Erfgoed in Alveringem - Gemeente Alveringem

Erfgoed in Alveringem
De Groote Oorlog laat zijn sporen na
Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de Westhoek het toneel waar de strijd losbarstte.
Honderdduizenden soldaten van meer dan 20 nationaliteiten sneuvelden hier.
Vandaag dragen talloze militaire begraafplaatsen, oorlogsmonumenten en sites een
vredesboodschap uit.
Frontsoldaat in Alveringem
Voorkant Sint-Audomaruskerk, 8690 Alveringem
Het natuurstenen standbeeld voor de Sint-Audomaruskerk stelt een frontsoldaat uit
de Eerste Wereldoorlog voor, die wijst naar het IJzerfront. Het monument werd
opgericht door de gemeente in nagedachtenis van haar gesneuvelde helden
tijdens 1914-1918.
Graf van Cyriel Verschaeve
Zuidzijde kerkhof, 8690 Alveringem
Sinds 1973 ligt Cyriel Verschaeve begraven aan de zuidzijde van de kerk. De
controversiële priester-dichter is in 1949 in ballingschap gestorven en begraven in het
Oostenrijkse Solbad Hall. Maar op 10 mei 1973 pakt de Vlaamse Militanten Orde
(VMO) uit met de spectaculaire ‘Operatie Brevier’. Een achtkoppig commando
onder leiding van Bert Eriksson heeft het stoffelijk overschot van Cyriel Verschaeve
opgegraven en naar het kerkhof van Alveringem gebracht. Op 3 augustus 1973 is
zijn stoffelijk overschot onder een plaat gewapend beton herbegraven. Het graf is
op 7 oktober 1973 na een indrukwekkende kerkdienst plechtig ingewijd.
In mei 1987 zijn rond het graf van Verschaeve acht Vlaamse oudstrijders verenigd,
eveneens onder een heldenhuldezerkje in de schaduw van de kerk. De aanleg van
het ereperk maakte deel uit van de herschikkingswerken op de gemeentelijke
begraafplaats.
Heldenhuldezerkjes
Nabij het graf van Cyriel Verschaeve
Heldenhuldezerkjes van Vlaamse gesneuvelden zijn nog terug te vinden op de
militaire kerkhoven van Oeren, Hoogstade en op de kerkhoven van Alveringem en
Beveren aan de IJzer. Deze heldenhuldezerkjes met een Keltisch kruis, een meeuw of
Blauwvoet en de letters AVV VVK (Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus) is
door frontsoldaat, schilder en tekenaar Joe English ontworpen.
Open Brief door Frontbeweging
Nieuwstraat 52, 8690 Alveringem
De gedenkplaat, opgehangen aan de voorgevel van de gemeentelijke basisschool
van Alveringem herinnert aan de Frontbeweging en het drukken van de ‘Open brief’
aan Koning Albert I met de oproep om het lot van de Vlaamse frontsoldaten te
verbeteren. De brief werd in het huis van meester Selschotter gestencild op duizend
exemplaren door brancardiers van de 1ste
divisie en dat terwijl in andere
schoollokalen rijkswachters gekantonneerd waren. De brief werd op 11 juli 1917
verspreid onder de Vlaamse soldaten aan het IJzerfront. De Sûreté Militaire trad zeer
repressief op. Iedereen die betrapt werd met dit pamflet op zak, riskeerde
overplaatsing of een gevangenisstraf.
Herberg den Appel
Appelstraat 7, 8690 Alveringem
In 1917 en 1918 vergaderen de Belgische letterkundigen in legerdienst in herberg
Den Appel. Aan het huis herinnert een rechthoekige witglazen plaat aan deze
bijeenkomsten van hoofdzakelijk Franstaligen. Pittig detail: Tijdens de Tweede
Wereldoorlog worden in Den Appel veel bijeenkomsten gehouden van het rechtsradicale Vlaams Nationaal Verbond (VNV). In de jaren 1980 hebben in het
achterliggende schuurtje literaire avonden plaats onder de noemer "Literaire
Appeltjes".
