V. In gen ieu rsb tirea u Ir. P. }. Plaisier, ’s - G r a v e n h a g e .
Bernhardhal 2 0 3 7
Elektriciteitsmeters; hoog- en laagspanningsmateriaal; m eetinstru­
menten; transformatoren; hogedruk en lagedruk tandwielpompen
voor smeer- en stookolie; tandwielpompen voor de voedingsmiddelen­
industrie; afstandsmeting voor gas- en w aterbedrijf; salino-m eterinstallatie voor het meten van zout-concentraties aan boord van.
schepen; tempera tuur-m eetinstallatie, waarbij gebruik gemaakt w o rd t
van elektrische weerstandmeting.
N.V. P rofiltra, A m sterd a m .
M a rgriethal 3 8 8
Akoestische produkten: f - M P er m a co u stic , onbrandbaar, w ordt n u
ook aangebracht met metalen ophangsysteem als verlaagd p la fo n d ;
Sana coustic, geperforeerde aluminium tegels met geëmailleerd o p p er­
vlak en als absorberend m ateriaal in poreus papier verpakte s t e e n w o l blankets; /-M T erra flex asbest-vinyl vloertegels en J-M asphalt t i l c ,
J-M A sfalt strookleien voor v illa’s en bungalows; J-M A lbaseal in
snoeren in diverse diameter, lichtgrijze betonkleur.
■R e n o ld Chains C o n tin e n ta l Ltd., A m sterdam .
B ernhardbal 7088
R e n o ld ketting; ketting wielen; conveyorketting en -wielen; kop­
pelingen; T im k en conische rollagers; F.B.C. kogellagers; H o lr o yd
wormvertragingskasten; R o t o l i f t rateltakels.
nium-elementen. Verder: veiligheidsüransformatoren voor elke span­
ning, al of niet met thermische beveiliging; regeltransformatoren;
tran sfo rm a to ren v o o r gebruik aan boord van sch ep en ; meettransformatoren, enz.
C.V . P.L.W. d e R id d er & Co., Naarden.
Bernhardbal 7021, Hal C 1169
E rm eto pijp verbindingen; hogedrukaf sluiters en terugslagkleppen;
N ijlo c borgmoeren; F ram industrieoliefilters; D üsterloh hogedruktandradpompen; S u r fo r m schaaf- en vijlgereedschap; R id c o doorstroomhaspels; Nylon brandslangen met en zonder slijtlaag.
N.V. Transmark, Bnssiim.
Bernhardbal 7123
D o w ty hydraulische tandwielpompen, drukken tot 105,4 kg/cm2,
uitgevoerd als enkele en als tandem-tandwielpompen.
R u y s c b ’ T e c h n i s c h H a n delsb u reau , Z utphen.
B ernhardbal 6036
Silion lagerm etaal; Alldiesel lagermetaal; diverse types smeltovens
voor de lagergieterij; centrifugaal ingietmachines in 4 verschillende
uitvoeringen voor het ingieten van kleine lagers met een inwendige
diameter v.a. 50 mm tot zeer grote lagers met een uitwendige dia­
meter van 1000 mm; staal/loodbronzen bussen voor lagers in op­
lopende maten en staal/loodbronzen lagers voor diverse merken
scheepsdieselmotoren.
Saarloos’ F la ndelm aatscb appij N.V., R otterd a m
Vak IV-484
C la y t o n stoomgeneratoren met maximum produktie van 110—
1400 kg stoom/uur; C la y to n Suinm eraire luchtverhitters in capaci­
teiten 30.000—75.000 kcal/uur; C la y to n K errick stoomreinigingsmachine met een capaciteit van 340 ltr./uur; C la yto n H y d r o stoomreinigers met een capaciteit van 65 0 ltr./uur.
Mo t o r e n fa b r ie k „S a m ofa ” N.V., H arderwijk.
Vak IV, 495
W ater en luchtgekoelde dieselmotoren van 3— 30 pk, zowel in
scheeps- als stationaire uitvoering; stroom-, pomp- en compressoraggregaten, aangedreven door de vorengenoemde dieselmotoren.
E le c t r o t e c h n ïs c h e I n d u strie v j h W illem Sm it
Slik kerveer.
Motoren, generatoren en installaties.
Co. N.V.,
B ernhardbal 2090
Snikkers’ H andel Mij N.V., O v er sch ie .
B ernhardbal 1074
Ketels en appendages voor centrale verwarming; fabriekkachels;
olietanks; expansievaten; buis verbindingsstukken; fittings; nieuwe
Nederlandse lastafel met afzuiginrichting.
Van d e r Spek, R o t te r d a m .
Machines en gereedschappen;
A rbau-B etoninstallaties.
Vak V 572
elektrische bekistingshout-reiniger;
R.S. Stok vis & Z onen, R o tter d a m .
B ern h a rd b a l 2103, Hal B 307 e n 400, Vak V 534
Stokvis onderstations (een eenheid bestaande u it hoogspanningsschakelaars, transformator en laagspannings verdeelkast); distributie
transformatoren, fabr. P a u w e ls ; hoogspanningsschakelmateriaal, L on g
e n C r a w f o r d ; hoog- en laagspanningsschakel- en beveiligingsmate­
riaal; gelijkrichters; benzine aggregaten; Asset omvormers; C op p er■weld aardelektroden; druk-, vlotter- en afstand schakelaars; Kwhmeters en schakelklokken; vorkheftrucks, T o w m o t o r elektrische
vorkheftrucks; A m eise veegmachines; T en n a n t sleepschoplieren;
Elba stenenbikmachine; T i g r e tril-m achine; T ig r e kornet schietham er; impex klopboormachine; Steinmax muurfrees machine; ï n v e n t a oliehaardkachel, oliehaarden en oliekachels; Erres handwringers; Erres H awkins snelkookpannen; Solar petroleum straalkachels;
Fasto N 1200 geiser; Fasto heetwaterval; I n v en ta gasfornuizen en
gashaarden; propaangereedschap; Asset drukslanghaspel; natte cellen.
B. W. v a n der Straaten & Zn. N.V., G orin ch em .
Julianahal, part. 324
Snelladers voor het snel laden van starterbatterijen; Epatam 3311
voor het vertinnen van metalen, waarbij het vooraf ontvetten, ont­
zuren en wassen van het te vertinnen werkstuk achterwege kan
blijven.
T r a n s fo r m a t o r e n - e n A pparatenfabriek „ T ra n sform a ”, A m sterdam .
B ernhardbal 4133
Onderdelen en samengebouwde eenheden van selenium, germanium
en silicon-gelijkrichters en hun toepassingsgebieden. Getoond worden
verschillende complete metaalgelijkrichters, o.a.: een W e s t a t - g e lijkrichter met een vermogen van 1200 W att, uitgevoerd met germa-
N.V. Ubel, A m sterdam
•
Bernhardbal 6008
Persta smeedstalen klep- en schuifafsluiters; D ew ers appendages
voor de scheepsbouw; Pijpverbindingen, o.a. EO gepatenteerde snijringkoppelingen; P olo-filters met magneten en/of kogelmateriaal;
manometers; thermometers; vleugelpompen; Gestra condensomaten
met trapsgewijze expansie; spuiafsluiters, enz.: vormsmeedstukken,
waaronder een drijfstang van 230 kg; O sterm ann scheepsschroeven;
Tim ken conische rollagers, alsmede talloze andere soorten lagers;
oliekeerringen.
Unitrans N.V., ’s-G ravenhage.
Vak IV, 488
S ch o ttel-roerpropeller, de gecombineerde voortstuwings- en besturingstransmissie voor binnenvaart-motorschepen; het complete
B au scher-program m a, zoals scheepshulpaggregaten, compressoraggregaten en lasaggregaten.
N.V. Ver. Ingenieursbureaux V1BA, ’s-G ravenhage.
M argriethal 161
Formica hardplastic bekledingsplaten en toepassingen daarvan;
plastic en aluminium profielen; Lijm; nieuwe constructie afstandbediener voor ramen, deuren enz.
Welca-lasapparaten, R otterdam .
Julianahal, part. 301
Automatische autogene snijmachines Brennfix, een. draagbare ma­
chine,' snijdend van 4— 100 mm, geschikt voor het snijden van
rechte en gebogen lijnen en het snijden van cirkels. Uitgerust met
een tafel met geleiders kan ook volgens sjabloon worden gesneden
tot een oppervlakte van maximum 400 x 800 mm; stationaire snij­
machines B rennfix voor het sjabloonsnijden tot een oppervlakte
van 2000 x 1000 mm; de Groen-T elektrode van de W estfdlische
Union; Wabo slangaansluitingen die aan elke brander kunnen wor­
den aangesloten; S ch o r c h lasgelijkrichters- in 5 types van 20— 500
amp., waaronder oliegekoelde; Larsen lasomvormers met gelijkstroommotor, speciaal voor schepen en drijvende werkplaatsen; Propaanartikelen; allerlei branders voor verwarming, heetstoken, solderen,
verfafbranden, enz.
T ec h n isch Btireati W est, ’s-G ravenhage.
Bernhardbal 6125, 6133
W estin gh o u se drukluchtbesturingen en -bedieningen; pneumatische
regelsystemen.
W o lf E lectric T ools Ltd., London.
Julianahal 418
Uitgebreide sortering elektrisch gereedschap voor industrie en
autobranch; Döe-Het-Zelf gereedschap de Q uartermaster.
