Technologiestichting STW
Utilisatierapport
20
14
Technologiestichting STW
Postadres
Postbus 3021
3502 GA Utrecht
The Netherlands
Bezoekadres
Van Vollenhovenlaan 661
3527 JP Utrecht
T +31 (0)30 600 12 11
F +31 (0)30 601 44 08
[email protected]
www.stw.nl
Foto omslag
Universitair Medisch Centrum Utrecht
zie project 07793; pagina 104
STW-nummer
2014/13603/STW
ISBN-nummer
978-90-73461-86-4
NUR
950
Utilisatierapport 2014
Technologiestichting STW
december 2014
Technologiestichting STW
1
Inhoud
05
Voorwoord
01
04
06
Statistiek
72
STW-projecten 2008
74
Uitleg projecten
09
Samenvatting cijfers
75
Projecten per instelling
10
Twee momenten van evaluatie
10
De projecten van start gegaan in 2003 en 2008
10
De methode; hoe ‘meten’ we de utilisatie
12
Projecten gestart in 2003
05
13
Projecten gestart in 2008
02
110
Lijst van gebruikers
STW-projecten 2008
116
Lijst van afkortingen
16
STW-projecten 2003
18
Uitleg projecten
19
Projecten per instelling
03
66
Lijst gebruikers bij
STW-projecten 2003
Technologiestichting STW
3
4
Utilisatierapport STW 2014
Voorwoord
Toekomst
De blik van STW is vanzelfsprekend gericht op de toekomst. We brengen wetenschappers en
gebruikers van technologie bij elkaar om samen te werken aan innovatieve doorbraken. Dat levert ieder
jaar weer veelbelovende onderzoeksprojecten op.
Naast vooruitkijken staan we ook stil bij de vraag of de projecten die we in het verleden
mogelijk hebben gemaakt inmiddels succesvol zijn. Dat doen we in de vorm van een utilisatierapport.
Daarin brengen we de uitkomsten in kaart van alle STW-projecten die in twee peiljaren van start gingen,
namelijk vijf en tien jaar geleden. Al sinds de jaren negentig van de vorige eeuw berichten we op deze
manier openhartig en volledig over de uitkomsten van onze projecten.
Zoals ieder jaar zien we ook in dit utilisatierapport diverse uitblinkers. Een voorbeeld is het
project A Hybrid MRI Radiotherapy System, dat in 2008 van start ging. Het doel van het project was
bestralingsapparatuur koppelen aan MRI-scanners, zodat oncologen veel nauwkeuriger kunnen bestralen.
Nu, vijf jaar later, hebben de onderzoekers samen met bedrijven een succesvol prototype gebouwd, en is
een centrum opgericht met daarin drie bestralingsruimtes speciaal voor dit doel. Daarnaast is er samen
met de industrie een internationaal consortium van vooraanstaande universiteiten opgericht om een
snelle en wereldwijde klinische introductie mogelijk te maken.
We hanteren in ons utilisatierapport drie graadmeters: de betrokkenheid van mogelijke
gebruikers bij het onderzoek, het ontstaan van een concreet product en de inkomsten die uit het project
voortvloeien. STW kijkt echter verder dan deze criteria. In de projecten die wij initiëren en ondersteunen,
schuilt namelijk een grote maatschappelijke waarde. Geheel terecht vraagt de samenleving om betrokken wetenschap, die zich in dienst stelt van de maatschappij. STW begrijpt die vraag als geen ander en
slaat daarom al ruim dertig jaar bruggen tussen wetenschap, industrie en samenleving.
Richten we onze blik weer op de toekomst, dan zien we dat de werkwijze van STW kan
dienen als schoolvoorbeeld van maatschappelijk betrokken wetenschap in Nederland. De banden tussen
wetenschap en de samenleving worden in de toekomst steeds hechter. Dat levert ongetwijfeld nieuwe
technologie waar iedereen de vruchten van plukt.
Eppo Bruins
directeur
Technologiestichting STW
5
01
Statistiek
09
Samenvatting cijfers
10
Twee momenten van evaluatie
10
De projecten van start gegaan in 2003 en 2008
10
De methode; hoe ‘meten’ we de utilisatie
12
Projecten gestart in 2003
13
Projecten gestart in 2008
Statistiek
7
8
Utilisatierapport STW 2014
Samenvatting cijfers
tabel
1
De cijfers geven inzicht in de situatie direct na
beëindiging van een project. Het ontwikkelingstraject
moet dan vaak nog beginnen. Het is dan ook heel
goed denkbaar dat de inkomsten de komende jaren
nog fors zullen toenemen (zie tabel 1).
Projecten gestart in 2004 tot en met 2008 hebben (5 jaar na de start)
tot en met 2013 het volgende opgeleverd:
aantal overeenkomst octrooiinkomsten (in M€)
2003
2004
10088349,3
20058959417,9
20067422215,5
20078340179,4
2008884217
10,5
figuur
Van de projecten die gestart zijn in 2003 hebben
er 27 één of meerdere vervolgonderzoeken gesubsidieerd gekregen of zijn een vervolg op een eerder
gehonoreerd project.
1
Aantal gestarte projecten
aantal gestarte projecten
Van de projecten die in 2003 zijn gestart, heeft tot nu
toe 77,3 procent (=score B en C) geleid tot een
actieve relatie met één of meer gebruikers (figuur 5 op
pagina 12), 82,5 procent (=score B en C) heeft een
concreet product opgeleverd en 29,5 procent (=score
B en C heeft cash of in kind inkomsten opgeleverd.
2008
79,5 Procent (=score B en C) van de projecten
die in 2008 zijn gestart, heeft tot nu toe geleid tot
een actieve relatie met één of meerdere gebruikers
(figuur 6 op pagina 13).
75 Procent (=score B en C) heeft een concreet
product opgeleverd en 22,8 procent (=score B en C)
heeft cash of in kind inkomsten opgeleverd.
Voor deze projecten die onlangs beëindigd zijn, is
het in veel gevallen nog te vroeg om van uitgekristalliseerde kennisexploitatie te spreken.
100
80
60
40
20
figuur
08
20
07
20
06
20
05
20
20
04
0
Van de projecten die gestart zijn in 2008 hebben er
15 één of meerdere vervolgonderzoeken gesubsidieerd of zijn een vervolg op een eerder gehonoreerd
project.
De figuren 7 en 10 geven de BPI-code die de
projecten uit 2003 en 2008 hebben gekregen weer.
Een uitleg van deze figuren treft u aan op pagina 14.
2
100
80
60
40
20
20
08
20
07
20
06
20
05
0
20
04
aantal overeenkomsten
Aantal overeenkomsten
Statistiek
9
Twee momenten van evaluatie
figuur
3
De projecten van start gegaan in 2003 en 2008
In het algemeen zit er een grote tijdsspanne tussen
de start van een project en het moment waarop de
resultaten daadwerkelijk tot een ‘bruikbaar’ resultaat
leiden. STW is alleen betrokken bij het eerste deel van
dit lange traject, namelijk bij de onderzoeksfase die
doorgaans vier tot zes jaar beslaat. In deze utilisatierapportage kijken wij, enige tijd na afloop van het
onderzoek, terug op destijds gestarte STW-projecten.
Voor deze evaluatie worden twee momenten gekozen;
direct na afloop van een project, de interim­rapportage
(in dit rapport de projecten die in 2008 van start
gingen), en vijf jaar later een eind­rapportage, het
utilisatierapport (hier de projecten die in 2003 van
start gingen).
aantal octrooien
Aantal octrooien
100
80
60
40
20
figuur
08
20
07
20
06
20
05
20
20
04
0
In de Interimrapportage (over de projecten uit 2008)
worden dus de projecten bekeken die zes jaar geleden
van start zijn gegaan en recent zijn afgesloten. Het
kan voorkomen dat een gebruiker verder wil gaan met
de resultaten van het onderzoek. Hij zal dan vaak in
aansluiting op de onderzoeksfase nog een ontwikkelingstraject moeten uitvoeren. Dit kan bestaan uit de
markt onderzoeken, een productielijn opzetten en
dergelijke, kortom alles wat nodig is om te komen tot
een commercieel ‘product’.
4
inkomsten (in M€)
Inkomsten
12
10
8
6
4
08
20
07
20
06
20
05
20
20
0
04
2
In de Utilisatierapportage (over de projecten die in
2003 van start gingen) is tien tot elf jaar na de start
van universitair onderzoek al een veel beter – alhoewel
nog altijd niet volledig – inzicht te verkrijgen in de
daadwerkelijke toepassing en commercialisering. In
dit rapport worden daarom ook die projecten bekeken
die in 2003 van start zijn gegaan en waar­over nu een
min of meer afgerond oordeel gegeven kan worden
met betrekking tot de utilisatie.
De methode; hoe ‘meten’ we de utlisatie
Het zal duidelijk zijn, dat het meten van de mate van
gebruik niet eenvoudig is. Zo kan een verbeterde
procesbeschrijving voor een gebruiker financieel
zeer aantrekkelijk zijn, zonder dat er sprake is van
een concreet product. Anderzijds kan de realisatie
van een daadwerkelijk product (gebaseerd op een
werkend prototype) worden afgebroken omdat
markteconomische aspecten een rol spelen. Hoe de
stand van zaken op dit vlak is bij de verschillende
projecten, wordt nagegaan door (telefonische)
enquêtering van onderzoekers, projectleiders of
gebruikers, die bij het des­betreffende project waren
betrokken. Mocht dit niet mogelijk zijn, dan wordt
gezocht naar ander beschikbaar bronnenmateriaal.
10
Utilisatierapport STW 2014
Om een beeld te geven van de resultaten van een
onderzoeksproject, heeft STW in de afgelopen jaren
een meetmethode geïntroduceerd, die gebaseerd is
op drie – meer of minder onafhankelijke – variabelen
om de utilisatie te kunnen kwantificeren, te weten
‘Betrokkenheid’, ‘Product’ en ‘Inkomsten’ (BPI). Elk van
deze variabelen is onderverdeeld in een oplopende
vierpuntswaardering (0, A, B, en C). De definities van
deze classificering zijn:
Betrokkenheid
De mate waarin één (of meerdere) gebruikers
bij het onderzoek zijn betrokken:
O
A
B
C
het project is mislukt; omdat de uitkomsten
irrelevant zijn voor een gebruiker;
er is enige belangstelling van de gebruikers
geweest, door deelname in een gebruikers­
commissie;
de gebruikers participeren actief. Een eventueel
geleverde bijdrage is klein –­ in de vorm van geld,
materialen en dergelijke;
op niet mis te verstane wijze participeert
de gebruiker in het project. Er is omvangrijke
steun gegeven en vaak is er een contract met
betrekking tot de samenwerking gesloten.
Product
In hoeverre zijn de doelstellingen van het onderzoek gehaald, en is er een aanwijsbaar ‘product’:
O
A
B
C
het project is in het onderzoeksstadium mislukt,
of het onderzoek is voortijdig afgesloten;
er is geen concreet product. Er is meer onderzoek nodig om een bruikbaar product
te verkrijgen. Voorlopige conclusies zijn al
wel getrokken, maar een en ander moet nog
worden geverifieerd. We zijn nog in de fase van
‘basic technology’. De voornaamste vorm van
output is tot op dit moment de weten­schap­
pelijke publicatie;
een voorlopig model, een principe of een
conceptmethode is ontwikkeld en bruikbaar.
Verificatie en verfijning is nog wel nodig
voordat van een eindproduct kan worden
gesproken. De gebruiker kan het onderzoeks­
product (nog) niet geheel zelfstandig gebruiken;
er ligt een aanwijsbaar product, bijvoorbeeld in
de vorm van software, een werkend prototype,
een proces-omschrijving, een octrooi, kortom
een min of meer afgerond concept, waarmee de
gebruiker zelfstandig aan de slag kan gaan.
Inkomsten
Heeft het onderzoek geleid tot inkomsten voor
STW en/of de onderzoeksgroep:
O
omdat het project wetenschappelijk mislukte, of
omdat er geen gebruiker gevonden kon worden,
zijn er geen inkomsten op dit project geweest
en zijn die in de toekomst niet te verwachten;
A
er zijn nog geen inkomsten op het project.
Dat wil hier zeggen dat er wel bijdragen aan
het onderzoek kunnen zijn, maar nog geen
revenuen uit de exploitatie van de kennis.
Toekomstige baten zijn echter niet uitgesloten;
B
incidenteel is of wordt (een deel van) de
kennis verkocht. De ‘inkomsten’ kunnen hier
ook bestaan uit het feit dat het resultaat
‘waardevol’ is voor de samenleving;
C
er is een beduidende, gestage of grote
stroom inkomsten (geweest), of er is zicht op
dat een dergelijke stroom de eerstvolgende
vijf jaar wordt gerealiseerd. Bijvoorbeeld als er
al principe-afspraken gemaakt zijn.
Gebruik makend van de hierboven beschreven
classificatie kunnen alle projecten in een 4 x 4 x 4
matrix worden ingedeeld. In het totaal dus 64
mogelijkheden. Er ontstaat zo een beter gedifferentieerd beeld van de uiteindelijke resultaten die de
projecten na vijf respectievelijk tien jaar opleveren.
De meest geslaagde projecten vallen uiteraard in de
categorie CCC. Maar een succesvol project met een
grote betrokkenheid van een gebruiker in de non-profit
sector én met een concreet en aanwijsbaar product
(bijvoorbeeld milieu-onderzoek), wordt ook in een
hoge klasse ingedeeld (CCA). Een project dat heeft
geresulteerd in een product, maar geen afnemers vindt
komt in een lage categorie terecht, bijvoorbeeld ACA.
Ook wordt zo duidelijk wat de waarde is van fundamenteel-strategisch onderzoek, (de zogenaamde
‘basic technology’) voor de gebruikers. Er is dan
weliswaar geen aanwijsbaar product, maar bedrijven
hebben er soms (veel) geld voor over om deze
basiskennis te ontwikkelen (klasse CAA) of te kopen
(klasse CAC).
Achtergrondonderzoek vindt zijn plaats in de klasse
AAA. Projecten die op bepaalde aspecten mislukten of
zijn mislukt, krijgen een 0-waardering (bijvoorbeeld
klasse 000).
Inkomsten (toelichting)
Hieronder verstaat STW alle gelden en bijdragen in
natura (door gebruikers en derden) die op basis van
een STW-project gegenereerd worden gedurende het
hele traject, dus zowel van voor het project is gestart
als tot na afloop van het project.
Statistiek
11
figuur
5
Projecten gestart in 2003
Utilisatiegroepen 2003
Betrokkenheid
O0,0%
A22,7%
B54,6%
In 2003 gingen 97 projecten van start. In deze
projecten werd door STW voor 46,4 miljoen
euro geïnvesteerd. Bij deze projecten werden
85 overeenkomsten met de gebruikers gesloten
en 22 octrooien aangevraagd. Aan inkomsten
werd een bedrag van 8,4 miljoen euro genoteerd.
C22,7%
Figuur 5 geeft de verdeling aan per utilisatiecode.
De figuren geven aan hoeveel procent van de projecten een bepaalde score op de drie categorieën
heeft gehaald.
Figuur 7 (pagina 14) geeft de BPI-code weer die
de projecten hebben gekregen.
Product
O0,0%
A17,5%
B48,5%
C34,0%
Inkomsten
12
O0,0%
A70,5%
B23,2%
C6,3%
Utilisatierapport STW 2014
figuur
6
Projecten gestart in 2008
Utilisatiegroepen 2008
Betrokkenheid
O
1,1%
A19,3%
B54,5%
C25,0%
In 2008 gingen 88 projecten van start. In deze
projecten werd door STW voor 52,5 miljoen
euro geïnvesteerd. Bij deze projecten werden
42 overeenkomsten met de gebruikers gesloten
en 17 octrooien aangevraagd. Aan inkomsten
werd (tot nu toe) een bedrag van 10,5 miljoen
euro genoteerd.
Figuur 6 geeft de verdeling aan per utilisatiecode.
De figuren geven aan hoeveel procent van de projecten een bepaalde score op de drie categorieën
heeft gehaald.
Figuur 10 (pagina 15) geeft de BPI-code weer die
de projecten hebben gekregen.
Product
O1,1%
A23,9%
B60,2%
C14,8%
Inkomsten
O1,1%
A76,1%
B20,5%
C2,3%
Statistiek
13
figuur
7
De verschillende categorieën worden in kleuren
weergegeven. Een hoge score op de categorie
Inkomsten is te herkennen aan een blauwe kleur.
Voor een hoge score op Betrokkenheid is die kleur
rood en voor een hoge score op Product is die kleur
groen. Omdat de complete codes alle drie de
BPI-componenten bevatten, hebben alle bollen
meng-kleuren. Een project met BPI-code 000 zal
een zwarte bol opleveren. Een project met een
code CCC zal een witte bol opleveren.
product >
Utilisatieprojecten gestart in 2003
C
<
B
in
ko
m
A
st
en
0
figuur
betro
C
B
A
kkenh
e id >
8
aantal
BPI-som
De BPI-score kan ook numeriek worden weergegeven,
door A=1, B=2, C=3 te substitueren en de scores voor
B, P en I bij elkaar op te tellen. Grafieken 8 (voor 2003)
en 11 (voor 2008) tonen de resultaten van B+P+I na
deze substitutie.
30
25
20
15
10
8
9
8
9
7
6
5
4
3
2
0
0
1
5
figuur
9
Utilisatierapport STW 2014
7
6
5
4
3
2
1
0
BPI-som gecorrigeerd voor het aantal permutaties per som
14
Verder geeft de inhoud van de bol weer hoeveel
projecten die betreffende code toegekend hebben
gekregen. Voor beide peiljaren zijn er geen projecten
met code 000. De antracietkleurige bol geeft aan
dat er 7 (2003) en 5 (2008) projecten zijn met de
BPI-code AAA (‘basic technology’). De witte bol
rechts achterin geeft aan dat er 4 (2003) en 2 (2008)
projecten zijn met BPI-code CCC. In figuur 7 scoren
22 projecten BBA. In figuur 10 zijn er 24 projecten
met score BBA.
Meerdere BPI-scores kunnen leiden tot dezelfde
BPI-som. Zo is ABB hetzelfde waard als BAB of
AAC. In figuur 9 (2003) en 12 (2008) is gecorrigeerd
voor het aantal permutaties dat kan leiden tot een
bepaalde score door dit aantal permutaties te delen.
Dit leidt in beide gevallen tot een diagram dat zijn
zwaartepunt sterk aan de rechterkant heeft (hoge
BPI-som). Dit toont aan dat de uitkomst van de
BPI-som meer is dan ‘toeval’, maar dat de aanpak
van STW leidt tot een disproportioneel groot aantal
succesvolle projecten.
figuur
10
product >
Utilisatieprojecten gestart in 2008
C
<
B
in
ko
m
A
st
en
0
figuur
betro
C
B
A
kkenh
e id >
11
aantal
BPI-som
30
25
20
15
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
9
8
7
6
5
4
3
2
0
1
BPI-som gecorrigeerd voor het aantal permutaties per som
0
figuur
1
0
0
5
Statistiek
15
02
STW-projecten 2003
19
A
/
Universiteit van Amsterdam
20
D
/
Technische Universiteit Delft
34
E
/
Technische Universiteit Eindhoven
39
G
/
Rijksuniversiteit Groningen
40
L
/
Universiteit Leiden
43
M
/
Universiteit Maastricht
44
N
/
Radboud Universiteit Nijmegen
48
NKI
/
Nederlands Kanker Instituut
49
T
/
Universiteit Twente
58
U
/
Universiteit Utrecht
61
W
/
Wageningen Universiteit & Researchcentrum
STW-projecten 2003
17
Uitleg projecten 2003
Hieronder staan de gegevens
die u op de projectpagina’s kunt
tegenkomen:
Titel
de titel van het project.
Project
het projectnummer, het volgnummer waarop de
projecten zijn gesorteerd.
BPI
(bijvoorbeeld BCB, zie pagina 10 en 11):
de utilisatiecategorieën waarin het project is
ingedeeld.
Programma
het programma waarbinnen het project is uitgevoerd
Projectleider
naam van de project­leider.
Toewijzing
de door STW aan dit project toegekende subsidie
(in euro).
Contracten en octrooien
soort overeenkomst die met een gebruiker is
­afgesloten (optie, licentie, bijdrage, samenwerking,
raamover­een­komst, material transfer agreement
(mta), etc.) en eventuele octrooien/octrooiaanvragen.
Inkomsten
op dit project de totaal geregistreerde inkomsten
(in euro). Dit zijn alle gelden en bijdragen in natura
(door gebruikers en derden) die op basis van een
STW-project gegenereerd werden gedurende het
hele traject. Dus van voor de start tot na afloop van
het project.
Doelstelling
een korte omschrijving van de doelstelling van
het onderzoek.
Resultaat
een overzicht van de behaalde resultaten.
Gebruiker(s)
een lijst met de namen van de gebruikers bij
het project.
18
Utilisatierapport STW 2014
A
Stem cells: a potential inexhaustible
source of human hepatocytes for
the bio-artificial liver
05918 CCC
06058 CCA
Projectleider Dr. R.A.F.M. Chamuleau Programma Samen-
Projectleider
werkingsprogramma - Tissue Engineering
Open Technologieprogramma (OTP) Totale toewijzing in
Totale toe-
wijzing in euro 602.000 Totale inkomsten in euro 63.945
Universiteit
van
Amsterdam
Scheiding en karakterisering van
complexe synthetische polymeren
Doelstelling
Prof.dr.ir. P.J. Schoenmakers
Programma
euro 425.000 Totale inkomsten in euro 159.500
Doelstelling
Ter ondersteuning van patiënten met leverfalen is
‘Size-exclusion’ chromatografie (SEC) en op interacties
een bioartificiële lever (AMC-BAL) ontwikkeld. De
gebaseerde vloeistofschromatografie (LC) zijn
gepatenteerde AMC-BAL bestaat uit een bioreactor
gevestigde methoden voor de scheiding en karak-
met levercellen die aangesloten wordt op de circulatie
terisering van synthetische polymeren. Ieder van
van de patiënt en functies van de lever overneemt.
deze methoden afzonderlijk geeft echter maar een
Hoewel succesvol met verse varkenslevercellen, zal
heel beperkt beeld van de eigenschappen van een
klinische toepassing van de AMC-BAL pas mogelijk
polymeer, namelijk een ééndimensionale projectie
zijn na toepassing van functionele en expandeerbare
van een tweedimensionale verdeling. Doel van dit
menselijke levercellen. Doel is om menselijke levercel-
project was om de volledige verdeling in beeld te
len te genereren/testen en optimaal te gebruiken in
brengen en zo goed mogelijk te kwantificeren.
de AMC-BAL
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Het project heeft duidelijk gemaakt hoe en wanneer
Het STW-project heeft geleid tot optimalisatie van
twee-dimensionale vloeistofchromatografie kan
AMC-BAL en een systeem om cellen te monitoren
worden ingezet voor de karakterisering van syntheti-
tijdens kweek in de bioreactor. We hebben diverse
sche polymeren. Combinaties van scheidingen op
menselijke levercellijnen en stamcellen onderzocht op
basis van de chemische samenstelling en het mole-
groeipotentie en voldoende specifieke leverfuncties.
culair gewicht zijn succesvol toegepast op een aantal
Na beëindiging van het STW-project hebben we een
industriële polymeren. Daarbij werd nieuwe, unieke
bestaande cellijn gevonden die onder aangepaste
informatie verkregen over de moleculaire samen-
kweekomstandigheden in belangrijke mate aan deze
stelling. Op grond hiervan kunnen polymerisatie-
voorwaarden voldoet. Een patent is ingediend op
processen en producteigenschappen beter begrepen
de toepassing van deze cellen in de AMC-BAL. Een
worden. LCxSEC-scheidingen zijn niet langer moeilijk,
100 k€ preseed capital (SKE fonds, Economische
maar wel tijdrovend. Software voor databewerking is
Zaken) is verworven om ‘proof of principle’ aan te
beschikbaar gesteld aan de projectpartners.
tonen in proefdieren.
Resultaat na 10 jaar
Resultaat na 10 jaar
Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen.
Naar aanleiding van deze ontwikkelingen heeft het
AMC, als coördinator, een FP7-EU-project opgestart
Gebruikers
met het doel om een klinische studie te verrichten
Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / DSM NeoResins
met een opgeschaalde AMC-BAL gebaseerd op de
(Waalwijk) / DSM Research BV (Geleen) / DSM
bestaande cellijn. Daarnaast is een ZonMW-gefinan-
Resolve (Geleen) / Océ Technologies BV (Venlo) /
cierde studie van start gegaan om geminiaturiseerde
Philips Electronics Nederland BV (Eindhoven) /
AMC-BAL en in te zetten als model voor humane lever
Philips Research (Eindhoven) / Polymer Laboratories
ter bestudering van leverziektes en veiligheid van
(Middelburg) / Polymer Laboratories Ltd (Church
geneesmiddelen. Hierdoor is de portfolio van het AMC
Stretton, Groot-Brittannië) / Universiteit van
spin-off bedrijf Hep-Art Medical Devices BV, dat ten
Amsterdam
doel heeft om de AMC-BAL te commercialiseren, in
waarde gestegen. De fase van return-on-investment
is echter nog niet aangebroken.
Gebruikers
Academisch Medisch Centrum (Amsterdam Zuidoost) /
Hep-Art Medical Devices BV (Voorburg) / Licentec
(Utrecht)
STW-projecten 2003
19
D
Long liquid slugs in stratified gas/
liquid flow in horizontal and slightly
inclined tubes
05244 BBA
Projectleider Prof.dr. R.V.A. Oliemans Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
482.534
Technische
Universiteit
Delft
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 113.636
Doelstelling
te bepalen waar in hun procesapparatuur leidingen
Bij tweefasen buistransport van gas en olie (of
kunnen voorkomen. waarin lange vloeistofslokken
condensaat) kan de gebruikelijke gelaagde stroming
instabiele toevoer naar reactoren kunnen geven,
bij een kritische vloeistoflaag overgaan in vloeistof
die nadelig zouden kunnen zijn voor een efficiënt
‘slugs’ (slokken). Als de gassnelheid hoog is, is de
proces. Het onderzoek wordt bij TNO gebruikt als
frequentie hoog en zijn de vloeistofslokken gemid-
standaard literatuur voor sluganalyses. De meetdata
deld maar 30 diameters lang. Bij een laag gasdebiet
van het proefschrift van Zoeteweij dienen als input
kunnen echter extreem lange vloeistofslokken met
voor modellen die gebruikt worden voor de bepaling
lengtes van honderden diameters voor operationele
van stromingskrachten op bochtstukken (2011).
problemen zorgen. In het onderzoek wordt experi-
Het werk van Kadri wordt vooral gebruikt als theoreti-
menteel het lange vloeistofslokgebied onderzocht in
sche grondslag voor slugvorming. Werk met betrekking
een unieke laboratorium opstelling met een lengte
tot slugbeïnvloeding is gebruikt als input voor testen
van 137 m en een diameter van 0.05 m. Daarnaast
aan slugvorming in kleine hellingen met en zonder
moet theoretisch werk verricht worden om modellen
mixer elementen (2012-2013) maar heeft geen ver-
te ontwikkelen voor een beter fysisch begrip van de
dere doorontwikkeling gehad. Het wordt wel gebruikt
mechanismes die leiden tot de vorming van lange
in de analyse van de overgang van stratified - slug
vloeistofslokken.
flow in viskeuze stroming om de verschillende golven
en slugfrequenties te analyseren (2013). Van Shell
Resultaat na 5 jaar
en DSM zijn geen berichten ontvangen over een
Proefschrift Marco Zoeteweij (2003-2007) met
simulatietest met een uitbreiding van de computer-
experimentele gegevens gereed. Promotie Usama
simulaties met het lange slokken model. De DSM-
Kadri (2005-2009) in afrondfase.
vertegenwoordiger berichtte dat hij inmiddels in
een hele andere expertisehoek terecht is gekomen.
Resultaat na 10 jaar
Misschien was het goed geweest om bij het eind van
Een groeimodel van golven op een vloeistof/gas
het project samen met TNO een concreet ontwik-
scheidingsvlak bij gelaagde tweefasenstroming,
kelingsplan op te stellen met een bijbehorend budget.
waarbij de groeisnelheden in verticale en axiale
De uitvoering van zo’n project had dan door TNO-
richting worden vergeleken, geeft, met correcte
medewerkers kunnen worden gedaan. Nu is de kans
sluitingsrelaties voor de interactie aan het scheidings-
dat deze kennis wordt toegepast gering.
vlak, de lange vloeistofslokwaarnemingen in de
laboratoriumopstelling zeer goed weer. Het model
DSM Research BV (Geleen) / Shell Global Solutions
bij lage gassnelheden en lage druk. Bij hoge druk
International BV (Amsterdam) / TNO Delft
is er geen vloeistofovermaat meer en boven 60 bar
ontstaan alleen hydrodynamische slokken. Dit
betekent dat in ‘offshore’ gasleidingen, waarvoor de
aanlandingsdruk boven de 65 bar moet liggen voor
rendabel transport, geen lange vloeistofslokken
voorkomen. Kadri heeft in een kort vervolgonderzoek
een methode ontwikkeld om de vorming van lange
slokken bij operatiedrukken lager dan 60 bar te
voorkomen. De ontwikkelde modellen geven de
gebruikerscommissieleden de kans om hun stromingspatroondiagram in computercodes uit te breiden met
een overgang van gelaagde stroming naar stroming
van extreem lange slokken. Een dergelijk computermodel zou diagnostisch gereedschap kunnen zijn om
20
Utilisatierapport STW 2014
Gebruikers
geeft aan dat dit type vloeistofslokken optreedt
Building of in-situ specimen
holders for transmission electron
microscopy to apply in catalysis
and metals research
05624 BCB
Projectleider Prof.dr. H.W. Zandbergen Programma
Open Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing
Development of multifunctional
nanocrystalline andnanocomposite
coatings on aluminum
05633 BBA
Projectleider Dr.ir. J. Duszczyk Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
in euro 516.813 Contracten Geheimhouding/Optie:
366.667
Technische Universiteit Delft, Fei Company; Haldor
vlaktetechnieken, ADEX BV, RSP Technology BV,
Topsøe A/S
CZL Tilburg BV Oppervlaktetechnieken, Stream-iD,
Octrooien Microreactors voor een trans-
missie elektronenmicroscoop en verwarmingselement
en werkwijze voor vervaardiging daarvan
Contracten
Geheimhouding: AHC Opper-
Mifa Aluminium BV
Totale inkom-
sten in euro 99.000
Doelstelling
Doelstelling
microbiële, zelfreinigende of zelfsteriliserende
In het onderzoek wordt een preparaathouder ont-
Coatings van chemisch gedeponeerd nikkel (ook wel
functies die nodig zijn in opkomende industriële
wikkeld, met hoge resolutie elektronenmicroscopie
stroomloos nikkel genoemd) onderscheiden zich van
sectoren zoals voedsel, farmaceutica, milieu en
(HREM) en preparaat verhitting (tot 700˚C) onder
galvanisch afgezet nikkel doordat het harder, slijtvas-
medische instrumenten.
relatief hoge drukken (1 baicium microfabricage en
ter, beter corrosiewerend en tevens goed soldeerbaar
piëzotechnologie. De tests van de houders zullen
en chemisch bestendig is. Doel van het project is een
worden uitgevoerd in het kader van de al lopende
nieuwe techniek te ontwikkelen voor de productie van
ADEX BV (Venlo) / AHC Oppervlaktetechnieken
HREM-onderzoeken van katalysatoren en aluminium-
nanocomposietcoatings van chemisch gedeponeerd
(Eindhoven) / CZL Tilburg BV Oppervlaktetechnieken /
legeringen.
nikkel door het incorporeren van ‘harde’ en ‘smerende’
Mifa Aluminium BV (Venlo) / RSP Technology BV
nanodeeltjes in de kristallijne metaalmatrix.
(Delfzijl) / Stream-iD (Beek en Donk) / Tata Steel
Resultaat na 5 jaar
De onderzoeker F. Creemer heeft een VENI-project
Gebruikers
(IJmuiden)
Resultaat na 5 jaar
(07293) toegewezen gekregen dat voortbouwt op
De utilisatie van de projectresultaten heeft zich
het STW-onderzoek.
toegespitst op de introductie van een nieuwe familie
multifunctionele (hard en smerend) coatings door
Resultaat na 10 jaar
AHC Oppervlaktetechnieken BV te Eindhoven en
Het follow-up Veni-project van de onderzoeker
Mifa Aluminium BV te Venlo. Er is specifieke aandacht
Cremer (07293) heeft werkende MEMS nanoreac-
gegeven aan een nieuw product, namelijk gecoate
toren opgeleverd. De nanoreactoren hebben geleid
aluminium matrijzen. Hiervoor zijn aluminium
tot verschillende follow-up-projecten zoals NIMIC
legeringen (Al-20Si-X), die resistent zijn tegen hoge
(14 MEuro). Er is een patent aangevraagd op de
temperaturen, ontwikkeld door RSP Technologies
technologie. De industriële gebruikers (FEI, Haldor
BV. De verwachtingen zijn dat deze toepassing van
Topsøe) passen de resultaten momenteel toe.
de coatings op aluminium legeringen de prestaties
van matrijzen significant zal verbeteren ten opzichte
Gebruikers
van stalen matrijzen vanwege de betere thermische
FEI Company (Eindhoven) / Haldor Topsøe A/S
geleidbaarheid. Verder is er een spin-off van het
(Lyngby, Denemarken) / NTS OPTEL BV (Nijmegen)
uitgevoerde onderzoek op het gebied van biomaterialen. Wat betreft de financiële revenuen zal de kwestie
volgend jaar besproken worden met potentiële
partners.
Resultaat na 10 jaar
Een deel van de resultaten behaald tijdens de
uitvoering van het project zal gebruikt worden door
de Nederlandse coating- (AHC Oppervlaktetechnieken
(Eindhoven) en de aluminiumextrusieindustrie (Mifa
Aluminium Venlo). Nanokristallijne en nanocomposietcoatings kunnen daarom toegepast worden voor de
synthese van slijtvaste en zelfsmerende coatings op
hoge-temperatuurbestendige flitsgegoten aluminium
legeringen voor gietstukken en extrusiematrijzen.
