Universiteit Maastricht bespaart energie met

energiegids.nlFedEC
33
Universiteit Maastricht bespaart
energie met energiemonitoring
‘Be good and tell it’ was het advies van scheidend voorzitter Jan van Doorn, aan de FedEC leden. Succesvolle en aansprekende voorbeelden doen immers goed volgen. De aanpak van de Universiteit van
Maastricht (UM) is een mooi voorbeeld dat zeker navolging verdient. Met behulp van adviesbureau Van
Beek, FedEC lid, werkt de UM met verve aan het realiseren van haar energiebesparingsambitie van 30%
in 2030 ten opzichte van 2005. Kern van de aanpak is de inzet van een energiemanagementsysteem
Erbis, geleverd door Van Beek, waarmee het energiegebruik continu kan worden gevolgd en zonodig
bijgestuurd. Olaf ten Have van de UM beschrijft hoe dit in zijn werk gaat.
Door Richard Zwiers, secretaris FedEC en Robin Sommers,
Van Beek
Energiebesparing en comfort voor studenten en medewerkers. Dat kan in nieuwbouw en in monumentale panden,
bewijst de Universiteit Maastricht (UM). Al twee jaar staat
deze universiteit op de derde plaats van meest energiezuinige
universiteiten van Nederland. ‘Bewuste keuze voor duurzaamheid’, vertelt Olaf ten Have, coördinator Gebouwbeheersysteem en Energie van de Facilitaire Dienst. ‘Vanaf de start
van een project gaan we al samen met de techneuten op zoek
naar de optimale synergie tussen beleving en energieverbruik.
We maken daarbij continu afwegingen tussen innovatie en
standaardisatie. Daarnaast houden we grip op het energieverbruik via Erbis, het energiemanagementsysteem, waarmee we
meten, monitoren en gericht kunnen bijsturen.’
Het pand van de Facilitaire Dienst van Universiteit Maastricht
illustreert de winst van energiebesparing. ‘Voorheen zat hier
dagblad De Limburger’, vertelt Ten Have. ‘De verwarming
kwam via ouderwetse ketels. Wij hebben via een energiescan
gekeken of het rendabel was deze ketels te vervangen door
HR-ketels. Een extra investering, maar gedurende de looptijd
van ons huurcontract verdienen we de aanschafkosten terug
via de energiebesparing.’
De Universiteit Maastricht is de meest internationale universiteit van Nederland. Met bijna 16.300 studenten, ruim 3.200
medewerkers en meer dan 40 gebouwen groeit de universiteit
nog steeds. De drie speerpunten van onderzoek en onderwijs
zijn ‘Kwaliteit van leven’, ‘Europa en een globaliserende wereld’
en ‘Leren en Innovatie’. Duurzaamheid en energiebesparing
passen daar goed bij. Zo neemt de universiteit deel aan het
platform Cool Maastricht, een advies- en ontwikkelorgaan
van lokale organisaties en bedrijven die de ambitie hebben van
Maastricht in 2030 een energieneutrale stad te maken.
Synergie techniek, energie en comfort
Net als andere universiteiten heeft de Universiteit Maastricht
het convenant Meerjarenafspraak 3 voor energie-efficiency
ondertekend. De gezamenlijke ambitie is in 2020 een energieefficiencyverbetering van 30 procent te bereiken ten opzichte
van 2005. ‘Jaarlijks komt dat op gemiddeld twee procent
energiebesparing’, geeft Ten Have aan. ‘Twee jaar op een rij
bezetten we nu de derde plaats in de ranking van meest energiezuinige universiteiten van Nederland. Als je net begint, is
zo'n besparing eenvoudig te realiseren. De kunst is dit elk jaar
voor elkaar te krijgen. Je moet er bovenop zitten. Dat doen
we onder meer door in de ontwerp- en bestekfase samen met
werktuigbouw en elektrotechniek de energiebesparing én het
comfort mee te nemen. Die koppeling is essentieel. Je moet
in het Plan van Eisen al voor synergie gaan, daar profiteer
je bij de uitrol van. Vervolgens heb je een tool nodig om je
Al twee jaar staat
de Universiteit
Maastricht (UM) op
de derde plaats van
meest energiezuinige universiteiten
van Nederland.
34
FedECenergiegids.nl
teitspand in Randwyck én warmte en koude aan twee andere
panden. ‘Soms is besparen erg lastig’, geeft Ten Have toe.