W ym na len c4 H ausmann N.V., R otterdam ,
Vak VI, 611
Clark-M ichigan diverse types motorlaadschoppen op luchtbanden;
Barber-G reene wegafwerkmachine en sleuvengraafmachine type 702;
R u sto n -B u cy ru s dragline, type 30-RB met pneumatische bediening;
Deutz frontlader en bulldozer met kolenblad; Stephen-C anfield
trottoirbandenmachine; Neal mobiele kraan, type NMS; Vibro
betontrilapparatuur en vloerenpleistermachine; Marshall wegwalsen,
types R T en RD; Euclid (Great Britain) scraper, type S 7 ; Ehnco
rupsti'actor model 105 en onderstel in werking; C om pagn ie Générale
d e Moteurs mobiele compressoren;' S tothert G? Pitt trilwalsen, types
32-R, 32-W, 28-W en 24-H; Venanzetti Vibrazioni Veco grondverdichter; P eg so n explosiestampers en transportwagen op luchtbanden
daarvoor, benevens diverse betondakpannen, vervaardigd op de betonpanmachine van dit fabrikaat; Goliath pneumatisch handgereedschap; British Steel Piling palentrekker type HD-15 en stalen damwand; W in get motordumper; Rimas diverse modellen betonbuizen,
die op dit merk machine werden gemaakt, benevens een transport­
wagen voor deze buizen; Pionjar motorboor en sloophamer, type
MB-60; AWO zandstrooier, bouwkraan, frictielier, controllerlier,
kalkmolen en klinkerreinigingsmachine.
OVERDRACHT M.S. „ARVIDSJAUR”
Op 14 januari 195 8 werd door Götaverken’s Scheepswerf te Göteborg,
Zweden, de 14.070 ton d.w. metende
bulkcarrier, het m.s. A rvidsjau r, aan de
eigenaren, de Oresundsvarvet of Landskrona, Zweden, overgedragen.
H et motorschip A rvid sjau r” is liet
vijfde van een serie van negen zuster­
schepen, welke door de Trafikaktiebolaget Grangesberg, Oxelösund, aan Götaverken werden opgedragen.
H et casco werd gebouwd door Götaverken, doch de machine-installatie
zowel als de afbouw van het schip werd
uitgevoerd door de Oresundwerf, een
dochteronderneming van Götaverken.
De voornaamste bijzonderheden zijn:
lengte over alles 490/-0", breedte op
spanten 64/-0", holte 42'-6", diepgang
29'- l " , lading d.w. 14.070 ton.
De voortstuwing geschiedt door een
7 -cilinder, enkelwerkende, tweetakt Gö­
taverken gelaste dieselmotor, die bij 112
omw/min een vermogen van 5000 rpk
TEW ATERLATING MOTORTANKSCHIP „TA HA H A ”
Op 22 februari 1958 werd van een der hellingen van de
scheepswerf De Haan & Oerlemans te Heusden, behorende tot
het Verolme-concern, het 19.500 ton d.w. metende motortankschip Tahama, bestemd voor de N.V. Tanker Handel Mij
„Tahama” te Rotterdam, met goed gevolg te water gelaten. De
doopplechtigheid geschiedde door mevr. Else Nilssen uit Oslo.
De belangstelling voor deze tewaterlating was wel bijzonder
groot, daar voor het eerst een schip van dergelijke afmetingen
op de geheel gemoderniseerde werf van stapel liep.
De rivier was daar ter plaatse niet breed genoeg om deze te­
w aterlating te doen slagen. Om dit toch mogelijk te maken
werd de helling destijds haaks op de rivier geprojecteerd en
aan de overzijde van de rivier een inham gegraven met een
breedte van 54 meter en een diepte van 4 meter. Desondanks
had de tanker slechts een uitloop van 30 a 40 meter, zodat
aan het achtergedeelte van de romp remvlakken werden aan­
gebracht en zware sleepankers en kettingen om het schip na
het in het water komen direct te doen zwaaien.
Deze manoeuvre slaagde geheel naar wens. Voor het afbouwen van het schip aan de kade van het Scheepsinstallatiebedrijf „Nederland” te Yselmonde heeft men het moeten ont­
doen van zijn bovenbouw en om onder de bruggen bij Heus­
den, Keizersveer en Baanhoek te kunnen passeren, diende een
vaargeul te worden gebaggerd onder de bruggen bij Heusden
en Keizersveer met een lengte van 600 m en een breedte van
40 m. Om deze obstakels te „nemen” dient het schip vóór de
bruggen te worden geballast met 10.000 ton water, om na het
passeren direct weder te worden leeggepompt, daar anders de
diepgang op het verdere traject te groot zou zijn. Ware de
sluis bij Andel van voldoende afmetingen, dan zou er een weg
zonder hindernissen zijn, n.1. over de Maas naar Woudrichem
en verder over de Merwede en de rivier De Noord naar Rot­
terdam. In zijn toespraak na de tewaterlating legde de heer
Verolme extra nadruk op dit feit en op de dringende nood­
zaak dat deze sluis zo spoedig mogelijk wordt vergroot, waar­
door de industrieën ver in het binnenland achter deze belem­
merende bruggen zich behoorlijk kunnen ontplooien.
ontwikkelt, waarbij het geladen schip
een vaart van 14^2 m ijl verkrijgt.
Het schip werd gebouwd onder hoog­
ste klasse van Lloyd’s Register.
De hoofdafmetingen van het schip zijn: lengte over alles
170,60 m, lengte tussen de loodlijnen 163,98 m, breedte op
grootspant 21,89 m, holte tot hoofddek 12 m, diepgang, ge­
laden 9,02 m, draagvermogen bij deze diepgang ca 19.500 ton.
De machinekamer bevindt zich in het achterschip, evenals
het kapiteins verblijf en de accommodatie voor officieren, ma­
chinisten en bemanning.
H et schip wordt uitgerust met 27 ladingtanks m et een
totale inhoud van 26.266 m3 en voorts met een cofferdam
vóór de machinekamer, een cofferdam vóór de pompkamer
midscheeps, en een cofferdam achter de dieptank in het voor­
schip. Vóór de ladingtanks in het voorschip bevindt zich een
dieptank met een inhoud van 1115 m8, alsmede een ruim voor
droge lading; boven dit ruim wordt een mast met een 5-tons
laadboom opgesteld.
De dekwerktuigen omvatten een stoomgedreven ankerlier
op het voorschip; drie stoomverhaallieren 5/7/z ton mid­
scheeps ; een stoomverhaallier 7 l/z ton op het achterschip.
De navigatie-hulpm iddelen omvatten gyrokompas met
dochterkompassen, radiotelefonie-installatie, radar en echo­
lood.
De voorpiek, de achterpiek, de dieptank en de middelste
ladingtanks worden kathodisch beschermd tegen roestvorm ing.
De m achine-installatie wordt gemaakt door Scheepsinstallatiebedrijf „N ederland5’ N .V. te IJsselmonde.
De voortstuwing van het schip geschiedt door een 3 cil. 2ta k t NEDERLAND-M AN dieselmotor met een maximum
vermogen van 7500 p k bij 125 omw./min., voorzien van op­
lading door middel van 3 blowers en geschikt voor zware
oliebedrijf.
De motor d rijft een vierbladige bronzen schroef, fabrikaat
Lips; de installatie bevat verder: 2 diesel hulpmotoren fabri­
kaat M AN 45 5 pk, gekoppeld met 375 KVA generator, fabri­
kaat Sm it Slikkerveer, 440 V - 60 per., 1 havenstoommachine
200 pk gekoppeld met generator, 2 elektrisch gedreven com­
pressoren, 1 haven compressor aangedreven door dieselmotor,
2 luchtvaten, 2 elektrisch gedreven brandstofpompen, 2 elek­
trisch gedreven smeeroliepompen.
In een aparte ruimte met gasafzuiging staan op gesteld: 2
zware olie purifiers en 1 zware olie clarifier, type Westfalia.
In de machinekamer worden verder opgesteld: 1 smeerolie purifier, 2 dieselolie purifiers, waarvan 1 reserve smeerolie purifier is. Voor havenbedrijf is een havenkoelwater pompset aan­
wezig, 1 smeeroliekoeler, 1 cil. koelwaterkoeler, 1 zuigerkoelwaterkoeler.
De zuigers en cilinders van de hoofdmotor zullen gekoeld
worden met zoet water, elk met een afzonderlijk systeem.
1 elektrisch gedreven ballastpomp en 1 algemene dienst pomp, 1 stoomgedreven lenspomp.
Het lenssysteem is voorzien van een lenswaterreiniger. Ver­
der staat in de machinekamer een butterworth-installatie voor
tankreiniging.
In een aparte ruimte zullen worden opgesteld twee schotse
ketels, fabrikaat Aalborg, stoomdruk 12,65 ato. De ketels
zullen voorzien worden van een oliestook-installatie.
In de uitlaatgas-leiding van de hoofdmotor zal een Aalborg
uitlaatgassenketel geïnstalleerd worden, parallel geschakeld
met de schotse ketels.
Aanwezig zijn: 2 circulatiepompen, 2 voedingpompen, 1
condensor met natte luchtpomp, 2 observatietanks met voedingwaterfilterbak.
In de werkplaats staan een draaibank, boormachine en slijp­
machine.