Pannendorp
Langs de rechteroever van de Lovaart, op het kruispunt van de Vaartstraat en de
Groenedreef, een kleine kilometer ten noorden van de Fortembrug, 8690 Alveringem
Op de oostelijke oever van de Lovaart ligt de archeologische site Pannendorp. In
de 18de en 19de eeuw was hier een dakpannenfabriek gevestigd. Tijdens de Eerste
Wereldoorlog had het Belgisch leger er loopgraven aangelegd met een ruimte voor
een klein garnizoen. Nu simuleert het landschapskunstwerk uit 2004 van Stijn Claikens
met twee speelse en felgekleurde betonnen muurtjes in rood en blauw de loop van
de Belgische en Duitse frontlinies in de Westhoek.
Belgische militaire begraafplaats Oeren
Oerenstraat , 8690 Oeren
In de schaduw van de kerk van Oeren ligt de kleinste maar wellicht meest pittoreske
Belgische militaire begraafplaats in het IJzergebied. In het begin van de jaren 1920
lagen er nog 629 Belgen, 17 Fransen en 3 Duitsers begraven. Vandaag telt het
kerkhof nog 510 graven. Ooit hebben er 104 heldenhuldezerkjes gestaan. Daarvan
zijn er slechts 5 bewaard gebleven. Bij sommige Belgische militairen vallen deze
Vlaamse zerkjes bijzonder slecht. Zo slecht zelfs dat in de nacht van 9 op 10 februari
1918 grafschenners op het kerkhof van Oeren de letters AVV-VVK op 36
heldenhuldezerkjes van Vlaamse frontsoldaten dichtpleisteren.
In de jaren 1920 is het kerkhof van Oeren een populair ‘bedevaartsoord’. Op 26
augustus 1923 heeft in Oeren onder grote belangstelling de 4de IJzerbedevaart
plaats.
Monument te Sint-Rijkers
Hoek Dolfijnstraat en Sint-Rijkersstraat, 8690 Alveringem
Op een driedelige hardstenen sokkel staat een afgeknotte boom met afgehakte
takken op een rotsformatie, opgebouwd uit omgehakte boomstammen. Op de
stam is een kruis aangebracht en er groeit een wingerd tegenaan. Op het voetstuk:
op de voorkant een oorlogskruis met 2 gekruiste takken, "Aan onze helden 19141918", op de rechterkant: "Het Gemeente Bestuur En de Inwoners Van St.-Ricquiers
Aan zyne roemryke Gesneuvelden", op de linkerkant: de uitgehouwen namen.
Op de plaats van het monument bevond zich vroeger de 18de eeuwse estaminee
"In den Dolfijn". Vóór deze herberg in 1965 naar het Openluchtmuseum Bokrijk werd
overgebracht, deed zij dienst als gemeentehuis van Sint-Rijkers, net zoals herberg De
Leute in het naburige Oeren.
Gedenkzuil te Beveren aan de IJzer
Sint-Brigidaplein, 8691 Beveren aan de IJzer
Het gedenkteken bij het kerkhof herinnert aan de militaire en burgerlijke doden van
Beveren aan de IJzer van de Eerste en Tweede Wereldoorlog.
Op een geprofileerd hardstenen voetstuk staat een hardstenen zuil, vierkant van
vorm en naar boven toe versmallend, met sterk gelede kroonlijst en doorlopende
eiken- en laurierbladtorus, afgedekt met piramidevormige top en bekroond met een
kruis.
Op de voorkant staat "Hulde aan onze dappere en duurbare helden". Tussen de
traditionele oorlogstrofeeën (pijlenkoker, speer, helm, lans met vaandel en palmtak)
in reliëf afgebeeld, staat "Overwinnen of sterven". Op het voetstuk: op de voorkant
staat op het fronton "1914-18", "1940-45", hieronder een palm- en eikenbladkrans, een
klimmende leeuw in reliëf is afgebeeld tussen een gekruiste palm- en eikentak; op de
linkerkant de namen van de soldaten; op de achterkant: de namen van de burgers
en "1940-1945" met de namen; op de rechterkant: de namen van de soldaten.
Belgische militaire graven
Kerkhof, 8691 Beveren aan de IJzer
De Belgische militairen die overlijden in het militair hospitaal van Beveren aan de
IJzer worden op een aparte strook grond op het gemeentelijk kerkhof begraven. Ze
zijn nadien bijna allemaal weggenomen. Achter de kerk is er nog een klein perkje
met Belgische militaire graven. Daar liggen zes grafstenen, waaronder twee
heldenhuldezerkjes en het graf van kolonel A.E.M. Bremer (1° regiment Karabiniers).
Verspreid over het kerkhof, liggen nog twee graven van Belgische militairen.