‘Humane Biologie heeft wereldfaam en is een paradepaardje.
De respiratiekamers van het laboratorium zijn vaak 24x7
operationeel en verbruiken enorm veel energie. We ontkomen niet aan dit hoge energieverbruik, maar hebben bij het
ontwerp wel gelet op energiebesparing.’
Slim koppelen
De energiecentrale
met WKK (warmtekrachtkoppeling)
van het academisch ziekenhuis
Maastricht (azM)
levert elektriciteit
voor onder meer het
universiteitspand in
Randwyck.
Kloppend hart van
de energiebesparing
is Erbis, het integrale
energiemanagementsysteem van
Van Beek.
energieverbruik per gebouw te meten en te monitoren. Dan
kun je gericht ingrijpen en verbeteren.’
Drie pijlers
De strategie tot energiebesparing rust bij ons op drie pijlers.
Ten Have somt op: ‘Niet meer verbruiken dan noodzakelijk, niet meer produceren dan noodzakelijk en optimaal
gebruiksrendement van de gebouwen en installaties. Alle
ruimtes moeten voldoen aan functionele eisen, van kantoor,
collegezaal tot laboratorium. Mensen moeten daar aangenaam werken: licht, lucht, warmte, koeling, alles moet goed
zijn geregeld. Daarnaast speelt energie een grote rol. Door
bijvoorbeeld goed gebruik te maken van daglicht, gebruik je
niet meer licht dan noodzakelijk.’
Niet meer dan noodzakelijk produceren, betekent dat de
universiteit bij het opwekken van energie kijkt naar de juiste
hoeveelheid en naar hergebruik. Zo levert de energiecentrale
met WKK (warmtekrachtkoppeling) van het academisch
ziekenhuis Maastricht (azM) elektriciteit voor een universi-
Het gebruiksrendement zegt iets over het aanpassen van het
energieverbruik aan de aanwezigheid van medewerkers en
studenten. ‘Je wilt dat niemand iets merkt van alle maatregelen én je wilt onnodig en zinloos gebruik van koeling,
warmte, licht en lucht en zonwering voorkomen’, stelt Ten
Have. ‘Via aanwezigheidssensoren kun je dat slim regelen.
Op de toiletten hebben we licht en ventilatie aan elkaar
gekoppeld. De luchtbehandeling en de zonwering lopen ook
synchroon met het gebruik van kantoren en collegezalen. Je
moet daarbij wel voor een goede balans tussen automatisch
regelen en vrijheid van bediening zorgen.’
De Facilitaire Dienst houdt goed in de gaten wat er in de
markt gebeurt. De dienst fungeert bijvoorbeeld als proeftuin
van innovaties. ‘Ja, de wereld van LED-verlichting, armaturen, luchtbehandelingskasten, pompen en cv-ketels verandert
snel’, geeft Ten Have aan. ‘Dan moet je goed de vinger aan
de pols houden. Wat zijn de prestaties? Hoe energiezuinig?
Wat vinden gebruikers? Om dit te bepalen, doen wij in ons
gebouw veel veldtesten. Onze honderd medewerkers vormen
de proeftuin van nieuwe apparaten, systemen en technieken.
Zo komen we tot standaardisatie: we stellen een lijst samen
van bewezen oplossingen met goede kwaliteit, comfort en
energiebesparing. Die lijst gebruiken we als uitgangspunt bij
renovaties en nieuwbouw.’
Erbis: grip op energie
Kloppend hart van de energiebesparing is Erbis, het integrale
energiegids.nlFedEC
energiemanagementsysteem van Van Beek. Ten Have: ‘Bijna
alle gebouwen zijn bemeterd. De data en de energieverbruiken worden vanuit het Gebouwbeheersysteem (GBS) 24 uur
per dag vastgelegd in Erbis. We hebben continu, per kwartier
als we willen, inzicht in het energieverbruik per gebouw, vierkante meters en aantal medewerkers. Maandelijks worden er
rapportages gegenereerd: door goed te meten en te monitoren
kunnen we afwijkingen op de norm signaleren en actie ondernemen. Wat speelt er? Lekkage, gewijzigde openingstijden
of overwerk? Je wilt een probleem niet pas na een half jaar
ontdekken en een te hoge energierekening ontvangen. Door
de directe terugkoppeling kunnen we de effecten van nieuwe
apparaten en de energiebesparingen zien.’