De machinekamer zal geventileerd worden door 4 ventila­
toren; het ketelruim door 2 ventilatoren.
De elektrische krachtinstallatie zal 440 Volt draaistroom
worden, het lichtnet 110 Volt wisselstroom.
Het gehele schip wordt gebouwd onder Lloyd’s Register
of Shipping.
VEREENIGING VAN TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED
SECRETARIAAT AFDELING „ROTTERDAM” :
HEEMRAADSSINGEL 194 - ROTTERDAM - TELEFOON 52200
SECRETARIAAT AFDELING „AMSTERDAM” :
WETERINGSCHANS 227 - AMSTERDAM - TELEFOON 36289
PRO GRAM M A VAN LEZINGEN ENZ.
20 m a a r t 1958
te R o tte rd a m
21 m a a r t 1958
te A m sterd am
Onderwerp: HET LASSEN EN SNIJDEN
V AN ALUMINIUM EN ALUMINIUMLEGERINGEN, door Ir. W . Gerritsen,
adj.-directeur W . Smit & Co’s Transformatorenfabriek, Nijmegen.
3 a p r il 1958
te R o tte rd am
4 a p r il 1958
te A m sterd am
Onderwerp: NIEUWSTE ONTWIKKE­
LING OP HET GEBIED V AN RÖN T­
GENONDERZOEK, door Ing. L. van
Ouwerkerk J. M. Lzn, directeur Röntgen
Technische Dienst.
18 a p r il 1958
te A m sterd am
Onderwerp: TOEPASSING V A N HOGEDRUK-STOOM AAN BOORD VAN
SCHEPEN, door de Heer F. Mackenzie,
Hoofd van het Laboratorium van Bronswerk N .V ., Amsterdam.
Onderwerp: DE MACHINALE BEWER­
KING VAN GROTE WERKSTUKKEN,
door Ir. B. F. Bongers, bedrijfsleider Afd.
Machinale Bewerking bij de N .V . Kon. Mij.
„De Schelde”, Vlissingen.
Onderwerp: DE PRODUKTIE VAN MO­
22 mei .1958
DERNE TANDWIELOVERBRENGIN­
te R o tterd am
GEN VOOR SCHEPEN, door de heer P.
23 mei 1958
A. J. Kok, Staffunctionaris bij de N.V.
te A m sterdam
Kon. Mij. „De Schelde”, Vlissingen, voor
de betreffende fabricage.
CURSU S: KUNSTSTOFFEN
Met in g an g van 29 mei a.s. te R otterdam
en op een nader te bepalen datum te
A m sterdam , z a l door deskundigen een
cursus w orden gehouden over de T oe­
1 mei 1958
te R o tterd am
2 mei 1958
te A m sterdam
passing v a n plastics in d e sch eep s b o u w .
U itgebreid program m a vo lgt.
Bovenstaand programma zal steeds in „Schip en W erf” worden
herhaald. W ijzigingen of aanvullingen kunnen hierin voorkomen.
Bovendien zal van elke vergadering of andere bijeenkomst aan leden
en donateurs een convocatie worden gezonden.
NIEUWSBERICHTEN
PERSONALIA
A . v a n d er Ben f
Op 17 februari 1958 overleed te IJsselmonde in de leeftijd van 73 jaar de heer
A. van der Ben, in leven directeur van
A. van der Ben N.V., Fabriek van Pijp­
leidingen te IJsselmonde.
4 0 - J a r ig ju b ile u m e x p ert C. M. Touw
In verband met zijn 40-jarig jubileum
werd de heer C. M. Touw, oudste firmant
van het Expertise- en Ingenieursbureau
D. Touw te Rotterdam, op zaterdag 15 fe­
bruari 1.1. in intieme kring gehuldigd.
Voor de vele belangstellenden uit de krin­
gen der reders, scheepsbouwers, bergers en
assuradeuren bestond in de daktuin van
hotel A tlanta te Rotterdam gelegenheid hem
met dit zo heugelijke feit geluk te wensen.
N adat personeelsleden en familieleden
woorden van warme waardering hadden ge­
sproken, nam hij de gelukwensen in ont­
vangst van verscheidene vertegenwoordigers
van instanties en firm a’s waarmede hij in de
loop der jaren te maken heeft gehad.
De heer B. van ’t Hoen sprak namens de
Vex-eniging voor Nederlandse Bergersbedrijven. H ij schetste hoezeer de bergers ver­
trouwen in hem hebben en deze waardering
ging „vergezeld van de aanbieding van een
encyclopedie en een atlas.
De heer C. van D ijk sprak namens een
tw aalftal reders en bood de jubilaris een
fototoestel aan, de hoop uitsprekend, dat
hij daarmede de ontspanning moge vinden,
welke hem in staat zal stellen zijn werk nog
lang te verrichten.
Namens een aantal assuradeuren sprak
mr. J. J. Kamp. H ij bood de heer Touw een
reiskoffer aan.
Namens de scheepsreparatiebedrijven stel­
de de heer A. van Vliet in het vooruitzicht,
dat de heer Touw binnenkort een fraai
scheepsmodel zou ontvangen, dat echter nog
moet worden gemaakt.
De jubilaris heeft tenslotte de sprekers be­
dankt en maakte van de gelegenheid gebruik
een beschouwing te wijden aan het merk­
waardige beroep van scheepsexpert. Het heb­
ben van karakter en het zich bewust zijn
dat een dienende functie wordt vervuld,
noemde de heer Touw belangrijke eigen­
schappen voor de expert. Hij bedankte niet
alleen voor de hem ter gelegenheid van zijn
jubileum gebrachte hulde, doch vooral ook
voor het hem vele jaren lang geschonken
vertrouwen.
Tijdens de op maandag 17 februari in het
Holbein-huis gehouden receptie kwamen
nog zeer velen de jubilaris complimenteren.
L a n d ré en G linderm an N .V .,
A m sterd am
De heer D. Gelderblom, onderdirecteurverkoop van Landré en Glinderman N.V.
te Amsterdam, is op zijn verzoek met in­
gang van 20 februari 195 8 van zijn funktie
ontheven en heeft de vennootschap verlaten.
De heer A. J. van Duuren, algemeen pro­
curatiehouder der N.V., werd benoemd tot
onderdirecteur, speciaal belast met de inkoop
en administratie.
V eren igin g van experts op Scheeps- en
W e rk tu ig k u n d ig gebied te R otterdam
De Vereniging van Experts op Scheepsen Werktuigkundig gebied, gevestigd te
Rotterdam is thans als volgt samengesteld:
C. M. Touw, Rotterdam, voorzitter; S. J.
Marckmann ing., Amsterdam, vice-voorzitter; ir. H. L. de Beijer, Rotterdam, secreta­
ris; E. Meertens, Rotterdam, penningmees­
ter; H. G. Heibloem, Rotterdam, 2e
secretaris.
Het secretariaat is thans gevestigd: Mathenesserlaan 410 te Rotterdam, telefoon
36698.
A lum in ium in de scheepsbouw
Op 25 maart a.s. zullen de heren A. Szymanski uit Singen-Hohentwiel en M.
Kramm uit Hamburg een lezing houden
over de volgende onderwerpen:
„Die Aluminium-Getreideschottstütze aus
AlMgSi, eine neue Aluminiumanwendung im
Schiffbau” en
„Aluminium-Schiebebalken aus der Legiering Anticorodal (AlMgSi).
De lezing zal worden gehouden in het
hoofdkantoor van N.V. „R.H.I.W .A.”,
Giessenweg 65-67, Rotterdam, alwaar nade­
re bijzonderheden zijn te verkrijgen.
F irm a J . Bernoski, Scheeps- en W erk ­
tu ig k u n d ig E xpert
Met ingang van 1 maart 195 8 werd het
kantoor van de firma J. Bernoski, scheepsen werktuigkundig expert te Rotterdam
verplaatst naar Statensingel 129b, Rotterdam-C2. Het telefoonnummer blijft onge­
wijzigd 44636.
W aijboers E xpertise en Techn. A dvies­
b u reau , A m sterdam
Op 20 januari 1958 werd opgericht W aij­
boers Expertise en Adviesbureau, Jasonstraat
21, Amsterdam. Doel en werkwijze van dit
bureau luiden: het geven van adviezen en
uitwerken van plannen op het gebied van
technische transportproblemen in de ruim­
ste zin en deskundig onderzoek bij schaden.
Technische Hogeschool D elft
Geslaagd voor het kandidaatsexamen voor
scheepsbouwkundig ingenieur: J. H. van
Zutphen, Delft.
Geslaagd voor het ingenieursexamen voor
werktuigkundig ingenieur: H. G. Aalbersberg, Amsterdam; Raden Mas Mohamad Abdulkrim, Delft; M. Affandi, Delft; J. Baart
de la Faille, Haarlem; A. ten Busschen,
Veessen; J. J. C. Couwenberg, Eindhoven;
A. D. Damen, ’s-Gravenhage; W. A. I.
Goethals, Sas van Gent; H. C. den Herder,
Rotterdam; D. W. Heuff, Wassenaar; J.
A. de Kloe, Vlissingen; Jhr. W. Laman Trip,
Wassenaar; R. E. Meulenberg, Rotterdam;
R. J. M. Nagel, Amsterdam; J. C. F. J.
Otten, Weert; N. C. J. Ros (met lo f),
Delft; A. J. A. Schoenmakers, Vlissingen;
Soedarsono Prawironoto, Delft; Tan Wie
Goan, Delft; J. S. Terpstra, W ijtgaard; O.