Door gebruik te maken van de kennis uit het deel
van deeltjesdispersie kan men multifunctionele
coatings produceren bestaande uit ingebedde gefunctionaliseerde nanodeeltjes zoals Ag, Cu, TiO2, ZnO
etc. in een nanokristallijne matrix. De aanwezigheid
van deze deeltjes genereert oppervlakten met anti-
STW-projecten 2003
21
A µPIV system for medical/biological
research
05695 ABA
Projectleider Prof.Dr.ir. J. Westerweel Programma
Technologieprogramma (OTP)
247.416
Octrooien
Open
Totale toewijzing in euro
Two-point ensembly correlation
method for PIV applications
Harbour siltation in turbid waters
05723 BBB
Projectleider Prof.dr.ir. J.C. Winterwerp Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
302.500
Totale inkomsten in euro
10.000
Doelstelling
Doelstelling
van klimaatveranderingen hebben (wereldwijd)
Het ontwikkelen en toepassen van een nieuwe optische
Dit onderzoek is opgezet om de aanslibbingsproces-
geleid tot zorgen over de zoutindringing in estuaria.
meetmetchniek, zogenaamde micro particle image veloci-
sen in havens gelegen aan troebele rivieren, waar
De in het STW-project verkregen data en inzichten
metry (micro-PIV) voor het in-vivo meten van de stroming
slibconcentraties zo hoog zijn dat zij de water-
hebben aangetoond dat de huidige state-of-the-art
van bloed in het hart van een kippenembryo. Uit de ruim-
beweging kunnen beïnvloeden, beter te begrijpen.
zout-indringingsmodellen niet nauwkeurig genoeg
telijk gemeten snelheidsverdeling is het mogelijk om de
Dit begrip leidt ertoe dat deze aanslibbingsprocessen
zijn om de zoutindringing als functie van hydraulische
wandschuifspanning te bepalen op de endotheelcellen
beter te modelleren zijn, inclusief maatregelen om de
randvoorwaarden goed te voorspellen. Deze modellen
in het embryonale hart. Deze metingen geven informatie
aanslibbingshoeveelheden te kwantificeren en even-
dienen dus verbeterd te worden, en het STW-werk
over de ontwikkeling van het embronale hart, omdat het
tueel te verminderen. Het onderzoek spitst zich toe
zal daarbij als leidraad gebruikt worden. Ten slotte
sterke vermoeden bestaat dat de ontwikkeling mede
op de processen rondom de Botlekhaven. Het onder-
wordt het werk al een aantal jaren gepresenteerd
wordt bepaald door de activering en de-activering van
zoek is uitgevoerd in de vorm van veldmetingen en
in het college ‘Density Currents’ in het Master
genen in de cellen die in staat zijn de wandschuifspan-
m.b.v. numerieke modellen.
Programma van de TU Delft, CiTG in de vorm van een
gastcollege door de STW-onderzoeker.
ning te voelen. Een belangrijke stap in de ontwikkeling en
toepassing van micro-PIV is het gebruik van fluorescente
Resultaat na 5 jaar
Gebruikers
tracers van kleiner dan 1 micrometer die de stroming niet
De sedimentatieprocessen in de Botlekhaven zijn nu
beïnvloeden en onopgemerkt blijven door antilichamen
goed begrepen. Er is inzicht verkregen onder welke
Deltares (Delft, Utrecht) / Gemeente Rotterdam /
en het immuunsysteem van het kippenembryo. Door
omstandigheden en gedurende welke fasen van het
Havenbedrijf Rotterdam NV / Hydronamic BV
de kleine afmetingen van deze deeltjes (veel kleiner
getij slib de haven instroomt. Dit biedt aanknopings-
(Papendrecht) / Rijkswaterstaat (Rotterdam, Rijswijk) /
dan de bloedcellen), zijn nauwkeurige metingen van de
punten om maatregelen te ontwerpen en te evalueren
Royal HaskoningDHV (Amersfoort)
wandschuifspanning mogelijk. Een opmerkelijk resultaat
om de aanslibbing te verminderen. Deze sedimentatie-
is dat de hoogste wandschuifspanning blijkt op te treden
processen zijn sterk gerelateerd aan de processen op
in de binnenbocht van de hartventrikel, in overeenstem-
de rivier, met name ten aanzien van de zoutverdeling
ming met visualisaties van gen-expressie. Eerder werd
en de slibwolk. Dit impliceert dat daarmee ook begrip
verwacht dat de wandschuifspanning juist hoger zou
is opgebouwd in de aanslibbingsprocessen in andere
zijn in een buitenbocht. Het resultaat is bevestigd
langs de Waterweg liggende havens. Het blijkt dat
door numerieke simulaties van stromingen in bochten.
deze aanslibbingsprocessen goed met numerieke
modellen te beschrijven zijn, waardoor het vertrouwen
Resultaat na 5 jaar
in deze modellen is toegenomen en deze goed ingezet
De meettechniek wordt ingezet bij fundamenteel
kunnen worden voor beheersstudies in het gebied.
onderzoek in de medische onderzoekscentra in Leiden
Er is een databestand verkregen van stroomsnel-
en Rotterdam, middels formele en informele samen-
heidsverdelingen, saliniteitsgegevens en zwevend
werking. Een nieuw project is in voorbereiding waarbij
slibgehaltes, tezamen met waarnemingen van de in
dezelfde benadering kan worden gebruikt op basis
de Waterweg migrerende slibwolken. Deze gegevens
van ultrasound imaging. Dit maakt het mogelijk om de
zullen in een database toegankelijk gemaakt en
wandschuifspanning in vivo te meten in grotere bloed-
vastgelegd worden.
vaten en in klinische toepassingen. Het proefschrift
van Peter Vennemann heeft de 2008 Da Vinci Award
Resultaat na 10 jaar
toegekend gekregen door ERCOFTAC voor het beste
Op basis van de resultaten van de STW-studie heeft
proefschrift op het gebied van stromingsleer.
het Havenbedrijf Rotterdam een haalbaarheidsstudie
uit laten voeren naar mogelijkheden om de aanslibbing
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
in de Botlekhaven te verminderen. Deze studie is
uitgevoerd in het kader van een afstudeeropdracht
aan de Technische Universiteit Delft; de projecteider
Gebruikers
was de afstudeerhoogleraar. Op dit moment blijkt
Academisch Medisch Centrum (Amsterdam Zuidoost) /
de kosten-batenanalyse niet gunstig voor verdere
Berlin Heart AG (Berlin, Duitsland) / Erasmus MC (Rot-
investeringen. De studie heeft echter een onverwacht
terdam) / LaVision (Goettingen, Duitsland) / Leids
nevenresultaat opgeleverd. Studies naar de effecten
Universitair Medisch Centrum / Maastricht University
22
Utilisatierapport STW 2014
Modelling and Modification of HNF
and HNF-Based Propellant Combustion
05754 CBA
Effect of Gels on Geological
Heterogeneity of Porous Media:
An MRI and X-Ray Computer Aided
Tomography Study
05756 BBA
Integrating shear-wave seismic
and Cone Penetration Testing to
derive laterally varying geotechnical
information
05761 ABB
Projectleider Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts Programma
Projectleider Dr. P.L.J. Zitha Programma Open Tech-
Projectleider Dr.ir. G.G. Drijkoningen Programma Open
Samenwerkingsprogramma - Schone en zuinige ver-
nologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
branding
1.289.940
Totale toewijzing in euro 262.575 Contracten
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 430.500
Totale toewijzing in euro
339.500
Samenwerking: TNO Rijswijk, Technische Universiteit
Delft
Totale inkomsten in euro 253.100
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Hydraziniumnitroformaat (HNF) is een krachtige,
Het doel van dit project is het onderzoeken van
(1) nieuwe datagedreven methodieken te ontwikkelen
veelbelovende component van een vaste stuwstof
de verandering van de gesteente-eigenschappen
om de laterale variatie in laagovergangen af te
voor raketten. Een probleem is dat de afbrandsnelheid
inclusief de veranderingen in een- en meerfase
beelden, (2) de onderliggende fysica van de relatie
van HNF te fel varieert met de druk in de verbran-
stroomgedrag veroorzaakt door de vorming van
tussen schuifgolfseismiek en CPT te begrijpen, en
dingskamer van de raket. Dit kan tegengegaan worden
de gel, en dit alles op twee observatieschalen,
(3) een laboratoriumfaciliteit voor gecombineerde
door toevoeging van een zogenoemde burning rate
op microschaal (1 tot 100 micro-meters) en op
seismiek-CFT-metingen op te bouwen. De nieuwe
modifiers (BRM). Het project had als doel de ontleding
macroschaal (1 tot 100 centimeters).
technologieën zullen belangrijk zijn voor geotechni-
en verbranding van HNF fundamenteel te onderzoeken en zo een geschikte BRM te identificeren.
sche en civieltechnische ingenieurs, zullen helpen
Resultaat na 5 jaar
in het reduceren van risico’s en onzekerheden, en
Uit studies is aangetoond dat de massatransfer
zullen de efficiëntie faciliteren van ontwerp en
voornamelijk door natuurlijke convectie in onderlinge
constructie. De laboratoriumfaciliteit zal nieuwe
Met behulp van diverse diagnostische technieken
fases gedomineerd wordt. In de tweede fase van
fundamentele inzichten geven en zal het uitvoeren
zijn de ontledings- en verbrandingsmechanismen van
het onderzoek zijn er experimenten gedaan om de
van innovatieve testen toelaten.
HNF onderzocht, om zo een gerichte keuze te kunnen
koppeling van massatransfer en chemische reactie
maken voor katalysatoren die de drukexponent van
tijdens stroming door poreuze media te onderzoeken.
de verbrandingssnelheid verlagen. Uit dit onderzoek
De onderzoeksafdelingen van olie en servicemaat-
Nieuw datagedreven en modelgedreven integratie
kwam naar voren dat selectieve katalytische reductie
schappijen zijn de hoofd gebruikers van de kennis uit
methodieken, tezamen met een unieke laboratorium-
(SCR) toegepast kan worden, waarbij NO2 selectief
dit onderzoek. De resultaten zijn ook aangeboden
faciliteit, zijn ontwikkeld in dit project. Deze nieuwe
door NH3 gereduceerd wordt aan het oppervlak van
aan een consortium van vijf oliebedrijven, en een plan
onderzoeksresultaten en technologieën kunnen direct
een katalysator. De katalysator ammoniummetavana-
is opgezet om een proef te gaan uitvoeren op veld-
ingezet worden in geo- en civieltechnische projecten.
daat, geselecteerd op basis van dit SCR-principe, liet
schaal. Deze proef is uiteindelijk niet door gegaan.
De ontwikkelde algoritmes zijn klaar voor gebruik op
inderdaad de verwachte verlaging in de drukexponent
Er is wel een Veld Toepassingsplan aangemaakt, dat
veldgegevens. De unieke laboratoriumfaciliteit is ook
zien (O.E. Dragomir, Proefschrift, TU Delft, 2009). Deze
snel geactualiseerd kan worden mocht een nieuwe
klaar voor gebruik.
katalysator bleek echter niet compatibel met HNF en
kans voor een veld test zich voordoen.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 10 jaar
bleek daarom uiteindelijk in deze vorm niet toepasbaar
in HNF-gebaseerde stuwstoffen. Mogelijkheden om
de incompatibiliteit tussen deze katalysator en HNF te
Resultaat na 10 jaar
Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen.
Dit onderzoek heeft geleid tot de ontwikkeling van
een uniek veld-data-aquisitiesysteem dat het mogelijk
maakt om een rij van 3-componenten seismische
verbeteren bv. door één van beide materialen te coaten,
vielen buiten de scope van het promotieonderzoek,
Resultaat na 5 jaar
Gebruikers
gegevens in een boorgat te vergaren, tezamen met
Chevron (Houston, San Ramon, Verenigde Staten) /
digitale CPT- (geotechnische) en poriedrukdata, op
Departamento de Manejo Integrado de (Los Teques,
terreinen van zachte grond. Deze nieuwe ontwikkeling
Venezuela) / Gaz de France (Saint Denis la Plaine,
tezamen met veldtoepassingen zijn gepubliceerd
Verder onderzoek bij TNO liet zien dat behalve het
Frankrijk) / INA Naftalin Oil Co. (Zagreb, Kroatië) /
in het tijdschrift Geophysics. Gedurende deze ontwik-
verlagen van de drukexponent ook andere intrinsieke
Nederlandse Aardolie Maatschappij BV (Assen) /
keling heeft goede samenwerking plaatsgevonden
eigenschappen van HNF, zoals met name de beperkte
Norsk Conco (Stavanger, Noorwegen) / R&D Post-
tussen de onderzoeker R. Ghose van de TU Delft en
thermische stabiliteit, van belang zijn. Dit heeft mee-
tuttak (Trondheim, Noorwegen) / Shell International
ingenieurs van het bedrijf AP van der Berg BV. Ten
gespeeld bij de totstandkoming van het besluit (onder
Exploration and Production BV (Rijswijk) / Technische
eerste zal dit nieuwe systeem in de toekomst bruik-
andere bij de Europese ruimteorganisatie ESA) dat
Universiteit Delft / Technische Universiteit Eindhoven
baar zijn voor vele onderzoeks- en valorisatieprojec-
maar werden wel op kleine schaal bestudeerd bij TNO.
Resultaat na 10 jaar
HNF, ondanks zijn hogere prestatie en ‘groene’ karakter
ten. Ten tweede zijn de resultaten van de innovatieve
(geen chloor), op dit moment geen toekomst heeft als
laboratoriumexperimenten, uitgevoerd om de effecten
vervanger van de oxidator ammoniumperchloraat (AP)
van spanning op de snelheid van seismische schuif-
die in de huidige raketstuwstoffen gebruikt wordt.
golven in water-gesatureerde zanden te begrijpen,
verder geanalyseerd en gemodelleerd dat geresulteerd
Gebruikers
heeft in een hoofdstuk van een peer-reviewed boek.
APP (Klundert) / ESTEC - European Space Research
Het concept van integratie van seismische en geo-
and Technology Centre (Noordwijk) / Schöyer Con-
technische gegevens, ontwikkeld in het STW-project,
sultancy BV (Zoetermeer) / Technische Universiteit
Eindhoven / TNO Rijswijk / Universiteit Twente
(Enschede)
STW-projecten 2003
23
Time-lapse seismic reservoir
characterization
05763 ABA
05777 CCB
Projectleider Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. J. van Eijk Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
212.000
heeft geholpen in het verder ontwikkelen van ideeën
Modellering en optimalisatie van
zonnecellen van amorf silicium voor
ruimtetoepassingen
Doelstelling
655.433
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 120.000
Doelstelling
op dit gebied, die gepubliceerd zijn in peer-reviewed
4-D seismische exploratie, ook wel tijd-afhankelijke
Draadloze en contactloos geleide bewegingssys-
tijdschriften. 10 publicaties kunnen worden gezien
seismiek genoemd, behelst het monitoren van veran-
temen kunnen voor extreem nauwkeurige machines
als direct of indirecte gevolg van dit STW-project.
deringen in koolwaterstof-reservoirs in de ondergrond
een verbetering in prestatie opleveren. Voor het
En als laatste, als erkenning van de eerdere goede
van de aarde ten gevolge van productie. Het doel van
maken van een machine voor Blue Ray Disc Mastering
resultaten, is een nieuw promotie-onderzoeksproject
dit project was het ontwikkelen van een 4-D seismische
zou een dergelijk systeem eventueel in vacuüm
gestart dat gedeeltelijk is gefinancierd door de
methode waarmee onderscheid gemaakt kan worden
moeten worden toegepast. Voor de rotor in een
stichting Deltares. De uitkomsten daarvan zijn ook
tussen veranderingen in de saturatie (ten gunste van
dergelijke applicatie is aan de TU Delft een magne-
zeer goed. Het is de verwachting dat dit promotiewerk
de verdringing van koolwaterstoffen door water) en
tisch gelagerd systeem gerealiseerd. Om het systeem
(Alimzhan Zhubayev) verdedigd wordt als proefschrift
veranderingen in de porie-drukverdeling in het reservoir.
te completeren is ook een lineaire slider noodzakelijk.
op 15 mei, 2014.
De doelstelling in dit project is een dergelijk elektroResultaat na 5 jaar
Gebruikers
magnetisch contactloos geleidingssysteem met zes
In de loop van het onderzoek bleek dat de veran-
vrijheidsgraden (6 DoF) te analyseren, ontwerpen,
Deltares (Delft) / Deutsche Montan Technologie
deringen in een koolwaterstofreservoir ten gunste
construeren en testen.
GmbH (Essen, Duitsland) / Fugro Ingenieursbureau
van productie niet los gezien kunnen worden van
BV (Leidschendam) / Holland Railconsult (Utrecht) /
veranderingen in het omliggende medium (met name
TNO Utrecht
van de bovenliggende lagen). Er is gekozen voor een
De ontwikkelde 6-DoF-slider is volledig operationeel.
geïntegreerde aanpak waarin seismische inversie en
Met deze opstelling is aangetoond dat contactloos
geomechanisch modeleren hand-in-hand gaan. De ont-
elektromagnetisch positioneren met extreme precisie
wikkelde methodologie is in nauwe samenwerking met
mogelijk is. Een ander deel van het onderzoek richtte
de gebruikerscommissie toegepast op een producerend
zich op driedimensionaal modelleren van de elek-
reservoir in de Noordzee. De geïntegreerde aanpak
tromagnetische componenten. Deze kennis is toe-
leidde tot een nauwkeurige en consistente karakterisa-
gepast bij de ontwikkeling van manipulatorsystemen
tie van de veranderingen in het reservoir en het omlig-
voor toepassing in de semi-conductor industrie.
gende medium. De in dit project opgedane kennis is van
Een vervolgproject samen met onder andere ASML is
belang voor de olie- en gasindustrie alsmede voor de
gestart. De magneetlager-technologie ontwikkeld in
onderzoeksprogramma’s ISAPP, CATO en GeoLofar.
de projecten voor Blue Disc Master is door meerdere
Resultaat na 5 jaar
bedrijven overgenomen en gebruikt voor industriële
Resultaat na 10 jaar
Binnen TNO is vervolg gegeven aan de in dit project
systemen. Voorbeelden zijn Philips Applied Technologies en Singulus.
voorgestelde geïntegreerde methode. Er is onderzocht
of de verplaatsinsdata boven het reservoir, verkregen
Resultaat na 10 jaar
met seismiek, gebruikt kan worden als input voor TNO’s
Er is geen nieuwe informatie bekend over toepassing
inversie algoritmes om de compactie in het reservoir
van de resultaten door bedrijven.
te bepalen. De uitkomst was dat een behoorlijk signaal,
geïntegreerd over een behoorlijk diepteverschil, nodig was.
ASML Netherlands BV (Veldhoven) / ODME BV
seismiek als goede geomechanische modellen beschik-
(Eindhoven) / Philips Applied Technologies
baar zijn, is helaas beperkt, maar TNO blijft geïnteres-
(Eindhoven) / Renishaw Benelux BV (Prinsenbeek) /
seerd de voorgestelde methodologie op geschikte data
SKF Research & Development Company BV
toe te passen.
(Nieuwegein)
Gebruikers
CGG-Jason Netherlands BV (Leidschendam) / De
Groot - Bril Earth Sciences BV (Enschede) / Nederlandse Aardolie Maatschappij BV (Assen) / Shell
International Exploration and Production BV (Rijswijk) /
Technische Universiteit Delft / TNO Utrecht
24
Utilisatierapport STW 2014
Gebruikers
Het aantal datasets, waarbij zowel goede time-lapse
Distributed model based diagnosis
and repair
05780 ABA
Het gedrag van zeer hogesterkte
staalvezelbeton (B 150 - B 200)
onder vermoeiingsbelasting
05829 AAA
Efficient analysis and synthesis
tools for robust and scheduled
controller design against timevarying and dynamic uncertainties
05848 ABA
Projectleider Prof.dr. C. Witteveen Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. J.C. Walraven Programma Open
Projectleider Prof.dr. C.W. Scherer Programma Vernieu-
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
wingsimpuls - Vidi
455.113
Contracten
Totale toewijzing in euro
Licentie: Nationaal Lucht- en
Totale toewijzing in euro
345.500
Totale toewijzing in euro 405.444
Contracten Material Transfer Agreement: Technische
Ruimtevaartlaboratorium; Material Transfer Agree-
Universiteit Delft, Technische Universität Hamburg-
ment: Universiteit Utrecht, Technische Universiteit
Harburg
Delft, Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium,
Universiteit Maastricht
Totale inkomsten in euro 75.780
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Diagnostische (repair) technieken ontwikkelen
Hogesterkte vezelbeton is een nieuw materiaal. Het
Het ontwikkelen van nieuwe wiskundige methodie-
en implemen- teren die geschikt zijn om in een
paart een hoge sterkte aan een hoge taaiheid. Hier-
ken en praktische algoritmen voor het ontwerpen
gedistribueerde, multi-actor gebaseerde, omgeving
door is het een heel attractief bouwmateriaal, omdat
van optimale terugkoppelregelaars die robuust zijn
te gebruiken zodanig dat zij als generalisatie van
het lichte, slanke en duurzame constructies met grote
tegen ongemodelleerde dynamische effecten en die
bestaande als single-actor te beschouwen technieken
overspanningen toelaat. Het materiaal is ook bijzonder
zich kunnen adapteren aan meetbare veranderende
te beschouwen zijn.
geschikt voor het repareren van brugdekken. Omdat
externe omstandigheden. Deze technieken zijn
dergelijke constructies heel licht zijn, zijn ze gevoelig
onontbeerlijk om de prestatie van regelaars voor
voor de dynamische effecten van het verkeer. Het
hightech systemen in verschillenden domeinen
Om bovenstaande doelstellingen te realiseren heeft
onderzoek had tot doel het vermoeiingsgedrag van
essentieel te kunnen verhogen. Zij vormen de basis
het onderzoek in het project zich op drie deelgebieden
hoge sterkte vezelbeton te onderzoeken en een basis
voor het begrijpen en het aansturen van complexe
geconcentreerd die ieder hun eigen bijdrage voor de
voor het ontwerpen op vermoeiing te ontwikkelen.
interconnecties van dynamische systemen met gedis-
Resultaat na 5 jaar
tribueerde regelaarstructuren.
ontwikkelde demonstrator hebben geleverd. Mede
met het oog op de toepassing in air traffic control
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
waarin conflictdetectie, diagnose en planreparatie
Er zijn uitvoerige proevenseries uitgevoerd op drie
van multiactorplannen een grote rol spelen is er voor
verschillende soorten hoge sterkte vezelbeton. Hierbij
De technieken voor het ontwerpen van zelfadap-
gekozen in deze deelgebieden de model gebaseerde
bleek dat alle soorten een eigen relatie toonden
terende robuuste regelaars zijn met behulp van
diagnosebenadering toe te spitsen op multi-actor
tussen het aantal wisselingen tot breuk en het
methoden uit de semidefiniete programmering en de
planning. (1) Constructie van een model voor (multi-
belastingniveau. De verschillen zijn echter zodanig
reële algebraïsche geometrie substantieel uitgebreid
agent) conflictdetectie en diagnose van planexecutie.
dat tot algemene ontwerpregels zou kunnen worden
en in krachtige softwarepakketten voor toepassingen
(2) Gedistribueerde methoden voor plan reparatie-
overgegaan. Relaties zijn afgeleid om te kunnen
toegankelijk gemaakt. De resultaten gaven aanleiding
suggesties als eenmaal verstoringen van een multi-
ontwerpen en om een constructie onder vermoeiing
voor het opstarten van drie nieuwe projecten over
actor plan gedetecteerd zijn. (3) Het toewijzen
te kunnen analyseren met numerieke rekenmodellen.
(1) het aansturen van high-speed spindels met mag-
van reparatie-acties in een gedistribueerde multi-
De resultaten zullen worden gebruikt als basis voor
netische lagering voor microbewerkingen (Microned),
actoromgeving aan verantwoordelijke actoren. Deze
een internationale richtlijn op het gebied van hoge
(2) het regelen van haptische master-slave systemen
drie onderzoekslijnen zijn gebruikt om een demonstra-
sterkte, die momenteel geschreven wordt. Hierdoor
die zich aan veranderende prestatie-eisen kunnen
tor voor air traffic control te construeren.
is de verantwoorde toepassing een stuk dichterbij
aanpassen (Microned) en (3) de analyse en synthese
gekomen.
van autopiloten voor ruimteveren (Deimos/ESA).
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
Nieuwe concepten voor de gedistribueerde regeling
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
van complexe dynamische netwerken zijn in ontwikkeling.
Gebruikers
Logica Nederland BV (Rotterdam) / Luchtverkeers-
Gebruikers
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
leiding Nederland (Schiphol Airport) / Nationaal
Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV (Rijswijk) /
Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (Amsterdam) /
Chemiebouw Visser BV (Sliedrecht) / Deutsche
NedTrain BV (Utrecht) / Technische Universiteit
Forschungsgemeinschaft (Bonn, Duitsland) /
Delft / TNO Delft / Universiteit Utrecht
FIBRICON (Nieuwegein) / Hurks Beton
ESTEC - European Space Research and Technology
(Veldhoven) / Rijkswaterstaat (Utrecht) / Royal
Centre (Noordwijk) / Philips Applied Technologies
HaskoningDHV (Zaandam) / Spanbeton BV
(Eindhoven) / Technische Universiteit Delft /
(Koudekerk a/d Rijn) / TNO Delft
Technische Universiteit Eindhoven
Gebruikers
STW-projecten 2003
25
Adaptive sound coding
05851 Modelling of complex beach
morphodynamics
BBB
05865 ACB
Projectleider Dr.ir. R. Heusdens Programma Vernieu-
Projectleider Dr.ir. A.J.H.M. Reniers Programma Vernieu-
wingsimpuls - Vidi
wingsimpuls - Veni
Totale toewijzing in euro 400.868
Doelstelling
Totale toewijzing in euro 123.708
Doelstelling
schalige turbulentie door het breken van gegroepte
Doel van het project is de theorie van audiocodering
Onder invloed van golven en stroming verandert de
golven en het belang daarvan voor waterkwaliteit
te versterken en nieuwe coderingstechnieken te ont-
strandmorfologie voortdurend, maar de causaliteit
staan hoog in de belangstelling bij andere disciplines.
wikkelen voor spraak en muziek die beter zijn dan de
tussen waargenomen patronen gevormd door breker
Op basis van de onderzoeksresultaten heb ik samen
bestaande technieken. Met name het robuust maken
banken en muigaten en de aanwezige golf-forcering
met collega’s meerdere succesvolle voorstellen
van de decoder tegen het verlies van pakketten in
is onduidelijk. Door een combinatie van numerieke
geschreven voor de Office of Naval Research (ONR),
datatransmissie is onderwerp van studie.
modelering en unieke veldwaarnemingen is deze
de National Science Foundation (NSF) en het Gulf
causaliteit onderzocht met als doel het vastleggen
Research Initiative (GRI) om het transport door golven
van de belangrijkste onderliggende morfodynamische
en stromingen in de kustnabije zone in kaart te
Het project heeft geresulteerd in een nieuw algoritme
processes en de daaruitvolgende verbetering van
brengen (met een totaal onderzoeksbudget van meer
voor ‘rate-distortion optimal modeling quantizing and
numerieke modellen.
dan 2M$ en vijf PhD studenten). Recent onderzoek
Resultaat na 5 jaar
dat ik uitvoer in de Verenigde Staten betreft de rol
coding of audio signals’. Dit algoritme is breed toepasbaar, van audiospelers tot mobiele communicatie.
Resultaat na 5 jaar
van de golven en stromingen in de brandingszone in
Inmiddels is een contract gesloten met een met een
Het onderzoek heeft laten zien dat de aanwezigheid
het transport van larve (NSF) alsook olie (GRI), van
fabrikant van gehoortoestellen om deze technologie
van onregelmatige golfgroepen een ‘key-element’ is
groot belang voor de lokale ecologie en economie.
in praktijk te brengen.
in de forcering van de morfologische respons. Dit geldt
De volgende stap is het koppelen van de brandings-
voor de ontwikkeling van mui-gaten, mui-stromen
stromingen met grootschalige stromingen door
en duinafslag onder extreme condities. Het concept
getij, rivier-afvoer en wind en het effect daarvan op
van een stochastische golfgroepforcering is inge-
waterkwaliteit.
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
bracht in een nieuw numeriek morfodynamisch model,
Gebruikers
Xbeach, dat een sterk verbeterde skill laat zien voor
Aalborg University (Denemarken) / Philips Research
de voorspelling van complexe strandmorfologie onder
(Eindhoven)
extreme omstandigheden. Het model is open source
(www.xbeach.org) en wordt op het ogenblik gebruikt
door meer dan negentig onderzoekers en consultants
in binnen- en buitenland.
Resultaat na 10 jaar
Het artikel dat het onderzoek naar golfgroepgeforceerde veranderingen in de strand morfologie
beschrijft wordt breed geciteerd (200+ volgens
Google Scholar) door internationale wetenschappers.
Dat geld ook voor het artikel dat XBeach beschrijft
(200+ volgens Google Scholar), ondertussen een
toonaangevend morphodynamisch model dat gebruikt
wordt voor duinafslag, muistromingen, grondwaterstroming, waterkwaliteit, etc. Dit open source model,
dat gebaseerd is op golfgroepforcering, wordt
continu verder ontwikkeld met bijdragen van vele
internationale onderzoekers. Het onderzoek van
destijds heeft geleid tot een aanstelling voor een
langere periode in het buitenland aan de Rosenstiel
School for Marine and Atmospheric Science (RSMAS)
aan de Universiteit van Miami (UM) alwaar de
concepten en de verbeterde kennis in brandingsstromen in een veel bredere internationale setting is
geïntroduceerd. Met name de opwekking van groot-
26
Utilisatierapport STW 2014
Signal Processing for Future
Wireless Communications
05893 Digital testing of vacuum circuit
breakers
CBA
05975 CCA
Wide band Sparse Element array
antennas (WiSE)
06000 ACA
Projectleider Prof.dr.ir. A.J. van der Veen Programma
Projectleider Prof. ir. L. van der Sluis Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. L.P. Ligthart Programma Open
Vernieuwingsimpuls - Vici
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
1.215.000
Doelstelling
245.000
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 82.000
Doelstelling
1.158.417
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 434.000
Doelstelling
Doel van dit Vici-project was om fundamenteel
Een vermogenschakelaar beschermt kwetsbare
Dit project heeft als doel om ‘(ultra) wide-band’ (UWB)
onderzoek te doen op het gebied van signaalbewer-
systemen in een elektriciteitsnetwerk voor gevaarlijke
stralers geschikt te maken voor integratie in antenne
king voor draadloze communicatie, met benutting
kortsluitstromen door middel van het doven van een
stelsels, waarbij niet alle antenne-elementen dicht
van meerdere antennes. Er is gewerkt aan ontvanger-
plasmaboog, die ontstaat zodra de contacten van
bij elkaar staan dan wel op periodieke afstand staan.
algoritmes voor breedbandige OFDM signalen
de schakelaar zich van elkaar scheiden. De vacuüm-
Tevens wordt de bruikbaarheid getoetst van een
over sterk tijd-varierende kanalen, plaatsbepaling,
schakelaar is het meest gebruikte type schakelaar
concept, waarbij sommige antenne elementen in
ontvangers voor UWB signalen, scheiding van deels
in distributie netwerken, met spanningsniveau’s tot
meerdere antennestelsels functioneel zijn, waardoor
overlappende datapakketten in ad hoc communicatie-
72.5 kV. Dit project is een gedegen studie naar de
complexe satelliet communicatie toepassingen
systemen, en calibratie van de LOFAR radiotelescoop.
analyse van elektrische signalen van stroomonder-
mogelijk worden.
brekingen in vacuüm Trends en indicatoren die
Resultaat na 5 jaar
betrekking hebben op het gedrag van de schakelaar.
Bij afsluiting in 2009 heeft het project geresulteerd
in 4 promoties, 43 tijdschriftartikelen, 1 boek, 6 boek-
Resultaat na 5 jaar
Er zijn tot nog toe resultaten geboekt voor zowel
Resultaat na 5 jaar
individuele antenne-elementen als hun samenstel in
hoofdstukken en 74 conferentiepapers. Tijdens het
Het project heeft de betrokken bedrijven vooral
antenne stelsels. Zo zijn UWB stralers met een veel
project is de aanvrager benoemd tot hoogleraar; een
verder geholpen met meettechnieken om de relevante
grotere bandbreedte dan de huidige generatie stralers
postdoc op het project verwierf zelf een VIDI en een
verschijnselen in vermogensschakelaars in de open-
tot stand gekomen, alsmede ‘quadruple-band’ stralers
VICI project en is nu ook hoogleraar. De resulterende
bare elektriciteitsnetten bij stroomonderbreking in
met ingebouwde filtereigenschappen. In de categorie
onderzoeksgroep heeft nu een omvang van 2 hoog-
kaart te brengen. Na het STW-project is een commer-
antennesystemen is een lineair stelsel van UWB
leraren, 3 postdocs en 20 promovendi.
cieel traject ingegaan samen met de leverancier van
antennes ontwikkeld, dat uniek in de wereld is. Ook
de apparatuur. Er is speciale software ontwikkeld voor
bracht het project een testplatform voor spaarzaam
analyse van metingen met dit nieuwe meetsysteem.
gepositioneerde dan wel niet-periodiek gepositioneer-
Vanwege de omvang van de Vici-subsidie vormde
Inmiddels is het complete meetsysteem, bestaande
de antennestelsels voort. Tenslotte valt nog het
dit project de ruggengraat voor een reeks andere
uit data-aquisitie systeem, sensoren en analyse-
spin-off project ‘Innovative Array Antenna Archi-
meer toegepaste projecten. De resultaten van het
software geleverd aan bedrijven en universiteiten in
tecture’ te noemen, met deelname van TUD-IRCTR,
project waren essentieel in de calibratie van de LOFAR
Japan, China en Zweden, en is commercieel succesvol
ESA-ESTEC en Thales Alenia Space.
radiotelescoop-zonder dit project zou LOFAR nu niet
als exporttechnologie vanuit Nederland. Er is een
operationeel zijn. Het werk op OFDM over sterk tijd-
uniek Nederlands exportproduct in de beproevings-
variërende kanalen is benut in twee vervolgprojecten
markt gezet.
Resultaat na 10 jaar
met TNO. Dit heeft geresulteerd in nieuwe onderwatermodems voor de Europese marines. Algoritmes
voor plaatsbepaling zijn toegepast in het ontwerp
ling van de niet-uniforme antennes doorgezet en dat
Resultaat na 10 jaar
Er is geen nieuwe utilisatieinformatie bekend.
van een nieuwe radiotelescoop in de ruimte bestaande
uit een zwerm van satellieten, en in synchronisatie
Resultaat na 10 jaar
Het internationale bedrijf Viasat heeft de ontwikkeheeft tot producten met basiskennis uit dit project
geleid. Verder is er een vervolgproject STARS gestart
dat het onderzoek voortzet. De antennes en de meet-
Gebruikers
faciliteit uit WiSE zijn nog steeds beschikbaar in Delft.
van sensoren in een waferstepper van ASML. Signaal-
DNV GL (Arnhem) / Eaton Electric BV (Hengelo) /
scheiding is toegepast in een satellietsysteem van
Eaton-Holec (Hengelo) / Siemens AG (Berlin,
ISIS voor de ontvangst van deels overlappende tran-
Duitsland) / Switchgear Research Laboratory
ASTRON - Netherlands Institute for Radio Astronomy
spondersignalen van schepen vanuit de ruimte (een
(Sevastopol, Oekraïne) / Technische Universiteit Delft
(Dwingeloo) / ESTEC - European Space Research and
prototype satelliet is december 2013 gelanceerd).