Churchyard
Kerkhof, 8691 Beveren aan de IJzer
In de uiterste rechterhoek van het kerkhof ligt het Brits militair ereperk Churchyard.
Het terrein is vlak en cirkelvormig en is afgebakend door een haag. Hier liggen 20
Britten begraven die tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn gestorven in het militair
hospitaal van Beveren aan de IJzer. Daarnaast liggen er ook acht Britten die tijdens
de Tweede Wereldoorlog het leven hebben gelaten bij de terugtrekking naar
Duinkerke in mei 1940.
Gedenkzuil te Hoogstade
Een zuil met kruis voor de militaire en burgerlijke slachtoffers (WO I & WO II) alsook
voor een opgeëiste (WO II) van Hoogstade staat in de nabijheid van de kerk.
Belgische militaire begraafplaats Hoogstade
Brouwerijstraat, 8690 Hoogstade
Omdat er zoveel Belgische militairen sterven in het veldhospitaal Clep wordt in april
1915 op de grond van de kerkfabriek een nieuwe begraafplaats aangelegd langs
de Brouwerijstraat bij de dorpplaats. Bij de kerk van Hoogstade wordt een
dodenhuisje aangebracht voor de gestorven militairen, in afwachting dat ze
begraven worden op de Belgische militaire begraafplaats.
In 1968 breidt deze begraafplaats uit met 117 Belgische graven vanop de
opgeheven militaire begraafplaats in Reninge. Er liggen nu 806 Belgische doden
begraven: 594 Nederlandstaligen, 196 Franstaligen, 16 onbekenden. De gestorven
militairen zouden afkomstig zijn uit 370 gemeenten in België. Deze begraafplaats telt
nog zes heldenhuldezerkjes. Daarnaast staan er ook 20 Britse zerkjes.
Fronthospitaal Clep
Gapaard 9, 8690 Hoogstade
Bij legaat laat notaris en volksvertegenwoordiger Joseph Clep (1785-1871) langs de
Gapaard een Godshuis bouwen voor de "behoeftige ouderlingen en weeskinderen
van Hoogstade". Op 2 december 1876 nemen de eerste behoeftigen er hun intrek.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt het rustoord uitgekozen om het Belgian Field
Hospital te herbergen, dat uit het Bisschoppelijk College van Veurne moest
verdwijnen uit veiligheidsoverwegingen. Oorlogsvrijwilliger en chirurg Charles Willems
wordt er medisch directeur. Op 15 mei 1916 wordt het een Belgisch veldhospitaal. In
totaal zullen er in Clep zowat 1320 militairen overlijden.
"Honderden slachtoffers van de Grooten Oorlog werden er
velen gered, maar helaas vonden ook velen hun laatste
op het militair kerkhof van Hoogstade". J. Didier, verpleger Hoogstade
verzorgd,
rustplaats
Aan de voorgevel van het rustoord Clep in Hoogstade hangen twee bronzen
gedenkplaten. De ene vermeldt: "Hier bestond gedurende den oorlog 1914-1918 de
Britse Stichting, het Belgian Field Hospital dat later het Belgisch Militair Hospitaal van
Hoogstaede werd". De andere stelt de beeltenis van kolonel-geneesheer Charles
Willems voor in vlakreliëf.
Gedenkzuil te Leisele
Een zuil voor de militaire en de burgerlijke slachtoffers van beide wereldoorlogen van
Leisele. Het monument der gesneuvelden is onthuld in 1921.
Gedenkzuil te Stavele
Alexis De Carneplein, 8691 Stavele
Het gedenkteken herinnert aan de militairen van Stavele die tijdens de Eerste
Wereldoorlog om het leven zijn gekomen.
Op een breed podium met twee niveaus staat een meerdelig hardstenen voetstuk.
Het is voorzien van tekstplaten en bovenaan versierd met een meervoudig
geprofileerde kroonlijst. Op de top is een rechtopzittende leeuw met het
wapenschild van Stavele aangebracht. Op het voetstuk: op de voorkant een kruis
en de namen van de gesneuvelden, “Stavele aan zijne gesneuvelde helden 19141918”; op de rechter– en linkerkant de namen van de doden en hun sterfjaar en –
plaats.
Benieuwd naar meer oorlogsrelicten in Groot-Alveringem?
Bezoek dan zeker eens www.oorlogserfgoedalveringem.be

Download Report