B. Vrijburg, Arnhem.
. Geslaagd voor het ingenieursexamen voor
vliegtuigbouwkundig ingenieur: G. Y.
Nieuwland, Ridderkerk.
R ijkscom m issie voor de M ach in isten exam ens, ’s-G ravenhage
Behoudens onvoorziene omstandigheden zul­
len de mondelinge examens voor de 2e examenzitting in 1958 voor Motordrijver Klei­
ne Handelsvaart en voor de examens voor
scheepswerktuigkundige als volgt plaats
vinden:
11, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 20, 21, 25, 26,
27 en 28 maart A ; 11, 12, 13, 14, 17, 18,
19, 20, 21 en 25 maart VD; 10, 11, 12, 13,
14, 17, 18, 19 en 20 maart MDR; 8, 9, 10,
11, 14, 15, 16, 17 en 18 april B 1; 10,
11, 14, 15, 16, 17 en 18 april B 2; 21, 22,
23, 24 en 25 april C 1; 21 en 22 april C 2;
nader te bepalen datum C l-oud, C2-oud en
B2-oud.
De 3e examenzitting zal beginnen 1 mei
195 8. De inschrijving voor deze zitting is
opengesteld van 10 maart tot en met 20
m aart 1958.
H.H. Directeuren van opleidingsscholen
en particuliere inrichtingen van onderwijs
wordt verzocht, te willen opgeven het aan­
tal kandidaten, dat zich voor d it examen
zal aanmelden.
Inschrijvingen worden alleen to t b o ven ­
genoem de datum aangenomen. Te laat bin­
nengekomen en onvolledige stukken zullen
teruggezonden worden.
Het examengeld mag uitsluitend gestort
worden op de girorekening van de Com­
missie No. 30 54 60, Geen postwissels!
Inschrijfformulieren met nadere aanw ij­
zingen zijn gratis verkrijgbaar bij de Com­
missie. Scholen kunnen deze formulieren in
voorraad krijgen.
H oofdcomm issie voor de n o rm alisatie in
N ed erlan d (H C N N )
Normalisatie van booglassen m e t de hand
De Hoofdcommissie voor de Normalisatie
in Nederland (H CN N ) heeft gepubliceerd
de definitieve normen:
NEN 1062 Booglassen m et de hand,
delen I — VI.
Toelichting:
De normen NEN 1062 I t.m. NEN 1062
VI Booglassen met de hand, delen I t.m. VI
hebben ten doel het geven van richtlijnen
die als basis kunnen dienen bij het geven en
aanvaarden van opdrachten op lastechnisch
gebied.
Het verschijnen van NEN 1062 moge in
zekere zin als mijlpaal in de geschiedenis van
de lastechniek worden gezien. Commissie 36
Normalisatie op lasgebied heeft zich bij het
samenstellen hiervan op het standpunt ge­
steld dat alleen datgene wat reeds in de
techniek leeft en gebruikt wordt voor nor­
maliseren in aanmerking komt; zij heeft
zich afzijdig gehouden van de talrijke nieu­
we ontwikkelingen die zich op lasgebied
reeds ten dele voltrokken hebben en nog in
ontwikkeling zijn. Zo vindt men in NEN
1062 niets vermeld over lassen onder poederdek en lassen in beschermende gasatmosferen.
Voorts zoekt men tevergeefs naar de beproevingsmethoden en keuringseisen voor elek­
troden geschikt voor het booglassen van ge­
legeerde stalen en elektroden voor oplasdoel­
einden.
Er moge hier vermeld worden dat Com­
missie 3 6 deze laatste onderwerpen thans
reeds in behandeling en studie heeft genomen
en meent hiermede haar werkzaamheden met
vrucht te kunnen voortzetten.
De Commissie heeft er doelbewust van
af gezien om NEN 1062, zowel naar de let­
ter als naar de geest de aanduiding en het
karakter van een bindend voorschrift te
geven, daar met een voorschrift in de hand
veel onheil gesticht kan worden. Anderzijds
kan, zoals in de doelstelling is vermeld,
NEN 1062 in talrijk e gevallen een advies
en raad verstrekken bij het opstellen van
overeenkomsten over opdrachten, het keuren
van elektroden en het verkrijgen van een
oordeel omtrent de vakbekwaamheid van
lassers enz.
Zeer in het bijzonder moge gewezen wor­
den op deel VI, de richtlijnen voor het ont­
werpen en berekenen van gelaste verbindin­
gen. Met het verschijnen van dit deel VI
is ongetw ijfeld zowel nationaal als interna­
tionaal baanbrekend w erk verricht, dat
ailerwege de aandacht heeft getrokken. Een
korte toelichting op het eveneens belangrijke
deel III van NEN 1062 verdient w ellicht
nog aanbeveling. De in de keuringseisen
vermelde waarden waaraan de mechanische
eigenschappen van een bepaalde elektrodesoort moeten voldoen zijn opgesteld nadat
de Commissie de beschikking had gekregen
over een wel zeer uitgebreid resultaat van
proefnemingen.
De proefnemingen zijn uitgevoerd vol­
gens de methode beschreven in deel III,
d.w.z. een methode die w at de uitvoering
van het lassen en de keuze van de elektrodedikten betreft, zo dicht mogelijk staat naast
het lassen in de praktijk en waarbij het on­
derzoek naar de eigenschappen van de ge­
laste verbinding de grondgedachte heeft ge­
vormd. De Commissie heeft dank zij de
medewerking van tal van bedrijven en
fabrikanten dit uitgebreide cijferm ateriaal
ter beschikking gekregen. Ter illustratie van
de objectiviteit die bij het verkrijgen van dit
cijferm ateriaal betracht kon worden moge
dienen, dat voor de proefneming van een be­
paalde elektrodesoort of type elektrode drie
fabrikaten ter beschikking werden gesteld,
welke drie fabrikaten door vier verschillen­
de lassers uit vier verschillende bedrijven
gelast werden. Zo kwamen voor de bepaling
van de mechanische eigenschappen van één
elektrodesoort 3 X 4 = 12 proefstukken
ter beschikking w aaruit 12 X de trek-,
buig- en kerfslagstaven werden vervaardigd.
U it deze grote hoeveelheid waarden werd de
uiteindelijke waarde voor de keuringseis vol­
gens de mathematische methode van de
waarschijnlijkheidsberekening opgemaakt.
De Commissie heeft zich dus niet laten
leiden door reeds bekende of bestaande waar­
den die als eisen voor de mechanische eigen­
schappen voor de keuring genomen konden
worden, doch heeft een zeer omvangrijke
proefneming uitgevoerd, waardoor zij weet
dat de aangegeven eisen voor de goedkeuring
ten volle verantwoord zijn.
De Commissie is zich ten volle bewust
dat NEN 1062 thans niet als een afgedaan
stuk w erk ,,in de kast” kan worden gebor­
gen. Zij b lijft attent op alle ontwikkelingen
die het booglassen en vooral de elektrotech­
niek ook nog heden ten dage doormaakt. Zij
zal alle hieruit voortvloeiende noodzakelijke
w ijzigingen en aanvullingen in NEN 1062
aanbrengen om zo nodig over 5 jaar een her­
ziening van NEN 1062 aan de Technische
Raad van de H C N N te presenteren.
Moge NEN 1062 in zijn huidige vorm
aan de Nederlandse industrie, die internatio­
naal gezien, zeer zeker w at het lassen be­
treft, op een hoog niveau staat, een bijdrage
leveren om dit niveau te handhaven en zo
mogelijk te verhogen.
Deze norm die uit 6 delen bestaat kan
worden besteld bij de boekhandel of recht­
streeks bij het Centraal Normalisatiebureau.
Postbus 70, ’s-Gravenhage, tel, 514041.
De prijs van de delen I en V bedraagt
resp. ƒ 5,— per exemplaar. Voor de delen
II, III en IV resp. ƒ 6,— per exemplaar
en voor deel VI ƒ 8,— per exemplaar.
Aan de contribuanten van de Stichting
voor de Normalisatie in Nederland wordt
een korting verleend van 50%. Deze kor­
ting geldt ook voor onderwijsinstellingen en
studerenden.
Bij gelijktijdige afname van 10 of meer
van deze normen wordt bovendien een extra
korting gegeven van 10 tot 40% .
NEN 1018-A G ez ich tsp u n ten v o o r h e i o n t ­
w e r p e n , h et v e r v a a r d ig e n en h e t berek enen
v a n elek trisch ge la s te staalcon stru cties v o o r
h e fw e r k tu ig e n
Toelichting:
Deze norm is opgesteld door commissie D
D rijfw erk en hefwerktuigen.
In de bestaande uitgave van N 1018
staat op blz. 78 onder artikel No. 120 de
verwijzing zie N . . . .
De stippeltjes hebben nu eindelijk vorm
gekregen en wel in de vorm van NEN 1018A. Deze uitgave zal te zijner tijd in N 1018,
waarvan de herziening in bewerking is, wor­
den op genomen; zij is bedoeld om als richt­
lijn te dienen bij het ontwerpen van gelaste
staalconstructies voor hefwerktuigen.
