1409 Monumentenboekje

Op reis…
Open Monumentendag 2014
13 en 14 september
2
3
Dank
Open Monumentendag is alleen mogelijk door de bereidwilligheid
van particulieren en organisaties om hun pand open te stellen.
Bovendien hebben wij ook dit jaar weer veel mensen bereid gevonden
hun medewerking te verlenen.
Het comité dankt hen allen hartelijk voor hun inzet.
Comité Open Monumentendag Rheden-Rozendaal
in de gemeenten Rheden en Rozendaal
Inhoud
Voorwoord.........................................................................................5
Rozendaal..........................................................................................6
Velp.....................................................................................................10
Rheden.............................................................................................20
De Steeg...........................................................................................24
Ellecom.............................................................................................28
Dieren...............................................................................................32
Spankeren........................................................................................36
Laag Soeren....................................................................................38
Laag Soeren
Spankeren
Dieren
Ellecom
Colofon
Uitgave: Comité Open Monumentendag Rheden-Rozendaal
Ontwerp en realisatie: Diepenmaat Uitgeverij & Ontwerpbureau
Oplage 3000, augustus 2014
De Steeg
Rozendaal
Velp
Rheden
4
Voorwoord
Op Reis
De Open Monumentendag is een van de grootste culturele evenementen van het land. Ook in
Rheden en Rozendaal brengen ieder jaar veel
mensen een bezoekje aan een gebouw of plek
die normaal niet toegankelijk is voor publiek.
Het thema in 2014 is Op Reis. Gebouwen die
een relatie hebben met treinverkeer, boten of
auto’s worden met dit thema extra in het zonnetje gezet. Voor onze gemeenten is het een ideaal
thema omdat hier van oudsher vele verkeersstromen samenkomen: de IJssel, oude tram- en
treinlijnen naar alle richtingen, de Passage en het
Apeldoorns Kanaal. Maar natuurlijk maken ook
alle andere monumenten en bijzondere gebouwen gewoon onderdeel uit van het programma.
In ieder dorp is van alles te beleven. Zo moet
u in Spankeren zeker een bezoek brengen aan
De Luchte, van oudsher een aanlegplaats voor
postkoetsen en wisselplaats voor paarden. In
Dieren vindt de première plaats van twee bijzondere films over het dorp. In Ellecom is er een
tentoonstelling over wegen in en rondom het
dorp. Voor een lezing over het reizen langs de
passage gaat u naar De Steeg. Het koetshuis van
het voormalige landhuis Heuven in Rheden is
zeker een bezienswaardigheid, niet in het minst
vanwege de schitterende ligging op de stuwwal.
Velp heeft zoals alle jaren een bijzonder en origineel programma, met onder andere het stationsemplacement, café Laros en de wijnhandel. Een
hoogtepunt zijn de historische stadsbussen
die op zondag rijden tussen Arnhem, Velp en
Rozendaal.
Al met al weer genoeg te zien en te beleven en
wij wensen u daarbij heel veel plezier!
Het comité Open Monumentendag
Rheden-Rozendaal
5
6
Rozendaal
Programma
Rozendaal
Reizen over oude wegen met historische
stadsbussen van het GVA
Veel schoolreisjes in de vorige eeuw hadden het
kasteel Rosendael en het park met de bedriegertjes als bestemming. Op zondag 14 september
kunt u reisherinneringen ophalen in de historische stadbussen van het gva, die rijden tussen
Arnhem, Velp en Rozendaal. De bussen stoppen
langs de route bij monumenten die op zondag
open zijn. Bus 22, type Leyland Verheul, rijdt
tussen het bezoekerscentrum de Witte Molen in
Arnhem via Huis Zijpendaal, de dorpskom Rozendaal en station Velp.
Activiteiten: busritten met historische stadsbussen op zondag van 12.00 tot 18.00 uur tussen
Arnhem, Rozendaal en Velp met stopplaatsen
nabij monumenten.
Halteplaats stadsbus 22 in Rozendaal:
huis dan op een kerk. In 1758 werd de kerk gewijd. De fraaie Jugendstil muurschildering in de
kerk dateert uit 1905 en het Leichel-orgel uit
1890. Aan de achterzijde heeft de pastorie van de
kerk het aanzicht van een statig herenhuis met
een fraaie tuin.
Activiteiten: op beide dagen is er een expositie
van de Gelderse Schilderschool ‘TerpenTijn’. Er
wordt koffie en thee geschonken.
Open: zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur en zondag van 12.00 uur tot 17.00 uur.
Landhuis, De Génestetlaan 6
Aan de De Génestetlaan 6 bevindt zich het huis
waar de dichter Peter de Génestet woonde aan
het einde van zijn bewogen levensreis. Als wees
opgevoed bij de familie Kruseman studeerde hij
godgeleerdheid aan het seminarium van de re-
Kerklaan 17
De Herenkerk, Kerklaan 17
De kerk is gesticht door Lubbert Adolf baron
Torck van de Heerlijkheid Rosendael. De baron
begon met de bouw voordat er door de Velpse
kerkenraad vergunning was verleend voor een
eigen kerkgemeente. Waarschijnlijk daarom lijkt
het gebouw aan de straatzijde meer op een pakLandhuis De Génestetlaan
Herenkerk
7
Rozendaal
8
Kasteel Rosendael
monstrantse Broederschap. Hij werd predikant
in Delft en trok zich terug uit dit ambt na de
dood van zijn vrouw en zoontje. In Rozendaal
in de natuur en schone lucht ging hij wonen in
het huis van zijn schoonmoeder, Bienfait, om
aan te sterken van zijn ziekte. Hij overleed echter
nog geen twee maanden later. Zijn graf is te bezoeken op de begraafplaats van Rozendaal. Het
woonhuis is in 1806 tegenover de moestuin van
kasteel Rosendael gebouwd als boerderij met
versieringen in de gevel. In deze stijl zijn er in
de 19e eeuw meer gebouwd aan de De Génestetlaan.