Gebruikers
Technology Centre (Noordwijk) / Romanian Ministry
of National Defence (Bucharest, Roemenië) / Thales
Gebruikers
Nederland BV (Hengelo) / TNO Den Haag
ASTRON - Netherlands Institute for Radio Astronomy
(Dwingeloo) / Philips Research (Eindhoven) / TNO
Den Haag / WMC: Twente Institute for Wireless and
Mobile Communications BV (Enschede)
STW-projecten 2003
27
Towards a scientific body of
knowledge in urban/regional design:
substance and method
06006 ACA
A speckle interferometer for
measuring dynamic phase changes
06019 BCB
Projectleider Dr. I.T. Klaasen Programma Talent - Aspasia
Projectleider Prof.dr.ir. J.J.M. Braat Programma Open
Totale toewijzing in euro 175.117
Technologieprogramma (OTP)
396.000
Doelstelling
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 38.000
Doelstelling
Gebruikers
In stedelijke ontwerpen moeten de mensen hun leven
Voor de experimentele validatie van gesimuleerd
AEA Technology Rail BV (Utrecht) / DAF Trucks NV
organiseren. Dit onderzoek draagt bij aan de verbete-
dynamisch gedrag van structuren is het van belang te
(Eindhoven) / Dantec Dynamics GmbH (Ulm,
ring van de sociale behoeften en wensen van mensen
kunnen beschikken over zowel temporele als spatiële
Duitsland) / Dassault Aviation (Argenteuil, Frankrijk) /
in het stedelijk en regionaal ontwerp. In het project
informatie van trillingspatronen. Bestaande systemen
Dutch Space BV (Leiden) / Fokker Aerostructures
wordt onderzocht hoe met wiskundige modellen het
zijn geoptimaliseerd voor één van beide. De doelstel-
BV (Hoogeveen) / Industrial Automation Integrators
begrip van ruimteorganisatieprincipes en theoretische
ling van het project was daarom een beeldvormend
(Veldhoven) / Nationaal Lucht- en Ruimtevaart-
stedelijke / regionale modellen kan worden aangevuld.
contactloos meetsysteem te ontwikkelen dat kan
laboratorium (Marknesse) / PD&E Automotive
worden ingezet voor zowel spatiële als temporele
Solutions BV (Helmond) / Royal HaskoningDHV
analyse van trillingspatronen.
(Amersfoort) / Sendt (Roosendaal) / Tata Steel
Resultaat na 5 jaar
(Velsen-Noord) / Technische Universiteit Delft /
De belangrijkste bijdrage is een waarschijnlijkheidsbenadering van actieruimten van de dagelijkse
Resultaat na 5 jaar
activiteiten van mensen. De schatting is verbeterd
Een interferometer is ontwikkeld voor dynamische
door empirische wetten van reisgedrag toe te voegen.
toepassingen. Er zijn een tweetal benaderingen
Daarnaast heeft het onderzoek twee wiskundige me-
gevolgd: de eerste gericht op temporele en spatiële
thoden opgeleverd. Een uniform wiskundig kader voor
karakterisatie van harmonische trillingen, de tweede
‘isovist-based visibility analysis’ (IBVA) is geconstrueerd.
voor uitsluitend spatiële karakterisatie. Voor beide
Door het wiskundige karakter van de aanpak kan tevens
benaderingen zijn goede resultaten bereikt. De
kennis van verwante disciplines worden toegevoegd.
prestaties van het systeem zijn gedemonstreerd
Daarnaast zijn de voordelen van een evolutionair algo-
aan een trillend motorblok van een vrachtauto. Het
ritmische benadering van bouwprocessen vastgesteld.
ontwikkelde prototype is zeer goed vervoerbaar en
wordt gedemonstreerd op een grote internationale
Resultaat na 10 jaar
vakbeurs. Er is een nieuwe methode ontwikkeld die
Met behulp van het wiskundige kader voor isovisten is
het systeem minder afhankelijk maakt van omgevings-
buiten de universiteit naar een software toepassing
variaties. Er is gekozen voor publicatie in plaats van
toegewerkt die gebruik maakt van de krachtige reken-
octrooiering.
processoren op grafische kaarten (GPU’s). Het resultaat
kan gemakkelijk 3D modellen van stedelijke en landelijke
Resultaat na 10 jaar
omgevingen doorrekenen (www.aisophyst.nl). Dit vormt
Het ontwikkelde prototype is aangepast aan tech-
een significante verbetering ten opzichte van bestaan-
nische ontwikkelingen op ICT gebied, waardoor het
de software, die alleen met 2D modellen en in stedelijke
meer in lijn met gangbare standaarden kon worden
gebieden goed werkt (bijvoorbeeld Depthmap). AISOP-
gebracht. Als resultaat hiervan is de transporteer-
HYST wordt heden ten dage gebruikt voor consultancy
baarheid van het systeem verbeterd. Verder zijn nog
en onderzoek. Een voorbeeld van een toepassing is de
niet eerder gepubliceerde methoden ontwikkeld voor
Bijerlandse Brug (www.beijerlandsebrug.nl), waar op
processing van trillingspatronen, die een substan-
meerdere punten, belangrijke verbeteringen in de
tiële verbetering van de kwaliteit daarvan hebben
veiligheidsperceptie en beleving zijn aangebracht op
opgeleverd. De activiteiten binnen het project hebben
het schetsontwerp, met behulp van eerdergenoemde
bijgedragen aan de reputatie van de sectie Optica op
software en ontwerpprincipes uit het onderzoek. De
het betreffende vakgebied, met onder meer als gevolg
aanpassingen werden in een vroeg stadium gedaan
dat een bijdrage is geleverd aan een tutorial textbook:
waardoor kostbare inefficiënties in latere stadia voorko-
‘Optical methods for solid mechanics: a full-field
men kunnen worden.
approach’. Samen met de faculteit Lucht- en Ruimtevaart zal medio 2015 een internationaal congres
Gebruikers
Andries Geerse Stedenbouwkundige (Rotterdam) /
BVR (Rotterdam) / Royal HaskoningDHV (Eindhoven) /
StrateGis Groep bv (Voorburg) / Town & Regional Planning Consultants (‘s-Gravenhage) / Universiteit Utrecht
28
Utilisatierapport STW 2014
worden georganiseerd op het betreffende vakgebied.
TNO Delft
Large turbulence structures in
separating shallow free-surface
flows
06037 Single-microphone enchancement
of noisy speech signals
BAA
06042 BCB
Projectleider Prof.dr.ir. G.S. Stelling Programma Open
Projectleider Dr.ir. R. Heusdens Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
214.550
Doelstelling
614.000
Gebruikers
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 168.000
Doelstelling
Bij een plotselinge verwijding van een rivier of
Deltares (Utrecht, Delft) / Gemeente Rotterdam /
Het doel van het project is het ontwikkelen van een
kanaal kan de stroming zich niet zo snel aanpassen
Ingenieursbureau Svasek BV (Rotterdam) /
systeem dat (achtergrond) ruis verwijdert van spraak-
en laat deze los van de wand. Bij dit loslatingproces
Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en
signalen. Ruisonderdrukkingssystemen worden steeds
ontstaat naast een recirculatiezone ook veel turbu-
Afvalwaterbehandeling (Arnhem)
belangrijker door de opkomst van digitale spraak-
lentie. Deze stromingseigenschappen, die ook onder
communicatiesytemen zoals mobiele telefonie en
meer te vinden zijn bij haveningangen en kribvakken,
automatische bookings services, die ontworpen zijn
beïnvloeden de uitwisseling van sediment maar ook
voor ruisvrije ingangssignalen. De prestaties van deze
de bodemligging. Door beter begrip van de loslating-
systemen is onvoldoende in de aanwezigheid van
processen kunnen computermodellen en waterbouw-
ruisbronnen (achtergrond ruis, andere sprekers, etc).
kundige ontwerpen verbeterd worden.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Het onderzoek heeft geleid tot verbetering van
Voor een aantal verschillende geometrieën is
ruisonderdrukkingssystemen ontwikkeld door Philips,
experimenteel vastgesteld hoe het loslatingproces
zoals bijvoorbeeld gebruikt bij voice-control in
verloopt. In deze experimenten is ook gekeken naar
TV-toestellen. Er zijn twee patenten gegenereerd
mogelijkheden om loslating te manipuleren middels
en meer dan twintig journal/conferentie artikelen
geometrische aanpassing op het loslaatpunt. Tevens
gepubliceerd. Ook is de onderzoeker cum laude
zijn de experimenten met verschillende rekenmodellen
gepromoveerd. Naar aanleiding van het onderzoek is
gesimuleerd waarbij met name de rol van turbulentie
er een nieuw STW-project gestart op het gebied van
en drie-dimensionaliteit van de stroming onderzocht
ruisonderdrukking voor gehoorapparaten waarvan
is. Voor de waterbouwkundige toepassingen zijn
€160.000,- wordt gefinancierd door Oticon A/S,
ideeën ontwikkeld over aanpassing van de vorm van
‘s werelds grootste gehoorapparaten fabrikant.
het loslaatpunt. Een vergelijking tussen metingen en
berekeningen geven de beperkingen van de huidige
rekenmodellen aan en geven richting aan verbetering.
Resultaat na 10 jaar
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
Gebruikers
Door toegenomen rekencapaciteit lukt het steeds
GN ReSound BV (Eindhoven) / Ministerie van
beter om met voldoende mate van detail loslatende
Defensie (‘s-Gravenhage) / Philips Research
stromingen in rivieren te berekenen. Met de toege-
Europe - Eindhoven / Philips Research Laboratories
nomen kennis wordt incrementele vooruitgang
(Eindhoven)
gemaakt in het begrip van de processen en kunnen
zo ook de effecten van de stroming op de omgeving
meegenomen worden in bestaande rekenmodellen
zoals deze voor de ingenieurspraktijk ingezet worden.
Dit betreft de interactie van de (rivier)stroming met
vegetatie en het transport van sediment. Naast
vervolgonderzoeken aan bochtstroming en op het
gebied van stroming door vegetatie, is recentelijk
een groot onderzoeksprogramma gestart (STWPerspectiefprogramma RiverCare), waarin in samenwerking tussen universiteiten, overheid en bedrijfsleven veel van deze onderdelen met elkaar verbonden
worden in een raamwerk waarin naast de hydraulica
ook de ecologie en het rivierbeheer een rol spelen.
STW-projecten 2003
29
Connecting 3D scanning to
industrial design
06071 Transport of suspended particles
with gravitational settling in
turbulent horizontal channel flow
BBA
06103 BAA
Projectleider Dr. J.S.M. Vergeest Programma Open
Projectleider Prof.dr. R.F. Mudde Programma Samenwer-
Technologieprogramma (OTP)
kingsprogramma - Gedispergeerde meerfasestroming
Totale toewijzing in euro
114.000
Totale toewijzing in euro 440.000 Totale inkomsten in
euro 90.000
Doelstelling
besparen tijd en geld in het ontwerpproces. Het
Doelstelling
Het project maakt 3D ingescande gegevens bruikbaar
project was pionierend in het onderzoeksgebied.
In dit project staat het transport van kleine deeltjes
voor het ontwerpen van nieuwe producten. 3D scan-
Zowel de industriële partners als de onderzoekers
zoals in rivieren en drinkwatersystemen centraal.
ningtechnieken (bijvoorbeeld gebaseerd op laser) zijn
hebben veel nieuwe kennis opgedaan, gepubliceerd
Bestudeerd wordt het effect van de coherente
ruim beschikbaar en nauwkeurige meetpunten van
en verder uitgewerkt in vervolgprojecten. Er zijn
structuren op het deeltjestransport, hoe de ruimtelijke
bestaande producten en onderdelen kunnen snel en
enkele softwareprototypes gemaakt die bij bedrijven
verdeling van de deeltjes beïnvloed wordt en wat de
met hoge dichtheid verkregen worden. De gescande
zijn toegepast. Eén daarvan is de verdere automati-
statistische eigenschappen van de deeltjes zijn in
oppervlakken blijken praktisch onbruikbaar voor
sering van het 3D-scanproces zelf. Tot op de dag van
relatie tot de continue fase. De doelstelling is het
herontwerp of voor nieuwe vrijgevormde ontwerpen
vandaag is het onderzoeksonderwerp actueel.
bepalen van de bandbreedte van de relevante para-
doordat deze oppervlakken statisch zijn en geen
parameters bevatten. Door het toepassen van een
meters, het ontwikkelen van DNS-codes om de
Gebruikers
stroming numeriek te bestuderen en het doen van
fitting-to-features methode kan een zodanige
Centrum Wiskunde & Informatica (Amsterdam) /
experimenten met behulp van PIV in een (horizontaal)
flexibiliteit gewonnen worden dat de vormen toch
Fabrique (Delft) / New Products Industrial Design BV
lang kanaal.
een goed startpunt zijn voor nieuwe producten. In
(Delft) / Universiteit Utrecht / Wärtsilä Netherlands
dit project wordt de fitting-to-features-methode
BV (Drunen)
Resultaat na 5 jaar
theoretisch geverifieerd, en beproefd in de praktijk bij
De experimenten zijn succesvol opgezet. De resolutie
de industriële partners, samen met andere research-
bij de PIV was voldoende om de interactie tussen de
instituten.
deeltjes en de vortices in de grenslaag gedetailleerd
te bestuderen. Numeriek is er een simpel resuspen-
Resultaat na 5 jaar
siemodel ontwikkeld waarmee relatief ‘goedkoop’
De software ontwikkeld in het project biedt de
de experimentele resultaten worden benaderd. Dit
benodigde hoog-niveau functies om de productvorm
onderzoek vindt toepassing in het onderzoek naar
effectief en intuïtief te bewerken. De software is
de effecten van wolken op het klimaat. Verder worden
beschikbaar als een plug-in van het CAD-systeem
de resultaten en methodieken toegepast in nieuw
dat bij de bedrijven in gebruik is.
onderzoek naar het transport van olie en water
druppels in de gaskern van verticale stroming in de
Resultaat na 10 jaar
productie van aardgas.
Het voorgestelde (kleine) project had (in 2002) als
doel 3D ingescande gegevens bruikbaar te maken
voor het ontwerpen van nieuwe producten. 3D
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
scanningtechnieken (bijvoorbeeld gebaseerd op
laser) waren toen in opkomst. In het project werd de
Gebruikers
fitting-to-features-methode theoretisch geverifieerd,
Deltares (Delft) / KWR Watercycle Research Institute
en vervolgens beproefd in de praktijk bij de industriële
(Nieuwegein) / Witteveen+Bos (Deventer)
partners, samen met andere researchinstituten.
De deelnemende bedrijven waren ontwerp- en
ingenieursbureaus van consumentenproducten
en draagbare apparaten. Om het stylingproces te
verbeteren wilden ze gebruik maken van een proces
bestaande uit handmatig kleien, optisch scannen
van het kleimodel en het invoeren van de meetgegevens in het CAD-systeem. Met de methode ontwikkeld
in dit project bleek het mogelijk de ingescande
modellen te gebruiken voor ontwerp en engineering.
De software ontwikkeld in het project biedt functies
om de productvorm effectief en intuïtief te bewerken.
De methode en software geleverd door dit project
30
Utilisatierapport STW 2014
Modelling of turbulent spray
combustion
06105 RF and microwave ferromagnetic
and ferroelectric film devices
CCB
06139 BBA
Thermomechanical and metallurgical
aspects of magnesium extrusion
06172 BBA
Projectleider Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts Programma
Projectleider Dr.ir. B. Rejaei Salmassi Programma Open
Projectleider Dr.ir. J. Duszczyk Programma Open
Samenwerkingsprogramma - Gedispergeerde
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
meerfasestroming 2002 Totale toewijzing in euro
604.000
262.000
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 55.400
408.000
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 215.000
Totale inkomsten in euro 104.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Dit project heeft als doel betere numerieke modellen
Een opvallend kenmerk van moderne geïntegreerde
Doel van het onderzoek is de ontwikkeling van
te ontwikkelen voor de turbulente verbranding
schakelingen voor mobiele telecommunicatie is de
fundamenteel inzicht in de thermomechanica van
van vloeibare brandstoffen in industriële fornuizen.
zeer grote afmeting van passieve componenten -
Magnesium-extrusie voor zowel bestaande als nieuwe
Hiermee kunnen efficiëntere en schonere vergassers
zoals spoelen and transformatoren. Het grote
Mg-legeringen. De benadering is zowel experimenteel
en gasturbines worden ontworpen. In het bijzonder
oppervlakteverbruik van deze componenten leidt
als modelmatig via computersimulaties.
worden sluitingsmodellen geformuleerd, geïmple-
tot hogere kosten en het verslechtert het algeheel
menteerd en gevalideerd voor de interacties tussen
gedrag van de schakeling als gevolg van overspraak
turbulentie in gasfase en vloeibare fase en tussen
en hogere verliezen in het siliciumsubstraat. Doel-
Studies naar de microstructuur en vervormbaarheid
turbulentie, verdamping en chemische reactie.
stelling was het verkleinen van hoogfrequent
van magnesium legeringen hebben geleid tot betere
passieve componenten door middel van dunne
typen legeringen. Naast optimalisatie in de produc-
ferromagnetische lagen, alsmede het ontwikkelen
tiewijze levert dit ook homogenere microstructuren.
In het proefschrift van de onderzoeker werden
van IC-compatibele technieken voor het integreren
Hiermee zijn de oorspronkelijke projectdoelen gehaald.
nieuwe modellen gepresenteerd en gevalideerd door
van deze lagen op een silicium chip.
Met de ontwikkelde kennis kunnen gericht nieuwe
Resultaat na 5 jaar
vergelijking met experimentele resultaten van Yale
University. De modellen maken gebruik van ensemble-
Resultaat na 5 jaar
specifieke producten als superlichte rolstoelwielen en
Resultaat na 5 jaar
bioafbreekbare magnesium-stents worden ontwik-
gemiddelde vergelijkingen voor impuls, energie en
Spoelen en transmissielijnen op basis van dunne
keld. De kennis is bijzonder interessant voor Mifa
chemische componenten uitgebreid met een
NiFe lagen werden geïntegreerd op een silicium chip,
Aluminium, die het mogelijk kan toepassen in haar
vergelijking voor de waarschijnlijkheidsdichtheid
met als gevolg een veel hogere inductie/oppervlakte-
geëxtrudeerde magnesium-producten.
van de fluctuaties. Nieuwe sluitingsmodellen werden
eenheid voor spoelen en een veel kortere golflengte
geformuleerd voor de brontermen die de wisselwer-
voor transmissielijnen. Tevens werd een spoel
king tussen de gasfase en de vloeistoffase (druppels)
ontwikkeld met een elektrisch aanpasbare inductie.
Met de succesvolle ontwikkeling van magnesium
beschrijven en voor de dissipatie (uitdemping) van
Er is een nieuwe kunstmatige geleider ontwikkeld
kneedlegeringen, de kwantificering van vervormbaar-
de fluctuaties. Het project droeg bij aan het ontstaan
bestaande uit een metaal/ferromagnetische multilaag.
heid en extrudeerbaarheid evenals de controle van het
van de ‘International Workshop on Turbulent Combus-
De hoogfrequent verliezen van deze geleider zijn veel
extrusieproces, werd de belangrijkste projectdoelstel-
tion of Sprays’, waarin experts in experimenten en
lager dan die van koper, een van de beste geleiders bij
ling bereikt in de eerste vijf jaar. De magnesium
in modelberekeningen nauw samenwerken.
kamertemperatuur. De onderzoeksresultaten leidden
extrusietechnologie die ontwikkeld is in dit project
tot meer dan twintig internationale wetenschappelijke
heeft een stevige basis gebouwd waarop verdere
publicaties.
inspanningen voor onderzoek en ontwikkeling in de
Resultaat na 10 jaar
De computer code die resulteerde uit het project werd
ook gebruikt en verder ontwikkeld aan het energie-
Resultaat na 10 jaar
richting van specifieke producten kunnen worden
Resultaat na 10 jaar
gemaakt. Deze technologie kan leiden tot een nieuwe
onderzoeksinstituut CIEMAT in Madrid, en aan de
Monolithische integratie van draadloze communica-
generatie lichtgewicht mobiliteitsproducten die
universiteiten van Gent en van Laramee (Wyoming ,
tiesystemen wordt belemmerd door grote afmetingen
comfortabeler en ten minste 35% lichter zijn dan
USA). Deze uitbreiding betroffen de industrieel zeer
en lage kwaliteit van passieve componenten zoals in-
soortgelijke aluminium producten. Het biedt ook de
relevante stromingen met rotatie (swirl) en de uitbrei-
ductors en transmissielijnen. Ferromagnetische dunne
mogelijkheden om een nieuwe generatie van andere
ding naar de verbranding van poederkool. In lopend
films hebben deze afmetingen van de chip verkleind
producten te ontwikkelen, zoals de onderdelen van
onderzoek bij de onderzoeksgroep wordt ze nu ook
en de elektrische verliezen van deze componenten
sportfietsen, auto’s, vliegtuigen en draagbare
toegepast in simulaties van experimenten uitgevoerd
aanzienlijk doen afnemen. De verkregen resultaten
elektronica. In 2013 won Mifa BV het prestige award -
in het HiTAC project van het STW-Perspectiefprogram-
stimuleren de ontwikkeling van nieuwe producten
Materialica Design + Technology Award voor zijn
ma ‘Clean Combustion Concepts’ waarvan Shell en
met als het ultieme doel de single-chip transceivers.
unieke magnesium sportrolstoel. Bovendien, de
kennis en ervaring opgedaan uit dit STW-project
Stork Thermeq BV industriële partners zijn.
Gebruikers
Gebruikers
vormde een solide basis voor het verdere onderzoek
NXP Semiconductors (Eindhoven) / NXP Semi-
naar de fabricage van dunwandige buizen voor biolo-
BuNova Development BV (Zwolle) / Shell Global
conductors Belgium NV (Leuven, België) / Philips
gisch afbreekbare magnesium stents aan de TU Delft.
Solutions International BV (Amsterdam) / Stichting
Research (Eindhoven) / Technische Universiteit
Zonder dit STW-project zou de aanvraag en uitvoering
FOM (Utrecht) / Technische Universiteit Delft /
Eindhoven
niet mogelijk zijn geweest van het KNAW-gesponsord
Technische Universiteit Eindhoven / TNO Delft /
project ‘Ontwikkeling van de fabricage-technologie
Universiteit Twente (Enschede)
STW-projecten 2003
31
Adaptive optics for human vision
06190 ABA
Development and application of
full-field optical techniques for
unsteady/turbulent supersonic
flow diagnostics
06198 BBA
Projectleider Dr.ir. G. Vdovin Programma Vernieuwings-
Projectleider Prof.dr. ing. F. Scarano Programma Open
impuls - Vidi
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 405.399
405.600
Doelstelling
voor biologisch afbreekbare coronaire stent voorlopers
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 61.000
Doelstelling
met betrekking tot de mechanische prestaties van
Als gevolg van veroudering of ziekte moet een oog-
Voor de ontwikkeling van geavanceerde supersone
stents’ (2011-2014). Dit project heeft geresulteerd in
lens soms worden vervangen door een kunststof-
transportsystemen en van ruimtevoertuigen is een
een aantal gepubliceerde wetenschappelijke artikelen.
lens. Het scherpstellend vermogen van de ooglens
grondig begrip vereist van kritieke aerodynamische
is hiermee verdwenen. Dit wordt opgevangen door
fenomenen die nog niet volledig kunnen worden
het dragen van een bril of lenzen met varifocus.
gesimuleerd met computers of in laboratorium-
ADEX BV (Venlo) / AHC Oppervlaktetechnieken
Dit VIDI-Vernieuwingsimpulsproject is gericht op het
opstellingen zoals windtunnels. Het doel is de op
(Eindhoven) / Alcoa Nederland BV (Drunen) /
ontwikkelen van technologie voor oogimplantaten
laserlicht gebaseerde meetmethoden zodanig te
CZL Tilburg BV Oppervlaktetechnieken (Tilburg) /
waarmee men scherper kan zien en wel kan accomo-
verbeteren dat ze geen verstoring veroorzaken
Mifa Aluminium BV (Venlo) / RSP Technology BV
deren. Voorgesteld wordt om hierdoor technieken uit
van de gemeten stroming. Hierdoor kan een nauw-
(Delfzijl) / Stream-iD (Beek en Donk) / Tata Steel
de adaptieve optica te gebruiken.
keurige karakterisering verkregen worden van kritieke
Gebruikers
fenomenen die optreden tijdens de utilisatie van
(IJmuiden)
Resultaat na 5 jaar
ruimtevoertuigen en supersone vliegtuigen.
Er is een prototype van een adaptieve lens ontwikkeld die draadloos kan worden aangestuurd. De lens
Resultaat na 5 jaar
zelf bestaat uit een vloeibaar kristal waarvan de
Tijdens het project is PIV, voor het eerst toegepast
eigenschappen onder invloed van een elektrisch veld
in supersone en hypersone stromingen. De technische
gevarieerd kunnen worden. Op deze manier kan de
beperkingen zijn geïdentificeerd en experimenteel
brandpuntsafstand worden aangepast. Geprobeerd
geverifieerd. Windtunnelmetingen aan raketachtige
is ook om de lens door hersensignalen aan te sturen,
modellen en re-entry capsules zijn uitgevoerd. Een
maar dat heeft nog niet tot praktische mogelijkheden
gedetailleerde studie van een schokgolfinteractie
geleid. Er was sprake van directe kennisoverdracht
is uitgevoerd zoals deze optreedt bij de inlaat van
naar het bedrijfsleven doordat een van de onder-
een vliegtuigmotor. Tijdens deze studie is gebruik
zoekers bij een bedrijf voor oogimplantaten is gaan
gemaakt van een nieuwe 3D meettechniek genaamd
werken.
‘Tomographic PIV’. De ontwikkelingen hebben ertoe
geleid dat de projectleider een groot voorstel heeft
Resultaat na 10 jaar
ingediend ter hoogte van 1,5 miljoen euro bij de
Het bedrijf voor oogimplantaten bestaat nog steeds,
European Research Council. Doel van het voorstel is
maar het is onbekend of kennis uit het project direct is
het uitbreiden van de meettechniek.
toegepast bij het ontwikkelen van nieuwe producten.
De projectleider heeft een eigen bedrijf op het gebied
Resultaat na 10 jaar
van adaptieve optica voor lasertechnologie en imaging
Na de eerste ontwikkelingen van PIV werden
technieken.
experimenten uitgevoerd in industriële windtunnels:
twee experimenten in de DNW-SST supersonische
Gebruikers
windtunnel, en een toepassing in DNW-HST transsone
AkkoLens International bv (Breda, Delft) / AMO
windtunnel waar de eerste time-opgeloste PIV
Groningen BV (Groningen) / City University London
metingen zijn verricht aan de motor van de Ariane
(Groot-Brittannië) / Human Optics AG (Erlangen,
V-raket. Accurate PIV experimenten in de supersoni-
Duitsland) / Procornea Nederland BV (Eerbeek) /
sche regimes worden nu wereldwijd erkend. In het
VU Medisch Centrum Amsterdam
Vidi-project is een nieuwe 3D-PIV techniek ontwikkeld: de tomografische PIV. Deze methode is nu
referentie-techniek voor 3D-metingen en wordt
verder ontwikkeld in het ERC-project FLOVIST en
Europese projecten AFDAR en NIOPLEX.
32
Utilisatierapport STW 2014
Rigorous modelling of reading and
writing in optical recording
06238 AAA
Projectleider Prof.dr. H.P. Urbach Programma Samen-
werkingsprogramma - Wiskunde toegepast
Totale
toewijzing in euro 362.500
Gebruikers
Doelstelling
geleid tot een publicatie in het International Journal
Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt (DLR)
De optische opslagtechnologie is zeer geavanceerd
for Numerical Methods in Engineering. In de Nume-
(Göttingen, Köln, Duitsland) / DNW - The German-
maar kan haar grenzen in de nabije toekomst bereiken.
rieke Wiskundegroep is verder gewerkt aan deze
Dutch Wind Tunnels (Marknesse) / ESTEC - European
Aan de toenemende eisen kan alleen worden voldaan
methoden/problemen waarbij gekeken wordt naar
Space Research and Technology Centre (Noordwijk) /
indien de optische grenzen worden verkend en benut.
modelleren van staallegeringen in samenwerking met
Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium
Dit project ontwikkelt zeer geavanceerde numerieke
Tata Steel. Binnenkort zal dit leiden tot een volgende
(Amsterdam) / Radboud Universiteit Nijmegen /
modellering voor het optische lees- en schrijfproces.
promotie.
Stichting Duits Nederlandse Windtunnel (Marknesse) /
De modellen maken voor het eerst in de geschiedenis
Technische Universiteit Delft / TNO Rijswijk
de simulatie van het volledige schrijfproces als een
Gebruikers
faseverandering mogelijk. De modellen zullen experi-
Holst Centre (Eindhoven) / Philips Research
menteel worden gevalideerd.
(Eindhoven) / Philips Research Europe (Eindhoven) /
Singulus Mastering BV (Eindhoven) / Tata Steel
Resultaat na 5 jaar
(IJmuiden)
De modellen voor het optische lees- en schrijfproces
zijn gerealiseerd en experimenteel gevalideerd. Met
de modellen konden onbegrepen experimentele
waarnemingen verklaard worden. Het computerprogramma voor het schrijven in phase change
recording is ook geimplementeerd in het SEPRAN
eindige elementen package van de TUD dat vele
gebruikers heeft, zowel bij universiteit als bedrijfsleven. Het diffractieprogramma voor het lezen van
optische data is, behalve in de simulatie van het
TwoDos optische recording concept, ook in twee
andere optische onderzoeken gebruikt, mede in
samenwerking met de Universiteit van Barcelona.
Resultaat na 10 jaar
Helaas besloot Philips kort na het beëindigen van
het project om te stoppen met het onderzoek van
optische recording. Dit besluit werd genomen vanwege de zeer snelle groei van solid state memories.
De optische en fase change modellen zijn echter in
andere context dan optische recording veelvuldig
toegepast. Het optische uitleesmodel is toegepast
om de buitengewoon hoge transmissie door gaten
in metaallagen te onderzoeken, om metingen van het
nabije elektrische THz veld dat door een sub-golflengtegat wordt doorgelaten te verklaren en om de
interactie tussen spin en baanimpulsmoment van het
elektromagnetische veld bij de transmissie door een
sub-golflengte gat te onderzoeken. Ieder van deze
toepassingen heeft tot publicaties geleid waaronder een in Physical Review Letters. De ontwikkelde
methode voor de recording bleek tot verassend goede
resultaten te leiden, waar een goede overeenkomst
met de werkelijkheid geobserveerd werd. Dit heeft
STW-projecten 2003
33
E
Quality of Service in
In-Home Digital Networks
05653 AAA
Projectleider Prof.dr. E.H.L. Aarts Programma Samen-
werkingsprogramma - Programme for Research on
Embedded Systems & Software (PROGRESS)
Totale
toewijzing in euro 262.449 Contracten Overdracht
Octrooi: Philips Research Europe - Eindhoven, Technische Universiteit Eindhoven
Octrooien System, trans-
mitter receiver, method and software for transmitting
and receiving ordered sets of video frames
Totale
inkomsten in euro 571.424
Technische
Universiteit
Eindhoven
Doelstelling
meerdere patenten verworven op dit gebied. Doordat
Het project is gericht op verbonden real-time embed-
Philips geen actieve speler meer is bij het ontwikkelen
ded systemen, waarvan het gebruik onder volledige
van nieuwe technologieën voor video en media, zijn er
controle van de eigenaar is. De gedeelde bronnen zijn
geen vervolgprojecten gedefinieerd.
het netwerk, het rekenvermogen en het geheugen en
deze zijn beperkt. Het domein van studie is het domein
Gebruikers
van genetwerkte video, want dit is momenteel de
Ericsson Telecommunicatie BV (Rijen) / Philips
grootste uitdaging. Omdat dit systeem om moet gaan
Digital Systems Lab Eindhoven (Eindhoven) / Philips
met overbelastingssituaties, moet het mogelijk zijn om
Research (Eindhoven) / Philips Research Europe -
de kwaliteit aan te passen om fouten te voorkomen:
Eindhoven / Technische Universiteit Eindhoven /
graceful quality adaptation.
WMC: Twente Institute for Wireless and Mobile
Communications BV (Enschede)
Resultaat na 5 jaar
Constructie van modellen voor systemen bestaan
uit communicerende ketens. Industriële software
engineers hebben deze modellen toegepast. Er is
een ontwerp gemaakt voor een videosysteem in
thuisnetwerken met de ‘beste’ daling van de kwaliteit
met beperkte middelen. Er is een nieuwe manier van
het uitvoeren van gelaagde codering voor video en
adaptieve controle algoritmes ontworpen, gebaseerd
op Q-learning. Hier is een demonstrator voor. De utilisatie is minder dan het had kunnen zijn als gevolg van
de veranderende belangen binnen de groep gebruikers
en Philips Research, en de economische vertraging in
de periode.
Resultaat na 10 jaar
Tien jaar geleden was Philips zeer geïnteresseerd
in de ontwikkeling van draadloze thuisnetwerken
voor het versturen van digitale videosignalen in een
thuisomgeving. Vanwege de hoge signaalsnelheid
en daaruit resulterende grote bandbreedte werden
concepten zoals quality of service belangrijk en moesten derhalve wetenschappelijk onderzocht worden.
Inmiddels zijn draadloze thuisnetwerken wereldwijd
geïntroduceerd waarbij gebruik gemaakt wordt van
de bekende WiFi standaard en MPEG signaalcodering.
Philips heeft zijn zelfontwikkelde standaarden verlaten en is overgestapt op deze wereldstandaarden.
Het onderzoek dat verricht is in het kader van het
project Quality of Service in In-Home Digital Networks
is van groot belang geweest voor het verwerven van
inzichten in toepassingen van draadloze netwerken
in een thuisomgeving. Er zijn prototypes van digitale
thuisnetwerken gebouwd en er zijn concepten van
producten gemaakt met deze standaarden. Er zijn
34
Utilisatierapport STW 2014
Architecture and logic synthesis
of application-specific embedded
controllers for programmable
hardware implementation
05766 AAA
Gas-Liquid Solid-Foam Reactors:
A study of reaction engineering
characteristics
05784 BBB
Development of dynamic stability
prediction and optimization
methods for virtual stability prototyping of thin-walled structures
05792 BBA
Projectleider Dr.ir. L. Józwiak Programma Open Technolo-
Projectleider Prof.dr.ir. J.C. Schouten Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. D.H. van Campen Programma
gieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Open Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 157.917
Totale toewijzing in
euro 527.775 Octrooien Solid foams for multiphase
reactions
Doelstelling
Totale toewijzing in
euro 444.136 Totale inkomsten in euro 96.636
Totale inkomsten in euro 20.000
Doelstelling
Doelstelling
De talrijke voordelen van programmeerbare scha-
Doel van het project was het ontwikkelen van een
Het projectdoel was het ontwikkelen van een be-
kelingen (FPGA’s) hebben geresulteerd in een zeer
generieke ontwerpmethode voor nieuwe gestruc-
trouwbare efficiënte, berekeningsmethode waarmee
snel groeiend gebruik hiervan voor de realisatie van
tureerde gas-vloeistof reactoren, welke gebruik
het dynamische stabiliteitsgedrag en (na-)knikgedrag
ingebedde systemen. Helaas zijn de traditionele
maken van open-cel schuimmaterialen, voor optimale
van dunwandige constructies voorspeld en beter
synthesemethoden niet adequaat voor schakelingen
stofoverdracht en hydrodynamica waardoor geïnten-
begrepen kan worden in de voorontwerp fase van
van de moderne FPGA’s. Een nieuw informatiege-
sifeerde chemische processen mogelijk worden.
virtuele prototypes. Een dergelijke methode zal
dreven syntheseaanpak heeft een ultra-effectieve
Het project had bovendien als doel de haalbaarheid
industrie (lucht- en ruimevaart, MEMS industrie) in
synthesemethode opleverd voor combinationele
van deze nieuwe gestructureerde reactorvormen,
staat stellen om snellere productontwikkeling, betere
schakelingen. Het project had twee doelen: het
en de voordelen ten opzichte van bestaande en con-
productkwaliteit en besparing op kosten, materiaal en
verkrijgen van inzicht in de problemen en het ontwik-
ventionele technologieën voor meerfasenreactoren
energie te realiseren.
kelen van een synthesemethode voor sequentiële
in te schatten.