NEN 1018-A is samen met het reeds ver­
schenen 1062-VI Lassen. Booglassen met
de hand. Richtlijnen voor het ontwerpen en
berekenen van gelaste verbindingen, een
waardevolle bijdrage voor het kiezen van de
lasconstructie voor de meer of minder dyna­
mische belastinggevallen welke bij hefwerk­
tuigen voorkomen.
Deze norm kan worden besteld bij de
boekhandel of rechtstreeks bij het Centraal
Normalisatiebureau, tegen de prijs van
ƒ 2, Aan de leden van de Stichting voor de
Normalisatie in Nederland wordt een kor­
ting verleend van 5 0%. Deze korting geldt
ook voor onderwijsinstellingen en stude­
renden.
Bij gelijktijdige afname van 10 of meer
examplaren wordt bovendien extra korting
gegeven die van 10 tot 40% kan bedragen.
Produktiviteit en Film
Op 2 9 januari jl. werd door de Contact­
groep Opvoering Produktiviteit en de Stich­
ting Technisch Filmcentrum een bijeen­
komst georganiseerd in de Stadsschouwburg
te Utrecht. Het motto voor deze bijeen­
komst: „Produktiviteit en Film” was geko­
zen, omdat op deze morgen drie Nederlandse
film s, welke onder auspiciën van het Tech­
nisch Filmcentrum in opdracht van de Con­
tactgroep Opvoering Produktiviteit werden
vervaardigd, hun première beleefden.
De vergadering werd bij gewoond door
± 5 00 vertegenwoordigers van het bedrijfs­
leven en haar organisaties en van de over­
heid, onder wie de Commissaris van de Koningen in de provincie Utrecht.
Ir. W. H . van Leeuwen, voorzitter van de
Contactgroep Opvoering Produktiviteit be­
toogde in zijn openingswoord, dat de pro-
duktiviteitsbevordering een geschiedenis
zonder einde is. Bestedingsbeperking en
Euromarkt zijn weer nieuwe aansporingen
om zich in deze vraagstukken te verdiepen.
Aanvankelijk is er op dit terrein veel aan
de weg getimmerd. Thans zijn er zoveel
bouwsels langs die weg verschenen, waarvan
spreker o.m. de bedrijfstaksgewijze produktiviteitscentra, de Werkgroep Typebeperking, de Kwaliteitsdienst en in het bijzon­
der het Technisch Filmcentrum noemde, dat
de algemene voorlichting over produktiviteitskwesties misschien minder opvalt. De
heer Van Leeuwen zag de drie films, die op
deze bijeenkomst hun première beleefden
als nieuwe hulpmiddelen, die aan het arse­
naal van produktiviteitswapens waren toe­
gevoegd. Alle drie trachten — ieder op hun
terrein — een bijdrage te leveren in de strijd
tegen de bedrijfsblindheid, of die nu de
vorm aanneemt van sleur in de administra­
tie, van zorgeloosheid ten aanzien van de
brandpreventie of van onveiligheid bij het
intern transport.
Na dit openingswoord werd vertoond het
bedrijfsjournaal nr. 2 - „Papier en formu­
lier” (Polygoon Profilti N .V .), waarin een
aantal aan de praktijk ontleende voorbeelden
worden getoond van werkmethodeverbeteringen in de administratieve sector en waar­
uit duidelijk blijkt dat vaak met eenvoudige
hulpmiddelen en weinig kosten sneller, beter
en gemakkelijker kan worden gewerkt.
De tweede spreker van deze morgen was
mr. F. R. Mijnlieff, directeur-generaal voor
openbare orde en veiligheid van het Minis­
terie van Binnenlandse Zaken, die aan de
hand van cijfermateriaal aantoonde, dat de
jaarlijkse stijging van brandschade hoofd­
zakelijk wordt veroorzaakt door branden in
de sector handel en nijverheid en dat dus
vooral daar getracht dient te worden deze
stijging tegen te gaan, hetgeen zeker moge­
lijk is. De kosten die gemoeid zijn met het
treffen van voorzieningen op het gebied van
brandpreventie worden trouwens goeddeels
gedekt door de vermindering van de ver­
zekeringspremie, waarvan hij enige frap­
pante voorbeelden gaf. Spreker besloot met
een oproep aan het bedrijfsleven, zich te
bezinnen en eens even stil te staan bij de
vraag wat er kan gebeuren en w at daar­
tegen gedaan moet worden.
De hierna vertoonde film „Geef de brand
geen kans” (produktie Albert Brosens) liet
zien, dat door onnadenkendheid, onacht­
zaamheid en. . . . onverschilligheid steeds
meer branden uitbreken; maar ook, dat vele
van deze branden in de kiem gesmoord had­
den kunnen worden, indien er, al naar de
grootte van de onderneming, brandweermaterialen of bedrijfsbrandweren geweest
waren.
De laatste spreker, ir. B. W ilton, direc­
teur van de N.V. Dok- en W erf maatschap­
pij Wilton-Fijenoord, hield een pleidooi voor
het streven naar veiligheid in het bedrijf,
dat een onderdeel van het algemene sociale
beleid en een zaak van voortdurende waak­
zaamheid behoort te zijn. Het feit dat reeds
vele maatregelen genomen zijn, mag er dus
niet toe leiden dat de aandacht voor dit on­
derwerp verzwakt. Hoewel de ethische norm
uitgangspunt voor dit streven is, is daar­
naast het bedrijf zelf economisch er mee ge­
baat. Zelf verantwoordelijkheidsgevoel heb­
ben is hierbij niet voldoende; men moet d it
ook bij anderen aankweken, waartoe veel
middelen ten dienste staan, vooral de film.
Zo zal bij een goed gevoerd bedrijfsbeleid
het streven naar veiligheid gezien worden
als een gemeenschappelijke taak, welke zich
b.v. kan uiten in veiiigheidscommissies o.d.
Op dit betoog sloot de laatste film, „Elke
twee minuten*’ (Carillon Film N .V .) geheel
aan. 63.000 ongelukken per jaar bij het be­
d rijf stransport; 3.000 slachtoffers zijn
maandenlang invalide en tientallen ongeluk­
ken hebben een dodelijke afloop. Maar ook
hier gebeuren 9 van de 10 ongelukken door
onvoorzichtigheid, onoplettendheid en over­
moed. N a vertoning van deze film werd de
bijeenkomst door de voorzitter ir. W. H.
van Leeuwen gesloten. De hierboven ver­
melde film s kunnen voor vertoning worden
aangevraagd bij het Technisch Filmcentrum
- Stadhouderslaan 152 - Den Haag (tel.
01700-5 5 83 0 0 ), „Papier en Formulier” bestelnummer F 483, „Geef de brand geen
kans” - bestelnummer F 482 en „Elke twee
minuten” - bestelnummer F 484. De draaitijd van deze films is ± 15 minuten.
Voorschriften voor het gebruik van
propaan in de industrie
In de serie publikaties van de Arbeids­
inspectie is verschenen „Aanwijzingen voor
het veilig gebruik van propaan voor indu­
striële doeleinden”.
Mengsels van propaan en zuurstof, welke
kunnen ontstaan als propaan uit de flessen,
de toestellen of de slangen ontsnapt, zijn
zeer brandbaar en bij een gehalte van 2%
propaan zelfs reeds explosief.
Genoemde publikatie m aakt de gebrui­
kers van propaan attent op de terzake gel­
dende voorschriften, opgenomen in het
„Veiligheidsbesluit voor fabrieken of werk­
plaatsen 193 8” en geeft voorts aanwijzin­
gen, gegrond op verkregen ervaring, welke
voor het veilig werken met propaan van be­
lang zijn.
De publikatie is verkrijgbaar bij de Cen­
trale Dienst der Arbeidsinspectie, Nieuwe
Uitleg 12 te ’s-Gravenhage. De prijs be­
draagt ƒ 0,2 5 per exemplaar; toezending
volgt na storting op girorekening no.
425088.
T ew aterlatingen
Op 11 januari 1958 is met goed gevolg
te water gelaten het m.s. Finisterre, bouwno.
143 van Bijker’s Aannemingsbedrijf N.V. te
Gorinchem,, bestemd voor Fouquet-Sacop
te Marseille.
Afmetingen zijn: lengte 1.1. 75,24 m,
breedte o. sp. 11,00 m, holte tot dek 5,00 m.
In d it schip wordt geïnstalleerd een 4takt enkelwerkende M.A.N.-motor van het
type G 8V40/60A met een vermogen van
1680 pk bij 275 omw/min.
Het m.s. F inisterre wordt gebouwd onder
hoogste klasse Bureau Verkas.
Op 26 januari 1958 is met goed gevolg
te w ater gelaten het m.s. F lolendrecht,
bouwno. 759 van de Dok- en "Werf Maat­
schappij Wilton-Fijenoord N.V. te Schie­
dam, bestemd voor Phs. van Ommeren N.V.
te Rotterdam.
Afmetingen zijn: lengte 1.1. 153,30 m,
breedte o. sp. 20,60 m, holte tot dek
13,25 m.
In d it schip wordt geïnstalleerd een 2takt enkelwerkende W.F.-M.A.N.-motor
van het type K6Z78/140 C met een vermo­
gen van 6750 pk bij 115 omw/min. Het
m.s. F lolendrecht wordt gebouwd onder
hoogste klasse Bureau Veritas.
Op 29 januari 1958 is met goed gevolg
te water gelaten het m.s. Simson bouwno. 21
van Maschinefabriek & Scheepswerf Fa. A.
van Bennekum te Sliedrecht, bestemd voor
N.V. Zeesleep- en bergingsbedrijf Wijsmüller te IJmuiden.