Activiteiten: in het sterfhuis van De Génestet
wordt informatie gepresenteerd over Peter de
Génestet en zijn literaire erfgoed. Ook worden
zijn gedichten voorgedragen.
Open: zondag van 12.00 tot 17.00 uur
Park en kasteel Rosendael, Rosendael 1
700 jaar geleden werd kasteel Rosendael voor
het eerst vermeld in documenten. Het kasteel
Rozendaal
was een van de burchten waar de graven van
Gelre resideerden en recht spraken. Het kasteel is
door de eeuwen verschillende keren verbouwd
van burcht tot een luxe buitenplaats waarbij de
verdedigingstoren, de donjon, behouden is gebleven. In de 17e eeuw werden de ‘bedriegertjes’
gebouwd in een park dat door tuinarchitect Daniel Marot werd verfraaid. In de 19e eeuw is het
door tuinarchitect Zocher aangelegd als park in
Engelse landschapstijl, waarbij de barokke ornamenten zijn behouden.
Het park met de bedriegertjes, de schelpengrot en hangbrug in ‘Klein Zwitserland’ imponeerden de bezoekers. Ze zijn tot in de vorige
eeuw een populaire bestemming gebleven voor
schoolreisjes.
Activiteiten: op het kasteel en in het park worden op gezette tijden rondleidingen gegeven. De
laatste rondleiding en toegang tot het kasteel is
om 16.00 uur.
Open: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00
uur tegen gereduceerd tarief
plaats voor bewoners van het landgoed en andere voorname geslachten, in 1869 werd dit de
gemeentelijke begraafplaats. Op de begraafplaats
bevinden zich naast classicistische grafkelders
ook grafzerken in neogotische en romantische
stijl. De graven van de schrijvers De Génestet,
Bernard ter Haar en W.J. Hofdijk zijn er te vinden. Een bijzonder grafmonument is dat van de
familie Brandts Buys. Na de tweede wereldoorlog zijn er acht bemanningsleden begraven die
zijn gesneuveld toen hun vliegtuigen bij Rozendaal neerstortten.
Activiteit: zondag is er om 14.00 en 15.00 uur
een rondleiding van circa 20 minuten over het
oude deel van de begraafplaats.
Open: zondag van 10.00 uur tot 17.00 uur
Begraafplaats op het hof van Rosendael
aan de Boerenallee
Vanouds werden de bewoners van kasteel
Rosendael begraven in een grafkelder van ‘de
Oude Jan’ te Velp. In 1838 besloot het echtpaar
Torck-Huyssen van Kattendijke een grafkelder
te bouwen op het hof van Rosendael in het
‘Boers buschke’. In het begin was dit de begraafBegraafplaats Hof van Rosendael
9
Velp
Programma
11
Velp
Reizen over oude wegen met historische
stadsbussen van het GVA
Op zondag 14 september rijden historische
stadbussen van het gva tussen Arnhem, Velp en
Rozendaal. De bussen rijden tussen 12.00 uur
en 18.00 uur en stoppen langs de route bij monumenten die op zondag open zijn. Bus 22, type
Leyland Verheul, rijdt tussen het bezoekerscentrum de Witte Molen in Arnhem via Huis Zijpendaal, de dorpskom Rozendaal en station Velp.
Activiteiten: busritten met historische stadsbussen op zondag van 12.00 tot 18.00 uur tussen
Arnhem, Rozendaal en Velp met stopplaatsen
nabij monumenten.
Voormalig Postkantoor, Hoofdstraat 29
Het voormalige postkantoor uit 1910 is met de
vele neogotische elementen en prachtige details
in de gevel beeldbepalend voor Velp. De toegepaste stijl wordt ook wel ‘Postkantorengotiek’ genoemd en is kenmerkend voor de architect C.H.
Peters die rijksbouwmeester was voor post- en
telegraafkantoren. Bij een inpandige verbouwing
is een aantal originele elementen weer zichtbaar
gemaakt. Sinds de verbouwing is het pand in gebruik als kantoor door Giesbers Communicatie
Groep.
Open: zaterdag van 11.00 tot 15.00 uur
Wijnhandel Appeldoorn, Brugweg 15
Stationsemplacement, Stationsplein
COLLECTIE AP LAMMERS
10
Het eens zo fraaie station Velp, in chaletstijl, met
bijgebouwen, bestaat helaas niet meer. Op deze
historische plek en op de parkeerplaats van het
ns station is een tentoonstelling ingericht over
de geschiedenis van de trein door Velp. Kinderen (en natuurlijk ook volwassenen) kunnen hier
allerlei leuke opdrachten uitvoeren. Bovendien
staan op zondag een aantal oldtimer voertuigen
op het parkeerterrein.
Open: zaterdag van 12.00 tot 16.30 uur en zondag van 11.00 tot 16.30 uur
Halteplaats stadsbus 22 (op zondag)
De wijnhandel werd in 1897 opgericht door Aart
Arnoldus Appeldoorn. Het huidige pand dateert
uit 1947 en is gerealiseerd naar ontwerp van het
architectenbureau W.A.M. van der Ven uit Velp, in
Postkantoor
Velp
12
Velp
de stijl van de Delftse School. De opzet was om
met het nieuwe pand een ‘sieraad binnen de Nederlandse Wijnhandel’ te creëren. Het ontvangstannex kantoorgebouw bevat vele karakteristieke
elementen, zoals een fraaie entree, zwart-witte tegelvloer in schaakbordpatroon en mooie schoorsteenmantels. Het pand is nu een gemeentelijk
monument uit de wederopbouwperiode.
Open: zaterdag van 11.00 tot 16.00 uur
Grote Kerk, Kerkstraat 32
Deze zogeheten waterstaatskerk uit 1841 is gebouwd in neoclassicistische stijl en werd ontworpen door de architect Jeni. Opvallend zijn
de prachtige toegangsdeuren met een lijst waarin
bladmotieven zijn verwerkt. Het belangrijkste
fronton wordt bekroond met prachtig siersmeedwerk en een engel met trompet als windvaan.