Resultaat na 5 jaar
schakelingen gebaseerd op de informatiegedreven
Resultaat na 5 jaar
aanpak.
Een snelle, accurate semi-analytische methode is
Er is een meerfasen reactoropstelling gebouwd,
ontwikkeld voor de analyse van de dynamische
waarin vast-schuim, als gestructureerde pakking met
stabiliteit van dunwandige constructies. De methode
Er is veel inzicht verkregen in de problemen van
gas-vloeistofstroming, is bestudeerd: hydrodynamica
is zeer geschikt voor het uitvoeren van parameter-
sequentiële synthese voor FPGA’s in de bestaande
en stofoverdracht, voor zowel tegenstroom als op-
studies in de voorontwerp fase. De methode is
academische en commerciële synthesemethoden.
en neerwaartse meestroom. Gebruik is gemaakt van
toegepast in vier casestudies, waarbij niet-lineaire
Gebruikmakend van dit inzicht is een nieuwe
aluminium- en koolstofschuimen, variërend van vijf tot
dynamische steady-state en schokresponsies zijn
FPGA-gerichte synthesemethode ontwikkeld voor
veertig poriën per inch. Verschillende stromingsregi-
onderzocht van dunwandige balk- en cilindrische
sequentiële schakelingen. Deze methode is in een
mes konden worden geïdentificeerd: bellen-, druppel-
schaalconstructies, al dan niet met een te dragen
rapport gedocumenteerd, en er zijn ook een aantal
en pulserende stroming. De vloeistoffractie, drukval en
massa. De responsies zijn geverifieerd met experi-
artikelen gepubliceerd. Het werk is voortgezet met
de stofoverdracht konden worden gevat in correlaties.
menten en eindige-elementenanalyses. Het inzicht
als doel het implementeren van de methode in een
Het is gebleken dat vaste schuimen veelbelovende
in het dynamische (na-)knikgedrag van dunwandige
prototype softwaregereedschap.
materialen zijn, die een goede stofoverdracht mogelijk
constructies is sterk verbeterd.
Resultaat na 5 jaar
maken bij zeer lage drukval.
Resultaat na 10 jaar
Een prototype softwaregereedschap is ontwikkeld en
Resultaat na 10 jaar
Resultaat na 10 jaar
Naar aanleiding van de verkregen resultaten is
geïmplementeerd. Het prototype kan gebruikt worden
In 2013 is een project met Shell gestart waarin een
een aantal conferentie- en tijdschriftpublicaties
voor kleinschalig experimenteel onderzoek, maar
applicatie van schuimmaterialen wordt ontwikkeld
gerealiseerd. Het project heeft, tot nu toe, geen direct
het vertoont problemen voor grotere schakelingen.
ter verbetering van een chemisch proces. Daarnaast
vervolg gekregen. Bij conferenties met deelname uit
Een deel van de opgebouwde kennis is gebruikt voor
is in 2008 de onderzoekslijn vervolgd met roterende
de lucht- en ruimtevaart is interesse getoond, maar
onderwijs en andere onderzoeksprojecten. Vanwege
schuimmaterialen met een katalytisch actief opper-
dit heeft niet geleid tot concrete vervolgprojecten.
het fundamentele karakter van het onderzoek was
vlak. Ook hier worden hoge stofoverdrachtssnelheden
In de context van MEMS is de situatie min of meer
er geen ander direct gebruik van de methode of
behaald van zowel gasfase naar vloeistoffase als van
hetzelfde, hoewel we daar nog wel werken aan de
softwaregereedschap verwacht dan voor het vervolg-
vloeistoffase naar het katalytisch actieve oppervlak
laboratoriumrealisatie met een afstudeerder. Beide
onderzoek/ontwikkeling of onderwijs. Als gevolg van
van de schuimmaterialen.
industrietakken zijn helaas in Nederland de afgelopen
de herfocussering van de facuiteit is er geen direct
vervolgproject gestart.
jaren meer onder druk komen te staan.
Gebruikers
ABB Lummus Global BV (‘s-Gravenhage) / BASF N
Gebruikers
Gebruikers
ederland BV (De Meern) / DSM Research BV
Dutch Space BV (Leiden) / Philips Applied Techno-
ASML Netherlands BV (Veldhoven) / Indac BV
(Geleen) / ECO Ceramics BV (Velzen-Noord) /
logies (Eindhoven) / Technische Universiteit Delft /
(Enschede) / NXP Semiconductors (Eindhoven) /
Lummus Technology Inc. (Bloomfield, Verenigde
TNO Delft
Syntens (Enschede) / Technische Universiteit Delft
Staten) / RECEMAT International BV / Shell Global
Solutions (Amsterdam) / Shell International Oil
Products BV (Amsterdam)
STW-projecten 2003
35
Spintronics
Integration of sustainable
energy sources through power
electronic converters in small
electricity generation systems
05901 BAA
05984 BCB
Projectleider Prof.dr.ir. H.J.M. Swagten Programma
Projectleider Prof.dr.ir. A.J.A. Vandenput Programma Open
Vernieuwingsimpuls - Vici
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
841.620
437.500
Totale toewijzing in euro
Octrooien Method for operating a power
converter in a soft-switcing range
Doelstelling
Gebruikers
Doelstelling
Binnen het turbulente onderzoeksveld van de
IMEC (Leuven, België) / NXP Semiconductors
In het project is onderzocht hoe milieuvriendelijke
spintronics – waarbij in nanomagnetische elektrische
(Eindhoven) / Omicron NanoTechnology GmbH
energiebronnen zoals brandstof- en zonnecellen, in
devices en industriële toepassingen expliciet gebruik
(Taunusstein, Duitsland) / Philips Research
combinatie met geschikte opslagelementen zoals
gemaakt wordt van de spin van het elektron – is er
(Eindhoven) / Roth & Rau BV (Eindhoven) /
accu’s en supercondensatoren, het best geïntegreerd
fundamenteel onderzoek gedaan op het gebied van
Technische Universiteit Eindhoven
kunnen worden in energiesystemen voor huishoude-
nieuwe strategische ontwikkelingen. Dit betreft het
lijke toepassing. Als de opgewekte energie niet nodig
gebruik van halfgeleidende materialen in generieke
is kan deze tegen een vergoeding worden terug-
elektrische devices en het verkennen van (magneti-
geleverd aan het het elektriciteitsnet. De complexe
sche) nanostructuren op de ultieme schaal van een
energiehuishouding die hier mee samengaat, moet
nanometer.
liefst met zo weinig mogelijk elektronica gerealiseerd
kunnen worden.
Resultaat na 5 jaar
In dit project zijn er een aantal wetenschappelijke
Resultaat na 5 jaar
bijdragen geleverd die in nauw verband staan met
Binnen de context van het project is een opzien-
relevante industriële ontwikkelingen. Magneet-
barende familie van zeer efficiënte, betrouwbare,
veldafhankelijk (spin) transport is bestudeerd voor
en ook nog goedkope gelijkspanningsomzetters
alternatieve veelbelovende materialen in spintronics
bedacht waarmee het geschetste doel zich op diverse
devices, zoals GaAs, Si en organisch Alq3. Met het
manieren laat realiseren. Op belangrijke aspecten
oog op device miniaturisatie zijn er ‘scanning-probe-
van de vindingen is patent aangevraagd door Philips
microscopy’ studies gedaan naar het visualiseren,
Lighting, en de promovendus is zelfs bij dit bedrijf in
creëren en manipuleren van oppervlakte en ‘embed-
dienst getreden om (onder meer) verdere toepassing
ded’ nanostructuren. Er is een nieuwe onderzoekslijn
van de techniek te evalueren. Wetenschappelijk gezien
uitgezet voor manipulatie van magnetische domeinen
hebben de publicaties van de promovendus een
in ‘next-generation’ toepassingen, hetgeen gebaseerd
nieuw veld in de vermogenselektronica blootgelegd
is op de recente wetenschappelijke ontdekking van
waarop momenteel veel onderzoek wordt gedaan.
‘spin-transfer torque’.
Resultaat na 10 jaar
Resultaat na 10 jaar
Na tien jaar zijn de publicaties van de promovendus
In het project Spintronics zijn er een aantal weten-
meer dan zevenhonderd keer geciteerd in gerefe-
schappelijke bijdragen geleverd die in nauw verband
reerde tijdschriften, wat de grote belangstelling
staan met relevante industriële ontwikkelingen.
onderstreept voor de familie van gelijkspannings-
Een van de nieuwe onderzoekslijnen die uitgezet
omzetters die door hem is geïntroduceerd. Helaas,
zijn op het gebied van manipulatie van magnetische
door een ingrijpende reorganisatie bij het bedrijf
domeinen voor ‘next-generation’ nano-elektronica
waarin de promovendus in dienst trad, kreeg het
toepassingen, heeft momenteel enorme wereldwijde
onderwerp geen prioriteit meer en is toepassing van
aandacht door een aantal fascinerende
de ideeën in hun producten uitgebleven.
wetenschappelijke ontdekkingen. Zo is er aan de
TU/e waargenomen dat het relativistische Spin-Hall
Gebruikers
effect van groot belang is voor het efficiënt bewegen
Betronic Solutions BV (Amsterdam) / Energie-
van domeinen in strips van loodrecht gemagnetiseer-
onderzoek Centrum Nederland (Petten) / Liander
de ultradunne lagen. Tezamen met andere doorbraken
(Arnhem) / Philips Lighting BV (Eindhoven) /
in dit type materialen kan dit leiden tot versnelde
Prodrive BV (Son)
introductie van ‘racetrack memory’, een nieuw type
universeel magnetisch geheugen voor toekomstige
ICT toepassingen.
36
Utilisatierapport STW 2014
Towards a new energy-efficient
catalytic process for the production of lower olefins from paraffin
feedstock
06045 BBA
Transport phenomena in high-pressure plasmas of complex chemical
composition: numerical simulations
and experimental validation
06093 CBB
Mixed-signal SoC platform
06098 BBA
Projectleider Prof.dr.ir. E.J.M. Hensen Programma Vernieu-
Projectleider Prof.dr. J.J.A.M. van der Mullen em. Pro-
Projectleider Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund Programma
wingsimpuls - Veni
gramma Open Technologieprogramma (OTP) Totale
Open Technologieprogramma (OTP)
toewijzing in euro 655.475 Totale inkomsten in euro
in euro 485.400 Octrooien Method and apparatus
110.675
for calibrating a scaled current electronic circuit;
Totale toewijzing in euro 134.524
Totale toewijzing
Programmeerbare analoog-naar-digitaal-(A/D)conversieschakeling
Doelstelling
Doelstelling
Totale inkomsten in euro 80.888
Doelstelling
Ethyleen en propyleen worden tot nu toe geprodu-
In dit project worden complex-chemische plasma’s
Dit project behelst het ontwikkelen van concepten voor
ceerd via een niet-katalytisch thermisch kraakproces.
bestudeerd waarmee licht kan worden opgewekt in
modulaire flexibele programmeerbare Analoog/Digitaal
Hoge investeringkosten, hoge operating costs en een
hogedruk gasontladingslampen. Deze plasma’s zijn
Converters (ADC’s) en Digitaal/Analoog Converters
beperkte controle over de selectiviteit van de reactie
sterk niet-lineair en daarmee bijzonder gevoelig voor
(DAC’s). Deze converters hebben een programmeerbare
zijn de nadelen van dit proces. Doel van het project is
uitwendige factoren. Een voorbeeld is dat Metaal
resolutie en conversiesnelheid, gekoppeld aan een in-
de ontwikkeling van nieuwe stabiele katalysatoren
Halogenide (MH) lampen van kleur kunnen veranderen
stelbare vermogensdissipatie. Dit opent mogelijkheden
voor de productie van olefines met een hoge selecti-
als ze worden gedraaid. Dit wordt veroorzaakt door de
voor het realiseren van flexibele programmeerbare her-
viteit. Een aanpak door middel van parallelle screening
zwaartekracht. De meeste aandacht zal uitgaan naar
configureerbare mixed-signal System-on-Chip platforms,
moet de gewenste katalysator identificeren. Het
de studie van MH lampen, maar het inzicht dat hiermee
bijv. gebaseerd op Field Programmable Gate Arrays.
heptaan kraakproces is gekozen als modelreactie.
verkregen wordt zal zeker ook bijdragen tot een beter
begrip van allerlei andere technologische plasma’s.
Resultaat na 5 jaar
Dit project heeft bijgedragen aan de ontwikkeling
Resultaat na 5 jaar
Het project heeft geleid tot de realisatie van een
Resultaat na 5 jaar
herconfigureerbaar ADC platform, met instelbare
van gemodificeerde zeolietkatalysatoren die nafta-
Met behulp van het simulatiepakket PLASIMO zijn
resolutie (8 tot 12 bit), sample frequentie (50MS/s
voedingen selectief omzetten in olefines. Olefines
een aantal modellen geconstrueerd waarmee lampen
tot 500MS/s) en programmeerbaar vermogensgebruik.
zoals etheen en propeen zijn de bouwstenen van de
van verschillende chemische samenstelling zijn door-
Hierop is een octrooi verleend. Als eerste op de wereld
chemische industrie, onder andere voor de productie
gerekend. Hieruit afgeleide trends blijken een grote
hebben wij een DAC gerealiseerd waarvan de unaire
van polymeren. Zeolieten gemodificeerd met Lewis
voorspellende waarde te hebben. Voor het valideren
én binaire stroombronnen door middel van auto-
zure kationen zoals gallium zijn inderdaad in staat om
van de modellen zijn verschillende nieuwe diagnos-
calibratie worden bijgeregeld. Op onze auto-calibratie
paraffines met hoge selectiviteit om te zetten in de
tieken ontwikkeld en toegepast. Het project heeft
is een octrooi verleend. Met een andere testchip heb-
gewenste olefines, dit met hogere activiteit en selecti-
gefunctioneerd als bakermat voor een Europees COST
ben wij aangetoond d.m.v. de door ons ontwikkelde
viteit dan ongemodificeerde zeolieten. De synthese van
project. In het kader daarvan is een referentielamp
auto-calibratie de allerkleinste 12 bit DAC ter wereld
dergelijke systemen is geoptimaliseerd. Mechanistisch
gedefinieerd. Verschillende exemplaren van deze lamp
te kunnen maken. Binnen het project zijn in totaal drie
onderzoek bestaand uit spectroscopie, kwantumche-
zijn elders in Europa gebruikt voor onderzoek. Om de
auto-calibrerende DAC testchips gerealiseerd.
misch modelleren en kinetische reactietesten heeft
rol van convectie beter te begrijpen zijn verschillende
geleid tot de definitie van verbeterde procescondities.
van deze lampen in het International Space Station
Verder is er gevonden dat deze katalysatoren geschikt
(ISS) in de toestand van gewichtsloosheid gebracht.
Onder andere als gevolg van de door ons ontwikkelde
zijn om hogere olefines om te zetten in etheen en
Dit voorstel heeft verder geleid tot een nieuwe derde
methode voor zelfcalibratie konden de afmetingen van
propeen met een selectiviteit die afwijkt van niet
geldstroom project van Philips Lighting.
de componenten worden verkleind. Dit gaat normaal
gemodificeerde zeolieten. Het onderzoek heeft in grote
mate bijgedragen aan de formulering van een nieuw
Resultaat na 10 jaar
gesproken ten koste van de nauwkeurigheid van de
Resultaat na 10 jaar
converters, maar deze konden door de on-chip calibratie
model om de structuur en reactiviteit van overgangs-
De technische inzichten die binnen het project zijn
engine door de converters zelf werden weggeregeld.
metaaloxide-complexen in zeolieten te beschrijven.
behaald hebben geleid hebben tot zuiniger lampen. De
Hierdoor waren de 12 bit sub-DAC’s in 40nm technolo-
Dergelijke materialen hebben potentie in allerlei, voor
inzichten uit het project zijn meegenomen bij het ont-
gie de kleinste ter wereld. Zowel onze calibratietechniek
de chemische industrie interessante reacties. Een groot
werpproces binnen Philips. De samenwerking tussen
voor circuits met geschaalde stromen (waaronder
chemische bedrijf sponsort thans een promovendus-
de onderzoeksgroep en Philips is krachtig voortgezet,
DAC’s) als de matrixopbouw van elementaire cellen die
positie om het potentieel van gallium-gebaseerde
maar verschuift van high-intensity discharge (HID) lam-
wij hebben ontwikkeld ten behoeve van herconfigureer-
zeolietkatalysatoren verder in detail te onderzoeken.
pen naar optica en lichtverstrooiing. Er zijn nu drie AIO’s
bare ADC’s zijn gepatenteerd. Gezien de uitstekende
actief op deze gebieden, mede betaald door Philips.
resultaten werd al tijdens dit project een vervolgproject
Resultaat na 10 jaar
Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen.
gestart (06655: Smart AD and DA converters).
Gebruikers
ASML Netherlands BV (Veldhoven) / Draka Comteq
Gebruikers
Gebruikers
Fibre BV (Eindhoven) / Philips Extreme UV GmbH
NXP Semiconductors (Eindhoven) / Océ Technologies
Dow Benelux BV (Terneuzen) / Lummus Technology
(Aachen, Duitsland) / Philips Lighting BV (Eindhoven) /
BV (Venlo) / STS BV (Amsterdam) / Technolution BV
Inc. (Bloomfield, Verenigde Staten) / SABIC T&I, STC
Philips Research (Aachen, Duitsland) / Universiteit
(Gouda) / Xilinx Ireland (Saggart County, Ierland)
Geleen / Shell International Oil Products BV (Amster-
Antwerpen (België)
dam) / TNO Apeldoorn
STW-projecten 2003
37
Plasma-assisted atomic layer
deposition for processing at the
nano-scale
06174 The application of calcium silicate
elements in infilled stability frames
CCB
06211 BAA
Projectleider Prof.dr.ir. W.M.M. Kessels Programma Open
Projectleider Prof. ir. D.R.W. Martens Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
589.000
Totale toewijzing in euro
257.299
Totale inkomsten in euro 331.000
Doelstelling
Gebruikers
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 20.400
Doelstelling
Atoomlaagdepositie (ALD) is uitgegroeid tot een
ASM International NV (Almere) / ASM Microchemistry
Het onderzoek richt zich op de ontwikkeling van
zeer belangrijke en essentiële methode om ultradunne
Ltd (Helsinki, Finland) / FOM-instituut DIFFER
momenteel ontbrekende ontwerpregels voor raam-
lagen van allerlei materialen aan te brengen. Het
(Nieuwegein) / Hauzer Techno Coating BV (Venlo) /
werken in staal en prefabbeton met stabiliserende
doel was om de technologische mogelijkheden en
NXP Semiconductors Belgium NV (Leuven, België) /
invulwanden in kalkzandsteen. Door experimenteel
toepassingen van ALD uit te breiden door gebruik te
Oxford Instruments (Bristol, Groot-Brittannië) /
onderzoek en numerieke modellering wordt inzicht
maken van plasmastappen en door het vergaren van
Roth & Rau BV (Eindhoven) / Technische Universiteit
verkregen in de complexe samenwerking tussen
diepgaand wetenschappelijk inzicht in deze plasma-
Delft / Technische Universiteit Eindhoven
raamwerk en invulwand. Met deze kennis kunnen
geassisteerde ALD processen.
fabrikanten van (prefab)metselwerk, aannemers,
ontwerpers en ingenieurs in hun ontwerp gebruik
Resultaat na 5 jaar
Een veelvoud van nieuwe plasma-geassisteerde
maken van de versterkende en verstijvende effecten
van kalkzandsteen invulwanden.
ALD processen en materialen zijn ontwikkeld.
De TU/e heeft zich ontwikkeld tot het belangrijkste
Resultaat na 5 jaar
internationale kenniscentrum op dit gebied.
Nieuwe inzichten werden verworven, de gevoelighe-
Met Oxford Instruments zijn twee nieuwe types
den van het bouwproces werden in kaart gebracht
ALD reactoren ontwikkeld waarvan er inmiddels meer
en suggesties omtrent nieuwe bouwmethoden
dan 40 verkocht zijn. Met andere gebruikers zijn tal
werden voorgesteld. In het onderzoek is een grondige
van demonstrator-experimenten uitgevoerd die geleid
evaluatie van de bestaande kennis inzake het con-
hebben tot nieuwe, potentiële toepassingen van
structief gedrag van invulwanden gemaakt. Dit heeft
ALD die momenteel bestudeerd worden in samenwer-
geleid tot een eerste aanzet voor de ontwikkeling
kingsprojecten. Ook is een vervolgproject opgestart
van ontwerpregels voor kalkzandsteen in stalen
binnen het Perspectief programma TFN (Thin Film
invulwanden. Aanvullend zijn er nieuwe inzichten
Nanofacturing).
verworven door middel van een uitgebreid experimenteel onderzoek en een numerieke parameterstudie.
Resultaat na 10 jaar
De impact van dit project is ongekend groot gebleken.
Resultaat na 10 jaar
ALD staat nu centraal binnen de onderzoeksgroep
De utilisatie is niet verder dan vijf jaar geleden,
waarbij meer dan 30 onderzoekers zich bezighouden
niettegenstaande we dit al hebben ingebracht voor
met dit onderwerp. Toepassingen strekken zich uit
aanvullende regelgeving in de metselwerknorm.
van nanoelectronica (o.a. grafeen) tot zonnecellen,
We laten dit project niet los, maar door de minder
batterijen en sensoren. Er zijn nog steeds zeer innige
goede economische context was het niet mogelijk
contacten met bedrijven zoals Oxford Instruments
om de nodige financiering te vinden voor vervolg-
en ASM. Beide bedrijven hebben oud-afstudeerders
onderzoek. Hopelijk doet de economie het dit jaar wat
en promovendi uit de groep in dienst genomen.
beter, zodat we de draad opnieuw kunnen oppikken.
Verder kan men ook stellen dat dit project (indirect)
aan de wieg heeft gestaan van nieuwe Nederlandse
Gebruikers
bedrijven zoals Levitech en SolayTec. Deze bedrijven
Calduran Kalkzandsteen (Harderwijk) / Koninklijk
komen voort uit een doorbraak gerealiseerd binnen
Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten
het project op het gebied van passivatie van silicium
(Velp) / Technische Universiteit Delft / Technische
door ALD Al2O3. Het bijbehorende artikel is het meest
Universiteit Eindhoven / Vereniging Nederlands
geciteerde artikel van de groep met 100+ citaties.
Kalkzandsteen Platform (Huizen) / Wienerberger BV
(Zaltbommel)
38
Utilisatierapport STW 2014
Exploring the compositional
freedom in space and chemistry
of microwave induced plasmas:
An object oriented approach
06265 G
CBB
Voice diagnostics in a new
perspective
05973 CCC
Projectleider Prof.dr. J.J.A.M. van der Mullen em. Pro-
Projectleider Prof.dr. H.K. Schutte Programma Open
gramma Open Technologieprogramma (OTP) Totale
Technologieprogramma (OTP)
toewijzing in euro 691.567 Totale inkomsten in euro
653.000
229.250
GmbH; Letter of intent: KayPENTAX; Optie/Overdracht
Totale toewijzing in euro
Contracten Geheimhouding: Richard Wolf
octrooi: Cymo BV
Octrooien Optical triggering system
for stroboscopy and a st roboscopic system (voice
diagnostics)
Doelstelling
Microgolf geïnduceerde Plasmas (MIPs) zijn plasma’s
die worden gecreëerd en in stand gehouden door
elektromagnetische (EM) golven. Door de EM golven
te sturen krijg je de vrijheid om de plasmavorm naar je
Rijksuniversiteit
Groningen
Totale inkomsten in euro 75.000
Doelstelling
Doel was het ontwerpen en vervaardigen van een
verbeterde versie van een videokymografiecamera.
Videokymografie beoogt de snelle en onregelmatige
trillingen van de stemplooien te registreren en vast te
hand te zetten en nieuwe applicaties te verkennen.
leggen. Het instrument toont op een scherm zowel
Het zoeken naar nieuwe plasmatoepassingen volgt
het noodzakelijke overzichtsbeeld als het videokymo-
nog steeds voornamelijk de bewerkelijke empirische
grafiebeeld. De evaluatie van de beelden bij patiënten
route. Het doel is het construeren van computermo-
in een medische setting wordt gesteund door een
dellen die in staat zijn richting te geven in de zoek-
instructiedatabase en de beelden worden met proce-
tocht naar de meest geschikte plasmaconfiguratie en
dures voor beeldanalyse vergeleken.
de beste chemische compositie.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
De nieuwe versie videokymografiecamera kan
De onderzoekers hebben zich vooral gericht op de
gebruikt worden voor de onderzoekende laryngoloog
plasma’s die in gebruik zijn bij de kabelfabrikant Draka
naar stemplooitrillingen die onregelmatig verlopen
Communications voor het bewerken van de interne
en gepaard gaan met een afwijkend stemgeluid. De
structuur van glasvezels. Verschillende soorten
camera betekent een aanvulling op het bestaande
modellen zijn geconstrueerd met behulp van het
instrumentarium van de KNO-arts. Er werd een bedrijf
PLASIMO simulatiepakket en kunnen worden toege-
opgericht dat de videokymograaf levert: CYMO BV.
past. Het project heeft geleid tot een vervolgproject
De wetenschappelijke resultaten toonden aan dat het
bij STW, samen met ECN, Draka Comteq Fibre, Philips
slijmvlies op de stemplooien van belang is voor een
Lighting en ASML. Naast de compositievrijheid
goede stem. Met videokymografie kan dit optimaal
in ruimte en chemie brengt het aanbrengen van
worden bestudeerd. Een octrooi werd verkregen op
magnetische velden extra mogelijkheden. Door Philips
een optische triggering van een stroboscoop.
Lighting is een apart 3de geldstroom project gestart
om de chemische vrijheid van de nieuwe generatie
complex chemische lampen verder te verkennen.
Resultaat na 10 jaar
CYMO BV heeft zich in de afgelopen 5 jaar verder
ontwikkeld tot een succesvolle nieuwkomer op de
Resultaat na 10 jaar
markt voor de endoscopische camera’s. Voor de
Enige jaren geleden is in het STW-Perspectiefpro-
videokymograaf is inmiddels is een CE-merk keuring
gramma BTP (Building on Transient Plasmas) een
verricht door TüV-Germany en het apparaat is voor
project gestart tussen EPG en Draka. Dat nieuwe
de Europese markt goedgekeurd. De markt is door de
project is zeer succesvol en leidt tot nieuw inzichten
geringe belangstelling van KNO-artsen vooralsnog
over hoe de depositieprocessen nu echt werken. De
gering gebleven, maar er is wereldwijd belangstelling
samenwerking EPG-Draka wordt geïntensiveerd en
en er zijn apparaten verkocht. Er wordt met enkele
voortgezet, onder meer door nieuwe projecteniniti-
gebruikers gewerkt aan een cursus voor jonge, in
atieven.
opleiding zijnde KNO-artsen, die belangstelling hebben
voor laryngologie en stem.
Gebruikers
ASM Europe BV (Almere) / Draka Comteq Fibre BV
Gebruikers
(Eindhoven) / Energieonderzoek Centrum Nederland
Academisch Medisch Centrum (Amsterdam Zuidoost) /
(Petten) / FOM-instituut DIFFER (Nieuwegein) /
Alphatron Medical Systems BV (Rotterdam) /
Philips Lighting BV (Eindhoven) / Technische Univer-
Lambert Instruments BV (Roden) / Martini Ziekenhuis
siteit Eindhoven / TNO Delft / VITO (Mol, België)
(Groningen) / Radboud Universitair Medisch Centrum
(Nijmegen) / Richard Wolf GmbH ( Knittingen,
Duitsland)
Technologiestichting STW
39
Development of a device for the
fast analysis of ahigh number
of biofluids samples containing
hormones bound to proteins
06038 L
BCA
Isolation and characterisation of
bacteria suited to control fungal
plant diseases in stonewool
substrate culture
05884 BBA
Projectleider Prof.dr. J. Korf Programma Open Technolo-
Projectleider Prof.dr. E.J.J. Lugtenberg Programma Open
gieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 436.000
500.267
Totale inkomsten in euro 105.000
Doelstelling
Het project beoogt goedkope analysetechnieken
(‘disposables’) te ontwikkelen die door niet-geschoold
personeel en zonder labfaciliteiten kunnen worden
uitgevoerd. LFIA (‘lateral flow immuno assay’ een soort
Universiteit
Leiden
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 35.000
Doelstelling
Pathogene schimmels vormen een grote bedreiging
voor het kweken van gewassen. In dit project wil
men bacteriestammen van ziekte-onderdrukkende
(wild-type) microben isoleren die optimaal geschikt
dipstick; een techniek waarop veel zwangerschaps-
zijn voor gebruik in steenwol substraat (belangrijke
testen zijn gebaseerd) werd gebruikt voor de analyse
kweekmethode). Nieuwe invalshoeken zijn (1) het
van de hormonen. Ontwikkeling van microfiltratie
gebruik van ophopingsculturen om bacteriën vóór
en microdialyse probes worden gebruikt om in een
te selecteren die voldoen aan een reeks industriële
vrij rondlopend dier bloed en andere lichaamsappen
eisen, en (2) het kiezen van geschikte bronnen voor de
continu te verzamelen en op te slaan.
isolatie van deze bacteriën.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
De focus lag op de hormonen progesteron (in melk,
Er zijn enkele veelbelovende bacteriestammen
in de koeienstal) en cortisol (bloed, onderhuids; stress
geïsoleerd. De betrokken gebruiker Grodan/Rockwool
index), en op geneesmiddelen (onderhuids, bloed).
BV heeft zich vanwege een aanpassing in de bedrijfs-
Een LFIA prototype bleek te werken. Steriele in vivo
strategie teruggetrokken uit deze tak van sport.
probes werden ontwikkeld op basis van door ons
Een nieuwe gebruiker, Groen Agro Control, is geïnte-
geteste materialen. Microfiltraten werden on-line
resseerd om met de isolaten uit dit project verder
opgeslagen in prototypes glazen capillairs voor latere
te gaan werken. Projectleider Prof. Lugtenberg is
off-line analyses, waarmee dagvariaties variërend
met emeritaat gegaan. De groep valt nu onder
van tien uur tot ongeveer vier dagen werden bepaald
Prof. Van den Hondel. Hij is op het moment een
bij koeien en ratten. Probes en opslagtechnieken zijn
STW-projectvoorstel aan het schrijven waarin men
toepasbaar bij de mens.
uitgebreide veldexperimenten met de geïsoleerde
bacteriestammen wil gaan doen.
Resultaat na 10 jaar
De groep van Van Amerongen (WUR) heeft met
Resultaat na 10 jaar
de laterale flow techniek toepassingen ontwikkeld
Tijdens het STW-project is de eerste en enige me-
voor detectie van pathogenen in een niet-laborato-
thode ontwikkeld om ziekteonderdrukkende bacteriën
rium omgeving. De continue monsterafname wordt
te selecteren, door een verrijkingsmethode toe te pas-
toegepast door Brain-on Line (Groningen) met
sen. Deze methode is gepubliceerd (1) en later door
geplande toepassingen obstetrie (geboorte) en
anderen in Spanje en Korea ook succesvol toegepast.
interne geneeskunde (intensive care bewaking).
De methode resulteert bovendien in ziekteonderdrukkers waar tegen geen resistentie kan ontstaan. De
Gebruikers
groep Lugtenberg is snel na zijn emeritaat verdwenen.
Applikon Biotechnology BV (Schiedam) / Rijks-
Van de op het STW-project aangestelde medewerkers
universiteit Groningen / Wageningen Universiteit &
heeft Dr. Kamilova een baan in de biotech industrie
Researchcentrum
gekregen als registration officer biologicals en is Dr.
Valivov aangesteld bij de Universiteit van Kazan. De
verkregen kennis is gepubliceerd (2). Deze publicatie
werd tot nu toe 482 keer geciteerd.
1. Kamilova F, Validov S, Azarova T, Mulders I, Lugtenberg B (2005) Enrichment for enhanced competitive
plant root tip colonizers selects for a new class of
biocontrol bacteria. Environ Microbiol 7:1809-1817 2.
Lugtenberg B, Kamilova F (2009) Plant-growth-promoting-rhizobacteria. Annu Rev Microbiol 63:541-556
40
Utilisatierapport STW 2014
Micro-Iontophoresis Needle
Array (MINA)
05950 BCA
Projectleider Prof.dr. J.A. Bouwstra Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
758.833
Totale toewijzing in euro
Contracten Geheimhouding: Micronit Microfluidics
BV, Integrated Mechanization Solutions BV, Unilever R
& D; Octrooiafspraken: Universiteit Twente; Optie: UL,
Universiteit Twente, Unilever R & D; Overdracht: Universiteit Twente; MyLife Technologies
Octrooien Integrated
microneedle array and a method for manufacturing
thereof (Microneedles)
Gebruikers
Totale inkomsten in euro 95.000
Doelstelling
4creadvice BV (Maarn) / Federal Biological Research
In dit onderzoek beoogden we micronaalden te
Centre for Agriculture and Forestry (Darmstadt,
ontwerpen en te gebruiken voor toediening van
Duitsland) / Grodan Rockwool BV (Roermond) / Plant
geneesmiddelen via de huid.
Research International (Wageningen) / Rockwool/
Grodan BV (Roermond)
voor een belangrijke researchlijn in Leiden, waarbij de
utilisatie een belangrijke factor is.
Gebruikers
Abbott Healthcare Products BV (Weesp) / Integrated
Resultaat na 5 jaar
Mechanization Solutions BV (Almelo) / Micronit
Het is gelukt reproduceerbaar in de huid te prikken
Microfluidics BV (Enschede) / Nederlands Vaccin
(zonder huidirritatie en pijn). Door het prikken
Instituut (Bilthoven) / Philips Research (Eindhoven) /
ontstaan aantoonbare kleine poriën in de huid. Na
Unilever R & D (Begington, Groot-Brittannië) /
het prikken vindt een verhoogd transport door de huid
Universitair Medisch Centrum Groningen / Universi-
plaats, waardoor we efficiënter kunnen vaccineren.
teit Leiden
Er zijn producten uit dit onderzoek voortgekomen,
namelijk een applicator waarmee reproduceerbaar
geprikt wordt. Hiervoor is een patent aangevraagd.
Betreffende de micronaalden is er ook een patent
aangevraagd. Tevens zijn er een Valorisatiegrant I en II
aangevraagd en toegekend. Dit heeft geresulteerd in
een start-up bedrijf MyLifeTechnologies, die naaldjes
produceert, die men verkoopt aan bedrijven. Op dit
moment zijn we bezig om alle expertise (applicator
en micronaaldjes) uit dit project te bundelen, om
ons succes verder te kunnen vergroten. Voortbordurend op deze resultaten zijn we bezig andere projecten op te zetten, waarbij we zo dicht mogelijk bij de
gebruikers willen opereren. Het gaat hier voornamelijk
om vaccinatie en de partner is het Nederlands Vaccin
Instituut.
Resultaat na 10 jaar
Het start-up bedrijf My Life Technologies is inmiddels
echt opgestart en timmert goed aan de weg. Er
was ook een patent aangevraagd op de applicator
ontwikkeld tijdens het STW-project. Helaas is deze
niet verder doorgezet, omdat er te weinig belangstelling was vanuit bedrijven. Echter dit STW-project was
het begin van het micronaaldenonderzoek in Leiden.