Afmetingen zijn: lengte 1.1. 28,12 m,
breedte o. sp. 7,79 m, holte tot dek 3,98 m.
In dit schip wordt geïnstalleerd een 2takt enkelwerkende BOLNES-motor van het
type 8L met een vermogen van 400 pk bij
43 0 omw/min.
Het m.s. Simson wordt gebouwd onder
hoogste klasse Bureau Veritas.
Bij de N.V. Scheepsbouwbedrijf v/h Th.
J. Fikkers te Foxhol (G r.) werd 3 februari
195 8 met goed gevolg te water gelaten het
nieuwe motorkustvaartuig Sylvia, dat wordt
gebouwd voor rekening van de heer H.
Roossien te Appingedam.
De Sylvia (bouwno. 91) is van het gladdektype, meet 880 ton d.w. en heeft de vol­
gende afmetingen: lengte o.a. 57 m, lengte
tussen de loodlijnen 51,50 m, breedte 9,20
m en holte 4 m. De beladen diepgang be­
draagt 3,60 m.
De voortstuwing zal geschieden door een
500 pk Bronsmotor. De uitrusting zal o.a.
bestaan uit twee masten met laadbomen met
een hijs vermogen van twee ton, hydrauli­
sche lieren, elektrisch-hydraulische stuurmachine, radiotelefonie, richtingzoeker en
echoloodinstallatie. De hulpaandrijving zal
geschieden door drie Samofa hulpmotoren
van 25 pk elk.
De bouw vindt plaats onder toezicht van
Lloyd’s Register of Shipping 100 AI en
Scheepvaart Inspectie voor de onbeperkte
vaart.
Bij de N.V. G. J. van der W erff’s
Scheepsbouw te Westerbroek heeft 6 febru­
ari 195 8 de tewaterlating plaatsgevonden
van het kustvaartuig Fandora, een gladdekkustvaartuig van 550 ton dw., bestemd
voor de heer H. Westers te Groningen. De
voornaamste afmetingen van dit schip zijn:
lengte over alles 51,40 m., lengte tussen de
loodlijnen 46,60 m, breedte 8 m, holte 3,27
m en diepgang 2,96 m.
Als hoofdmotor zal een 6 ER 395 pk
Brons worden geplaatst, voor hulpaandrij­
ving worden in de machinekamer twee Listermo toren opgesteld. Het schip krijgt
voorts twee masten, twee laadbomen voor
een hijs vermogen van twee ton, Bodeweslieren met twee 12 pk Listermotoren, een
Bodewes-ankerlier met twee 12 pk Lister­
motoren, een dito stuurgerei in oliebad,
echolood, radiotelefonie, richtingzoeker, 110
volts Eekels-lichtinstallatie en tal van
andere nautische en technische voorzie­
ningen.
De inhoud balen bedraagt 24.000 cbft,
voor graan 26.000 cbft, de ballastcapaciteit
is 183 ton, voor bunkers 3 5 ton en voor
drinkwater 10 ton. De bouw geschiedt onder
toezicht van American Bureau of Shipping
en Scheepvaartinspectie, onbeperkte vaart.
De kiel werd gelegd voor een kustvaartuig
van het raised-quaterdektype, groot 725 ton
dw., bestemd vopr de heer P. L. Onnes te
Haren. In dit schip zal als hoofdmotor een
500 pk 8 ED Brons worden geplaatst.
Op 6 februari 1958 is met goed gevolg
te water gelaten het m.s. C arn issesin gel,
bouwno. 1259 van D. & Joh. Boot N .V .
Scheepsbouwwerf „De Vooruitgang” te
Alphen aan de R ijn, bestemd voor „Invotra”
N.V. te Rotterdam.
Afmetingen zijn: lengte 1.1. 48,75 m ,
breedte o. sp. 8,65 m, holte tot dek 3,50 m .
In dit schip wordt geïnstalleerd een 4 takt enkelwerkende Industrie-motor van h et
type 6D70 met een vermogen van 450 p k
bij 3 50 omw/min.
H et m.s. Carnissesingel wordt gebouwd
onder hoogste klasse Bureau Veritas.
Op 7 februari 1958 is met goed gevolg
te water gelaten het m.s. Pain 32, bouwno.
68 van Niestern Scheepsbouw Unie N .V .
te Hellevoetsluis, bestemd voor de Steen­
kolen en Handels Vereniging N .V. te R o t­
terdam.
Afmetingen zijn: lengte 1.1. 72,50 m ,
breedte o. sp. 9,40 m, holte tot dek 2,80 m .
In dit schip wordt geïnstalleerd een 2tak t enkelwerkende Crossley-motor van het
type HRN 6 met een vermogen van 5 50 pk
bij 375 omw/min.
Het m.s. Pam 32 wordt gebouwd onder
klasse Bureau Veritas.
Bij de N.V. Scheepswerf Kerstholt te
Groningen werd 8 februari 19 5 8 met goed
gevolg te water gelaten het nieuwe motor­
kustvaartuig B u ccaneer, dat wordt gebouwd
voor de Rederij Bennet C. K. Hansen e.a.
te Kopenhagen. De doop werd verricht door
mevrouw M. A. Kerstholt-Pronk te G ro­
ningen.
De B u c ca n e er (bouwno. 214) is van het
gladdektype, meet 540 ton d.w. en heeft
de volgende afmetingen: lengte tussen de
loodlijnen 49,80 m, breedte 8 m en holte
3,30 m. De beladen diepgang bedraagt
2,95 m.
De voortstuwing zal geschieden door een
3 60 pk B. & W . Alpha-motor. In de m a­
chinekamer zullen voorts twee D eutz h u lp ­
motoren van 2 5 pk worden opgesteld.
De uitrusting zal verder bestaan uit é é n
mast met twee laadbomen met een hijsver­
mogen van twee ton, Hatlapa motorlaad- en
ankerlieren, aan dek drie Deutz hulpmo­
toren van 16 pk, oliegestookte centrale v er­
warm ing, elektrische lichtinstallatie van 110
volt, echoloodinstallatie, radiotelefonie en
peilinrichting.
Het schip wordt voorzien van ijsversterking. De ruiminhoud bedraagt 26.000 cft.
balespace.
De bouw geschiedt onder toezicht van
Klasse Bureau Veritas en Deense Scheep­
vaart Inspectie.
Op 15 februari 1958 is met goed gevolg
te water gelaten het m.s. P er g o , bouwno,
206 van N.V. Scheepsbouw- en R eparatie­
bedrijf Gebr. Sander te D elfzijl, bestemd
voor de heer G. de Vries te Zwartsluis.
Afmetingen zijn: lengte 1.1. 43,23 m,
breedte o. sp. 7,80 m, holte tot dek 3,15 m.
In dit schip wordt geïnstalleerd een 4takt enkelwerkende Brons-motor van het
type 4 ED met een vermogen van 220 p k bij
300 omw/min.
Het m.s. P ergo wordt gebouwd onder
hoogste klasse Bureau-Veritas.
Proeftochten
Op de Eems heeft 6 februari 195 8 de
goed geslaagde proefvaart plaats gevonden
van het m.s. H e n rica Thekla, dat werd ge­
bouwd bij Bodewes’ Scheepswerven N.V. te
Martenshoek, voor rekening van de Rederij
„Henrica Thekla” te Hoogezand.
H et schip is van het gladdektype en meet
930 ton d.w .; de grainspace bedraagt
41.300 cft.
De afmetingen bedragen: lengte o.a.
60,40 m, breedte 9,20 m, holte 4,10 m.
H et schip is voorzien van een 600 pk 8
cil. Deutz motor, waarmede tijdens de
proefvaart een snelheid werd behaald van 11
m ijl.
In de motorkamer zijn geplaatst 2 21 pk
Lister aggregaten voor aandrijving van 2
40 m 3 Borga pompen, compressor en 6 kW
dynamo, enz.
De uitrusting bestaat u it 2 masten met 2
laadbomen van 3 ton, 2 motorlaadlieren,
motorankerlier, handkaapstand (Bodewes),
elektrisch hydr. stuurm achine (Svendborg),
oliegestookte centrale verwarming, elektri­
sche installatie van 110 volt (Jan Bodewes),
koud en w arm stromend w ater, echolood,
richtingzoeker, radiotelefonie, enz.
De bouw geschiedde onder toezicht van
Klasse Lloyd Register of Shipping 100 A l
en Scheepvaart Inspectie voor de onbeperkte
vaart.
Op de Eems heeft de geslaagde proefvaart
plaatsgevonden van het nieuwe motorkustvaartuig Speranza, dat bij de Scheepswerf
Fa. H ijlkem a te Martenshoek (G r.) werd
gebouwd voor rekening van de heer R. Huizinga te Groningen.
De Speranza (bouwn. 2/65) is van het
gladdektype, meet 500 ton d.w. en heeft de
volgende afm etingen: lengte o.a. 48 m,
lengte tussen de loodlijnen 43,3 0 m, breedte
7,65 m en holte 3,15 m. De beladen diep­
gang bedraagt 2,88 m.
De voortstuwing geschiedt door een 4
E.D. Bronsmotor van 240 pk, waarmede het
schip tijdens de proefvaart een snelheid be­
haalde van ca. 9 knoop. In de machinekamer
is voorts één Lister hulpmotor van 20 pk
op gesteld.