Activiteiten: toelichting op de nieuw te plaatsen glas-in-lood bevrijdingsramen. Het monumentale Hess orgel uit 1772 wordt regelmatig
bespeeld.
Grote Kerk
Wijnhandel Appeldoorn
‘Oude Jan’
13
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zon-
dag van 14.00 tot 17.00 uur
Kerk ‘Oude Jan’, Kerkstraat 56
Een éénbeukige Romaanse kerk uit de 12de
eeuw met tufstenen muren en een klein rechthoekig koor. De tufstenen toren aan de westkant
is later met bakstenen verhoogd. Aan de noordzijde staat een laat gotische kapel met een netgewelf uit begin 1400.
Activiteiten: tentoonstelling ter gelegenheid
van het 30-jarig bestaan van de Stichting Vrienden van de Oude Jan.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
Begraafplaats, Reinaldstraat 18B
De oude begraafplaats van de Hervormde Gemeente werd in 1834 aangelegd. Op het terrein
bevindt zich rechts een eenvoudig gepleisterd
gebouwtje in eclectische stijl, dat mogelijk als
lijkenhuisje heeft gediend en nu gerestaureerd
is. Ook de verschillende oude grafkelders en
Begraafplaats Reinaldstraat
14
15
monumentale grafstenen zijn zeer de moeite
waard.
Activiteiten: rondleiding over de begraafplaats
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
Logegebouw Vrijmetselaars,
Arnhemsestraatweg 360
Achter de villa Hoogwijk is het onderkomen
aangebouwd van een vijftal loges van vrijmetselaars. Het gebouw bestaat uit de ‘tempelzaal’ en
een aantal ruimtes voor bijeenkomsten. Tijdens
de Open Dag van de Vrijmetselarij kunnen de
ruimtes bezocht worden en wordt informatie
gegeven over de activiteiten.
Open: zaterdag van 10.00 uur tot 17.00 uur
Voormalige Landgoed Rozenhagen,
Arnhemsestraat 101A
Omstreeks 1885 is het landgoed Rozenhagen
ontstaan op een stuk bouwland tussen de spoorlijn
en de weg van Arnhem naar Zutphen. Er werden
een villa en een tuinmanshuis gebouwd, en een
Villa De Nord
Logegebouw
Engelse landschapstuin aangelegd met wandelpaden. Rond 1935 is het landgoed in delen gesplitst.
Het deel van de tuin met de vijver is te bezichtigen. De wandelpaden en vele oude bomen zijn
bewaard gebleven. Van het deel met de (nieuwe)
villa is de tuin te bezichtigen met uitzicht op de
westzijde van de villa. De toegang is via het paadje
langs het spoor met als adres Rozenhagelaan 18A.
Activiteit: halteplaats stadsbus 22 (op zondag)
Open: zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur
Villa De Nord, Gravin Adalaan 2
De rijk gedecoreerde villa is rond 1907 gebouwd
met invloeden van de chaletstijl (geveltoppen)
en van de neorenaissancestijl. Het interieur heeft
nog veel oorspronkelijke elementen, zoals het
trappenhuis en fraai geornamenteerde stucplafonds in verschillende kamers.
Activiteiten: expositie ‘Impressionistische landschappen en hedendaagse portretten’ van Anneke Boot.
Open: zaterdag en zondag 14.00 tot 17.00 uur
Tuin en volla Rozenhagen
16
Velp
Velp
Woonhuis - winkelpand, Hertogstraat 31
In het noordoosten van de wijk Daalhuizen zijn
in de jaren ’20 van de vorige eeuw vele middenstandswoningen gebouwd in de zogenaamde
Amsterdamse School stijl. Ook dit winkelpand
van de hand van de architect H.A.Pothoven is als
zodanig te karakteriseren. De opdrachtgever was
de heer van der Meyden die hier een groentewinkel had. Achter de woning is een grote bergplaats gebouwd met paardenstal. Het pand is een
gemeentelijk monument, de huidige bewoners
hebben het grondig opgeknapt in de oorspronkelijke stijl.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
Hertogstraat
van de begraafplaats. Er is een urnentuin aangelegd met een muur voor de bijzetting van urnen.
Er kan nog incidenteel begraven worden.
Activiteiten: er zijn medewerkers aanwezig om
vragen te beantwoorden
Open: zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur
De Dingenfabriek, Bergweg 24a
De oorspronkelijke functie van het stenen gebouw uit 1902 aan een doorgang van de Bergweg naar de Enkweg is een ‘slepersbedrijf ’ met
trekpaarden. Later werd het een kolenhandel en
beeldhouwersatelier. Nu is de benedenverdieping verbouwd tot cultuurcafé, een ontmoetingsplek voor culturele doeleinden.
R.K. Begraafplaats, Bergweg 11
Activiteiten:
De begraafplaats is een kleinschalige, van oudsher katholieke begraafplaats en dateert van 1874.
Op 11 januari van dat jaar vond de inzegening
plaats door Pastoor Koene, wiens graf nu monumentaal domineert op de begraafplaats. Een
stichting zet zich sinds 2004 in voor het behoud
Halteplaats stadsbus 22 op Rozendaalselaan
Expositie: ‘Paardenhaar? Paardenhaar!’ met voorbeelden van de verrassende veelzijdigheid van de
toepassing van paardenhaar.
Continu filmprojectie van de ‘Geschiedenis van
de gtw’ (Gelderse Tramwegen).
R.K. Begraafplaats
De Dingenfabriek
17
Velp
18
Velp
Om 14.00 en 15.30 uur een korte beeldpresentatie door de heer Jaap Besseling van het ‘Reizen
langs de Passage door de jaren heen’.
Open: zondag van 11.00 tot 17.00 uur
Voormalig Café Laros, Jeruzalem 23
De van oorsprong 19de eeuwse uitspanning staat
in de oude buurtschap Jeruzalem. Het voormalig café van de familie Laros verbergt een uitzonderlijk interieur, dat sinds 1900 nauwelijks
veranderd is. De Weense stoelen, de tapkast met
Art Nouveau bierpomp en de van gesjabloneerde versieringen voorziene wanden zijn nog
aanwezig. De baron Van Pallandt van Rozendaal
behoorde tot de vaste klanten. De nieuwe eigenaren zijn het pand grondig aan het restaureren.