Dankzij dit STW-project zijn er inmiddels vijf projecten
opgezet (waarvan één additioneel STW-project),
waarbij intensief wordt samengewerkt met een groot
aantal bedrijven uit Duitsland, Ierland en Nederland.
Waren we met STW-project 05950 vooral gefocusseerd op het voorprikken van micronaalden en vervolgens het appliceren van een formulering, nu coaten
we micronaalden, maken oplosbare micronaalden en
hebben holle micronaaldjes met applicator ontwikkeld.
Al deze studies zijn uitgevoerd in samenwerking met
bedrijven. Kortom het initiële STW-project is de basis
STW-projecten 2003
41
Development of novel therapeutics
for cardiovascular disorders via a
multidisciplinary combination of
phage display and organic chemistry
05952 BCA
Semiconducting polymer devices
by high-field electron paramagnetic
and electron nuclear double
resonance techniques
06040 CBB
Development of ladybird beetles
for improved biocontrol of aphid
infestations
06094 ABA
Projectleider Prof.dr.ir. E.A.L. Biessen Programma Open
Projectleider Prof.dr. E.J.J. Groenen Programma Open
Projectleider Prof.dr. P.M. Brakefield Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
439.500
Totale toewijzing in euro
Contracten Geheimhouding: Leids Universitair
436.000
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 120.000
361.600
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro30.750
Medisch Centrum; Octrooiafspraken:Universitieit
Leiden
Octrooien Selectieve remmers van de nucleaire
factor van geactiveerde T-cellen
Totale inkomsten in
euro 20.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Dit onderzoeksvoorstel beoogt de ontwikkeling van
Nieuwe organische dunne-film transistors kunnen
Lieveheersbeesten zijn momenteel zeer in trek voor
nieuwe leads voor recent geïdentificeerde therapeu-
elektrische signalen schakelen en versterken zoals
bladluisbestrijding. Doel is om de effectiviteit van
tische targets voor hart- en vaatziekten. Hierbij
dat vereist is voor logische circuits (IC’s). Deze nieuwe
lieveheersbeesten als biologische bestrijders van
wordt gebruik gemaakt van de unieke combinatie van
polymeren zijn zeer veelbelovend voor industriële toe-
bladluizen te vergroten. Hiertoe zal een bestaande
phage display en combinatoriële organische chemie.
passingen. Ze kunnen echter worden aangetast door
natuurlijke vleugelloze variant van het lieveheersbeest,
De verkregen leads zullen worden getest op hun
blootstelling aan lucht en licht. In dit project wordt
die zich niet kan verspreiden door te vliegen, verder
vermogen om het proces van atherosclerose te
voorgesteld Electron Paramagnetische Resonantie
worden ontwikkeld. Tevens zal men kunstmatige
remmen in proefdieren en worden gebruikt als
(EPR) en Electron Kern Dubbel Resonantie (ENDOR)
selectie toegepassen in kweken van gevleugelde
diagnostisch hulpmiddel om risicovolle atheroscle-
technieken toe te passen om er achter te komen
lieveheersbeesten op een aantal kenmerken die van
rotische laesies in een vroeg stadium op te sporen
welke stucturen bij de beschadigingen een rol spelen.
direct belang zijn voor biologische bestrijding van
en in kaart te brengen.
bladluizen. Deze twee benaderingen zijn bedoeld om
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
op een zeer directe manier biologische bestrijders
Het onderzoek heeft zich gericht op het bestuderen
met gewenste fenotypen te produceren, die een ver-
De huidige generatie immunosuppressiva grijpen met
van het polymeer poly(3-hexylthiofeen). In het bijzon-
groting van de ecologische en economische effectiveit
name aan op calcineurine activiteit en niet zozeer op
der is met EPR gekeken naar het ladings-overdracht
bieden in de bestrijding van bladluisplagen
NFAT. Dit leidt tot een scala aan bijwerkingen. In dit
complex dat ontstaat tussen het polymeer en zuur-
project hebben remodelling studies laten zien dat de
stof moleculen die in het materiaal diffunderen. Om de
nieuwe klasse remmers, INCA en VIVIT analoga, niet
radicaalionen en complexen verder te karakteriseren
Het doel is bereikt. Er zijn enkele lijnen van vleugelloze
exact op dezelfde plaats binnen calcineurine binden.
hebben de onderzoekers 275 GHz ENDOR spectrosco-
lieveheersbeesten ontwikkeld met belanghebbende
We hebben het essentiële domein binnen VIVIT
pie ontwikkeld en met succes toegepast. De onder-
potentie in de biologische bestrijding van luizen. Naast
geïdentificeerd en deze geconjugeerd via een korte
zoeksresultaten hebben vooral geleid tot meer inzicht.
toepassing in de kasteelt (aardbeien, paprika, rozen),
spacer aan een INCA type remmer. De resulterende
Philips was nauw bij dit onderzoek betrokken.
wordt nu met extra financiering door de Gemeente
bifunctionele inhibitor conjugaten hebben een
superieure affiniteit en blijken meer dan duizend
Resultaat na 5 jaar
Amsterdam gekeken of de toepassing van vleugelloze
Resultaat na 10 jaar
lieveheersbeesten ook een oplossing kan bieden aan
maal potenter en veel selectiever dan de moederver-
De nieuw ontwikkelde techniek is niet alleen op poly-
het honingdauwprobleem in laanbomen in steden. De
binding. Daarnaast blijken ze een langdurige remming
meren toegepast, maar inmiddels ook met veel suc-
honingdauw die geproduceerd wordt door luizen zorgt
te sorteren op de NFAT activiteit. Een van de conju-
cess gebruikt in biofysisch onderzoek. Het gaat daarbij
voor hardnekkige aanslag op auto’s en trottoirs en we-
gaten is inmiddels gepatenteerd.
om de elektronische eigenschappen van actieve
gen. De gemeenten staan onder druk om een oplos-
metaalcentra in enzymen en daar blijkt hoogfrequente
sing te vinden zonder de toepassingen van chemische
EPR/ENDOR van onschatbare waarde. Op basis van de
middelen. De eerste resultaten zijn bijzonder hoopvol.
Resultaat na 10 jaar
Er is voor dit project geen nieuwe informatie bekend.
resultaten van het STW-project is het onderzoek van
polymeerfilms verbreed en naast poly(3-hexylthiofeen)
Gebruikers
Resultaat na 10 jaar
is ook gekeken naar chemisch geinduceerde polaronen
Prof. Brakefield heeft na afloop van het STW-project
Astellas Pharma BV (Leiden) / Leids Universitair
in polyphenyleenvinyleen. Deze films worden toege-
een nieuwe betrekking aanvaard in Cambridge. Hij
Medisch Centrum / Philips Research Laboratories
past in zonnecellen. Begrip van de polarontoestand is
heeft de lijnen vleugelloze lieveheersbeestjes hier
(Eindhoven) / Universiteit Leiden
essentieel in relatie tot de optimalisering van de opto-
mee naartoe genomen en ze tot op heden instand
electronische eigenschappen van het polymeer. De
weten te houden. Dr. Lommen is in 2013 alsnog op
mogelijkheden van 275 GHz EPR zijn wereldwijd erkend.
het onderzoeksonderwerp gepromoveerd en is te-
Onze resultaten hebben de firma Bruker geïnspireerd
genwoordig werkzaam in Zwitserland. Het onderzoek
bij de ontwikkeling van hun 264 GHz spectrometer,
heeft vooralsnog niet tot verdere utilisatie geleid.
waarvan de eerste inmiddels geleverd zijn.
Gebruikers
Gebruikers
Holst Centre (Eindhoven) / Philips Research (Eind-
(Berkel en Rodenrijs) / Wageningen Universiteit &
hoven) / Technische Universiteit Eindhoven / TNO
Researchcentrum
Eindhoven
42
Utilisatierapport STW 2014
BSI (Baarn) / Klep BV (Etten Leur) / Koppert BV
Autonomous Virtual Robots for
Image Exploration Application to
contour and fiber tracking in medical
images
06122 M
BCB
Identification and evaluation of
poly(ADP-ribose) polymerase-1
inhibitors in foods
06041 BAA
Projectleider Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber Programma Samen-
Projectleider Dr.ir. G.J. Hageman Programma Open
werkingsprogramma - Neurale Netwerken Technologie
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 236.000 Totale inkomsten in
601.500
euro 28.667
and their use as inhibitors of PARP and PARP-
Totale toewijzing in euro
Octrooien Fused bicyclic natural compounds
mediated inflammatory processes
Totale inkomsten
in euro 25.000
Doelstelling
De moderne medische beeldmodaliteiten leveren hoge
resolutie drie-dimensionale beelden. De tijd die nodig
is om dergelijke datasets uit te werken, belemmert de
uitgebreide toepassing van automatische technieken
Universiteit
Maastricht
Doelstelling
In het project was het doel voedingsbestanddelen
te vinden die op basis van specifieke eigenschappen, namelijk het remmen van het enzym Poly(ADPRibose)- Polymerase-1 (PARP-1), toegepast kunnen
in de dagelijkse praktijk. Het doel van deze aanvraag is
worden in functional foods of nutraceuticals met
nieuwe beeldverwerkingstechnieken te ontwikkelen
ontstekingsremmende werking. Met name voor
door het integreren van state-of-the-art herkenning
patiënten met chronische ziekten waarin ontstekings-
en beschrijving van afwijkingen in verschillende orga-
processen bijdragen aan een verdere verslechtering,
nen, en de volle potentie te onderzoeken ten behoeve
zoals COPD en diabetes kunnen deze componenten
van de automatische herkenning en beschrijving van
toegepast worden.
organen in hoge resolutie medische beelden.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Er zijn twee klassen voedingsbestanddelen
De ontwikkelde Virtuele Robot is gebruikt in het
geïdenficeerd die PARP- en ontstekingsremmende
klinisch onderzoek van cochlea-implantaten. Het
activiteiten bezitten, te weten specifieke caffeïne-
project heeft geleid tot een nieuwe vormanalyse-
metabolieten en enkele flavonoïden, namelijk fisetine,
methode: GAMEs (Growing and Adaptive MEshes).
flavone, tricetine en quercetine. In bloed afkomstig
Al het onderzoek heeft geleid tot zestien weten-
van patiënten met COPD en type 2 diabetes, en in
schappelijke publicaties in nauwe samenwerking
een muizenmodel voor acute longontsteking bleken
met klinische onderzoekers van de afdeling
deze componenten effectief als ontstekingsremmer.
Radiologie (LUMC) en andere (inter)nationale centra.
Er is een Europese patentaanvraag ingediend: No.
Teneinde GAMEs naar de klinische praktijk te brengen
04447238.9/04447196.9; niet gecontinueerd na
is er een nieuw onderzoeksproject ingediend bij
maart 2008 vanwege ontbrekende belangstelling
STW. Onze industriële partner Medis Medical
bij potentiële gebruikers. In vervolgprojecten wordt
Imaging Systems BV is van plan om GAMEs in haar
fisetine geëvalueerd in een chronische studie met
neuro softwareapplicatie QBrain te integreren.
diabetische ratten, en worden metabolieten van
flavonoïden onderzocht op ontstekingsremmende
Resultaat na 10 jaar
activiteit.
De GAMES software draait als ‘Service’ op een virtual
machine bij LKEB, voor het definieren van meshes op
Resultaat na 10 jaar
3D objecten, en is alszodanig door onderzoekers ge-
In een vervolgstudie is de meest belovende PARP-1
bruikt. Het originele robot-algoritme wordt nog altijd
remmer, de flavonoïd fisetine die onder andere in
in de QMass CT software van Medis gebruikt voor de
aardbeien voorkomt, getest op effectiviteit om onste-
automatische detectie van de epicardiale contouren
kingsprocessen en schade aan organen en weefsels
van de linkerhartkamer. Sinds 2013 is deze software
te remmen bij diabetes. Fisetine bleek ontstekingspro-
module opgenomen in de QMass MR software van
cessen in diabetische ratten te reduceren en dit leidde
Medis. De aantallen zijn nog zeer beperkt, maar er is
tot een licht verbeterde nierfunctie. De verkorting van
interesse vanuit de kindercardiologie, vooral vanuit de
telomeren (een marker voor veroudering) in hart en
USA. Enkele jaren geleden zijn de neuro-toepassingen
nieren van diabetische ratten werd tegengegaan door
door Medis gestaakt; Medis concentreert zich sedert-
fisetine en was vergelijkbaar met die van niet-diabeti-
dien geheel op het cardiovasculaire systeem.
sche ratten (proefschrift Joyce M. Houben, 21-012011). Dit vervolgonderzoek was deels gefinancierd
Gebruikers
met een subsidie van de Provincie Limburg. Hoewel
Academisch Ziekenhuis Maastricht / Bioclinica
het project wetenschappelijk succesvol was en ‘proof
(Leiden) / Leids Universitair Medisch Centrum /
of principle’ is aangetoond, zijn er tot nu toe geen
Medis Medical Imaging Systems BV (Leiden) /
financiële revenuen.
Technische Universiteit Delft
STW-projecten 2003
43
N
Metastability in mixed crystal
growth processes
05738 CCB
Projectleider Prof.dr. E. Vlieg Programma Open Technolo-
gieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 428.314
Contracten Licentie: Unilever R & D Totale inkomsten in
euro 74.460
Gebruikers
DSM Food Specialties (Delft) / Maastricht
University / Nutricia Research BV (Utrecht) / TNO
Zeist / Unilever R & D (Vlaardingen)
Radboud
Universiteit
Nijmegen
Doelstelling
In verschillende industriële sectoren speelt ‘mixed
crystallization’ in multicomponent systemen een
belangrijke rol. Om de toestand van zo’n systeem na
kristallisatie te bepalen neemt men gewoonlijk aan
dat het systeem in evenwicht is en men berekent de
evenwichtstoestand, dit is de toestand met de laagste
‘Gibbs free energy’. Echter, in veel gevallen gaat deze
veronderstelling niet op vanwege de kinetiek van het
kristallisatieproces. Vanwege de kinetiek behoudt
de vaste fase ‘composition gradients’. Door de erg
trage diffusie in vaste stoffen vindt de transitie naar
de evenwichtstoestand, die uit een homogene fase
bestaat, niet of extreem langzaam plaats. In deze
gevallen spreekt men van een ‘frozen-in metastable
state’. Dit project draait om het bepalen van deze
metastabiele toestand, zowel theoretisch als ook
experimenteel.
Resultaat na 5 jaar
Op inhoudelijk niveau zijn alle onderdelen uit het
project gerealiseerd. Er is software gemaakt om
fasediagrammen en kristallisatie van vetmengsels
te berekenen op grond van een minimum aantal
thermodynamische en kinetische parameters. Deze
software berekent niet alleen de thermodynamische
evenwichtsituatie, maar kan ook de kinetiek in rekening brengen. In een verlenging van het project is in
samenwerking met Unilever een gebruikersvriendelijke
interface en een goede handleiding gemaakt om de
daadwerkelijke toepassing mogelijk te maken.
Resultaat na 10 jaar
Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen anders dan na
vijf jaar.
Gebruikers
Océ Technologies BV (Venlo) / Shell Global Solutions
International BV (Amsterdam) / Unilever R & D
(Vlaardingen)
44
Utilisatierapport STW 2014
Ontwikkeling van nieuwe
statistische methoden voorauditing
05759 BAA
De ontwikkeling van een
diagnostische test voor diabetes
type 1 gebaseerd op gemodificeerde peptiden
05898 BAA
Improving the applicability of the
ANaerobic AMMonium OXidation
(ANAMMOX) process
05987 BCC
Projectleider Prof.dr. M.C.A. van Zuijlen em. Programma
Projectleider Open Technologieprogramma (OTP)
Projectleider Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten Programma Open
Open Technologieprogramma (OTP)
Programma Prof.dr. G.J.M. Pruijn Totale toewijzing in euro
Technologieprogramma (OTP)
515.666
472.360
Totale toewijzing in
euro 382.208
Doelstelling
Doelstelling
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 50.680
Doelstelling
Auditors gebruiken vaak statistische methoden als
Net zoals bij andere auto-immuunziekten gaat de
Het ANaerobe AMMonium OXidatie (anammox)
kwantitatief hulpmiddel om meer zekerheid te ver-
ontwikkeling van type 1 diabetes (T1D) gepaard met de
process is een innovatief nieuw proces voor stikstof-
krijgen over de jaarrekening van een bedrijf. Vanwege
productie van autoantistoffen. De specificiteit van deze
verwijdering uit afvalwater (zie www.anammox.com).
bijzondere omstandigheden bij een controle (zoals
autoantistoffen is vaak karakteristiek voor de ziekte
Vergeleken met conventionele stikstofverwijdering
kleine steekproefomvangen en niet-normaliteit) zijn
en dit biedt mogelijkheden voor de ontwikkeling van
is het energieverbruik slechts 40%, COD is niet nodig,
standaard statistische technieken vaak niet toepas-
daarop gebaseerde diagnostische testen. Een belang-
de slibproduktie is met 90% gereduceerd, net als
baar. Het projectdoel was om statistische methoden
rijke hypothese voor het doorbreken van immunologi-
de CO2 emissies. Het doel van dit project was om
(zoals steekproeftechnieken en ook betrouwbaar-
sche tolerantie is het initiëren van de immuunrespons
mechanistisch inzicht te verkrijgen in het anammox
heidsbovengrenzen) te ontwikkelen die geschikt zijn
door gemodificeerde eiwitten, die daardoor niet meer
catabolisme en anabolisme. Dat is nodig voor een
voor audit-toepassingen.
als lichaamseigen gezien worden. Dit project had als
goede procescontrole en het zal de processtabiliteit
doel zulke, voor T1D relevante, gemodificeerde tar-
verhogen. De experimentele aanpak bestond uit fysio-
getmoleculen te identificeren en op basis daarvan een
logische experimenten, microbiële populatie-analyse
(prototype) diagnostische test te ontwikkelen.
en metabole analyse.
Resultaat na 5 jaar
Statistische methoden zijn ontwikkeld als oplossingen
voor bekende probleemsituaties in auditing: (1) Aantoonbaar correcte betrouwbaarheidsbovengrenzen
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
zijn ontwikkeld in situaties van kleine steekproeven,
Een reeks modificaties van bekende targeteiwitten
Anammox bacteriën kunnen zowel azijnzuur als pro-
zonder uit te gaan van een specifiek parametrisch
voor T1D autoantistoffen bleek niet te leiden tot
pionzuur gebruiken als substraat voor nitraatreductie
model. (2) Deze technieken zijn toepasbaar gemaakt
een toename van de reactiviteit met antistoffen in
en ze kunnen aan 3% zout adapteren. De metabole
in situaties waarbij meerdere steekproeven worden
patiëntensera. Voor een van deze targeteiwitten,
analyse liet zien dat NO en hydrazine belangrijke
getrokken. (3) Steekproeftechnieken zijn ontwikkeld,
pro-insuline, werden ook een aantal andere modi-
intermediaren zijn in het anammox proces, en dat
waarbij initieel een kleine steekproef wordt genomen
ficaties onderzocht. Met een lage frequentie werd
hydroxylamine omzetting kon worden gemodelleerd.
en waarbij, afhankelijk van het aantal gevonden
reactiviteit tegen een aantal van deze gemodificeerde
Tevens werd in het onderzoek een nieuwe membraan
fouten in die steekproef, al dan niet een tweede
targets waargenomen. Uit het bloed van een viertal
reactor ontwikkeld voor de groei van de anammox-
steekproef wordt getrokken, etc.. (4) De belangrijkste
T1D patiënten werden de antistof coderende mRNA
bacterien in suspensie. Deze cellen werden gebruikt
resultaten zijn verwerkt in een softwarepakket, zodat
moleculen geïsoleerd en omgezet in DNA, met als doel
om met behulp van 31P-NMR inzicht te krijgen in het
deze gemakkelijk toegankelijk zijn voor de praktijk.
faag-display bibliotheken te genereren. De bereikte
energie metabolisme. De opstart van de eerste
resultaten hebben nog niet geleid tot directe toepas-
75 m3 anammoxreactor op praktijkschaal werd
singen, maar bieden voldoende aanknopingspunten
tijdens het onderzoek gevolgd met ondere andere
Vrijwel alle resultaten van het onderzoek zijn versche-
voor vervolgonderzoek met in essentie dezelfde
Q-PCR. Biomassaretentie en korrelvorming bleken van
nen in de vorm van wetenschappelijke publicaties.
doelstelling. Het is de bedoeling dat dit door hetzelfde
cruciaal belang tijdens de opstart. De volumetrische
Daarnaast komen de resultaten regelmatig aan de
consortium uitgevoerd zal worden.
omzettingssnelheid van 10 kg-N/m3/dag was hoog in
Resultaat na 10 jaar
orde in de Stuurgroep Statistical Auditing en geven
daarbij soms aanleiding tot nieuw onderzoek.
vergelijking met reactoren op laboratoriumschaal.
Resultaat na 10 jaar
In samenwerking met de onderzoekers in Leiden
Gebruikers
Resultaat na 10 jaar
(Dr. J.W. Drijfhout; Dr. B. Roep) hebben we in het
Na het succes van de eerst anammoxreactor in
Algemene Rekenkamer (‘s-Gravenhage) / Belasting-
najaar van 2011 een subsidie aanvraag ingediend
Rotterdam zijn er verschillende nieuwe anammox-
dienst (Apeldoorn) / Deloitte Accountants BV
voor vervolgonderzoek bij JDRF (programma Study
installaties voor de reininging voor industrieel
(Amstelveen) / Ernst & Young (‘s-Gravenhage) /
of modifications of beta cell antigens in the immu-
afvalwater in Nederland gebouwd en in bedrijf
KPMG Accountants NV (Amsterdam) / Tilburg
nopathogenesis and treatment of type 1 diabetes).
genomen. Daarnaast blijkt het verre oosten een goede
University / Veenstra Accountancy-Consultants
Helaas is deze aanvraag niet gehonoreerd.
afzetmarkt voor anammoxreactoren. De toepassing
(Naarden) / Vrije Universiteit Amsterdam
van anammox in afvalwaterzuivering zou aanzienlijk
Gebruikers
uitgebreid kunnen worden als het process wordt
Erasmus MC (Rotterdam) / Modiquest Research BV
aangepast voor lagere temperaturen. Op laboratorium-
(Oss) / Nederlands Vaccin Instituut (Bilthoven) /
schaal is dit al mogelijk gebleken. Met behulp van
Radboud Universitair Medisch Centrum (Nijmegen) /
diverse subsidies waaronder een ERC Proof of
Wieslab BV (Nijmegen)
Concept grant wordt er nu een pilot uitgevoerd door
STW-projecten 2003
45
Synthesis of novel peptide
substrates to monitor the thrombin
activity in blood
Quantitative nucleic acid sequence
based amplification (NASBA) to
monitor malaria drug resistance
06009 BCA
Projectleider Prof.dr. R.W. Sauerwein MD PhD Programma
Open Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in
euro 350.072
06028 BBA
Projectleider Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in
euro 355.000 Octrooien Methods of determining
endogenous thrombin potenti al (ETP) and thrombin
substrates for use in said methods; Process for the
preparationof 1,4,5-trisubstituted triazoles and
3,4,5-trisubstituted triazoles
Totale inkomsten in euro
48.000
Doelstelling
het waterschap Hollandse delta in samenwerking
Doelstelling
met Paques BV, TU Delft en Radboud Universiteit
In endemische gebieden neemt malaria drugresisten-
Het zogenaamde ‘thrombogram’, is een test voor het
Nijmegen. Voor het spraakmakend, fundamentele
tie snel toe en is vroege herkenning en monitoring
stollingsgedrag van bloed waarin het verloop van de
onderzoek naar anammox werd een ERC advanced
essentieel. Naast detectie van alle parasieten is
thrombineconcentratie in stollend bloed wordt weer-
investigators grant verworven en een Spinoza premie
meting van transmissiestadia belangrijk om versprei-
gegeven. Doel van het onderzoek is de verbetering
verkregen
ding van drugsresistentie vast te stellen. Doelstelling:
van het thrombogram, de ontwikkeling van nieuwe
ontwikkeling van gevoelige moleculaire testen voor
fluorogene peptidesubstraten, waarmee de efficiëntie
parasitair RNA (QT-NASBA) met toetsing veldsituatie
en de toepasbaarheid van de test enorm wordt ver-
in Kenia.
groot. Het verwachte eindresultaat is een significante
Gebruikers
Paques BV (Balk) / Stichting Toegepast Onder-
verbetering ten opzichte van de op dit moment toege-
zoek Waterbeheer (STOWA) (Amersfoort) / Vrije
Resultaat na 5 jaar
Universiteit Amsterdam / Wageningen Universiteit
paste stollingstesten. Het verbeterde Thrombogram
& Researchcentrum / Waterschap Hollandse Delta
Een Pfs25 en 18S rRNA QT-NASBA werden ontwik-
zal, door het verminderen van de variabiliteit van de
(Ridderkerk) / Waterstromen BV (Lochem)
keld met ‘real-time’ technologie en getoetst met
reagentia en door het gebruik van goed gekarakteri-
verschillende malaria stammen; de test is in principe
seerde peptidesubstraten, in vele opzichten superieur
geschikt bevonden voor metingen op grote schaal.
zijn ten opzichten van de huidige testen.
Testen werden gebruikt in een veldstudie gericht
op snelle detectie van anti-malaria drug resistentie
Resultaat na 5 jaar
waarbij praktische geschiktheid werd aangetoond.
Het project betrof het ontwerpen en synthetiseren
Keniaanse partner zal implementatie in nationale
van nieuwe fluorescente peptidesubstraten, die
resistentiemonitoring onderzoeken. Er werden geen
gebruikt kunnen worden voor het monitoren van
patenten aangevraagd, maar verdere ontwikkeling
de activiteit van trombine in bloed (thrombogram).
en toepassing met firma bioMerieux wordt verkend.
Trombine is een enzym dat cruciaal is bij het stollen
De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd en
van bloed en het op deze manier monitoren van de ac-
verschillende onderzoekers gebruiken inmiddels
tiviteit van dit enzym heeft een aantal voordelen ten
de ontworpen technieken.
opzichte van conventionele empirische stollingstesten.
De nieuw ontwikkelde substraten geven aanzienlijk
Resultaat na 10 jaar
betere resultaten in het thromogram. Daarnaast is een
Er is voor dit project geen nieuwe informatie beschik-
nieuwe conjugatiemethode ontwikkeld waarmee het
baar.
mogelijk is om onder fysiologische condities – zonder
gebruik van andere reagentiamoleculen met elkaar
Gebruikers
te koppelen. Op deze laatste methode is octrooi
Biomedical Primate Research Centre (Rijswijk) /
aangevraagd. Uit het trombineonderzoek is een nieuw
BioMérieux BV (Boxtel) / Koninklijk Instituut voor
project voortgekomen – gericht op het miniaturiseren
de Tropen (Amsterdam) / Rijksinstituut voor Volks-
van het thrombogram – dat gefinancierd wordt middels
gezondheid en Milieu (Bilthoven) / Vrije Universiteit
het Pieken in de Delta programma en waaraan door
Amsterdam
een consortium van academische groepen en bedrijven wordt gewerkt. Het conjugatieonderzoek wordt
met NWO-financiering voortgezet.
Resultaat na 10 jaar
In het project zijn verschillende pepiden ontwikkeld
die aan de gestelde randvoorwaarden voldeden.
Uiteindelijk zijn ze door de betrokken commerciele
partij (Synapse) niet op de markt gebracht, doordat
daar (mede na een overname) andere belangen speelden. De peptiden zijn uiteindelijk wel gepubliceerd
en als gevolg daarvan voor onderzoeksdoeleinden
46
Utilisatierapport STW 2014
Optimalization of engineered bone
constructs by cell selection, cell
loading and cell culture
06052 AAA
Simon Stevin onderzoek: New bone
06205 CCC
Projectleider Dr. J. van den Dolder Programma Vernieu-
Projectleider Prof.dr. J.A. Jansen Programma Open
wingsimpuls - Veni
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 135.200
500.000
Totale toewijzing in euro
Octrooien Biocampatible cement composite
Totale inkomsten in euro 68.800
voor iedereen beschikbaar. Binnen dit project is ook
Doelstelling
Doelstelling
een nieuwe bioconjugatiemethode (metaal-vrije klik-
Het doel was het verbeteren van de osteogeniciteit
Het doel was het ontwikkelen van een osteoinductief
reactie) ontwikkeld, die gepatenteerd is, maar waar
van geïsoleerde beenmergcellen door cel selectie en
en osteogeen calciumfosfaat keramisch materiaal dat
uiteindelijk marktpartijen niet voldoende in waren
het variëren van de celkweektechniek.
als injecteerbare botvervangend materiaal gebruikt
geinteresseerd. Er zijn overigens nog steeds academische groepen die deze conjugatiemethode toepas-
kan worden.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
sen. Dit werk heeft vervolgens de aanzet gegeven tot
Het project is slechts deels geslaagd. De diverse
ander onderzoek naar metaal-vrije klikreacties (onder
onderzoeken lieten zien dat cel selectie niet tot een
Het project is geslaagd. Er is aangetoond dat aan
andere door NWO gefinancierd), wat uiteindelijk heeft
beter osteogeniciteit van de geïsoleerde beenmerg-
het reeds eerder ontwikkelde calciumfosfaat cement
geleid tot nieuwe octrooien (maar dus volledig los-
cellen leidde. Het onderzoek op het gebied van de
(STW-project 04484) degradeerbare polymere
staand van dit STW-project) en de oprichting van de
celkweekcondities werd uitgevoerd in samenwerking
microbolletjes kunnen worden toegevoegd die niet
spin-off onderneming SynAffix (www.synaffix.com).
met Prof. Mikos (Rice University, Houston, USA). Ook
alleen de afbreekbaarheid van het cement vergroten,
deze studies mondden niet in een significant effect
maar ook kunnen dienen als drager voor botgroei-
op het uiteindelijke botvormende vermogen van de
stimulerende factoren. Door gebruik te maken van
Chiralix BV (Nijmegen) / DSM Research BV (Geleen /
beenmergcellen. Echter, de combinatie van celselectie
verschillende polymeren kan de afgifte van de
Synapse BV (Maastricht) / Universiteit Utrecht
met gen transfectie (voor botgroei stimulerende
botgroei stimulerende factoren gevarieerd worden en
factoren) resulteerde wel in een beter botvormend
kunnen verschillende factoren sequentieel afgegeven
vermogen van de cellen. Hiervoor werd gebruik ge-
worden. Tevens is er in samenwerking met CAM
maakt van een virale vector. Op basis van deze laatste
Bioceramics (Leiden) een calciumfosfaat cement ont-
resultaten zijn twee nieuwe subsidies verworven
wikkeld dat volledig in eigen beheer geproduceerd kan
(ITI-Foundation en KNAW-China Exchange program-
worden. Het project wordt voortgezet in het Smartmix
ma), welke zich richten op de verder ontwikkeling van
project ‘TeRM’ en het KNAW-PSA project ‘Nanoscale
de gen transfectietechniek. Het doel is om de virale
materials for bone regeneration’. In deze projecten
vector te vervangen door een non-virale techniek.
zal niet alleen verder ontwikkeling van het cement
Gebruikers
voor definitieve toepassing plaatsvinden, maar zullen
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
Gebruikers
ook humane klinische studies met het basismateriaal
(cement met polymere microbolletjes) plaatsvinden.
Resultaat na 10 jaar
Cam Bioceramics BV (Leiden) / EMCM (Nijmegen) /
In diverse vervolgprojecten vond niet alleen de verdere
Harlan Nederland (Horst) / Universiteit Twente
ontwikkeling van het cement voor definitieve klinische
(Enschede)
toepassing plaats, maar werd ook de industriële
productie van zowel het CaP cement als de PLGA
microdeeltjes aangepast zodat industriële opschaling
economisch en productietechnisch haalbaar werden.
CAM Bioceramics heeft de productie van de formulering volledig gevalideerd en zal de binnen het bedrijf
aanwezige expertise op het gebied van regelgeving
en validatie inzetten om de formulering voor te bereiden voor CE markering en goedkeuring door de Amerikaanse FDA. Er is geen patent of andere vorm van IPR
gerealiseerd aangezien CAM Bioceramics de voorkeur
heeft uitegesproken om de kennis met betrekking tot
de productie van de nieuwe formulering niet openbaar
te willen maken. Dit project heeft de start gevormd
voor de ontwikkeling van een commercieel product dat
uiteindelijk klinisch zal worden toegepast. De hiervoor
STW-projecten 2003
47
NKI
Exploring new uses of AChBP as
model for ligand- gated ion channel
research
06035 ABA
Projectleider Prof.dr. T.K. Sixma Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
480.225
benodigde ontwikkeltijd van bench-to-bed van tien
jaar ligt daarbij onder het gemiddelde van vijftien jaar
voor medische devices. Deze ontwikkeling is mogelijk
gemaakt dankzij nieuwe subsidies die op basis van
de in het New Bone project behaalde resultaten zijn
verworven.
Gebruikers
Nederlands
Kanker
Instituut
Doelstelling
AChBP is een modeleiwit voor ligand-binding in de
farmacologisch belangrijke klasse van cys-loop receptoren. Hiertoe horen de nicotinerge acetylcholine receptor
(nAChR), de GabaA, 5HT3 en glycine receptor. In dit project
zijn AChBPs gebruikt om informatie te krijgen over de
specifieke binding van stoffen zoals nicotine en conotoxines. Daarnaast is gekeken naar receptor subtype-specifi-
Cam Bioceramics BV (Leiden) / FUJIFILM
citeit en er is geprobeerd of AChBP gebruikt kan worden
Manufacturing Europe BV (Tilburg) / Universitair
om nieuwe liganden voor de nAChRs te identificeren.
Medisch Centrum Utrecht
Resultaat na 5 jaar
We hebben kristalstructuren bepaald van AChBP
gebonden aan nicotine, carbamylcholine en conotoxines. Samen met mutantenanalyse verschafte dit
informatie over de subtype specificiteit van nAChRs.
Daarnaast zijn screens met AChBP gebruikt om
nieuwe liganden voor nAChRs te vinden, zowel in vitro,
waarbij een nieuw conotoxine werd gevonden, als in
silico, waarbij naar nieuwe liganden werd gezocht. Dit
werk leidt tot ontwikkeling van nieuwe medicijnen
tegen cys-loop receptoren. Het project wordt voortgezet in de vorm van een TI pharma samenwerking en
daarnaast is het werk uitgemond in een EU integrated
project, waarvan Guus Smit coordinator is.
Resultaat na 10 jaar
Ook na tien jaar blijft AChBP nog steeds het beste
modelsysteem voor ligand binding aan cys-loopreceptors. De kristalstructuren worden derhalve wereldwijd
gebruikt door vele onderzoekers in academische en
farmaceutische omgevingen, niet alleen voor het bestuderen van ligandbinding aan nAChRs maar ook voor
de andere cys-loop receptor familieleden. De publicaties
uit het STW-project zijn dientengevolge zeer veelvuldig
geciteerd (bijvoobeeld Celie et al., Neuron 2004, meer
dan 450 keer). In vervolgonderzoek zijn diverse medicinal chemistry projecten gestart, er zijn methoden voor
fragment growing onderzocht (Edink et al, JACS, 2011)
en is onderzocht hoe ‘smoking cessation’ medicijnen
binden, als basis voor verbetering van deze compounds
(Rucktooa et al, JBC 2012). Tenslotte is recent een
bijzondere vorm van ligand binding gevonden waarbij
eenzelfde compound driemaal bindt in elke bindingsplaats (Stornaiuolo, Nature Communications 2013).