De uitrusting bestaat verder uit twee
masten met twee laadbomen met een hijs­
vermogen van twee ton elk, lieren en stuurw erk van het fabrikaat Bodewes Hooge­
zand, aan dek twee Lister hulpmotoren van
16 pk, centrale verwarm ing, elektrische
lichtinstallatie, radiotelefonie en richting­
zoeker.
De bouw geschiedde onder toezicht van
Klasse Bureau Veritas en Scheepvaartinspec­
tie voor de onbeperkte vaart.
Op 10 februari 195 8 heeft met goed ge­
volg proef gevaren het m.s. N icolaz ic,
bouwno. 169 van Holland Launch N.V. te
Amsterdam, casco bij Scheepswerf W . Visser
& Zoon te Den Helder, bestemd voor de
heren Mauvoison et le C off te Lorient.
Afmetingen zijn : lengte 1.1. 22,27 m,
breedte o. sp. 6,30 m, holte tot dek 3,25 m.
In dit schip is geïnstalleerd een 4-takt
enkelwerkende Kromhout-motor van het
type 6F240 met een vermogen van 33 0 pk
bij 650 omw/min.
Het m.s. N ico la z ic werd gebouwd onder
klasse Bureau Veritas.
Op de Eems vond 14 febr. ’58 de proef­
vaart plaats met het kustvaartuig M argriet
L, gebouwd bij de N.V. Scheepswerf „Gruno” te Foxhol, voor rekening van de rederij
Liemberg te Groningen.
Het vaartuig, dat tot het raised quarterdektype behoort, meet 700 ton d.w. Als
hoofdmotor staat een 395 pk MWM-motor
opgesteld. De bouw geschiedde onder toe­
zicht van Lloyds Register of Shipping, 100
A - l en Scheepvaartinspectie, onbeperkte
vaart.
Het motortankschip Esso N ederland 103,
gebouwd bij de N.V. Scheepsbouw Mij. De
Hoop te Schiedam is na gunstige proefvaart
op de Nieuwe Waterweg op 17 februari ’ 58
overgedragen aan de Esso Nederland N.V. te
’s-Gravenhage. Enige bijzonderheden om­
trent bouw en inrichting zijn: lengte 21,98
m, breedte 3,93 m, holte 1,32 m, tankinhoud
ca. 60 m3, laadvermogen ca 50 ton. Het
schip is verdeeld in voorpiek, bergruim, 4
tanks, motorkamer, waarboven dagverblijf
en stuurhut.
In de motorkamer is een Caterpillar
scheepsdieselmotor geplaatst met een ver­
mogen van 90 pk bij 1600 omw/min.
Het verpompen van de lading geschiedt
door een aan dek opgestelde Houttuinpomp,
met een capaciteit van 50 m3/uur. De aan­
drijving hiervan geschiedt door een Lohmann frictiekoppeling. De laad- en loslei­
dingen zijn zodanig ingericht dat iedere tank
afzonderlijk geladen en gelost kan worden.
De snelheid bij de proefvaart was gemid­
deld 15 km.
Op 19 februari 1.1 is tijdens de officiële
proefvaart op de Nieuwe Waterweg het m.s.
C on Brio door de N.V. Scheepswerf Janssen
te Druten aan de eigenaar, de Groningse
reder F. van der Laan, overgedragen.
De C on Brio is een gladdekcoaster met de
volgende afmetingen: lengte 54,75 m,
breedte 8,00 m, holte 3,3 5 m, inhoud 416
b.r.t. en is gebouwd onder Lloyds Classifi­
catie voor de Atlantische Vaart en Scheep­
vaart Inspectie met speciaal Houtvaart-certificaat. Het schip is uitgerust met een
hoofdmotor M.A.K. 360 pk, direct omkeer­
baar.
Het schip is voorzien van Mac Gregor sta­
len luiken, terwijl de verdere uitrusting o.a.
bestaat uit: 2 strijkbare masten, elk met een
laadboom cap. 2 ton, waarvan de hijslieren
elektrisch-hydraulisch worden aangedreven,
evenals de ankerlier.
Voor de opvarenden is op het achterschip
een ruime accommodatie, voorzien van alle
gemakken, als stromend warm en koud
water, centrale verwarming en moderne be­
timmeringen.
Tot de navigatie-instrumenten behoren
o.a. een Decca loran-apparaat, telefoniezender, echolood en peilontvanger. De
reddingsmiddelen bestaan uit twee opblaas­
bare rubbervlotten en een kleine boot, samen
plaats biedend aan 52 personen.
Overdrachten
Op 2 5 januari 1958 werd door de N.V.
Dok -en Werf Mij. „Wilton-Fijenoord” te
Schiedam het motorschip Mississippi L loyd
aan de N.V. Kon. Rotterdamsche Lloyd te
Rotterdam overgedragen. Mej. S. W. Ruys,
die op 19 oktober 1957 als doopster van het
schip optrad, hees nu de K.R.L.-vlag en
schonk aan de gezagvoerder, kapitein H. G.
Broskhuisen een oude kaart van Noord- en
Zuid Amerika, waarop het stroomgebied van
de rivier de Mississippi staat afgebeeld.
De voornaamste bijzonderheden van het
schip zijn: lengte over alles 528'-3% /',
lengte tussen de loodlijnen 488'-10/4//,
breedte op spanten 6 5 '-11%",
holte
40'-7n>"> diepgang 2 8/-/4//.
Het schip is van het gesloten shelterdecktype met accommodatie voor 12 passagiers.
Achter de voorpiek bevinden zich drie laad­
ruimen, waarin onder het hoofddek nog een
extra tussendek is ingebouwd. Door een
tunnel gescheiden bevinden zich hierachter
een laadruim, waaronder vier dieptanks.
Ter hoogte van de motorkamer bevinden
zich op het tussendek aan S.B. laadruimen
voor gekoelde, bevroren en diepvriesprodukten. Aan B.B. liggen de koelruimen voor de
normale dienst- en proviandstores. Op dit
dek is ook de koelmachinekamer onderge­
bracht. Achter de motorkamer zijn nog twee
laadruimen met zes dieptanks.
De inhoud van de laadruimen bedraagt
594.000 cft, die van de koel- en vriesruimen
ca. 5400 cft en die voor de speciale lading
2700 cft. De dieptanks hebben een inhoud
van 3600 m3.
Het schip heeft uitgebreid laadgerei, be­
staande uit vier vierkante masten en vier
laadpalen. Er zijn 20 elektrische laadlieren
opgesteld voor het bedienen van tw aalf
5-tons en acht stuks 10-tons laadbomen.
Bovendien heeft het schip twee zware spie­
ren voor lasten van 8 5 ton en een van 40
ton.
De voortstuwing geschiedt door een 9-cilinder, enkelwerkende 2-takt dieselmotor
met drukvulling, fabrikaat Sulzer, type
9RSAD76, die bij 119 omw/min een ver­
mogen van 11.700 epk ontwikkelt, waar­
mede het geladen schip een vaart van 18
mijl verkrijgt. De motor is ingericht voor
het gebruik van zware olie als brandstof.
De passagiers worden ondergebracht in
zes tweepersoonshutten op het promenade­
dek met eigen toilet- en doucheruimte. Zij
hebben de beschikking over smaakvol inge­
richte eet- en rooksalons.
Op de commandobrug liggen de verblij­
ven voor de gezagvoerder en de marconist,
voorts fankamers, radiohut, kaartenkamer,
gyrokamer en stuurhuis, terwijl in het brugdekhuis de officieren hun accommodatie
hebben. De bemanning is ondergebracht in
comfortabele, merendeels eenpersoonshutten
midscheeps en in de kampagne. Voor de ver­
schillende diensten zijn ten behoeve van de
bemanning een 8-tal ruimten ingericht als
eetkamer en rooksalon. Alle verblijven zijn
airconditioned.
De navigatiemiddelen omvatten echolood,
SAL-log, radio-richtingzoeker, radio en
radar.
Ter gelegenheid van de eerste reis, die op
1 februari 1958 juist naar Amerikaanse ha­
vens aanving, heeft de gezagvoerder van de
directie van de K.R.L. in een speciaal houten
kistje een wimpel met de naam van het schip
meegekregen om tijdens een aan boord van
het schip te houden ontvangst voor autori­
teiten in de haven van New Orleans deze
aan de stad aan te bieden.
TIJDSCHRIFTENREVUE
Uittreksels van enige belangrijke artikelen uit buitenlandse tijdschriften, zoals deze worden verwerkt in de kaartzendingen, welke het Nationaal Technisch Instituut voor Scheepvaart en Luchtvaart maandelijks aan de daarop geabonneerden doet toekomen. De aanwinsten der bibliotheek op nautisch, resp. technisch gebied worden eveneens, op
kaarten vermeld, aan bovengenoemde abonnees toegezonden. Niet-abonnees kunnen zich afzonderlijk op deze aan­
winstenlijsten abonneren. Inlichtingen worden gaarne verstrekt door de directie van het Instituut, Burg.s’ Tacobplein 10
Rotterdam (tel. 56620).
„ R e c e n t d e v e l o p m e n t s in British N aval Main Pro puls ion Steam
T u rb in e s” , door F. J. Cowlin, O.B.E., M.I.Mech.E. en A. F. Veitch.