Activiteiten: halteplaats stadsbus 22 op Rozen
daalselaan
Open: zondag van 10.00 tot 17.00 uur. Het huis
is (afhankelijk van de staat van verbouwing) gedeeltelijk te bezichtigen tijdens rondleidingen.
Muziektent
Café Laros
19
Gemaal ‘De Volharding’,
Lathumseveerweg
Het voormalige stoomgemaal ‘De Volharding’ is
in 1875 gebouwd in het ‘Velperbroek’. In 1928
werd het gemaal geëlektrificeerd. De twee oorspronkelijke grote centrifugaalpompen en bijbehorende aandrijfwielen met de naam van de
Gebr. Stork & co. erop, zijn nog aanwezig. Een
belangrijke waarde van het gemaal is de oorspronkelijke staat van de elektrische installatie
bestaande uit niet-geautomatiseerde schakelkasten en de oorspronkelijke vacuüminstallatie.
Open: zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
Muziektent, Vijverlaan
De rechthoekige muziektent op het eilandje
in de vijver tussen de Vijverlaan en de Overbeeklaan is gebouwd in de Gooise landhuisstijl.
Activiteit: riqq (de Rhedense Stichting voor
Kunst & Cultuur) presenteert hier een zogeheten geërfdenconcert. Het kleurrijke Amsterdamse straatorkest ‘De Fanfare van de Eerste
Liefdesnacht’ heeft
als specialisatie wereldmuziek.
Open: zondag vanaf
16.00 uur
De Volharding
Rheden
20
Programma
Dorpskerk, Dorpsstraat 51
Rheden
De romaanse toren van deze kerk stamt al uit
de 12de eeuw. Het driebeukig schip met netgewelf is gotisch. Van 1904-1909 heeft een grote
restauratie plaatsgevonden onder leiding van Jos
Cuypers, de zoon van de bekende Pierre Cuypers. Hierbij is ondermeer rechts van de ingang
een domineeskamertje gebouwd. Er zijn twee
Meere-orgels uit 1816, het giet- en smeedijzeren
hekwerk rond de kerk stamt uit de tweede helft
van de 19de eeuw. Momenteel wordt de toren
gerestaureerd.
Activiteiten:
Schilderijen-expositie van de heer S. Maliepaard. Doorlopende diapresentatie van het dorp
Rheden en omgeving uit de 19de eeuw.
Op zondag om 16.00 uur concert ‘Op reis
naar muziek van de oudheid’ door het Ensemble Aeide Mousa met muziek van de oudheid op
(replica’s van) oude instrumenten. Vrije bijdrage
welkom.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 17.00 uur
Het oudste gedeelte is links van de ingang. Achter het toegangshek ligt een hartvormig plantsoen met oude bomen waaronder een treurbeuk.
De zerk met het oudste opschrift staat op een
familiegraf: geboren op 1 nov. 1870, gestorven
op 31 dec.1870. Het hekwerk is een goed voorbeeld van smeed- en gietijzer uit de tweede helft
van de 19de eeuw. In 1989 vond hier de laatste
teraardebestelling plaats, waarna dit kerkhofje in
verval is geraakt. Deze begraafplaats wordt door
een enthousiaste groep vrijwilligers opgeknapt.
Activiteit: vrijwilligers geven informatie over de
begraafplaats.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Koetshuis ‘Stichting Wurfbain ’s Hof’,
Heuvenseweg 9
Dit Koetshuis is gebouwd in 1861, waarschijnlijk naar ontwerp van de architect M.G. Tétar
Begraafplaats Pinkelseweg, inrit naast
woonboerderij op nummer 2
Na de sluiting van de begraafplaats bij de Dorpskerk in 1870 werd deze begraafplaats geopend.
Dorpskerk
Begraafplaats Pinkelseweg
21
Rheden
22
van Elven. Het gebouw is uitgevoerd in een
stijl geïnspireerd op de Engelse Tudorgotiek. In
het koetshuis bevinden zich een woning en een
jachtkamer. Er zijn veel oorspronkelijke elementen bewaard gebleven zoals een houten lambrisering, gemetselde gewelfjes en een houten zoldering gedragen door rijk versierde consoles.
Activiteiten: continu lopende film van mej.
Wurfbain over haar reis naar Afrika in de jaren
30 van de vorige eeuw.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
De Rhedense Schaapskooi,
Heuvenseweg 11
Dit Rijksmonument is meer dan 100 jaar oud.
Het staat op landgoed Heuven dat net als het
omringende natuurgebied eigendom is van de
Vereniging Natuurmonumenten. Het is een zogenaamde potstal, een stal met verdiepte bodem.
De schapen die ’s nachts in de stal verbleven
zorgden voor mest om de akkers op de schrale
zandgrond rond de dorpen vruchtbaar te maken.
Een schaapskooi heeft altijd afgeronde hoeken
Rheden
om te voorkomen dat schapen in de verdrukking
komen. In de nok is een uilengat aangebracht.
Activiteiten: Er wordt informatie gegeven over
de schaapskudde en de kooi. Er zijn op bescheiden schaal demonstraties schapen drijven met
bordercollies.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Bereikbaar: via de groene route vanuit het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten, Heuvenseweg 5A, komt u bij de schaapskooi en het
bovengenoemde koetshuis.
Landgoed de Valkenberg,
Arnhemsenstraatweg 12
Dit landgoed is in 1834 gekocht door de Amsterdamse koopman M. Westendorp. Hij liet de
statige ‘Valkenberg’ bouwen aan de bovenrand
van een weiland tegen de flank van een stuwwal.