De meetgegevens maken het mogelijk gebouwen op energie
te ranken en via een benchmark te vergelijken. Erbis wordt
daarnaast gebruikt als verrekensysteem. Ten Have: ‘Je wilt
betalen op basis van het daadwerkelijke gebruik. Er zijn nogal
wat partijen mee gemoeid, waaronder energieleveranciers,
netwerkbeheerder en meetbedrijf. Daarnaast verhuren wij
ook aan derden en dan wil je bemeteren en verrekenen op
basis van werkelijke cijfers. Erbis is een flexibel, modulair
systeem dat uitstekend past in onze dynamische omgeving;
het aantal meters per gebouw varieert enorm en er komen
regelmatig gebouwen en vierkante meters bij en af. Er is veel
geld mee gemoeid, dus meten en verrekening moeten 100
procent in orde zijn.
Van Beek verzorgt het beheer van het pakket. ‘Daarnaast
geven ze ons energieadviezen. Gevraagd en ongevraagd, want
ze denken met ons mee. Ze kennen onze ambitie en als ze
mogelijkheden voor innovatie en besparing zien, dan trekken
ze aan de bel.’
Concluderende opmerkingen
De maartbijdrage van FedEC aan de Energiegids opende met:
‘Het belang van energiebesparing is net zo onomstreden als
de praktijk weerbarstig is’. Gelukkig zijn er ook inspirerende
voorbeelden. Het voorbeeld bij de UM is een mooi praktijkvoorbeeld dat illustreert dat een combinatie van meerdere
aspecten leidt tot een gerichte en succesvolle aanpak. De succesfactoren bij de UM op een rijtje:
1.beleid gericht op vermindering van het energiegebruik;
2.gerichte aandacht door mensen van de UM (onder andere de heer ten Have);
3.een organisatie die tijd en middelen beschikbaar stelt;
4.beoordelen en handelen op basis van betrouwbare informatie uit een monitoringsysteem als Erbis;
FedEC is een beroepsvereniging van energieadviseurs. De vereniging behartigt de collectieve
belangen van haar leden. Daarnaast wil FedEC
de effectieve beroepsuitoefening bevorderen en
het aanzien van de beroepsgroep verhogen.
FedEC
Tel. (035) 683 88 33
E. [email protected]
I. www.fedec.nl
5.deskundig advies van een onafhankelijk adviseur zoals
van Beek Ingenieurs (FedEC-lid).
FedEC maakt zich er sterk voor.
FedEC agenda
23 april
Algemene Ledenvergadering
+ excursie; Fudura Hertogenbosch
informatie: FedEC
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.fedec.nl
19, 20, 26 en 27 mei
Opleiding Energie Prestatie
Advies Woningen
informatie: FedEC
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.fedec.nl
19, 20, 26 en 27 mei
Opleiding Energiecoördinator
informatie: FedEC
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.fedec.nl
19, 20, 26 en 27 mei
EPN-U adviseur
informatie: FedEC
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.fedec.nl
3, 4, 10 en 11 juni
Opleiding Energie Prestatie
Advies Utiliteit
informatie: FedEC
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.fedec.nl
18 en 19 juni
Opleiding Warmte in 2 dagen
informatie: FedEC
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.fedec.nl
26 juni
Opleiding Energie voor niet
technici
informatie: FedEC
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.fedec.nl
Examen Energieconsulent
De Federatie van Energieconsultants FedEC heeft als een van
haar belangrijkste doelstellingen
de bescherming van het beroep
van energieconsulent. Hiertoe
is door FedEC een register
aangelegd. Om hierin te worden
opgenomen dient het Examen
Energieconsulent van stichting
PHOE te worden afgelegd. Het
betreft hier een begeleide zelfstudie. Het examen kan worden
afgelegd in één van de volgende
zes specialisaties:
• Industriële productie (IP)
• Beleid en management (BM)
• Gebouwde omgeving (GO)
• Energie en milieu (EM)
• Duurzame Energie (DE)
• Inkoop van Energie (IE)
Het bezit van het diploma Energiebeheer alsmede tenminste
vier jaar beroepservaring zijn de
voorwaarden om deel te nemen
aan de examenopleiding Energieconsulent.
Datum:
U kunt zich het gehele jaar voor
deze opleiding aanmelden.
informatie: stichting PHOE
telefoon: (035) 683 88 33
[email protected]
www.phoe.nl
35