De auteurs laten de aanzienlijke vooruitgang sinds de tweede wereld­
oorlog zien, die gemaakt is in de constructie van de voortstuwingsstoomturbines bij de Britse marine. Deze vooruitgang omvat de ver­
beteringen in ontwerp en vervaardiging, waardoor hogere stoomcondities konden worden toegepast, met over de gehele lijn verbeterde
bedrijfsresultaten, welke behalve gewicht- en ruimtevermindering een
toegenomen bedrijfduur tot gevolg hadden. De stoot hiertoe kwam
voort u it oorlogservaringen en leidde spoedig tot de drie ontwerpen
van „D aring” turbines, waarvan er een uitvoerig wordt besproken.
De volgende stap was een onderzoek naar alle factoren die van invloed
zijn op de bedrijfsresultaten en het uithoudingsvermogen etc., en voor
zover het de hoofdturbines betreft worden de verschillende problemen
en daaruit voortvloeiende verbeteringen besproken. Het ontwerp van
de Y.E.A.D.-I turbine, dat uitvoerig wordt beschreven, is een verdere
ontwikkeling van het „Daring III” ontwerp en is een logische stap
vooruit na de onderzoekingen met de Y.E.47A. De bijzondere vereisten
van de anti-onderzeeboot fregatten maakten turbines met zeer u it­
zonderlijke kenmerken nodig, welke onder het hoofd Y 100 worden
beschreven, waarbij de redenen en de proefstand- en proef toch tresuitaten worden gegeven.
(Transactions of the Institute of Marine Engineers van
december 1957. Bldz. 497-525, 5 tek., 19 doorsneetek., 2 diagr., 8
graf., 1 foto, 17 tab., 2 lit .).
„ A n n a h e r u n g s v e r fa h r e n zur s c h n e ll e n A u slegtm g d er A u fla d u n g
bei 2,w e ita k t-D ie se lm o to r e n ”, door Dipl.-Ing. A. A. Reinhart.
(Motortechnische Z eitschrift van januari 1958. Bldz. 2-9, 3
diagr., 1 fig., 5 graf., 9 lit.).
„ H ig h T em p cra tu re s, H igh Pressures o r B oth? 1200 lb. p e r sq. in.
and 95 5 d e g . F.”
(Marine Engineering & N aval A rchitect- Annual Steam Number van 1957. Bldz. 43 8-444, 7 foto’s, doorsneetek, van oliebrander,
2 schem. tek., 3 schetstek., 1 schema, 3 tek.).
„ P r o t e c t i n g S teelw o rk a ga in st C o rro sio n ” .
(Shipbuilding & Shipping Record, van 19 dec. Bldz. 808 en
820, 4 foto’s).
„ T h e Bulk C arrier „C hristian R u ss”, First o f 13 Similor Vessels f o r
D i f f e r e n t O tvners. A C o m p l e t e A.C. Installation” .
(The Motorship van januari 1958. Bldz. 447-449, 1 foto, tek.,
langsdoorsnede, bovenaanzicht dekken, machinekamerplan ).
„ E igen h eiten des Wa r m e s ch u tz e s bei G asturbinen”, door Dipl.-Ing.
Karl Seiffert.
(Motortechnische Z eitschrift van december 1957. Bldz. 3 89394, 2 graf., 2 schema’s, 2 tab., 7 lit.).
„D er H e u t ig e Stand d er M a ch in en d er U m fo r m t e c h n i k ”, door
Prof. Dr.-Ing.habil. G. Oehler.
(W e rk sta tt und Betrieb van december 1957. Bldz. 824-852,
64 foto’s).
„F in n ed T u b es - and th eir P e r fo r m a n c e C haracteristics” , door A.
Lymer, B.Sc. (Eng.), A.M.I.Mech.E.
(N uclear Engineering van december 1957. Bldz. 504-509, 3
tab., 2 foto’s, 3 graf., 1 schem. tek.).
„ R o t e r y S haft M ech a n ica l Seals aboard Ships” . Alternative To
S t u f f i n g Boxes.
(Ship & Boat Builder van januari 1958. Bldz. 12-13, 2 tek., 2
foto’s ).
„ N ew L in e-C arryin g R a c k e t - W cssex fS elf-C o n ta in ed R e a d y t o
Fire’ l in e - c a r r y in g r o c k e t ”.
(T anker Times van januari 1958. Blz. 242).
„V erhalten v o n M e ta llk le b v e r b in d u n g e n ” door Prof. Dr. Ing. habil.
Karl W ellinger VDI en Dr. Ing. U lrich Rembold.
(Y D I Z eitschrift van 11 januari 195 8, bldz. 41-46, 1 tab., 16
diagr., 1 graf., 3 foto’s, 13 lit.).
„ S hip-P lating S u b je c t ed T o Loads B oth N o rm a l t o , a n d in t h e
Plane o f , t h e P late” door A. G. Young, B. Sc., Ph. D. Ofschoon h et
probleem van de rechthoekige plaat, blootgesteld aan belastingen
zowel loodrecht op als in het vlak van de plaat, een van de meest
belangrijke is voor de scheepsontwerper, is het nog kort geleden, d at
er met de theoretische oplossing van dit probleem vorderingen z ijn
gemaakt. De oplossingen, die van toepassing zijn in het elastische
gebied, missen echter proefondervindelijke bevestiging. In deze v er­
handeling worden proeven beschreven, die voor de B.S.R.A. werden
gedaan, om in dit gemis te voorzien. Resultaten van spannings- en
doorbuigingsproeven met vier zachtstalen platen, 2 vierkante en 2
rechthoekige, uitgevoerd op ware grootte, worden gegeven en v er­
geleken met resultaten verkregen door Timoshenko, Bleich en C h an g
en Conway. Aangetoond w ordt dat de benaderingsmethode van
Bleich, die algemeen kan worden toegepast, voldoende n auw keurig
is voor gebruik bij het ontwerpen van scheepsplaten. Series van g ra­
fieken, waarin de krommen van theoretische oplossingen en de voor­
naamste proefresultaten verenigd zijn, worden gegeven. De strekkin g
dezer krommen, de verschillende voorwaarden die hun toepassing be­
perken, en hun gebruik bij het ontwerpen, worden besproken. De
lezing wordt gevolgd door een discussie.
(Q u arterly T ransaction of the Institution of N aval A rc h itects van oktober 1957. Bldz. 578-600, 5 tek., 1 foto, 13 diagr., 1
fig., 10 tab., 5 graf., 1 aanh., 6 lit.).
„ K o m b in ie r te G a s-D a m p f om lagen f ü r S tationäre K r a f t w e r k e u n d
S ch iffs a n tr ie b e ” door Prof. Dr. techn. H. Melan. D it is een u ittreksel
van een lezing gehouden in november jl. voor de Schiffbautechnische
Gesellschaft. Voor middelbare vermogens van ongeveer 10 tot 16000
apk heeft de stoomturbine, niettegenstaande zijn gering therm isch
effect, als scheepsvoortstuwingsinstallatie stand kunnen houden t.o .v .
de dieselmotor. Om het thermisch rendement te verhogen bespreekt
de auteur de uitvinding van Dipl.-Ing. Franz Pauker, w aarbij voor
de conventionele stoomturbine-installatie een gasturbine-installatie
geschakeld wordt. Deze combinatie heeft een even hoog therm isch
rendement als een dieselmotorinstallatie. De twee principieel m oge­
lijke uitvoeringen worden behandeld, benevens de voordelen van de
ene boven de andere.
(S ch iff und H afen van december 1957. Bldz. 1038-1040, 3
schakelschema’s, 3 graf., 1 diagr.).
„ T h e A p pearance o f Ships” door Laurence Dunn. Hoewel het d u i­
delijk is, dat de doeltreffendheid van een nieuw gebouwd schip v an
overwegend belang is, ontvangen reders in Engeland niet steeds h e t
volle pond waarop zij recht hebben, tenzij het nieuwe schip behalve
doeltreffend te zijn, er ook doeltreffend en modern u it ziet. V ele
Britse na-oorlogse schepen steken w at betreft details in u ite rlijk e
vormgeving ongunstig af bij schepen gebouwd op het co ntinent.
Schrijver legt de nadruk op het grote belang van een aan trekkelijke
vormgeving en een evenw ichtig uiterlijk, en zet enkele redenen u iteen
voor dit gebrek aan moderne vormgeving. Hij bespreekt verschillende
punten en details, waarmede rekening gehouden moet worden om
het verschil tussen een goed en middelmatig uitziend schip naar vo ren
te brengen. Aan de hand van enkele foto’s van moderne — niet B ritse
— schepen w ijst schrijver op verschillende markante details in v o rm ­
geving en ontwerp, terw ijl tot slot een beschouwing w ordt g e w ijd
aan de kleur van de verf waarmede schepen worden geschilderd.
(Syren & Shipping van 1 januari 1958. Bldz. 57-63, 2 schets­
tek., 1 silhouet, 5 foto’s).

Binnenvaartschip: M/S EXTERNA Reg.nr. 02325275

lees hier - Rond- en Platbodem Klassenorganisatie

WALSEN - AA Machines

RefitFocus - Yachtfocus

VANTourer 600 VANTourer 630

SIJMEN ZWARTHOED - Nieuw

Land- en tuinbouw waarde van compost 12 maart 2014

WATERTRUCK PROEFVAARTEN in ZO-Brabant