Het uitzicht over Rheden en de IJssel is dan ook
prachtig. In 1966 worden het huis en de opstallen met 21 ha grond eigendom van het Rode
Kruis. De Valkenberg is hiermee een prachtige
Koetshuis
Rhedense Schaapskooi
locatie geworden waar zorgbehoevenden vakantieweken kunnen genieten. Ook de nieuwe
eigenaar Stichting De Valkenberg (2013) organiseert hier samen met het Rode Kruis individuele
vakanties voor mensen met een lichte tot zware
zorgbehoefte.
Links naast de oprit staat de voormalige hovenierswoning en een beeld van Henry Dunant
(1828-1910), oprichter van het Rode Kruis. Dit
is het enige beeld ter wereld dat deze weldoener
ten voeten uit laat zien. Het beeld is geschonken door Oostenrijk als dank voor de opvang en
goede zorg aan Oostenrijkse kinderen tijdens en
na de eerste wereldoorlog.
Activiteiten: de twee monumentale hotels en
omliggende park zijn te bezichtigen. Er is een
markt (drank en hapjes zijn te koop)
Open: zaterdag van 12.00 tot 17.00 uur en zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
De Valkenberg
23
24
De Steeg
Programma
De Steeg
’t Oude Raadhuis, Hoofdstraat 4
Het oudste gemeentehuis van Rheden is gebouwd rond 1840 in neoclassicistische stijl. Door
toepassing van verschillende zadeldaken kreeg
het pand een minder streng karakter waardoor
het beter paste in de landelijke omgeving. De
voorgevel heeft een symmetrische indeling waarbij vier Toscaanse zuilen het balkon, waarvan de
balustrade is verdwenen, dragen. In het interieur
zijn nog verschillende oorspronkelijke elementen
bewaard gebleven, waaronder de marmeren gang
en houten trap met rijk gesneden eindbaluster.
In het trappenhuis bevindt zich een glas-in-lood
raam in art nouveaux, gedateerd rond 1910.
Activiteiten: schilderijen-expositie van de bewoonster Charlotte Arends. De benedenverdieping is voor een gedeelte opengesteld.
Open: zondag van 12.00 tot 17.00 uur
Attent Zorggroep
’t Oude Raadhuis
Kantoor Attent Zorggroep,
Hoofdstraat 8
In 1907/08 is dit voormalige gemeentehuis
ontworpen door de toenmalige gemeentearchitect G.Bijlsma en gebouwd naast het oudste
gemeentehuis. Kenmerkend voor dit gebouw is
de karakteristieke Overgangsarchitectuur. Hierin
worden elementen uit het historisme, Neorenaissance, de Art Nouveau /Jugendstil, Berlagiaanse- en Rationalistische Stijl opgenomen.
In 1917 wordt het pand verbouwd( architect
G.Bijlsma) en in 1927 wordt een nieuwe raadszaal met invloeden uit de Amsterdamse School
(architect W.F.C.Schaap) toegevoegd. Het interieur kenmerkt zich door de Nieuwe Stijl, een
Nederlandse variant op de Jugendstil. Dit valt
goed te zien in de fraaie hal met tochtpui, trappenhuis en monumentaal glas-in-loodraam. De
raadzaal toont een houten kap met spanten op
consoles voorzien van koppen, een balkon en
hoge lambrisering.
Activiteit: op elk heel uur wordt een rondleiding verzorgd. Bezoekers worden opgevangen in
de personeelsruimte (met koffie/thee)
Open: zaterdag van 10.00 tot 14.00 uur
25
De Steeg
26
Voormalig rk kerk Maria ten
Hemelopneming, Hoofdstraat 15
De karakteristieke kerk met spitse toren uit 1927
is een ontwerp van architect J.Stuyt en staat op
een markante plek in het dorp. Na de oorlog
werden diverse beschadigde gebrandschilderde
ramen vervangen door nieuwe. Het raam boven de ingang is van Joep Nicolas. In 2013 is de
kerk verkocht. Een stichting tot behoud van de
kerk beraadt zich over nieuwe functies voor dit
gebouw. Zij organiseert met regelmaat culturele
activiteiten.
Activiteiten: zaterdag doorlopende film van de
geschiedenis van de Gelderse Tramwegen. Om
14.00 en 15.30 uur een korte beeldpresentatie
door Jaap Besseling over ‘het Reizen langs de
Passage door de jaren heen’. Zondag: 13.30 tot
14.30 uur lezing over Gelders Arcadië door Elize
Storms (Gelders Genootschap). Hogeschool Larenstein verzorgt een tentoonstelling over buitenplaatsen in Gelders Arcadië. Doorlopende
diapresentatie over De Steeg. Zaterdag en zon-
Voormalige R.K. kerk
dag: tentoonstelling van collectie wijwaterbakjes.
Open: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur
Middachter Allee
Tussen De Steeg en Ellecom loopt één van de
oudste en bekendste lanen van Nederland. De
Middachter Allee werd door Stadhouder Frederik Hendrik aangelegd in de tweede helft van
De Steeg
de 17de eeuw om zijn troepen beter te kunnen
verplaatsen. Tot aan de Franse overheersing was
deze weg met dubbele rij beuken onverhard. Na
1820 werd de weg door de Franse troepen geplaveid en in drie stroken verdeeld voor voertuigen, voetvolk en ruiters. Van de ongeveer 1500
bomen die omstreeks 1770 waren geplant, zijn
er in de nachten van 6 april en 10 april 1945 een
groot aantal vernield door de Duitsers.
Tussen 1945 en 1956 zijn in feite alle bomen
geveld. Tussen 1956 en 1959 is de laan na een
wegverbreding van twee meter opnieuw aangeplant met dubbele rij beuken.
Landgoed Middachten, Smidsallee
Het middeleeuwse kasteel bestond ooit uit een
burcht en voorburcht, beide door grachten omringt. De huiskapel op de voorburcht wordt al in
1351 genoemd, het huidige kasteel stamt uit de
17de eeuw. ‘Middachten’ is nog steeds een landgoed in de ware zin van het woord: het bestaat
uit bossen en landerijen, met daarin park en kasteel. De tuinen zijn aan het begin van de 20ste
eeuw opnieuw in de formele stijl aangelegd
naar ontwerp van Poortman en André, waarbij
de 18de eeuwse structuur is gehandhaafd. In de
tuinen bevinden zich originele beelden uit 1725,
een groentheater, barok latwerk rondom de tennisbaan, een croquetveld, een oranjerie, een kruidentuin, een rozentuin en muren met lei fruit.