Gebruikers
Abbott Healthcare Products BV (Weesp) / MSD Oss
48
Utilisatierapport STW 2014
T
Robust inversion of nonlineair
dynamic systems (INVERT)
05636 BBB
Modelling of spatial and
temporal variations in offshore
sandwaves: process-oriented
vs stochasticapproach
05805 BBB
Projectleider Prof.dr.ir. M. Verhaegen Programma Open
Projectleider Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
524.525
Contracten
Totale toewijzing in euro
Optie: LMS International NV
Totale toewijzing in euro
460.125
Totale inkomsten in euro 192.000
Universiteit
Twente
Doelstelling
Doelstelling
Numerieke modellen te ontwikkelen voor het inverteren
Zandgolven in ondiepe zeeën kunnen door hun
van niet-lineaire dynamische systemen. Een voorbeeld
dimensies en migratie snelheid grote invloed hebben
van zo’n systeem is het beproeven van de levensduur
op bijvoorbeeld scheepvaartgeulen, pijpleidingen
van nieuwe voertuigen. Nieuwe prototypes worden
en windturbines. Hiervoor is het belangrijk te weten
met een proefopstelling getest onder realistische belas-
welke variatie (in tijd en ruimte) er in bijvoorbeeld de
tingscondities. De methoden die in het project ontwik-
zandgolfhoogte en migratie kan voorkomen. Het doel
keld worden zullen het instellen van de proefstanden
van dit project was meer inzicht te krijgen in de vari-
efficiënter maken. Het instellen door middel van een
atie in zandgolfkarakteristieken en welke processen
iteratief proces kan nu enige weken in beslag nemen.
deze variatie kunnen veroorzaken.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Er zijn methoden ontwikkeld om de aansturing van
Binnen het project is een nieuwe snellere numerieke
een complexe dynamische systeem op een iteratieve
code ontwikkeld die de zandgolfevolutie en eindvorm
manier te leren. Condities zijn afgeleid waarbij deze
kan voorspellen. Het model is gevalideerd en verschil-
iteratief lerende algorithmen een exponentiële
lende fysische processen zijn toegevoegd om hun
convergentie hebben. Een wereldprimeur van deze
effect op zandgolven te bestuderen (bijvoorbeeld
algorithmen is de efficiente manier waarmee de
oppervlaktegolven en zwevend sediment om storm-
leerregel berekend kan worden. De complexiteit van
effecten te bestuderen). Hierdoor is beter te voor-
de nieuwe algorithmen hangt op een lineaire manier
spellen waar zandgolf variatie en dynamiek vandaan
af van de lengte van het tijdsinterval. Het project zal
komt. Mogelijk kan hierdoor de frequentie van
deze resultaten veralgemeniseren voor systemen
(kostbare) meetcampagnes (bijvoorbeeld om de diepte
waarbij de dynamica ook ruimtelijk verdeeld is.
van vaargeulen of het op veilige diepte liggen van
pijpleidingen) in sommige gebieden lager worden.
Resultaat na 10 jaar
De ontwikkelde methodologie voor grootschalige sys-
Resultaat na 10 jaar
temen staat in de belangstelling voor systemen waarbij
De code die ontwikkeld is in het project is ook als
de complexiteit toeneemt door schaalvergroting. Voor-
basis gebruikt voor een model voor rivierduinen. Dit
beelden zijn wind farms waarbij off-shore een groot
model is heel snel en we onderzoeken of het als basis
aantal windturbines in elkaars stromingsveld actief
gebruikt kan worden binnen de operationele hoog-
zijn of de nieuwe European Extreme Large Telescope
watervoorspellingen van rivieren. De zandgolfcode
waarbij de adaptieve spiegel een aantal actuatoren en
is ook gebruikt als basis om voorspellingen te doen
sensoren zal hebben die een veelvoud van 10.000 zal
over de dimensies en dynamiek van de zandgolven
zijn. Andere voorbeelden zijn formation flying van vlieg-
voor een pijpleiding traject in het Midden-Oosten.
tuigen of satellieten. De spin-off projecten die uit het
Lang was de zandgolfcode het enige model dat in
project zijn voortgekomen, zijn vooral te vinden in de
staat was om zandgolfhoogtes te voorspellen.
windenergie en de regeling van opto-mechatronische
Recent (2014) is dit ook gelukt met Delft3D, waarbij
systemen in de microscopie en de lithografie.
de zandgolfcode is gebruikt om de resultaten te
valideren. Op basis van dit project en de recente
Gebruikers
ontwikkelingen is er in het vervolgproject 13275
ASML Netherlands BV (Veldhoven) / DAF Trucks NV
een sneller en beter zandgolfmodel ontwikkeld, waar
(Eindhoven) / LMS International NV (Leuven, België) /
naast invloeden van stormgolven de interactie tussen
Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium
menselijke ingrepen (zandwinning) en zandgolven
(Amsterdam, Marknesse) / Philips Applied
worden bestudeerd. Deze kennis gaat leiden tot een
Technologies (Eindhoven) / Philips Lighting BV
efficiënter opnemingsplan voor de Noordzee, de basis
(Eindhoven) / Rijksuniversiteit Groningen / SKF
voor nautische kaarten.
Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein) /
TNO Delft / Universiteit Twente (Enschede)
STW-projecten 2003
49
Engineered model systems and
novel device concepts using
epitaxially layered materials
05821 ABC
Projectleider Dr.ir. G. Koster Programma Vernieuwings-
impuls - Veni
Gebruikers
Totale toewijzing in euro 135.065
Doelstelling
voor zogenaamde magnetische tunneljuncties voor
ACRB (Lemmer) / BMT ARGOSS BV (Marknesse) /
De macroscopische eigenschappen van materialen
geheugentoepassingen die bij kamertemperatuur kun-
Deltares (Delft, Utrecht) / Koninklijke Marine
hangen nauw samen met de microscopische kristal-
nen functioneren. De resultaten geven mogelijkheden
(‘s-Gravenhage) / Rijkswaterstaat (Rijswijk) / TNO
structuur. Onder andere zijn eigenschappen afhanke-
en demonstrator devices zullen op termijn moeten
Utrecht / Witteveen+Bos (Rotterdam)
lijk van de symmetrie van het kristalrooster.
worden gemaakt.
Resultaat na 5 jaar
De onderzoekers hebben laten zien, in samenwerking
met Stanford University in de Verenigde Staten, dat
met een optische techniek Fourier getransformeerde
infrarood spectroscopie kan de kristallisatie van een
dunne film materiaal in detail worden gevolgd. De
verrassende uitkomst is dat sommige materialen,
zoals het modelmateriaal Yttrium Barium Koperoxide,
kristalliseren via een aan vloeistof verwante fase,
en niet zoals werd verondersteld, via de dampfase
tijdens de groei van een dunne film. In de productie
van kabels van deze materialen is deze informatie van
essentieel belang. Deze resultaten zijn gepubliceerd
in Applied Physics Letters en worden toegelicht in het
blad Spectroscopy Focus.
Resultaat na 10 jaar
Een grote groep oxiden ondergaan kristallijne
faseovergangen als functie van temperatuur en
druk waarmee ook veranderringen in eigenschappen als dielektrische respons, elektrische geleiding
of magnetisme optreden. Materialen die hiervoor
in aanmerking komen zijn de dielectrica ZrO2 en
HfO2 waar de cubisch/tetragonale fase een hogere
dielectrische constante heeft of cubisch CuO, waarvan
theoretisch de geleidingseigenschappen dramatisch
kunnen verschillen van de monoclien tenoriet. In een
demonstratie van de groei van koperoxide op SrTiO3
hebben we laten zien dat een meer symmertrische
structurele variant van in dit geval CuO kan worden
verkregen. Deze kennis is inmiddels gepubliceerd in
Physical Review B (2009). In een vervolg daarop is
gekeken naar de atomaire opbouw en magnetische
eigenschappen, wat recentelijk gepubliceerd is in
European Physical Letters (2014). Deze kennis wordt
momenteel gebruikt als model voor de groei van een
breed aantal oxidische materialen met functionele
eigenschappen, zoals bijvoorbeeld magnetisch
(LaSrMnO3, Physical Review Letters 2012), waarbij
het doel is om met deze symmetrische fasen magnetische, isolerende eigenschappen te bestuderen
50
Utilisatierapport STW 2014
Low coherence optical probing of
structure and microcirculatory
function in living tissue with a
multi-scale strategy
05840 ABA
Nanoscale devices based on
artificial materials
05909 AAA
Naadvolg- en inspectiesysteem
voor het robot laserlassen
05927 BCA
Projectleider Prof. dr. ir. W. Steenbergen Programma
Projectleider Prof.dr. D.H.A. Blank Programma Vernieu-
Projectleider Prof.dr.ir. J. Meijer Programma Open
Vernieuwingsimpuls - Vidi
wingsimpuls - Vici
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
Totale toewijzing in euro 845.000
405.600
Totale toewijzing in
euro 429.763 Octrooien Perimetric trajectory
detection using distinctive structured light sources
Totale inkomsten in euro 31.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Dit onderzoek ging in op de uitdaging, om in ver-
Met behulp van gecontroleerde pulslaserdepositie,
Doel van het project was de ontwikkeling van een
strooiend weefsel kwantitatieve metingen te doen
die aan de Universiteit Twente is ontwikkeld, kunnen
compacte geïntegreerde laser laskop voor het inmeten
van medisch relevante grootheden, zoals absorptie
nieuwe materialen gesynthetiseerd worden. Daarmee
van een lasnaad, het real time meten en regelen van
en doorbloeding. Dat is lastig omdat de hoeveelheid
kan men onder meer geavanceerde en zeer kleine
het lasproces en voor lasnaadinspectie en kwaliteits-
verstrooiing niet bekend is. Om controle te krijgen
schakelmechanismen ontwerpen en maken.
controle van de verkregen las.
over het licht, stellen we voor om gebruik te maken
van interferometrische technieken waarbij incoherent
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
licht (met meerdere kleuren) is gebruikt. Dit geeft
Bij dit project was geen gebruikerscommissie.
Er is een werkend prototype ontwikkeld waarin met
de mogelijkheid om slechts naar licht t kijken dat een
Resultaten zijn niet bekend bij STW.
een driehoekig patroon van gestructureerd licht en
optische sensoren de lasnaad in 5 vrijheidsgraden
bekende weglengte heeft afgelegd.
Resultaat na 10 jaar
Resultaat na 5 jaar
Een fiberoptische laag-coherente interferometer
wordt opgemeten. Een snelle camera inclusief data-
Bij dit project was geen gebruikerscommissie.
verwerking verzorgt zowel de procesbewaking
Resultaten zijn niet bekend bij STW.
als kwaliteitsbepaling van de laserlas. Het prototype
is ontwikkeld waarmee aan de huid kan worden
is met hulp van het NIMR instituut succesvol in de
gemeten. Hiermee kunnen wel weglengteverdelingen
praktijk getest op producten van Corus. De IPR is
meten van het gedetecteerde licht, maar ook Doppler-
met een patent beschermd en er zijn contacten met
verschuivingen voor een bekende weglengte.
bedrijven die de utilisatie willen verzorgen. Er is een
In modelsystemen hebben we aangetoond hiermee
vervolgproject ‘Seriegrootte één’ in voorbereiding,
bijna kwantitatief de doorbloeding te kunnen
waarbij het ontwikkelde prototype zal worden ingezet.
meten. Verder hebben we laten zien dat we echte
Voor de synchronisatie van robot en sensor wordt
doorbloedingssignalen in de huid kunnen meten.
het door dr. M. de Graaf ontwikkelde softwarepakket
Uit het onderzoek zijn vijftien publicaties voort-
(24-Laser) als een interface platform gebruikt.
gekomen. Het onderzoek heeft niet geleid tot een
W. Hakvoort heeft een Iterative Learning Control (ILC)
octrooi of product. Vervolgonderzoek is momenteel in
ontwikkeld waarbij met de laserkop als sensor grote
voorbereiding, waarin medische toepassingen zullen
snelheidswinst mogelijk is.
worden onderzocht.
Resultaat na 10 jaar
Resultaat na 10 jaar
Op basis van deze resultaten is een a patent aan-
Aan deze onderzoekslijn is verder geen vervolg
vraag ingediend: D. Iakovou, R.G.K.M. Aarts, J. Meijer,
gegeven. Vervolgonderzoek zou alleen zinvol zijn
EP07112850, July, 2007. Dit patent is niet gecontinu-
geweest op basis van duidelijke aanwijzingen vanuit
eerd. D. Iakovou is in 2009 met succes op dit onderwerp
de medische wereld dat dergelijke technologie zinvol
gepromoveerd en is aansluitend een commercialisatie
is. Het is de projectleider niet duidelijk geworden
traject begonnen om het als universeel systeem
dat er voldoende medische toepassingen zijn voor
geschikt te maken voor meerdere industriële robots
deze technologie. Daarnaast is binnen deze onder-
en lasersystemen. Hierbij was voldoende industriële
zoeksgroep de werving van onderzoeksgeld voor
belangstelling en intentieverklaringen van tien bedrij-
het onderzoeksthema fotoakoestiek dermate
ven. Helaas is hij er na enkele maanden mee gestopt
succesvol geweest dat er te weinig gelegenheid is
omdat hij de persoonlijke financiële risico’s te groot
geweest voor het voortzetten van het onderzoek
vond (en een lucratieve baan elders kreeg aangebo-
naar low-coherence tomografie.
den). Tot nog toe heeft het project niet tot financiële
revenuen geleid. De sensor is vooral geschikt voor
stuiklassen terwijl in de (auto)industrie nog voornamelijk overlap lassen worden toegepast. De kennis is nog
aanwezig, het is de bedoeling opnieuw een poging tot
commercialisatie te wagen.
STW-projecten 2003
51
Reliability of wet chemical etching
of silicon
05990 BAA
05998 BBA
Projectleider Prof.dr. M.C. Elwenspoek em. Programma
Projectleider Prof.dr.ir. H.J.M. ter Brake Programma Open
Open Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in
euro 652.000 Totale inkomsten in euro 60.000
Gebruikers
5cc FHARMON: 5 kelvin
Cryocooler-cooled Fetal
Heart Monitor
Doelstelling
453.429
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 22.000
Doelstelling
Demar Laser BV (Hengelo) / Inalfa Metal BV
De belangrijkste techniek om micromechanische
Ontwikkeling van systeem waarmee in niet-
(Hamont-Achel, België) / Mitutoyo Research Center
structuren te maken is het nat-chemisch, anisotroop
afgeschermde ziekenhuisomgeving foetale hart-
Europe BV (Veenendaal) / OMEGA Laser Systems BV
etsen van siliciumplakken. Hierbij wordt gebruik
signalen gemeten kunnen worden. Werkend op
(Enschede) / OST - Smartline (Moerdijk) / Philips
gemaakt van het feit dat de etssnelheid sterk
basis van supergeleidende sensoren. Koeling tot
Applied Technologies (Eindhoven) / Rolan Robotics
afhankelijk is van de kristalorientatie van het te etsen
4K met betrekking van. gesloten koelsysteem.
BV (Zwaag) / SKF Research & Development
oppervlak. Deze bewerkingsmethode is onmisbaar
Company BV (Nieuwegein) / Stork Materials
voor de produktie van miniatuur sensors (druk,
Technology (Amsterdam) / Tata Steel (IJmuiden) /
schokken, versnellingen, ...) en andere microsystemen
Demonstrator is gerealiseerd en zou voor klinische
Technische Universiteit Delft / TNO Delft /
(inkt-jet printerkoppen, optomechanische verbin-
tests gebruikt kunnen worden
TRUMPF Laser Nederland BV (Alphen aan de Rijn) /
dingstukken, …). Hoewel de etstechniek overal wordt
Trumpf Nederland BV (Hengelo) / Universiteit
toegepast, is de nauwkeurigheid voor veel toepas-
Twente (Enschede)
singen nog steeds onvoldoende. Deze problemen
Er is vervolgonderzoek gedaan waarbij de demon-
en de daarmee samenhangende afwijkingen in de
strator compacter gemaakt is door het gebruik van
etsstructuren en het ontstaan van ruwe oppervlakken
detectie met SQUIDs. De stap naar de klinische test
zullen dit project nader worden onderzocht.
is vooralsnog niet gemaakt.
Resultaat na 5 jaar
Gebruikers
BAAT Medical Products BV (Hengelo) / DeMaCo
universiteiten van Twente, Nijmegen en Utrecht. In
Holland BV (Noord-Sharwoude) / Philips Research
Twente is vooral aandacht geweest voor de invloed
Europe - Eindhoven / Thales Cryogenics BV
van elektrochemie op anisotroop etsen van silicium.
(Eindhoven) / TMS International BV (Oldenzaal) /
Het onderzoek in Nijmegen richtte zich op het
Twente Solid State Technology BV (Enschede) /
gedetailleerde metingen en het numeriek model-
Universiteit Twente (Enschede)
op nauwkeurige elektrochemische metingen. Het
onderzoek heeft voornamelijk geleid tot meer inzicht
in de werking van nat-chemische anisotroop etsen
van siliciumstructuren. Tot praktische toepassingen
heeft het onderzoek nog niet geleid.
Resultaat na 10 jaar
Er is geen nieuwe informatie bekend over de daadwerkelijke toepassingen van de resultaten door
bedrijven.
Gebruikers
ASML Netherlands BV (Veldhoven) / C2V
(Enschede) / HL-Planartechnik GmbH (Dortmund,
Duitsland) / LioniX BV (Enschede) / Siemens AG
(Berlijn, Duitsland)
Utilisatierapport STW 2014
Resultaat na 10 jaar
Het onderzoek betrof een samenwerking tussen de
leren van de etsprocessen. In Utrecht lag de nadruk
52
Resultaat na 5 jaar
Port-based approach of complex
distributed- parameter system
models for analysis and simulation
06012 ABA
Reliable RF, Robust RF
Power-Drivers in low-voltage
CMOS technology
06015 BBA
Projectleider Prof.dr. A.J. van der Schaft Programma
Projectleider Dr.ir. A.J. Annema Programma Open
Samenwerkingsprogramma - Wiskunde toegepast
Technologieprogramma (OTP)
STW
567.000
Totale toewijzing in euro 278.000
Doelstelling
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 470.000
Doelstelling
Gebruikers
In een snel ontwikkelproces voor geavanceerde,
Doel van het project tweeledig: ten eerste de
Dialog Semiconductor BV (‘s-Hertogenbosch) / NXP
complexe, technologische systemen zijn numerieke,
bestaande (quasi- DC) modellen te toetsen bij RF
Semiconductors (Eindhoven, Nijmegen) / NXP Semi-
model-gebaseerde, simulatietechnieken onontbeerlijk.
en waar nodig betere modellen te ontwikkelen, om tot
conductors Belgium NV (Leuven, België) / Universiteit
Om tot flexibiliteit, modulariteit en efficientie in
een goede voorspelling te komen van de levensduur
Twente (Enschede)
de simulatie te komen, is combinatie van eindige-
van transistoren in RF-circuits. Ten tweede was het
elementenmethoden uit de numerieke wiskunde
doel om op circuit- en systeemniveau fundamentele te
met poort-gebaseerde modelleertechnieken afkom-
genereren die de mate van slijtage in RF-vermogens-
stig uit de systeem-en regeltheorie, benodigd.
versterkers reduceren.
De uitdaging daarbij is om verdeelde parameter
componenten te benaderen met eindig-elementenmodellen.
Resultaat na 5 jaar
De bestaande modellen voor zogeheten ‘hot-carrier’
en NBTI-degradatie, voorspellen de slijtage bij RF
Resultaat na 5 jaar
goed. Het model voor diëlektrische doorslag bleek
Er zijn proefversies van software voor eindige-
echter zeer pessimistisch bij deze hoge frequenties.
elementen representatie van open verdeelde-parame-
Dientengevolge zijn hogere spanningen in een CMOS
ter componenten ontwikkeld, die op een aantal
circuit toelaatbaar, wat de vermogensefficiëntie van
specifieke toepassingen met succes zijn uitgepro-
CMOS RF-circuits ten goede kan komen. Daarnaast
beerd. De verkregen inzichten zijn vastgelegd in
is een nieuwe meetmethode ontwikkeld (RF-charge
publicaties en een proefschrift. De volgende uitdaging
pumping) waarmee de oppervlaktetoestanden in
is de ontwikkeling van software die breder toepasbaar
een moderne transistor nauwkeuriger kunnen
is in het domein van technologisch onderzoek en
worden gekwantificeerd. Het aantal mogelijke klasse-
ontwerp dan de huidige proefversies. De code die in
E werkingsgebieden is vergroot wat vele optimali-
dit project gemaakt is, is door de onderzoeker aan
satiemogelijkheden geeft voor langere levensduur.
de projectleiders ter hand gesteld (op CD). Er is op
Er is een aantal innovaties gedaan waardoor in-situ
dit moment geen concrete interesse van betrokken
degradatiemonitoring mogelijk is in RF-schakelingen.
bedrijven voor deze code (en er zou een vervolgproject
Het onderzoek is voortgezet bij NXP in Eindhoven
nodig zijn om een meer gebruiksklare versie te kunnen
waar de promovendus in dienst is getreden, en
leveren).
waar het wordt toegepast in nieuwe generaties RFvermogensversterkers.
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
Resultaat na 10 jaar
In het circuit en systeemdeel van het project lag de
Gebruikers
focus op het robuuster maken van (efficiënte) klasse-E
Controllab Products BV (Enschede) / Dutch Space BV
RF vermogensversterkers. Binnen dit onderzoek is
(Leiden) / NXP Semiconductors (Nijmegen) /
op systeemniveau het aantal mogelijke klasse-E
Océ Technologies BV (Venlo) / Philips Applied
werkingsgebieden vergroot van de conventionele
Technologies (Eindhoven) / Reden BV (Hengelo) /
2 tot ∞2 wat vele optimalisatiemogelijkheden geeft,
Universiteit Twente (Enschede)
voor (in dit project) langere levensduur. Op circuitniveau is er een aantal innovaties gedaan waardoor insitu degradatiemonitoring mogelijk is in RF-schakelingen hetgeen gebruikt is om levensduur significant
te vergroten door zwakke plekken te identificeren en
te elimineren. Het onderzoek is voortgezet bij (onder
meer) NXP in Eindhoven waar de promovendus in
dienst is getreden, en waar het wordt toegepast in
nieuwe generaties RF-vermogensversterkers.
STW-projecten 2003
53
Reversal & interaction studies of
nanosized magnetic structures for
very high density recording
06017 BBA
Water-gas-shift reaction in a
catalytic membrane reactor for
fuel-cell appication
06030 BBA
Towards Robust Fingerprint
Recognition
06051 ABA
Projectleider Prof.dr. J.C. Lodder em Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. L. Lefferts Programma Open
Projectleider Dr.ir. A.M. Bazen Programma Vernieuwings-
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
impuls - Veni
Totale toewijzing in euro
499.958
653.417
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 99.000
Octrooien Biometric template similarity
based on feature locations
Totale toewijzing in euro
134.859
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het doel van dit project is de Anomaal Hall Effect
Doel van het project is de toepassing van edelmetaal
Biometrie kan potentieel toegang tot inhoud en loca-
(AHE) meettechniek te verbeteren en toe te passen
katalysatoren in een keramische membraanreactor,
ties beveiligen en (internet) transacties authenticeren.
op nano-magnetische structuren.
om daarmee in een enkele stap hogere omzettingen
Het maakt gebruik van lichaams- (of soms gedrags)
te behalen in de ‘water-gas-shift’-reactie, alsmede
kenmerken. Biometrische herkenning kan veiligheid
het geproduceerde waterstof af te scheiden via een
met gebruikersgemak combineren. Een mogelijkheid
De AHE techniek is dusdanig verbeterd dat het
selectief scheidend membraan. Als toepassingsgebied
is vingerafdrukherkenning. Een probleem daarmee is
mogelijk werd het omkeergedrag van magnetische
wordt gedacht aan de productie van waterstof voor
het gebrek aan robuustheid: de prestaties nemen af
elementen met een diameter onder 100 nm te meten.
energieopwekking in brandstofcellen.
wanneer het gebruikt wordt in real-life omstandig-
Resultaat na 5 jaar
heden. Dit VENI-project gaat over het verbeteren van
Individuele magnetische elementen, met en zonder
buren, zijn gemeten, en het effect van thermische
Resultaat na 5 jaar
de robuustheid van vingerafdrukherkenning.
fluctuaties op het omkeergedrag kon uitstekend
Het onderzoek heeft geleid tot een aanzet voor een
worden bepaald. Deze informatie is van uitzonderlijk
brug tussen de verschillende temperatuur windows
belang voor de ontwikkeling van discrete magnetische
van operatie van katalysatoren versus membranen.
Het project heeft zeer goed resultaten opgeleverd.
media, een techniek die over vijf tot tien jaar in hard-
Het katalysator onderzoek heeft laten zien dat
De projectleider is met onder ander met deze resul-
disks zal worden gebruikt.
variatie van de drager van Pt katalysatoren voor WGS
taten een eigen bedrijf begonnen op het gebied van
(Water-Gas-Shift) zowel de activiteit als het mecha-
beveiliging, UniqKey. Er zijn twee octrooienaanvragen
nisme beïnvloedt. Titania-gedragen katalysatoren
geschreven.
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
blijken buitengewoon actief, terwijl promotie met
Re leidt tot verbeterde stabiliteit en een verdere ver-
Gebruikers
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 10 jaar
betering van activiteit. De resultaten van het onder-
Uniqkey heeft in 2010 moeten stoppen. De octrooi-
IMEC (Leuven, België) / NanoMagnetics Ltd. (Bristol,
zoek zijn aanleiding geweest voor het formuleren van
aanvragen zijn uiteindelijk niet doorgezet. De revoluti-
Groot-Brittannië) / Technische Universiteit Eindhoven
een vervolg project, dat zal focussen op de rol van
onaire inzichten uit het project zijn wel doorontwikkeld
de oxidische drager in het activeren van water voor
en zijn uiteindelijk wel in het Europese visumsysteem
stoom-reforming en WGS. Dit project zal worden
verwerkt.
uitgevoerd in het kader van ADEM.
Gebruikers
Resultaat na 10 jaar
Het idee dat auto’s zullen rijden met dergelijke water-
(Zoetermeer) / Philips Research (Eindhoven) / SDU
stof opwekking is ondertussen verdampt, vooral ook
Indentification (Haarlem)
omdat de verdere verbetering van de fuelcel technologie is achtergebleven. De wetenschappelijke kennis
die in dit project is opgedaan wordt echter gebruikt
in vervolgprojecten op het gebied van WGS en andere
technologieën waarin de activering van water
essentieel is, zoals reforming van zowel minerale olie
als biomassa(-Intermediates). Deze projecten zijn
actief zowel aan de Universiteit Twente, als in samenwerking met Aalto University in Helsinki.
Gebruikers
BASF Nederland BV (De Meern) / Energieonderzoek
Centrum Nederland (Petten) / Shell Global Solutions
(Amsterdam) / Shell Global Solutions International
BV (Amsterdam) / Westfalia Separator Membraflow
GmbH (Essingen, Duitsland)
54
Utilisatierapport STW 2014
Atos Consulting (Rijswijk) / Nationale Politie
Fundamentals of a new class of
oxidation processesbased on
thermal and photo-catalysis in
basic zeolites
06057 AAA
Two-phase flows with free surfaces
Broadband and wavelength
selective modulators for optical
communications based on
electro-optic polymers
06067 BBA
06102 ABA
Projectleider Prof.dr.ir. L. Lefferts Programma Open
Projectleider Prof.dr. A. Driessen Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers Programma Samen-
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
werkingsprogramma - Gedispergeerde meerfasestro-
Totale toewijzing in euro
525.325
619.800
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 138.300
ming
Totale toewijzing in euro 382.000 Totale inkomsten
in euro 140.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Nieuwe selectieve oxidatietechnologie te onderzoe-
Met de toenemende toepassing van optische
Dit project is gericht op een betere modellering van
ken die is gebaseerd op de vinding dat basische
communicatie is de beschikbaarheid van potentieel
turbulente gedispergeerde twee-fase stromingen
zeolieten alkanen selectief kunnen oxideren na
goedkope, hoge bitrate elektro-optische modulatoren
met vrije oppervlakken door een drie-vloeistof aanpak
blootstelling aan zichtbaar licht. Selectieve oxidatie
van groot belang. Al lang is bekend dat elektro-
met aparte behoudsvergelijkingen voor de vloeistof
van korte alkanen is een sleutelproces in de chemische
optische polymeren hiervoor bijzonder geschikt
en de kleine en grote gasbellen. De modellen zullen
industrie, aangezien de producten hiervan de bouw-
zijn. Wegens ontoereikende thermische en vooral
worden pgenomen in een commerciële CFD-code en
stenen zijn voor synthetische materialen en fijnchemi-
photo-chemische stabiliteit was verder onderzoek
getest in industrieel relevante stromingen. De gecom-
caliën. Fundamenteel inzicht in de reactieprocessen is
noodzakelijk. Enerzijds moesten nieuwe materialen
bineerde aanpak op macro-, meso- en microniveau
essentieel om alle aspecten te begrijpen voordat kan
worden gesynthetiseerd en anderzijds nieuwe verwer-
geeft een beter fundamenteel inzicht en leidt tot
worden overgegaan tot opschaling van deze nieuwe
kingsmethoden en devices worden ontwikkeld.
praktische, industrieel relevante, nieuwe technieken.
technologie voor industriële toepassing. Oxygenerering van eenvoudige koolwaterstoffen is vooral van
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
interesse voor de bulkchmie; vandaar dat zal worden
Er werden nieuwe efficiënte polymeren voor elektro-
In dit project is onderzoek gedaan aan stroming
samengewerkt met DSM en DOW.
optische toepassingen ontwikkeld. Deze behoren
van bellen in een vloeistof. Dit is buitengewoon
tot de meest photo-chemisch stabiele structuren
complex door de dynamica van de bellen en de
die ooit in de literatuur werden beschreven. Tegelijk
interactie met de vloeistof. Het gedrag van bellen
De wetenschappelijke doelen zijn deels gehaald. Het pro-
werd er aan nieuwe verwerkingsmethoden en device
en deeltjes in een roterende vloeistof is onderzocht.
ject heeft aangetoond dat selectieve oxidatie van propaan
structuren gewerkt. In dit project werd overtuigend
De resultaten zijn gebruikt om betere sluitingsrelaties
naar aceton en/of propanol mogelijk is in zeolieten met
aangetoond dat hoge kwaliteit modulatoren met
te genereren voor de krachten die de vloeistof op de
aardalkali metalen. Een tussenproduct van die reactie is
grote lange duur stabiliteit kunnen worden
bellen uitoefent. Er is een softwarepakket ontwikkeld
isopropylhydroperoxide (IHP). De reactie verloopt goed bij
gerealiseerd en dat die bovendien dankzij toepas-
voor gedetailleerde beschrijving van gas-vloeistof-
gematigde temperatuur (<150°C) en mits de interactie
sing van photo-definierbare materialen op grote
stromingen op het niveau van enkele bellen. Ook is
tussen IHP en propaan beperkt is. In aanwezigheid van
schaal goedkoop kunnen worden vervaardigd. Op dit
numeriek onderzoek gedaan naar chemisch reage-
zuurstof en propaan is desorptie van aceton, zonder af-
ogenblik wordt toepassing van de resultaten in een
rende bellenzwermen in een bellenkolom wat zeer
braak, mogelijk. Het project heeft geen antwoord kun-
bestaand spin-off bedrijf van de Universiteit Twente
relevant is voor de betrokken industrie.
nen geven hoe de katalyische cyclus te sluiten. Een proces
overwogen.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 10 jaar
dat de producten desorbeert en de katalysator vervolgens
regenereert, vergt dusdanige temperatuursprongen dat
praktische toepassing niet erg waarschijnlijk is.
Resultaat na 10 jaar
Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen.
De in dit project ontwikkelde modellen zijn in vervolgprojecten uitgebreid en hebben geleid tot concrete
sluitingsrelaties voor gas-vloeistof krachten in hoog
Resultaat na 10 jaar
Gebruikers
beladen bellenstromingen. Deze worden nu veelvuldig
Experimenten met propaan hebben laten zien dat je
Akzo Nobel Chemicals bv (Deventer) / ASTRON -
toegepast bij bedrijven en in academisch onderzoek.
inderdaad selectief aceton en water kunt maken, maar
Netherlands Institute for Radio Astronomy
Het project heeft onder andere geleid tot twee
het heeft ook laten zien dat het grote probleem is om
(Dwingeloo) / JDS Uniphase (Bloomfield, Verenigde
opeenvolgende Industrial Partnership Programmes bij
de producten te desorberen. De benodigde temperatu-
Staten) / LioniX BV (Enschede) / OptiSense BV
FOM die respectievelijk in 2007 en 2014 gestart zijn.
ren zijn veel te hoog en extractie met een oplosmiddel
(Enschede) / Universiteit Twente (Enschede)
blijkt geen uitweg. De conclusie is dat dit niet op deze
Gebruikers
wijze tot een proces kan leiden. In feite heeft dit project
Akzo Nobel Chemicals bv (Arnhem) / DSM Research
ons geleerd dat je het veld zou moeten kunnen aan- en
BV (Geleen) / Shell Global Solutions International BV
uit-zetten. Dat proberen we nu te realiseren in een
(Amsterdam) / Stichting Maritiem Research Instituut
microreactor in een ECHO-CW project, en bovendien
Nederland (Wageningen)
heeft dit project de weg geopend naar de invloed van
elektrische impulsen op katalytische reacties.
Gebruikers
Albemarle Catalysts Company BV (Amsterdam) /
Dow Benelux BV (Terneuzen) / DSM (Heerlen) /
Technische Universiteit Eindhoven
STW-projecten 2003
55
Formation of dense wall layer in
high-speed swirling dispersed
multi-phase flow
06104 BBA
Optimal Saving Membrane
Operation (OSMO)
06115 Inverse-design and optimization
methods for centrifugal pumps and
fans
CCC
06157 BBA
Projectleider Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers Programma
Projectleider Prof.dr.ir. B. Roffel Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers Programma
Samenwerkingsprogramma - Gedispergeerde meerfa-
Technologieprogramma (OTP)
Open Technologieprogramma (OTP)
sestroming
681.800
Totale toewijzing in euro 177.000
Totale toewijzing in euro
Octrooien Method for the filtration of a fluid
Totale toewijzing in
euro 322.167 Totale inkomsten in euro 49.895
Totale inkomsten in euro 271.342
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Bij het ontwerp van apparaten voor industriële proces-
De onderzoeksdoelstelling is om de cyclische operatie
Het ontwerp van componenten van roterende
sen zoals het verwijderen van waterdamp uit aardgas,
van membraanmodules te optimaliseren om een
stromingsmachines is een gecompliceerde taak
ontbrak het aan essentiële kennis over de wisselwer-
optimale besparing te verkrijgen in operatiekosten en
gezien de hoge en vaak tegenstrijdige eisen aan
king tussen vloeistof (druppels) en gas. Het doel van
de levensduur van het membraan. De aanpak is om
de prestaties. Nieuwe ontwerpen worden veelal
het project is om de vorming van een vloeistoflaag
de procesoperatie op te delen in drie hiërarchische
door ‘trial-and-error’ verkregen, mogelijk aangevuld
in een ronddraaiende gedispergeerde meerfasestro-
tijdhorizons: een terugspoelcyclus, een chemische
met tijdrovende numerieke stromingsanalyses. Het
ming, zoals voorkomt in gas-vloeistofseparators, te
reinigingscyclus en een membraanvervangingscyclus.
doel van dit project is om met een minder tijdrovend
bestuderen.