De familie reisde met rijtuigen, later auto’s,
Middachter Allee
27
maar ook per trein naar huizen in Den Haag,
Weldam of Gaildorf en naar familieleden elders.
De kleding werd verpakt in grote hutkoffers
voorzien van geschilderde banden. Graaf Bentinck had hemelsblauw met witte banden verwijzend naar het familiewapen. Geel met zwarte
banden verwijzen naar de heraldische kleuren
van de Jonkheren van Loon. Voor het toiletgerei waren prachtige toiletkoffers met prachtige
borstels, kammen en flacons voorzien van initialen van de eigenaar. Het zilver werd verpakt in
zwarte gestoffeerde kisten.
Activiteiten:
In het koetshuis zijn enkele reisaccessoires en
koffers te zien.
13.30 uur: tuinrondleiding.
14.00 tot 15.00 uur concert politie BigBand
Gelderland Midden met als thema ‘Reizen’
15.00 uur: kasteelrondleiding
Open: zondag van 10.30 tot 16.30 uur. Entree:
half tarief voor kasteel en tuin.
Kasteel Middachten
Ellecom
28
Programma
Ellecom
Dorpskerk met kerkhof, De Friedhof 6
Aan de rand van Ellecom bevindt zich de oude
St. Nicolaaskerk. Van het huidige kerkgebouw
vormt de romaanse tufstenen toren uit de 12de
eeuw het oudste gedeelte. Het laatgotische koor
met zijn netgewelf stamt uit de 16de eeuw, terwijl
het éénbeukige schip uit de 19de eeuw dateert.
Kerk en toren zijn in 1949 en 1964 gerestaureerd. In en om de kerk zijn eeuwenlang mensen
begraven.Voorname lieden kregen een plaats onder het schip of in de grafkelder onder het koor,
de anderen kwamen buiten op het kerkhof, ’de
friedhof ’, te liggen. In het interieur vragen de
indrukwekkende rouwborden van de grafelijke
families Van Reede en Bentinck van Middachten
om aandacht, evenals de gravenbank, waarvan
het eigendom nog steeds bij Middachten berust.
Activiteiten: Tentoonstelling over reizen vroeger en nu, in en nabij Ellecom. Zondag om
15.30 uur concert van klassiek en licht muziekgenre door Vocaal Octet duzz, De Uitgesproken
Zangers Zutphen. Toegang met vrije gift.
Open: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00
uur.
Dorpskerk
29
Ellecom
30
Landgoed Avegoor,
Zutpensestraatweg 2
Landgoed Avegoor kent een rijke en zelfs koninklijke geschiedenis. Het landgoed was in bezit
van verschillende eigenaren, totdat het in 1648
werd aangekocht door stadhouder Willem II. De
koninklijke familie gebruikte het landgoed als
buitenverblijf voor de traditionele fazanten- en
zwijnenjacht. Na het overlijden van graaf Willem
Gustaaf Frederik van Reede in 1844, vertrok de
weduwe Wendela Eleonora Boreel van Hogelanden van het nabijgelegen kasteel Middachten en
nam haar intrek op Avegoor. De gravin, My Lady
genaamd, hield veel van kunst, deed veel liefdadigheidswerk en was erg geliefd bij de plaatselijke bevolking.
Aan de voorkant van het huis wordt een parktuin aangelegd met uitzicht op de heuvels en de
bossen van de Veluwe. Aan de achterkant ontstaat
in het van oudsher drassige gebied een open
Ellecom
parklandschap met vijvers en boomgroepen en
een weids uitzicht over het rivierdallandschap
van de IJssel. Begin 20e eeuw wordt Avegoor
verkocht aan de overheid en ingericht als vakantieoord. In wo ii vordert de ss het landgoed om
als opleidingsinstituut voor de Nederlandse ss te
dienen. Achter het huis komen sportvelden en
een grote sporthal, waarbij Joodse dwangarbeiders worden ingezet.
Vandaag de dag wordt dit landhuis gebruikt
voor ontvangst en verblijf van haar gasten.
Activiteiten: Diapresentatie over de geschiedenis van Avegoor, verblijf van Nederlandse
vorsten en vorstinnen. Landschapsarchitect en
Groen Erfgoed-adviseur Peter Verhoeff, verzorgt
op zondagmiddag een rondwandeling over het
landgoed van 14.00 tot 15.00 uur
Open: zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
breid. Bekend is de Peerdestal geworden door de
dancing-tijd in de jaren ’70. Het bedrijf was toen
een voorloper van de discotheken.
In 1996 is het bedrijf overgenomen van de
heer Hugen. Vooral het à la carte restaurant is
verder uitgebouwd met een serre en een groot
terras aan de voorzijde van het pand.
Activiteit: Tentoonstelling over de Peerdestal als
pleisterplaats voor postkoetsen en diligences.
Open: zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur
Restaurant De Peerdestal,
Zutphensestraatweg 50
Ooit is het begonnen met Hotel Brinkhorst,
een rustplaats voor handelsreizigers, notabelen en paarden, aan de oude verbindingsweg
Arnhem-Zutphen-Arnhem. Destijds werden de
paarden met koets en al naar binnen gereden in
het naastgelegen koetshuis, om te genieten van
hun welverdiende haver. De familie Hugen was
uitbater van het hotel en eerste eigenaar van de
Peerdestal, het huidige complex dat op de plaats
van het koetshuis in de loop der jaren is uitgeAvegoor
De Peerdestal
31
Dieren
32
Free People Store,
Zutphensestraatweg 2
Programma
Dieren
Het horecaplein is van oudsher het bruisende
centrum van Dieren-zuid. In de voormalige
kruidenierswinkel is sinds kort een eigenzinnige
winkel gevestigd. Aan het interieur is weinig
veranderd, met bijvoorbeeld een fraaie vloer en
glas in lood. Bijzonder is vooral de achtergelegen
vleeshouwerij uit 1925 die nog grotendeels in
originele staat is.