Om de cycli online te kunnen regelen, zijn metingen
potentiaalstromingsmodel twee typen ontwerp-
van de membraanvervuiling en -efficiëntie nodig.
methoden te ontwikkelen voor pompwaaiers (inverse
Resultaat na 5 jaar
Er werden met name gedetailleerde studies gedaan
ontwerpmetdhode en optimalisatiemethode).
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
naar de druppelgrootteverdeling en de druppel-
In het eerste deel van het onderzoek werden metho-
dynamica in gebieden met gelokaliseerde vorticiteit
den ontwikkeld om optimale procesconditions voor
Een driedimensionaal inverse-ontwerpmethode
of turbulentie. Het onderzoek resulteerde in kennis
bestaande membraanprocessen te bepalen. In het
voor waaiers van centrifugaalpompen is ontwikkeld.
over het gedrag van gecondenseerde druppeltjes
tweede deel werden modellen ontwikkeld voor de
Met deze methode is bij een voorgeschreven prestatie
in supersone stromingen op macroscopische en
filtratiefase, de terugspoelfase en de complete cyclus
(ten aanzien van rotatiesnelheid, debiet en vermogen)
microscopische schaal. Dit is van groot belang voor
van filtratie en terugspoelfasen. Grote besparingen
een bijpassende waaiergeometrie bepaald. Daarnaast
bijvoorbeeld Twister BV in Rijswijk, dat supersone
bleken mogelijk indien het spoelvolume groot is.
is met de ontwikkelde optimalisatiemethoden een
gasscheiders ontwikkelt.
Verder bleek dat de vervuilingsweerstand goed is
waaier van een centrifugaalpomp geoptimaliseerd.
te regelen door de coagulantdosering te sturen.
Verdisconteerd zijn onder andere de prestatie, lage
In het derde deel van het onderzoek werd een een
verliezen en optimaal gedrag bij optreden van cavita-
Het model is uitgebreid naar mengsels van meerdere
model ontwikkeld voor de levensduur van een mem-
tie. Als validatie is van deze geoptimaliseerde waaier
condenserende componenten en vergeleken met
braan. De levensduur bleek maximaal te zijn indien
het relatieve snelheidsgebied gemeten bij diverse
een meer compleet maar zeer rekenintensief model.
de vervuilingsweerstand nooit groter wordt
werkpunten in de nieuw ontwikkelde meetopstelling
Voor een mengsel van drie componenten is de
dan tweemaal de membraanweerstand.
voor roterende stromingen.
Resultaat na 10 jaar
gebruikte methode honderdduizend keer zo snel als
het meer complete model, terwijl de oplossingen in
Resultaat na 10 jaar
Resultaat na 10 jaar
kwalitatieve zin goed overeenkomen. Voor vijf of
Het octrooi van de OSMO-methodiek is in 2010
De ontwikkelde methodes zijn gebruikt door studen-
meer componenten kan met het meer complete
verkocht en overgedragen aan Norit X-flow BV
ten en pasafgestudeerden in ontwerpopdrachten
model niet meer worden gerekend terwijl het ontwik-
(nu Pentair).
met de Nederlandse industrie.
kelde model de berekeningen binnen afzienbare tijd
volbrengt. Dit is voor de industrie van groot belang in
verband met de realisatie van ontwerpalgoritmes.
Gebruikers
Shell International Exploration and Production BV
Gebruikers
Gebruikers
Aquacare Europe BV (‘s-Hertogenbosch) /
Aeronamic BV (Almelo) / Enrichment Technology NL
Hatenboer-Water BV (Schiedam) / Norit Process
BV (Almelo) / Flowserve BV (Hengelo) / IHC Parts &
Technology BV (Enschede) / Vitens Laboratorium
Services BV (Kinderdijk) / Johnson Pump BV (Assen) /
(Leeuwarden)
Johnson Pump Water BV (Assen) / MTI Holland BV
(Rijswijk) / Technische Universiteit Eindhoven / TNO
(Kinderdijk) / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlabo-
Delft / Twister BV (Rijswijk)
ratorium (Amsterdam) / Stichting Maritiem Research
Instituut Nederland (Wageningen)
56
Utilisatierapport STW 2014
High efficiency light emission out of
silicon (HELIOS)
06159 BBB
The structure of unsteady 3D sheet
cavitation
06170 BCA
Dynamic roughness in rivers during
floods
06222 BBA
Projectleider Dr. J. Holleman Programma Open Technolo-
Projectleider Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers Programma
Projectleider Prof.dr. S.J.M.H. Hulsche Programma Open
gieprogramma (OTP)
Open Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 605.742
Totale inkomsten in euro 185.000
Doelstelling
Totale toewijzing in
euro 704.200 Totale inkomsten in euro 281.000
Doelstelling
179.250
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 10.250
Doelstelling
Doel was om lichtbronnen (LEDs) in monokristallijn
Cavitatie is de ontwikkeling van met damp gevulde
Nauwkeurige voorspellingen van rivierwaterstanden
silicium te maken met behulp van standaard fabricage-
holtes in een vloeistofstroming doordat de druk hier
tijdens hoogwater zijn essentieel voor effectief
methoden uit de chipindustrie. Plan was om silicium
lager is dan de dampdruk. Implosie van cavitatiebellen
hoogwaterbeheer. Waterstanden tijdens hoogwater
LEDs te maken waarin elektronen en gaten worden
onder invloed van de omringende hydrostatische
worden sterk beïnvloed door duinen op de bodem van
opgesloten. Hiermee kan een hoge schakelsnelheid
druk kan leiden tot erosie van een oppervlak, tot
de rivier die zich ontwikkelen tijdens hoogwater en
worden gecombineerd met een (voor silicium) hoge
trillingen en tot ongewenst geluid. De doelstelling
daarmee leiden tot een dynamische bodemruwheid.
vermogensefficiëntie. Een tweede plan was, door
van het project is, door een experimentele en nume-
Het doel van dit project was om een model te ontwik-
middel van defecten, de lichtopbrengst verder op te
rieke studie, te komen tot een model van de dynamiek
kelen waarmee dynamische ruwheid als gevolg van
krikken.
van driedimensionale vliescavitatie op draagvleugels.
duinen meegenomen kan worden in hoogwatervoor-
Een beter begrip van de interactie tussen de niet-
spellingen en wel zodanig dat de voorspelling nauw-
stationaire instroming en de cavitatie biedt mogelijk-
keurig genoeg zijn voor effectief hoogwaterbeheer.
Resultaat na 5 jaar
Uit ons onderzoek is onverwacht gebleken dat
heden tot het beheersen van de cavitatie.
Resultaat na 5 jaar
defecten de lichtopbrengst louter verslechteren
(behalve bij extreem lage temperaturen). Het opsluiten
Resultaat na 5 jaar
Binnen dit project is een dynamisch ruwheidsmodel
van elektronen en gaten is gelukt, zij het in een meer
Een rekenmethode is ontwikkeld gebaseerd op de
ontwikkeld dat bestaat uit een duinevolutiemodel
ingewikkeld device dan geanticipeerd. Het positieve
Euler-vergelijkingen voor het voorspellen van de
en een ruwheidsformulering die gebruik maakt van
effect op vermogens - efficiëntie is bevestigd. De
structuur en dynamica van driedimensionale, niet-
de duindimensies uit het duinevolutiemodel. Op
onderzoeksresultaten zijn getransfereerd naar Philips/
stationaire vliescavitatie zoals die voorkomt op een
die manier wordt de tijdsontwikkeling van duinen
NXP. Dit bedrijf is in 2007 en 2008 verder gegaan
stationaire hydrofoil geplaatst in een stationaire,
meegenomen in het ruwheidsmodel. Het dynamische
met R&D van Si-gebaseerde LEDs. Het universitair
uniforme aanstroming. Experimenten zijn uitgevoerd
ruwheidsmodel is gekoppeld aan het 1D hydraulisch
onderzoek wordt gecontinueerd dankzij financiering
aan caviterende stromingen. De belangrijkste aspec-
model Sobek. Dit is van belang omdat hierdoor de
uit SmartMix gelden (project MEMPHIS).
ten van de dynamica van de vliescaviteit, zoals waar-
dynamische ruwheid als gevolg van duinen meege-
genomen op een van de driedimensionale configura-
nomen kan worden in waterstandsvoorspellingen,
ties, zijn gebruikt om de ontwikkelde rekenmethode te
wat tot nu toe niet mogelijk was. Naar aanleiding
Het vervolgonderzoek in bovengenoemd project
valideren. Daarnaast wordt de unieke experimentele
van de resultaten van dit onderzoeksproject is een
MEMPHIS is inmiddels afgerond, met als hoogtepun-
database als validatie-instrument gebruikt bij het
STW-vervolgonderzoek gehonoreerd (10483) waarin
ten de publicatie van een artikel in Nature Materials
Europese VIRTUE-project.
Rijkswaterstaat samen met een van de Nederlands
Resultaat na 10 jaar
adviesbureaus het huidige dynamische ruwheids-
(januari 2010) en de oprichting van een nieuw bedrijf
‘Integrated Plasmonics’ In september 2013 is een
nieuw STW-project gestart in de context van een
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
Ook zal in dit project het onderliggende duinevolutiemodel uitgebreid worden en zal onderzocht worden
HTSM-call, O-i-C (optocouplers in CMOS). Dit project
betreft een intensieve samenwerking van de groepen
model aan de hand van veldgegevens zal valideren.
Gebruikers
hoe dit dynamische ruwheidsmodel daadwerkelijk te
Semiconductor Components en Integrated Circuit
Defensie Materieel Organisatie (DMO) (‘s-Gravenhage) /
implementeren is in een hoogwaterwaarschuwings-
Design aan de UT met NXP Semiconductors. Doel
Flowserve BV (Hengelo) / HRP Thruster Systems
systeem dat gebruikt wordt voor operationele
van het project is om optische functionaliteit in een
BV (Krimpen aan de Lek) / IHC Parts & Services BV
hoogwatervoorspellingen.
standaard CMOS proces te integreren.
(Kinderdijk) / MTI Holland BV (Kinderdijk) / Nederland
Maritiem Land (Rotterdam) / Shell Research and
Gebruikers
Resultaat na 10 jaar
Technology Centre (Amsterdam) / Stichting Maritiem
Het duinevolutiemodel is gevalideerd door een inge-
DANNALAB (Enschede) / LioniX BV (Enschede) /
Research Instituut Nederland (Wageningen) /
nieursbureau samen met Rijkswaterstaat. Momenteel
NXP Semiconductors (Eindhoven) / Philips Lumileds
Technische Universiteit Delft / Twister BV (Rijswijk) /
wordt in een vervolgproject (STW-10483) hard
Lighting Company (Best) / Philips Research
Van Voorden Gieterij BV (Zaltbommel) / Wärtsilä
gewerkt aan een eenvoudig model om de dynamische
(Eindhoven) / Philips Research Europe (Eindhoven) /
Netherlands BV (Drunen)
ruwheid in een operationeel voorspelmodel te hangen.
Universiteit Twente (Enschede)
Anderzijds komen er uit het vervolgproject nu ook
modellen om de duinafvlakking bij zeer hoge watersnelheden te beschrijven. Deze afvlakking is in de
Nederlandse rivieren nog nooit gemeten, maar er
STW-projecten 2003
57
U
Electrokinetic separation techniques
using pseudo-stationary phases
for the profiling of pharmaceutical
products
05897 BAA
Projectleider Prof.dr. G.W. Somsen Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
340.000
wordt wel rekening mee gehouden dat dit gaat
gebeuren bij de ontwerpafvoeren. We hopen dan
ook op korte termijn met het model te kunnen
beschrijven wat deze afvlakking voor invloed heeft
op de waterstanden.
Gebruikers
Universiteit
Utrecht
Doelstelling
Nieuwe technieken voor de combinatie van elektrokinetische chromatografie (EKC) en massaspectrometrie
(MS) te ontwerpen en deze toe te passen in de
geneesmiddelanalyse.
Resultaat na 5 jaar
HKV Lijn in water (Lelystad) / Rijksinstituut voor
Verscheidene onbekende verontreinigingen konden
Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehande-
worden geïdentificeerd. Het systeem is toegepast
ling (Arnhem) / Rijkswaterstaat (Arnhem, Delft) /
op de impurity profiling van mebeverine. Een onzuiver-
Waterschap Zuiderzeeland (Lelystad) / WL - Delft
heid in mebeverine die eerder niet werd gedetecteerd,
Hydraulics (Delft)
kon nu wel worden aangetoond. Met chirale EKC
kunnen enantiomeren van geneesmiddelmoleculen
van elkaar worden gescheiden door gebruik te maken
van cyclodextrines (CDs). Door geladen CDs in te
zetten bleek het mogelijk MS-interferenties te
voorkomen en een efficiënte EKC-MS koppeling tot
stand te brengen. De toepasbaarheid is aangetoond
met de analyse van de chirale geneesmiddelen
salbutamol, amiodaron and mebeverine. Mogelijk is
verontreinigingen in geneesmiddelen te meten tot
onder het 0.1% (m/m) niveau. Het proefschrift van
dr. Mol is in 2008 gehonoreerd met de prestigieuze
Kolthoff-prijs van de KNCV. Op basis van resultaten
uit het onderhavige onderzoek is een tweede
onderzoeksproject gestart op het gebied van EKCMS
met financiële ondersteuning van AstraZeneca.
Resultaat na 10 jaar
Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen.
Gebruikers
Abbott Healthcare Products BV (Weesp) / Astellas
Pharma BV (Leiden) / AstraZeneca (Södertälje,
Zweden) / Aventis Pharma (Frankfurt, Duitsland) /
Janssen Pharmaceutica (Beerse, België) / MSD Oss
58
Utilisatierapport STW 2014
Live attenuated vaccines against
feline infectiousperitonitis virus and
other feline pathogens
06029 Radioactive microspheres for
selective internal treatment of liver
malignancies
BBA
06069 BBA
Projectleider Prof.dr. P.J.M. Rottier Programma Open
Projectleider Dr. A.D. van het Schip Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
453.725
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 137.800
Totale toewijzing in
euro 736.850 Octrooien Inrichting en werkwijze
voor het voor toediening gereed maken van radioactieve geneesmiddelen; A particle comprising an
organic lanthanide metal complex (Holmium particles)
Totale inkomsten in euro 140.000
Doelstelling
Feline infectueuze peritonitis (FIP) is een ernstige
één jaar gemoeid zijn voordat met de registratie en
productie van het vaccin gestart zal worden.
polymelkzuur en het metaal holmium ontwikkeld
kattenziekte die veroorzaakt wordt door het FIP-virus.
Aangezien de ziekte vrijwel altijd dodelijk is, is een
Doelstelling
In dit project worden radioactieve microsferen van
Gebruikers
voor de behandeling van leverkanker. Deze minuscule
vaccin tegen FIP zeer gewenst. Doel is om het in een
Intervet International / MSD Animal Health UK Ltd
deeltjes (diameter 30 micrometer) worden lokaal
eerder project (04600) ontwikkeld levend verzwakt
(Milton Keynes, Groot-Brittannië) / Intervet
ingebracht in de leverslagader via een catheter waar
FIP virus als vaccin verder te ontwikkelen en te testen
International BV / MSD Animal Health (Boxmeer)
ze vastlopen rond de tumor en deze bestralen.
door middel van dierproeven. Een ander doel is om
Dankzij hun unieke eigenschappen kunnen de
het vaccinvirus te benutten als vector, als drager van
toediening en verdeling van de microsferen in de lever
niet-eigen genetische informatie.
zichtbaar gemaakt worden. De resultaten moeten
leiden tot toepassing in een patientenstudie.
Resultaat na 5 jaar
Een ander doel was het verhogen van de veiligheid
Resultaat na 5 jaar
van dit vaccinvirus door genetische aanpassing en
In uitgebreide laboratorium- en dierstudies waarin sta-
onderzoeken of het virus te gebruiken is als multi-
biliteit, verdeling, toxiciteit, effectiviteit en de gehele
valent vaccin door het inbouwen van genen van
toedieningsprocedure werd onderzocht, bleken de hol-
andere kattenpathogenen. Door gerichte deletie van
mium microsferen veilig en goed werkzaam. Daarnaast
enkele virale genen werd een verzwakt serotype II
kunnen ze multimodaal (SPECT, MRI en CT) worden
vaccinvirus verkregen dat katten uitstekend bleek
afgebeeld wat een grote verbetering is ten opzichte
te beschermen, niet alleen tegen een homologe
van bestaande microsferen met yttrium. Inmiddels
challenge infectie, maar ook tegen het in het veld
is toestemming verkregen voor een eerste klinische
predominante serotype I FIPV. Door her-rangschikking
studie met dit nieuwe ‘microdevice’. Het project heeft
van genen werd het virus verder verzwakt en veiliger
geleid tot twee octrooi-aanvragen en twee vervolg-
gemaakt, zonder verlies aan werkzaamheid. Momen-
subsidies: een VENI-project en een KWF-subsidie
teel wordt overlegd met een industriële partner over
ter ondersteuning van de klinische studies. Het is de
een licentie op de vinding teneinde het vaccin na
bedoeling om dit ‘microdevice’ via een approval traject
verder testen in veldstudies te registreren en naar de
(CE-markering) naar de markt te brengen.
markt te brengen. De succesvolle inbouw en expressie
van een gen koderend voor een antigeen van een
Resultaat na 10 jaar
ander pathogeen opent goede mogelijkheden voor
Levertumoren zijn in ca. 40% van de gevallen de
verdere ontwikkeling van het vaccin als vector.
oorzaak van sterfte aan kanker. De behandel opties
met zowel chirurgie en chemotherapie zijn beperkt.
Resultaat na 10 jaar
Daarom zijn in het UMC Utrecht minuscule radioac-
Met ondersteuning van het bedrijf uit de oorspronke-
tieve bolletjes ontwikkeld die patiënten een beter
lijke gebruikerscommissie werden de beschermings-
perspectief kunnen bieden. Deze vorm van behande-
experimenten in pathogeen-vrije katten overtuigend
ling wordt radioembolisatie genoemd. De ontwikkelde
afgerond. Echter, vooraleer de volgende fase van
bolletjes kunnen zeer goed in het lichaam zichtbaar
het vaccinontwikkelingsproces kon starten werd het
gemaakt worden. Dit biedt grote patiënt voordelen.
betreffende bedrijf overgenomen en de samenwerking
Bij deze nieuwe en gepatenteerde behandeling van
beëindigd. Uit drie andere geïnteresseerde partijen
patiënten met levertumoren worden radioactieve
werd vervolgens een internationaal vaccinbedrijf
holmium-166 bolletjes toegediend in bloedvaten
gekozen om, na afsluiten van een licentieovereen-
rondom de levertumoren. Daar bestralen ze de tumor
komst, het ontwikkelingstraject voort te zetten.
heel gericht, zonder grote bijwerkingen. Waar, hoe
Door de aanzienlijke vertraging die dit alles met zich
en hoeveel bolletjes precies vastlopen kan nauw-
meebracht, verkeert het STW-project nu, ruim 7 jaar
keurig gevolgd worden met MRI en nucleaire imaging.
na beëindiging, in de fase van het testen van de
Verschillende STW-subsidies (OTP en VENI) hebben
veiligheid van het vaccin. Hiermee zal nog tenminste
ervoor gezorgd dat de bolletjes onder de noodzake-
STW-projecten 2003
59
Polymeric micelles with transient
stability: a novel and highly versatile
drug delivery concept
06110 BCA
Projectleider Dr. C.F. van Nostrum Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
619.800
lijke kwalificaties kunnen worden gemaakt om ze in
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 100.000
Doelstelling
in diermodellen bevestigen de brede potentie van de
patiënten te mogen toepassen. Sinds 2009 wordt de
Doel is het ontwikkelen van een drug-delivery
CriPec® technologie. CriPec® docetaxel is het eerste
therapie binnen het UMC Utrecht in studieverband
systeem, waarbij gebruik wordt gemaakt van micellen.
product dat door het bedrijf zelfstandig naar klinische
toegepast. Er zijn nu meer dan dertig patiënten suc-
Deze bestaan uit temperatuurgevoelige amfifiele
evaluatie zal worden gebracht, de eerste klinische
cesvol behandeld. Afgelopen jaar werd een volgende
blokpolymeren die worden omgezet door een
studie staat gepland voor eind 2014. Docetaxel is
stap gezet. Na verkrijgen van de STW-Valorisation
chemisch of enzymatisch proces. De polymeren en
een antikankergeneesmiddel dat zeer veel gebruikt
Grant 1 en 2, alsmede de NGI Pre-seed grant is er een
het omzettingsproces zijn zodanig ontworpen
wordt bij de behandeling van bepaalde tumoren
UMC spin-off bedrijf opgericht: Quirem Medical BV
dat deze een verandering in de polariteit van de
de zogenaamde solide tumoren zoals bijvoorbeeld
(www.Quirem.com). Deze spin-off heeft als doel om
blokpolymeren teweeg brengen. Dit zal resulteren
prostaat-, borst- en maagkanker. Het doel is voor
de holmium therapie in Europa te introduceren en de
in de destabilisatie van de micellen en de afgifte van
CriPec® docetaxel evenals andere CriPec® producten
mogelijkheden die deze bolletjes bieden voor zo veel
het verpakte geneesmiddel nadat de omzetting een
licentiepartners te vinden die samen met Cristal
mogelijk patiënten beschikbaar te maken. De unieke
kritisch niveau heeft bereikt. De actieve genees-
Therapeutics deze producten naar de kliniek en de
mogelijkheden qua kwantitatieve beeldvorming van
middelen zullen fysisch ingesloten worden in de
markt te willen brengen.
de holmium bolletjes zorgen er voor dat direct na
micellen en/of covalent gebonden worden aan de
behandeling kan worden vastgesteld of de distributie
polymeren.
van de bolletjes in de lever conform het plan heeft
plaatsgevonden. Indien dit niet het geval blijkt te zijn,
Resultaat na 5 jaar
kunnen aanvullende behandelingen worden gegeven.
Het onderzoek gaf een nieuwe klasse van polymeren
De volgende stap is een geïndividualiseerde behande-
waarmee op eenvoudige wijze micellen, beladen met
ling met deze bolletjes uitgevoerd onder direct MRI
een grote varieteit aan hydrofobe geneesmiddelen,
begeleiding. Dit opent dan ook allerlei behandelopties
kunnen worden gevormd, waarvan de in vitro afgifte-
voor andere tumoren zoals hersen-, hoofd/hals-en
snelheid ingesteld kan worden, en die zodanig gesta-
longtumoren.
biliseerd kunnen worden dat ze lange circulatietijd
en tumorophoping vertonen in vivo. Tevens is een
Gebruikers
klasse van lichtgevoelige stoffen ontwikkeld die
COVIDIEN (Petten) / GE Healthcare (Eindhoven) /
uitzonderlijk sterke celdodende eigenschappen bezit
Nuclear Research and Consultancy Group (Petten) /
en ingesloten kunnen worden in de micellen. Het
Philips Healthcare Nederland BV (Best) / Philips
project heeft vervolg gekregen in de vorm van een
Research (Eindhoven) / RIKILT Wageningen UR
Valorisation Grant van STW, waarmee de mogelijkheid
(Wageningen) / Universitair Medisch Centrum Utrecht /
voor oprichting van een bedrijf wordt bestudeerd.
Universiteit Utrecht
Resultaat na 10 jaar
Cristal Therapeutics is een spin-off van het promotieonderzoek van Dr. Cristianne Rijcken, opgericht in
april 2011 door haarzelf en Dr. Joost Holthuis. Cristal
Therapeutics is een biofarmaceutisch bedrijf dat
als doel heeft de werkzaamheid en veiligheid van
bestaande en nieuwe geneesmiddelen te verbeteren.
De toepassing van de gepatenteerde CriPec®
nanotechnologie resulteert in nanomedicijnen,
welke zorgen voor een significante verbeterde verdeling van geneesmiddelen over het lichaam. Cristal
Therapeutics heeft tot op heden het concept van haar
CriPec® technologie met meerdere geneesmiddelen
(onder andere kankergeneesmiddelen, onstekingsremmer en een hormoon) bewezen. De resultaten die
met producten zijn verkregen in het laboratorium en
60
Utilisatierapport STW 2014
Gebruikers
Astellas Pharma BV (Leiden) / OctoPlus NV
(Leiden) / TI Pharma (Leiden) / Universiteit Utrecht /
VU Medisch Centrum Amsterdam
W
The long-lived positron emitters
for imaging and quantification of
tumor-seeking proteins and peptides
by positron emission tomography
06120 BCC
Projectleider Prof.dr. G.A.M.S. van Dongen Programma
Open Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in
euro 452.333 Totale inkomsten in euro 92.233
Doelstelling
grotere en kleinere Nederlandse biotech bedrijven.
Met positron emissie tomography (PET) kun je
Daarnaast zijn er de afgelopen jaren diverse grote
zeer lage concentraties van een geneesmiddel in
multi-center studies van start gegaan naar de waarde
het lichaam afbeelden en kwantificeren. Om een
van imaging met 89Zr- en 124I-gelabelde mAbs voor
geneesmiddel met PET te kunnen afbeelden moet er
patiënt selectie.
een radioactief atoom aan gekoppeld worden.
Dit project richtte zich op het afbeelden van mono-
Gebruikers
clonale antilichamen (mAbs) met PET (immuno-PET).
Boehringer Ingelheim Pharmaceuticals Inc. (Ridgefield,
Alleen de positron emitters zirconium-89 (89Zr) en
Verenigde Staten) / Cyclotron VU BV (Amsterdam) /
iodium-124 (124I) hebben een halveringstijd die
Maastricht University / Philips Research (Eindhoven) /
lang genoeg is voor dit doel. Beide waren niet op de
Radboud Universitair Medisch Centrum (Nijmegen) /
markt verkrijgbaar.
VU Medisch Centrum Amsterdam
Wageningen
Universiteit
& Researchcentrum
Resultaat na 5 jaar
Methoden werden ontwikkeld voor grootschalige
productie en zuivering van zowel 89Zr als 124I. Dit is
gebeurd binnen Cyclotron BV, de grootste gebruiker
van de resultaten. Binnen dat bedrijf werd tevens
geïnvesteerd in laboratoria voor het uitvoeren van
de procedures volgens Good Manufacturing Practice
(GMP), waardoor 89Zr en 124I ook voor klinisch
gebruik beschikbaar kwamen. Er werden methoden
ontwikkeld voor stabiele koppeling van 89Zr en 124I
aan mAbs. In diverse studies werd vervolgens de
waarde van PET met 89Zr- en 124I-gelabelde mAbs
aangetoond. Inmiddels worden zowel 89Zr als 124I
wereldwijd gedistribueerd, en hebben meerdere grote
internationale farmaceutische bedrijven interesse
getoond in immuno-PET.
Resultaat na 10 jaar
89Zr en 124I worden door Cyclotron BV Amsterdam
geproduceerd en in samenwerking met PerkinElmer
wereldwijd gedistribueerd met afnemers op alle
continenten. Reagentia en prodecures voor het
koppelen van 89Zr en 124I aan ‘biologicals’ zoals
mAbs volgens Good Manufacturing Practice (GMP)
zijn verder geoptimaliseerd en beschikbaar gesteld
aan potentiele gebruikers door middel van onder
andere publicaties in Nature Protocols. De meeste
toonaangevende farmaceutische bedrijven gebruiken
inmiddels PET imaging met 89Zr- of 124I-gelabelde
medicijnen in hun strategie voor efficiënte geneesmiddelen-ontwikkeling of gaan daar op korte termijn
toe over. Hier-onder bedrijven zoals Genentech, Roche,
GSK, Amgen, Novartis, Sanofi-Aventis, J&J, BoehringerIngelheim, en Takeda-Millenium. Maar ook diverse
STW-projecten 2003
61
Functionalized polydiacetylenes
as building blocksin organized
organic solar cells
05740 BAA
Detection and utilisation of (non-)
Mendelian genes in commercial pig
populations
05809 CCA
Projectleider Prof.dr. E.J.R. Sudhölter Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk Programma
Technologieprogramma (OTP)
Open Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
298.554
Totale toewijzing in
euro 888.680 Contracten Optie: Hendrix Genetics BV,
TOPIGS Research Center IPG
Totale inkomsten in euro
212.250
Doelstelling
Doelstelling
die nodig is voor de implementatie van genomische
Synthese van nieuwe oligomere polydiacetyleen
Het ontwikkelen en valideren van de moleculaire en
selectie. Een techniek die niet meer is weg te denken
(PDA) analoga, met twee doelen: a) verheldering van
statistische methoden om genen in commerciële
uit de varkensfokkerij. In het STW-project is specifiek
de eigenschappen van PDA die leiden tot de absorptie
varkenpopulaties te kunnen opsporen en gebruiken.
gekeken naar de mogelijkheden om genomische im-
van zichtbaar licht; b) gebruik hiervan als model verbin-
In recent genetisch onderzoek is aangetoond dat
printing effecten te detecteren en te benutten in een
dingen in fotovoltaïsche organische zonnecellen.
genetische inprenting een belangrijke rol speelt
fokprogramma wat gericht is op genetische verbe-
bij lichaamssamenstelling. De aanwezigheid van
tering van varkens. Er zijn met succes genen in kaart
ingeprente genen heeft belangrijke gevolgen voor de
gebracht waarbij sprake is van genomische imprinting.
Een efficiënte synthese van hoog-oplosbare oligo-
selectieprogramma’s ter verbetering van eigenschap-
Hiermee hebben we een beter inzicht gekregen in de
diacetylenes (ODAs) is ontwikkeld gebaseerd op de
pen van vleesvarkens. Dit vraagt om een aanpassing
biologische achtergrond van genetische verschillen
Sonogashira reactie. Voor ODAs leidde dit tot oligo-
van de methodes die worden gehanteerd voor de
tussen dieren. De effecten van deze genen zijn (tot
meren met vierendertig conjugeerde C atomen;
genetisch evaluatie van dieren en de opzet van het
op heden) onvoldoende voor een aanpassing van het
voor een aanverwante klasse van homogekoppelde
fokprogramma.
huidige fokprogramma.
Resultaat na 5 jaar
ODAs zelfs tot zeventig geconjugeerde C atomen
(totale lengte molecuul: 8.2 nm). Van deze serie van
Resultaat na 5 jaar
Gebruikers
verbindingen werden de optische eigenschappen
Het project heeft een wezenlijke bijdrage gele-
Hendrix Genetics BV (Boxmeer) / ID-Lelystad BV
onderzocht (absorptie, fluorescentie, zowel in oplos-
verd aan de ontwikkeling en invoering van merker
(Lelystad) / TOPIGS Research Center IPG
sing als in film). Dit leidde tot op de opheldering van
ondersteunde selectie bij varkens. Mede door de
(Beuningen / Wageningen Universiteit & Research-
de oorsprong van de absorptie van zichtbaar licht door
ontwikkeling op het gebied van genomics (eind 2009
centrum (Wageningen)
polydiacetylenen: intermoleculaire interacties in de
wordt de genoom sequentie van het varken verwacht)
vaste fase geven hiervoor aanleiding.
leidt het gebruik van genomische informatie in de
varkensfokkerij tot een revolutionaire verbetering van
Resultaat na 10 jaar
Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen.
fokprogramma’s. Het project heeft bijgedragen aan
de ontwikkeling van de kennisbasis die nodig is voor
deze implementatie. Nieuwe onderzoeksprojecten zijn
Gebruikers
gestart waarin in samenwerking met bedrijfsleven
Energieonderzoek Centrum Nederland (Petten) /
wordt gewerkt aan benutten van de kansen die ge-
Holst Centre (Eindhoven) / Shell Global Solutions
nomics biedt voor het verbeteren van fokprogramma’s
(Amsterdam)
bij varkens. In een huidig STW-project wordt specifiek
gekeken naar de mogelijkheden om imprinting effecten te benutten in fokprogrammas. Het project heeft
geresulteerd in patent toegekend in 2003.
Resultaat na 10 jaar
In 2012 is een publicatie over het varkensgenoom
verschenen in Nature (491:393-398, doi:10.1038/
nature11622) met Martien Groenen (WU) als eerste
auteur. Dit onderstreept de vooraanstaande rol die
Wageningen Universiteit speelt op het gebied van
varken genomics-onderzoek. De subsidie van STW
en de samenwerking met het bedrijfsleven hebben
bijgedragen aan deze vooraanstaande positie. Het
door STW gefinancierde onderzoek heeft bijgedragen aan de ontwikkeling en invoering van merker
ondersteunde selectie, ook wel aangeduid als genomische selectie, bij varkens. Het STW-project heeft
bijgedragen aan de ontwikkeling van de kennisbasis
62
Utilisatierapport STW 2014
Tools for risk-analysis of pathogen
spread in the vegetable industry.
A comparison of organic and
conventional production chains
05699 Measuring pressure head
dynamics with osmotic
tensiometers to improve
irrigation practices
CBA
05828 Projectleider Prof.dr. A.H.C. van Bruggen Programma
Open Technologieprogramma (OTP)
CCB
Projectleider Dr.ir. G.H. de Rooij Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in
655.287
euro 630.528 Totale inkomsten in euro 108.000
Totale toewijzing in euro
Contracten Geheimhouding: Wageningen
Universiteit & Researchcentrum
Totale inkomsten in
euro 103.300
Doelstelling
Instituut (Driebergen-Rijsenburg) / Plant Research
Doelstelling
Onderzoeksvraag: Wat zijn de risicofactoren die
International (Wageningen) / Productschap Tuinbouw
De ontwikkeling van een instrument dat de potentiaal
bijdragen tot besmetting en overleving van E. coli
(Zoetermeer) / Rijksinstituut voor Volksgezondheid
van het bodemwater kan meten. Het gaat om het
O157:H7 en Salmonella enterica tijdens de productie
en Milieu (Bilthoven) / The Greenery International
bereik van nat naar droog tot het punt waar planten-
van groenten. Doelstellingen: (1) DNA-technieken
(Barendrecht) / Voedsel en Waren Autoriteit
wortels niet langer in staat zijn water aan de bodem
ontwikkelen voor detectie van E. coli O157:H7 en
(Eindhoven, Zutphen)
te onttrekken. Het idee was om een meter te maken
Salmonella enteria. (2) Risicofactoren bepalen voor
die niet met water gevuld is, maar om het water te
de overleving en kolonisatie van menselijke patho-
vervangen door een polymeeroplossing met een hoge
genen. (3) Quantitatieve risicoanalyse uitvoeren
osmotische druk. Hiermee kunnen irrigatiegiften stra-
voor ziektekiemen in de groenteproductieketen
tegischer worden gepland zodat de oogst per kubieke
met behulp van modellen, en HACCP protocollen
meter irrigatiewater geoptimaliseerd kan worden.
formuleren (utilisatie).