Open: zaterdag van 11.00 tot 18.00 uur en zondag van 12.00 tot 17.00 uur
aan de Nederlandse samenleving konden gaan
deelnemen. De inwijding vond plaats op 22 januari 1884, begin 20ste eeuw werd er een leslokaal
en een ritueel bad bijgebouwd. Tot 1943 is het
gebouwtje als synagoge in gebruik geweest, na
de Tweede Wereldoorlog heeft het uiteenlopende
bewoners gekend. Sinds 7 maart 2010 is het weer
als synagoge (her)ingewijd en heeft de Liberaal
joodse Gemeente Gelderland hier haar huis gevonden voor het houden van diensten en het vieren van de joodse feesten. Na de recente aanbouw
is de synagoge voor het eerst weer geopend.
Open: zondag van 10.00 – 14.00 uur.
De Synagoge, Spoorstraat 34
De Dierense Sjoel is net als de meeste andere
Nederlandse synagogen in de 19e eeuw tot stand
gekomen.Voor de joden in Nederland was het de
periode waarin zij als gelijkberechtigde burgers
Free People Store
33
Hof te Dieren, ingang Doesburgse dijk
De geschiedenis van het Hof te Dieren gaat ver
terug, waarschijnlijk al tot in de 11de eeuw. In
1647 kocht Stadhouder Willem II het hof voor
Synagoge
Hof te Dieren
147.000 gulden, een voor die tijd immens bedrag.
Nadat het prachtige jachtslot volledig is afgebrand,
laat de familie Van Heeckeren van Wassenaer een
meer statig landhuis bouwen in 1822. Tevens
wordt dan volgens de principes van de Engelse
landschapsstijl een geheel nieuwe tuin aangelegd.
In 1944 brandt ook dit huis volledig uit, waarna
de ruïne nog is blijven staan tot in de jaren ’60. De
parkaanleg bleef behouden en er wordt al ruim
tien jaar gewerkt aan de restauratie hiervan.
Activiteiten: Bezoekers kunnen in het hof te
Dieren een wandeling maken aan de hand van
oude foto’s. Voor de kinderen is er een speciale
speurtocht.
Open: zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
Voormalige kerk van de Nederlandse
Protestanten Bond,
Middelhovenstraat 11
Deze kerk werd in 1912 ontworpen en gebouwd
door A.R. Schoonman. De Berlageriaanse stijl
van het kerkje met art deco elementen was in
zijn tijd zeer modern. In 2011 heeft de kerk een
nieuwe bestemming gekregen als ruimte voor
activiteiten op het snijvlak van zingeving, kunst
en cultuur.
Activiteiten: tijdens de Open Monumentendagen worden doorlopend twee zeer bijzondere
historische films vertoond uit de jaren zestig.
Voor velen zal het een feest der herkenning zijn:
straatbeelden, scholen, verenigingen en bedrijven,
Dieren
34
alles komt aan bod. Voor iedere Dierenaar zijn
deze dorpsfilms van Johan Adolfs een must! De
filmvertoning wordt georganiseerd door Stichting
Dieren in Beeld (www.diereninbeeld.nl).
Open: zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur
Villa Veertien, Noorderstraat 14
Rond 1880 werd aan de Noorderstraat 14 in
Dieren in opdracht van de heer Posthuma een
grote loods gebouwd met drie evenwijdig aan
elkaar liggende zadeldaken. In deze loods vestigde Posthuma zijn houthandel en -zagerij Groenewoud en in de naastgelegen loods op nummer
16 vestigde hij een stoomzagerij. Ook nadat de
houtzagerij was verhuisd naar een andere locatie
in Dieren behield de loods aan de Noorderstraat
haar bedrijfsfunctie. In 1916 gaf het onderdak
aan een limonade- en wijnhandel en vanaf 1957
was aan de Noorderstraat 14 de wasserij De
Horst gevestigd. Toen ook de wasserij verhuisde,
raakten de panden aan de Noorderstraat 14 en
16 steeds verder in verval.
NPB
Dieren
Sinds 2007 is het gebouw gerenoveerd en stijlvol ingericht om gasten te ontvangen in alle luxe
en met alle comfort. De karakteristieke kap van
de oorspronkelijke loods met de drie topgevels is
behouden gebleven en daarmee ook het karakteristieke beeld vanaf de oever van de IJssel. De
originele houten draagconstructie van de loods
was nog geheel in tact en is daarom tijdens de restauratie blijven staan. Deze constructie is aan de
binnenkant prachtig zichtbaar gebleven en maakt
nu onderdeel uit van het interieur van het pand.
Open: zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur
Schweer bey der Beckehof,
Harderwijkerweg 66-138
In 1898 liet de Amsterdamse koopman C.H.H.
Schweer bey der Becke in zijn testament opnemen dat vanuit zijn nalatenschap een hof moest
worden gebouwd in Dieren. In 1913 was het
zo ver en kon het ontwerp van C.B. Posthumus
Meyjes worden uitgevoerd.
Het complex bestaat uit 35 woningen, een be-
Villa Veertien
stuurskamer en een kapel. De woningen zijn in de
loop der jaren aangepast maar bezitten veelal nog
oorspronkelijke interieuronderdelen. De meest
gaaf en rijk uitgevoerde interieurs zijn die van de
bestuurskamer en de kapel. In de bestuurskamer
bevindt zich een fraaie schoorsteenmantel met
daarboven een beschilderd paneel voorzien van
de wapens van Amsterdam en Rheden.
De tuin van het voorplein en in het hof is
aangelegd naar ontwerp van D.F. Tersteeg (18761942). De aanleg van het voorplein wordt gekenmerkt door een centraal cirkelvormig plantsoen
met vlaggenmast en een viertal bloembedden.
Aan weerszijden van de oprijlaan staan diverse
boomsoorten zoals lindebomen, een bruine
beuk en een trompetboom. Op de kruising van
de twee assen in de binnentuin bevindt zich en
gietijzeren waterpomp. De beplanting van de
tuin bestaat onder andere uit taxus op de hoeken
van de vier door gras omzoomde perken, hulst
en rozenstruiken.
Open: zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur
Schweer bey der Beckehof
35
De Dierense toren, Hogestraat 12
Van de voormalige Mariakerk, gebouwd in 18931895, staat alleen nog de toren overeind. Deze toren naar ontwerp van architect W.A.M. te Riele is
in 1924 gebouwd, ongeveer 30 jaar later dan de
kerk zelf.Te Riele was opgeleid in het bureau van
de bekende architect Pierre Cuypers, die onder
meer het Rijksmuseum heeft ontworpen. In 1974
is het schip van de kerk afgebroken. Tegenwoordig wordt de toren gebruikt als vergaderruimte.
Via de galmgaten heeft men een prachtig uitzicht
op Dieren en het IJssellandschap.
Open: zondag van 11.00 tot 17.00 uur
Dierense Toren
Spankeren
36
Programma
Spankeren
Herberg De Luchte,
Zutpensestraatweg 45
‘Het licht in de verte’
Herberg De Luchte dankt zijn naam aan de lantaarn die al sinds eeuwen aan de wegkant boven
de deur zit. De deur is inmiddels naar de zijkant
verplaatst maar de lantaarn zit nog steeds op dezelfde plaats.
Al sinds 1563 is in Spankeren aan de doorgaande weg tussen Arnhem en Zutphen herberg
De Luchte gevestigd. De reizigers van het eerste uur zullen vooral mensen geweest zijn die te
voet, te paard of met paard en kar goederen, geld
en documenten van de ene plaats naar de andere
brachten. De weg in die tijd was nog een klei- of
zandweg vaak met diepe sporen, kuilen en plassen. Een herberg waar mens en dier konden uitrusten, eten en drinken was maar wat welkom.
Geleidelijk kwamen er geregelde bodediensten vooral om brieven, geld en geldswaardige
papieren te bezorgen. Aanvankelijk waren deze
bodes, die ook al postiljons genoemd werden
ruiters te paard. In 1650 deden deze postiljons
over de 30 kilometer tussen Arnhem en Zutphen
zes uur. Om de rijtijd te bekorten werd vanaf die
tijd van ‘post naar post’ gereden, waar de paarden
werden gewisseld. Als post werd doorgaans een
De Luchte
herberg gebruikt, zo ook De Luchte.
Vanaf de 17de eeuw ontstonden er zogenaamde postwagendiensten. Dit waren geregelde
diensten, waarbij de wagens op vaste tijden reden. Zij vervoerden geen bulkgoederen maar
stukgoederen. Bederfelijke waren, munten en
waardepapieren. De wagens namen ook brieven
mee. Dit was aanleiding om de naam ‘post’ een
tweede betekenis te geven en wel ‘briefpost’. De
wagens boden ook plaats aan vier tot acht passagiers. Op de wagens werd vaak een afbeelding
van een posthoorn geschilderd. Het reizen per
postkoets was niet zonder risico, de wagen kon
kantelen, de paarden konden op hol slaan en ook
overvallen door struikrovers kwamen voor.
De historie van De Luchte is door Ton Elzebroek te boek gesteld en dit boekje is bij De
Luchte te verkrijgen.
Activiteiten: in De Luchte is een tentoonstelling
ingericht met historische foto’s en voorwerpen.
Er zal ook regelmatig iemand aanwezig zijn die
daar toelichting op kan geven. Mogelijk zal ook
de vereniging van eigenaren van klassieke Rolls
Royce’s en Bentley’s De Luchte aandoen en zijn
de auto’s op de parkeerplaats te bewonderen.
Open: zaterdag 13 en zondag 14 september van
11.00 uur tot sluitingstijd van het restaurant.
37
Laag-Soeren
38
Programma
Laag-Soeren
Hervormde Kerk, Eerbeekseweg 3
Een beetje buiten het centrum van Laag-Soeren,
tegen de rand van het bos, staat de hervormde
kerk. Het kerkje is gebouwd in 1935 en de bekende Arnhemse architect Gerrit Feenstra was
de ontwerper. De architect heeft zich laten beïnvloeden door de Delftse School en de Scandinavische architectuur. Dat laatste uit zich door het
gebruik van veel hout in het interieur. Bijzonder
is ook het uurwerk met daarboven de koperen
bol.
Laag-Soeren vormt samen met Spankeren en
Dieren no één hervormde gemeente. Deze hervormde gemeente heeft twee kerken, deze kerk
en de kerk in Spankeren. De ene week is er op
zondag dienst in Laag-Soeren de andere week in
Spankeren. De kerk wordt ook gebruikt voor het
sluiten van burgerlijke huwelijken.
Hervormde Kerk
39
Activiteit: bij de kerk staat één van de koetsen
opgesteld uit een prachtige verzameling oude
koetsen van Hans Heus, bekend van de Gelderse
Vierspan. Mogelijk zijn andere koetsen van de
verzameling ook te bezichtigen. Dan zal dit via
wegwijzers worden aangegeven.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 16.00 uur.
Sprengenhus, Harderwijkerweg 25A
In het Sprengenhus is veel te vinden over de historie van Laag-Soeren bij het Soerens Archief.
Dit archief in opbouw bevat allerlei voorwerpen,
documenten en afbeeldingen uit de geschiedenis
van Laag-Soeren. Het archief is in handen van
vrijwilligers, zij zijn graag bereid om geïnteresseerden te woord te staan en te helpen bij het
vinden van materiaal. Tijdens de omd zijn zij
ook aanwezig in het Sprengenhus om de bezoekers te ontvangen.
Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 16.00 uur
Sprengenhuis
40
Uitgebreide informatie is te vinden op www.openmonumentendag.nl
Daar staan de afbeeldingen van de opengestelde monumenten van
zowel de gemeenten Rheden en Rozendaal als van heel Nederland

Download Report