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
In dit project (volgend op een project waarin een prototype
qPCR technieken met een interne controle voor
is ontwikkeld) hebben we een polymeer gevonden dat
E. coli O157:H7 en Salmonella enteria is ontwikkeld.
functioneert onder diverse (extreme) bodemomstandig-
Beide pathogenen kunnen sla binnendringen.
heden. De tensiometer presteert aantoonbaar veel beter
De kwaliteit van voer bepaalt de overleving in
in droge bodems dan bestaande instrumenten. ECO Cera-
koeienmest. Een risicomodel voor de besmetting
mics ontwikkelt en fabriceert de keramieken neus. Keller
van sla door E. coli O157:H7 werd ontwikkeld. De
heeft de druksensor voor langdurig stand-alone gebruik
risico’s op besmetting van sla zijn laag, en zeker niet
geschikt gemaakt. Ook is het design van de tensiometer
hoger voor biologische dan gangbare bedrijven. Een
aangepast voor installatie in het veld. De interesse van een
simulatiemodel voor overleving E. coli O157:H7onder
aantal in bodem instrumentatie gespecialiseerde bedrijven
verschillende omstandigheden is ontwikkeld.
wekt de verwachting dat bovenstaande ontwikkelingen
zullen leiden tot een verkoopbaar product.
Resultaat na 10 jaar
De resultaten van dit project hebben publicaties
Resultaat na 10 jaar
opgeleverd waarvan sommige vaak geciteerd zijn.
De tensiometer wordt inmiddels ingezet bij diverse
Het onderzoek binnen dit project heeft de basis
gerenommeerde instellingen in bijvoorbeeld Nederland
gelegd voor vervolg onderzoek bij verschillende
(Wageningen UR, Radboud Universiteit Nijmegen, ITC
instituten in Europa en de VS. Het probleem van de
Faculty of Geo-Information Science and Earth Observa-
microbiologische veiligheid van verse groenten is
tion van de Universiteit Twente), Duitsland (Helmholtz
nog steeds eminent. De EHEC uitbraak in Duitsland
Zentrum für Umweltforschung in Halle en in Helmoltz
gedurende 2011 met kiemgroenten is hiervan een
Forschungszentrum Jülich) en Brazilië (Universiteit van
goed voorbeeld. Onderzoekers gepromoveerd binnen
São Paulo). Het instrument wordt in de wetenschappe-
dit STW-project zijn nog steeds werkzaam in de
lijke wereld gezien als de standaard voor het meten van
microbiologie en doen deels nog steeds onderzoek
het potentiaal van het bodemwater in het droge bereik
aan de ecologie van humaan pathogenen in het
(Whalley et al. 2013). Dit vertaalt zich in een groeiende
milieu en groenten. Er zijn recentelijk weer nieuwe
belangstelling uit bijvoorbeeld Brazilië, China, Israël en
nationale en internationale projecten gestart betref-
de VS. De verwachting is dat de verkoopaantallen ver-
fende dit onderwerp, waarbij wordt gebouwd op de
der zullen stijgen waardoor het aantrekkelijk wordt voor
resultaten behaald in het STW-project. Ook de sector
een commerciële partij om de productie over te nemen.
is intensief bij betrokken.
Gebruikers
Gebruikers
ALTERRA (Wageningen) / ECO Ceramics BV (Velzen-
Bakker Barendrecht (Ridderkerk) / Biologica
Noord) / ENRIN (Wageningen) / KELLER Meettech-
(Utrecht) / Keygene N.V. (Wageningen) / Louis Bolk
niek BV (Reeuwijk) / Universiteit Twente (Enschede)
STW-projecten 2003
63
Application of the biological
sulfur cycle under halo-alkaliphilic
conditions for high pressure
natural gas desulfurisation
05939 CCB
Stress inducible gene expression
and its impact on seed and plant
performance
05989 CCA
The role of ethylene production and
perception, in the interaction of
botrytis cinerea and tomato perspectives for reducing post-harvest loss
06084 ACB
Projectleider Prof.dr.ir. A.J.M. Stams Programma Open
Projectleider Dr. H.W.M. Hilhorst Programma Open
Projectleider Dr. J.A.L. van Kan Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in
euro 834.000 Contracten Geheimhouding: Techni-
900.981
sche Universiteit Delft, Wageningen Universiteit &
zaadkwaliteit
Totale toewijzing in euro
Octrooien Werkwijze voor het meten van
Totale inkomsten in euro 216.750
Researchcentrum, Paques BV, Shell Global Solutions
Totale toewijzing in
euro 442.000 Octrooien Novel necrosis and ethylene
inducing proteins from Botrytis
Totale inkomsten in
euro 193.000
International BV; Optie: Paques BV, Shell Global
Solutions International BV
Totale inkomsten in euro
167.500
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Doel is om samen met Paques BV en Shell Global
In de tuinbouwsector is een goede zaaizaadkwali-
De schimmel Botrytis cinerea veroorzaakt ziektes
Solutions International BV een nieuw biotechnolo-
teit van groot belang. Het doel van dit project was
in veel tuinbouwgewassen, waaronder tomaat.
gisch proces te ontwikkelen om H2S te verwijderen
om door toepassing van kwaliteitsverhogende
Het project richt zich op de rol van het fytohormoon
uit zure gassen in de olie- en gas industrie.
behandelingen (primen) de genen te identificeren
ethyleen in de interactie van Botrytis met tomaat.
die geassocieerd zijn met de diverse aspecten van
De rol van ethyleenproductie en ethyleenperceptie
zaadkwaliteit, in het bijzonder tolerantie tegen
wordt bestudeerd in de plant én de schimmel. Ook
In dit project is een biotechnologisch proces om H2S
diverse vormen van abiotische stress. Deze genen
wordt de rol bestudeerd van fytotoxische eiwitten
gas te verwijderen uit zogenaamde zure gassen, zoals
kunnen als moleculaire merkers gebruikt worden
die de schimmel Botrytis uitscheidt en die in de plant
geproduceerd in de olie en gas industrie, ontwikkeld.
bij selectie in de veredeling en bij het volgen van
ethyleenproductie en celdood veroorzaken.
Resultaat na 5 jaar
zaadkwaliteit tijdens het productieproces.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 10 jaar
De joint venture Paqell (http://www.paqell.com) is
Resultaat na 5 jaar
Productie en perceptie van ethyleen door tomaten-
opgericht door Paques BV en Shell Global Solutions
Er is in tomatenzaad een tiental genen geïdentificeerd
planten heeft geen effect op Botrytis ziekteontwik-
International BV. Het doel van deze joint venture is
waarvan de expressie een sterke correlatie vertoont
keling. Planten die geen ethyleen produceren of
om de biologische ontzwaveling in de olie en gas-
met diverse aspecten van zaadkwaliteit, zoals kieming,
ethyleen overproduceren, maar ook planten die niet
technologie verder te exploiteren. Deze joint venture
kiemenergie, stresstolerantie en zaailingkwaliteit.
op ethyleen reageren zijn even gevoelig voor Botrytis
is ook de medefinanciering van twee AIO projecten
Transcripthoeveelheden van deze genen in droog
als gewone tomaat. Botrytis scheidt twee eiwitten
bij het Watertechnologie Instituut Wetsus, die
zaad hebben een voorspellende waarde voor zaad-
uit met fytotoxische werking. Deze eiwitten kunnen
voortbouwen op de resultaten die in het STW-project
kwaliteit die onafhankelijk is van cultivar, zaadpartij
in lage concentratie plantencellen doden. In 2004 is
05939 verkregen zijn.
of zaadvoorbehandeling. Er is internationaal octrooi
een octrooiaanvraag ingediend voor gebruik van de
aangevraagd voor het gebruik van deze genen (en
fytotoxische eiwitten als herbicide en in de resisten-
homologen) in de zaaizaadproductieketen. Inmiddels
tieveredeling. Drie bedrijven hebben op het octrooi
Paques BV (Balk) / Shell Global Solutions
loopt een nieuw STW-project dat de genetische
een test- en ontwikkellicentie genomen, inkomsten
International BV (Amsterdam) / Wageningen
achtergrond van zaadkwaliteit tracht te ontrafelen.
6 k€. De octrooiaanvraag is in 2007 ingetrokken.
Gebruikers
Universiteit & Researchcentrum
Resultaat na 10 jaar
Bij STW zijn geen verdere gegevens bekend.
Resultaat na 10 jaar
Twee bedrijven die geen lid van de gebruikerscommissie waren hebben, na intrekking van het octrooi,
Gebruikers
preparaten ontvangen van de fytotoxische eiwitten
Bejo Zaden BV (Warmenhuizen) / De Kooi
om toetsen uit te voeren. Beide bedrijven hebben
Zaad-technologie (Enkhuizen) / Enza Zaden BV
daarna geen verdere interesse getoond.
(Enkhuizen) Monsanto Holland BV (Bergschenhoek) /
Nunhems Netherlands BV (Nunhem) / Plant
Gebruikers
Research International (Wageningen) / Rijk Zwaan
Monsanto Holland BV (Bergschenhoek) /
Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier) / Wageningen
Productschap Tuinbouw (Zoetermeer) / Syngenta
Universiteit & Researchcentrum
Crop Protection (Greensboro, Verenigde Staten) /
Wageningen Universiteit & Researchcentrum
64
Utilisatierapport STW 2014
Functional genomic characterisation
of non-host resistance to downy
mildew species in lettuce and
related plant species
06212 CBA
Projectleider Prof.dr. R.G.F. Visser Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
882.992
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 199.992
Doelstelling
Dat deze nieuwe tool effectief is, bewijst de eerste
Valse meeldauw is de belangrijkste ziekte in slateelt
vinding van een interactie tussen één kandidaat
wereldwijd. Het project heeft tot doel om de niet-
effector en de wilde sla-soort. Als gevolg van de
waard-resistentie uit een wilde slasoort tegen valse
succesvolle resultaten is er een nieuw STW-project
meeldauw te karakteriseren voor het aantal verklaren-
gestart in 2013 tussen WUR, UU en vijf veredelings-
de genen, hun positie op het genoom, hun onderlinge
bedrijven, waarin effectoren en complexe interacties
interactie en het mechanisme. Het utilisatiedoel was
tussen resistentie-genen een rol spelen.
het verkrijgen van meer achtergrondkennis, cultuursla-lijnen verrijkt met resistentiegenen van wilde sla
Gebruikers
en moleculaire merkers geassocieerd met de resisten-
Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Enza Zaden
ties voor gebruik in veredeling.
Research and Development BV (Enkhuizen) /
Monsanto Holland BV (Wageningen) / Nunhems
Resultaat na 5 jaar
Netherlands BV (Nunhem) / Rijk Zwaan Zaadteelt
Vijftien resistentie-verklarende gebieden, QTLs, zijn
en Zaadhandel BV (De Lier) / Seminis Vegetable
geïdentificeerd op het sla-genoom. Uit een inten-
Seeds (Woodland, Verenigde Staten) / Syngenta
sieve studie naar de onderlinge interactie en het
Seeds BV (Enkhuizen) / Vilmorin S.A. (La Menitre,
mechanisme van de vier waardevolste QTLs, blijkt dat
Frankrijk)
drie specifieke QTLs voldoende zijn voor volledige
resistentie. Verdere terugkruising van deze QTLs
heeft geleid tot: (1) meer kennis: fijnkartering van
de positie van de QTLs, (2) een beter product:
gecultiveerd resistent veredelingsmateriaal
(3) betere veredelingtools: nauwgekoppelde moleculaire merkers en nieuwe specifieke biotoetsen
en (4) betere onderzoekstools: een zogenaamde
‘gene-silencing’ functionele toets in sla. Voortvloeiend
uit deze resultaten is er een nieuw onderzoeksproject
gestart binnen TTI-Groene Genetica.
Resultaat na 10 jaar
Binnen het TTI-Groene Genetica project (2008-2012)
is de resistentie van de wilde sla-soort verder bestudeerd. Uit de karakterisatie door middel van fijnkartering en het stapelen van drie specifieke resistentie
QTLs op volwassen plant niveau in veld-situaties
(gangbare teelt), blijkt dat de overerving meer complex
is dan verwacht en waarschijnlijk berust op epistatische interacties. Een nieuwe strategie, gebaseerd op
het selectief genotyperen van fenotypische extremen
in verschillende splitsende populaties, is opgezet en
identificeerde inderdaad een epistatische interactie
tussen drie loci. Een potentiele patent-aanvraag is
op touw gezet. Verder is een samenwerking met de
Van der Ackerveken groep van Universiteit Utrecht
gestart betreffende het identificeren van pathogeen
effectoren, als moleculair hulpmiddel voor een alternatieve identificatie van resistentie-genen in sla.
STW-projecten 2003
65
03
Lijst gebruikers bij
STW-projecten 2003
Lijst van gebruikers betrokken bij projecten
gestart in 2003.
Lijst van gebruikers bij STW-projecten 2003
67
4creadvice BV
(Maarn) 05884
Aa
Aalborg University
Cc
ASM Microchemistry Ltd
Deutsche Montan
(Helsinki, Finland) 06174
C2V
ASML Netherlands BV
(Enschede) 05990
(Essen, Duitsland) 05761
(Veldhoven) 05636 / 05766,
Calduran Kalkzandsteen
Deutsches Zentrum für Luft-
05777 / 05990 / 06093
(Harderwijk) 06211
Technologie GmbH
und Raumfahrt (DLR)
(Aalborg, Denemarken) 05851
Astellas Pharma BV
Cam Bioceramics BV
(Göttingen, Köln Duitsland)
ABB Lummus Global BV
(Leiden) 05897 / 05952 /
(Leiden) 06052 / 06205
06198
(‘s-Gravenhage) 05784
06110
CGG-Jason Netherlands BV
Dialog Semiconductor BV
Abbott Healthcare Products BV
AstraZeneca
(Leidschendam) 05763
(‘s-Hertogenbosch) 06015
(Weesp) 05950, 06035
(Södertälje, Zweden) 05897
Chevron
DNV GL
Abbott Healthcare Products BV
ASTRON - Netherlands Institute
(Houston, San Ramon,
Verenigde Staten) 05756
(Arnhem) 05975
(Weesp) 05897
for Radio Astronomy
DNW - The German-Dutch
Academisch Medisch Centrum
(Dwingeloo) 05893 / 06000 /
(Amsterdam Zuidoost) 05695 /
05918 / 05973
06067
(Nijmegen) 06028
Atos Consulting
City University London
Dow Benelux BV
Academisch Ziekenhuis
(Rijswijk) 06051
(London, Groot-Brittannië)
(Terneuzen) 06045 / 06057
Maastricht
Avantis Pharma
06190
Draka Comteq Fibre BV
(Maastricht) 06122
(Frankfurt am Main,
Duitsland) 05897
Controllab Products BV
(Eindhoven) 06093 / 06265
ACRB
(Enschede) 06012
DSM
(Lemmer) 05805
Aventis Pharma
COVIDIEN
(Heerlen) 06057
ADEX BV
(Frankfurt, Duitsland) 05897
(Petten) 06069
DSM Food Specialties
(Venlo) 05633 / 06172
Bb
Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV
(Rijswijk) 05829
BAAT Medical Products BV
Aeronamic BV
(Hengelo) 05998
Chiralix BV
Wind Tunnels
(Marknesse) 06198
Cyclotron VU BV
(Delft) 06041
(Amsterdam) 06120
DSM NeoResins
CZL Tilburg BV
Oppervlaktetechnieken
(Tilburg) 05633 / 06272
(Waalwijk) 06058
DSM Research BV
(Almelo) 06157
Bakker Barendrecht
AHC Oppervlaktetechnieken
(Ridderkerk) 05814
(Eindhoven) 05633 / 06172
BASF Nederland BV
AkkoLens International BV
(De Meern) 05784 / 06030
DAF Trucks NV
(Geleen) 06058
Dd
(Geleen) 06028 / 05537 /
05784 / 06058 / 06102
DSM Resolve
(Breda, Delft) 06190
Bejo Zaden BV
(Eindhoven) 05636 / 06019
Dutch Space BV
Akzo Nobel Chemicals BV
(Warmenhuizen) 05989
Dantec Dynamics GmbH
(Leiden) 05792 / 06012 / 06019
(Arnhem) 06058 / 06102
(Deventer) 06067
Belastingdienst
(Ulm, Duitsland) 06019
(Apeldoorn) 05759
Dassault Aviation
Ee
Albemarle Catalysts Company BV
Betronic Solutions BV
(Argenteuil, Frankrijk) 06019
Eaton-Holec
(Amsterdam) 06057
(Amsterdam) 05984
De Kooi Zaadtechnologie
(Hengelo) 05975
Algemene Rekenkamer
Bioclinica
(Enkhuizen) 05989
ECO Ceramics BV
(‘s-Gravenhage) 05759
(Leiden) 06122
Defensie Materieel
(Velzen-Noord) 05784 / 05828
Organisatie (DMO)
Alphatron Medical Systems BV
Biologica
(Rotterdam) 05973
(Utrecht) 05814
(‘s-Gravenhage) 06170
(Nijmegen) 06052
ALTERRA
Biomedical Primate Research
Deloitte Accountants BV
Energieonderzoek Centrum
(Wageningen) 05828
Centre
(Amstelveen) 05759
AMO Groningen BV
(Rijswijk) 06009
Deltares
(Groningen) 06190
BioMérieux BV
(Utrecht) 05723 / 05805 /
Andries Geerse
EMCM
Nederland
(Petten) 06265 / 05740 /
05984 / 06030 / 06265
(Boxtel) 06009
06037
ENRIN
BMT ARGOSS BV
(Wageningen) 05828
Enza Zaden BV
(Rotterdam) 06006
(Marknesse) 05805
(Delft) 05723 / 05761 / 05805 /
06037 / 06103
APP
Boehringer Ingelheim
DeMaCo Holland BV
(Enkhuizen) 05989 / 06212
(Noord-Scharwoude) 05998
Enza Zaden Research and
Stedenbouwkundige
(Klundert) 05754
Pharmaceuticals Inc.
Demar Laser BV
(Schiedam) 06038
(Ridgefield,
Verenigde Staten) 06120
Aquacare Europe BV
BSI
Departamento de
(‘s-Hertogenbosch) 06115
(Baarn) 06094
ASM Europe BV
BuNova Development BV
(Los Teques, Venezuela)
Ericsson Telecommunicatie BV
(Almere) 06265
(Zwolle) 06105
05756
(Rijen) 05653
Applikon Biotechnology BV
ASM International NV
(Almere) 06174
(Hengelo) 05927
Manejo Integrado de
Deutsche
Forschungsgemeinschaft
(Bonn, Duitsland) 05829
68
Utilisatierapport STW 2014
Development BV
(Enkhuizen) 06212
Erasmus MC
(Rotterdam) 05695 / 05840
Ernst & Young
(‘s-Gravenhage) 05759
ESTEC - European Space Research
and Technology Centre
(Noordwijk) 05754 / 05848 /
06000 / 06198
Ff
Medis Medical Imaging Systems BV
(Lelystad) 06222
Keygene NV
HL-Planartechnik GmbH
(Wageningen) 05814
Micronit Microfluidics BV
(Dortmund, Duitsland) 05990
Klep BV
(Enschede) 05950
Holland Railconsult
(Etten leur) 06094
Mifa Aluminium BV
(Utrecht) 05761
Koninklijk Instituut
(Venlo) 05633 / 06172
voor de Tropen
Ministerie van Defensie
Fabrique
Holst Centre
(Delft) 06071
(Eindhoven) 05740 /
06040 / 06238
Federal Biological Research
Kk
HKV Lijn in water
(Leiden) 06122
(Amsterdam) 06009
(‘s-Gravenhage) 06042
Koninklijk Verbond
Mitutoyo Research
Centre for Agriculture and
HRP Thruster Systems BV
van Nederlandse
Forestry
(Krimpen aan de Lek) 06170
Baksteenfabrikanten
Center Europe BV
(Veenendaal) 05927
(Darmstadt, Duitsland) 05884
Human Optics AG
(Velp) 06211
Modiquest Research BV
FEI Company
(Erlangen, Duitsland) 06190
Koninklijke Marine
(Oss) 05898
(Eindhoven) 05624
Hurks Beton
(‘s-Gravenhage) 05805
Monsanto Holland BV
FIBRICON
(Veldhoven) 05829
Koppert BV
(Bergschenhoek) 05989 /
(Nieuwegein) 05829
Hydronamic BV
(Berkel en Rodenrijs) 06094
06084
Flowserve BV
(Papendrecht) 05723
KPMG Accountants NV
(Wageningen) 06212
(Amsterdam) 05759
MSD Oss
(Hengelo) 06157 / 6170
Ii
Fokker Aerostructures BV
(Hoogeveen) 06019
IHC Parts & Services BV
FOM-instituut DIFFER
(Kinderdijk) 06157 / 06170
(Oss) 05897 / 06035
KWR Watercycle
Research Institute
MTI Holland BV
(Nieuwegein) 06103
(Kinderdijk)
(Nieuwegein) 06174 / 06265
IMEC
Fugro Ingenieursbureau BV
(Leidschendam) 05761
(Leuven, België)
05901 / 06017
Lambert Instruments BV
FUJIFILM Manufacturing
INA Naftalin Oil Co.
(Roden) 05973
NanoMagnetics Ltd.
(Zagreb, Kroatië (Hrvatska))
LaVision
(Bristol, Groot-Brittannië)
05756
(Goettingen, Duitsland) 05695
06017
Inalfa Metal BV
Leids Universitair Medisch
Nationaal Lucht- en
Europe BV
(Tilburg) 06205
Gg
06157, 06170
(Hamont-Achel, België) 05927
Ll
Centrum
Nn
Ruimtevaartlaboratorium
Gaz de France
Indac BV
(Leiden) 05695 / 05952 / 06122
(Amsterdam) 05636 / 05780 /
(Saint Denis la Plaine,
Frankrijk) 05756
(Enschede) 05766
Liander
06157 / 06198
Industrial Automation Integrators
(Arnhem) 05984
(Marknesse) 05636 / 06019
GE Healthcare
(Veldhoven) 06019
Licentec
Nationale Politie
(Eindhoven) 06069
Ingenieursbureau Svasek BV
(Utrecht) 05918
(Zoetermeer) 06051
Gemeente Rotterdam
(Rotterdam) 06037
LioniX BV
Nederland Maritiem Land
(Rotterdam) 05723 / 06037
Integrated Mechanization
(Enschede) 05990 / 06067 /
(Rotterdam) 06170
06159
Nederlands Vaccin Instituut
GN ReSound BV
Solutions BV
(Eindhoven) 06042
(Almelo) 05950
LMS International NV
(Bilthoven) 05898 / 05950
Grodan Rockwool BV
Intervet International / MSD
(Leuven, België) 05636
Nederlandse Aardolie
(Roermond) 05884
Animal Health UK Ltd
Logica Nederland BV
(Rotterdam) 05780
Hh
(Milton Keynes,
Groot-Brittannië) 06029
Louis Bolk Instituut
NedTrain BV
Haldor Topsøe A/S
Intervet International BV /
(Driebergen-Rijsenburg)
(Utrecht) 05780
05814
New Products
(Lyngby, Denemarken) 05624
Harlan Nederland
MSD Animal Health
(Boxmeer) 06029
(Horst) 06052
Hatenboer-Water BV
Jj
Maatschappij BV
(Assen) 05756 / 05763
Luchtverkeersleiding Nederland
Industrial Design BV
(Schiphol Airport) 05780
(Delft) 06071
Lummus Technology Inc.
Norit Process Technology BV
(Schiedam) 06115
Janssen Pharmaceutica NV
(Bloomfield, Verenigde staten)
(Enschede) 06115
Hauzer Techno Coating BV
(Beerse, België) 05897
06045
NTS OPTEL BV
(Venlo) 06174
JDS Uniphase
Havenbedrijf Rotterdam NV
(Rotterdam) 05723
(Bloomfield,
Verenigde Staten) 06067
Maastricht University
Hendrix Genetics BV
Johnson Pump Water BV
(Maastricht) 06041 / 06120 /
(Boxmeer) 05809
(Assen) 06157
05695
Nunhems Netherlands BV
Hep-Art Medical Devices BV
KELLER Meettechniek BV
Martini Ziekenhuis
(Nunhem) 05989 / 06212
(Voorburg) 05918
(Reeuwijk) 05828
(Groningen) 05973
(Nijmegen) 05624
Mm
Nuclear Research and
Consultancy Group
(Petten) 06069
Nutricia Research BV
(Utrecht) 06041
Lijst van gebruikers bij STW-projecten 2003
69
NXP Semiconductors
Philips Research
Rijkswaterstaat
SKF Engineering &
(Eindhoven) 05766 / 05901,
06015 / 06098 / 06139 / 06159
(Nijmegen) 06015
(Arnhem, Delft) 06222
(Rotterdam) 05723
(Rijswijk) 05723 / 05805
(Nieuwegein) 05636
(Leuven, België) 06015 /
(Aachen, Duitsland) 06093
(Eindhoven) 05653 / 05851 /
05893 / 05901 / 05950 / 06040
/ 06051 / 06058 / 06069 /
06120 / 06139 / 06159 / 06238
(Wageningen) 06069
(Nieuwegein) 05636 /
06139 / 06174
Philips Research Europe -
Rockwool/Grodan BV
05777 / 05927
NXP Semiconductors Belgium NV
Eindhoven
Oo
Océ Technologies BV
(Eindhoven) 05653 / 05998 /
06159 / 06238
RIKILT Wageningen UR
Research Centre BV
SKF Research &
Development Company BV
(Roermond) 05884
Spanbeton BV
Rolan Robotics BV
(Koudekerk a/d Rijn) 05829
(Zwaag) 05927
Stichting Duits Nederlandse
(Venlo) 05738 / 06012 /
06058 / 06098
Philips Research Laboratories
Romanian Ministry of
(Eindhoven) 05952 / 06042
National Defence
OctoPlus NV
Plant Research International
(Bucharest, Roemenië) 06000
(Leiden) 06110
(Wageningen) 05814 / 05884
/ 05989
Roth & Rau BV
(Utrecht) 06105
(Eindhoven) 05901 / 06174
Stichting Maritiem Research
ODME BV
(Eindhoven) 05777
Polymer Laboratories
Royal HaskoningDHV
OMEGA Laser Systems BV
(Middelburg) 06058
(Amersfoort) 05723 / 06019
(Eindhoven) 06006
(Zaandam) 05829
(Enschede) 05927
Polymer Laboratories Ltd
Omicron NanoTechnology GmbH
(Taunusstein, Duitsland) 05901
(Church Stretton,
Groot-Brittannië) 06058
RSP Technology BV
OptiSense BV
Procornea Nederland BV
(Delfzijl) 05633 / 06172
(Enschede) 06067
(Eerbeek) 06190
OST - Smartline
Prodrive BV
Windtunnel
(Marknesse) 06198
Stichting FOM
Instituut Nederland
(Wageningen) 06170 / 06102 /
06157 / 06170
Stichting Toegepast Onderzoek
Waterbeheer (STOWA)
(Amersfoort) 05987
Stork Materials Technology
Ss
(Amsterdam) 05927
(Moerdijk) 05927
(Son) 05984
SABIC T&I, STC Geleen
StrateGis Groep BV
Oxford Instruments
Productschap Tuinbouw
(Geleen) 06045
(Voorburg) 06006
(Bristol, Groot-Brittannië)
(Zoetermeer) 05814 / 06084
Schöyer Consultancy BV
Stream-iD
(Zoetermeer) 05754
(Beek en Donk) 05633 / 06172
06174
Pp
Rr
SDU Indentification
STS BV
R&D Posttuttak
(Haarlem) 06051
(Amsterdam) 06098
Switchgear Research Laboratory
Paques BV
(Trondheim, Noorwegen)
Seminis Vegetable Seeds
(Balk) 05939 / 05987
05756
(Woodland, Verenigde Staten)
(Sevastopol, Oekraïne) 05975
PD&E Automotive Solutions BV
Radboud Universitair
06212
Synapse BV
Sendt
(Maastricht) 06028
(Helmond) 06019
Medisch Centrum
Perimed AB
(Nijmegen) 05898 / 05973 /
(Roosendaal) 06019
Syngenta Crop Protection
(Järfälla, Zweden) 05840
06120
Shell Global Solutions
Radboud Universiteit Nijmegen
(Amsterdam) 05740 / 06030 /
(Greensboro,
Verenigde Staten) 06084
(Nijmegen) 06198
05784
Syngenta Seeds BV
(Eindhoven) 05653
RECEMAT International BV
Shell Global Solutions
(Enkhuizen) 06212
Philips Electronics Nederland BV
(Krimpen a/d IJssel) 05784
Philips Digital Systems
Lab Eindhoven
International BV
Tt
(Eindhoven) 06058
Reden BV
(Amsterdam) 06105 / 05537 /
Philips Extreme UV GmbH
(Hengelo) 06012
05738 / 05939 / 06030 / 06102
Tata Steel
Shell International Exploration
(Aachen, Duitsland) 06093
Renishaw Benelux BV
Philips Healthcare Nederland BV
(Prinsenbeek) 05777
(Best) 06069
Richard Wolf GmbH
(Rijswijk) 05756 / 05763 /
(IJmuiden) 05633 / 05927 /
06172 / 06238
(Velsen-Noord) 06019
Philips Innovation Services
(Knittingen, Duitsland) 05973
06104
Technische Universiteit Delft
(Eindhoven) 05636 / 05777 /
05792 / 05848 / 05927 / 06012
Rijk Zwaan Zaadteelt en
Philips Lighting BV
(De Lier) 05989 / 06212
(Eindhoven) 05984 / 06093 /
05636 / 05984 / 06093 / 06265
Rijksinstituut voor Integraal
Philips Lumileds Lighting
Company
(Best) 06159
Zaadhandel BV
(Delft) 05756 / 05763 / 05766 /
05780 / 05792 / 05848 /
Shell Research and
05927 / 05975 / 06019 /
Technology Centre
06105 / 06122 / 06170 /
(Amsterdam) 06170
06174 / 06198 / 06211
Afvalwaterbehandeling
Siemens AG
Technische Universiteit
(Arnhem) 06037 / 06222
(Berlijn, Duitsland) 05990 /
Rijksinstituut voor
05975
Volksgezondheid en Milieu
Rijksuniversiteit Groningen
(Groningen) 05636 / 06038
Utilisatierapport STW 2014
Shell International Oil Products BV
(Amsterdam) 06045
Zoetwaterbeheer en
(Bilthoven) 06009 / 05814
70
and Production BV
Singulus Mastering BV
(Eindhoven) 06238
Eindhoven
(Eindhoven) 05901 / 06017 /
06104 / 06211 / 05653 /
05754 / 05756 / 05848 /
06040 / 06057 / 06105 /
06139 / 06174 / 06211 / 06265
Technolution BV
Universiteit Twente
Wieslab BV
(Gouda) 06098
(Enschede) 05636 / 05754 /
(Nijmegen) 05898
Thales Cryogenics BV
05828 / 05927 / 06012 /
Witteveen+Bos
(Eindhoven) 05998
06052 / 06105 / 05636 /
Thales Nederland BV
05840 / 05998 / 06012 /
(Deventer) 06103
(Rotterdam) 05805
(Hengelo) 06000
06015 / 06067 / 06159
WL - Delft Hydraulics
The Greenery International
Universiteit Utrecht
(Delft) 06222
(Barendrecht) 05814
(Utrecht) 05780 / 06006 /
06028 / 06069 / 06071 / 06110
TI Pharma
Xx
(Leiden) 06110
Universiteit van Amsterdam
Xilinx Ireland
Tilburg University
(Amsterdam) 06058
(Saggart County, Ierland)
(Tilburg) 05759
TMS International BV
(Oldenzaal) 05998
06098
Vv
Van Voorden Gieterij BV
TNO
(Zaltbommel) 06170
(Apeldoorn) 06045
(Delft) 05537 / 05636 / 05780 /
05792 / 05829 / 05927 /
06019 / 06104 / 06105 / 06265
(Den Haag) 05893 / 06000
(Eindhoven) 06040
(Rijswijk) 05754 / 06198
(Utrecht) 05761 / 05763 /
Veenstra AccountancyConsultants
(Naarden) 05759
Vereniging Nederlands
Kalkzandsteen Platform
(Huizen) 06211
Vilmorin S.A.
(La Menitre, Frankrijk) 06212
05805
Vitens Laboratorium
TOPIGS Research Center IPG
(Leeuwarden) 06115
(Beuningen) 05809
VITO - Vlaamse Instelling voor
Town & Regional Planning
Consultants
Technologisch Onderzoek
(Mol, België) 06265
(‘s-Gravenhage) 06006
Voedsel en Waren Autoriteit
TRUMPF Laser Nederland BV
(Eindhoven, Zutphen) 05814
(Alphen aan de Rijn) 05927
Vrije Universiteit Amsterdam
Trumpf Nederland BV
(Amsterdam) 05759 /
05987 / 06009
(Hengelo) 05927
Twente Institute for Wireless and
Mobile Communications BV
(Enschede) 05653 / 05893
VU Medisch Centrum Amsterdam
(Amsterdam) 06110 /
06120 / 06190
Twente Solid State Technology BV
(Enschede) 05998
Twister BV
(Rijswijk) 06104 / 06170
Uu
Unilever R & D
(Begington,
Groot-Brittannië) 05950
(Vlaardingen) 05738 / 6041
Universitair Medisch Centrum
Groningen
Ww
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
(Wageningen) 05809 /
06038 / 06084 / 06094 /
05809 / 05939 / 05987 /
05989 / 06038 / 06094
Wärtsilä Netherlands BV
(Drunen) 06071 / 06170
Waterschap Hollandse Delta
(Ridderkerk) 05987
(Groningen) 05950
Waterschap Zuiderzeeland
Universitair Medisch Centrum
(Lelystad) 06222
Utrecht
Waterstromen BV
(Utrecht) 06069 / 06205
(Lochem) 05987
Universiteit Antwerpen
Westfalia Separator Membraflow
(Antwerpen, België) 06093
GmbH
Universiteit Leiden
(Essingen, Duitsland) 06030
(Leiden) 05950 / 05952
Wienerberger BV
(Zaltbommel) 06211
Lijst van gebruikers bij STW-projecten 2003
71
04
STW-projecten 2008
75
A
/
Universiteit van Amsterdam
75
C
/
Centraalbureau voor Schimmelcultures
76
CWI
/
Centrum Wiskude & Informatica
77
D
/
Technische Universiteit Delft
84
E
/
Technische Universiteit Eindhoven
92
G
/
Rijksuniversiteit Groningen
94
L
/
Universiteit Leiden
96
M
/
Universiteit Maastricht
97
N
/
Radboud Universiteit Nijmegen
98
T
/
Universiteit Twente
103
U
/
Universiteit Utrecht
105
V
/
Vrije Universiteit Amsterdam
106
W
/
Wageningen Universiteit & Researchcentrum
STW-projecten 2008
73
Uitleg projecten 2008
Hieronder staan de gegevens
die u op de projectpagina’s kunt
tegenkomen:
Titel
de titel van het project.
Project
het projectnummer, het volgnummer waarop
de projecten zijn gesorteerd.
BPI
(bijvoorbeeld BCB, zie pagina 10 en 11):
de utilisatiecategorieën waarin het project is
ingedeeld.
Programma
het programma waarbinnen het project is uitgevoerd
Projectleider
naam van de project­leider.
Toewijzing
de door STW aan dit project toegekende subsidie
(in euro).
Contracten en octrooien
soort overeenkomst die met een gebruiker is
­afgesloten (optie, licentie, bijdrage, samenwerking,
raamover­een­komst, material transfer agreement
(mta), etc.) en eventuele octrooien/octrooiaanvragen.
Inkomsten
op dit project de totaal geregistreerde inkomsten
(in euro). Dit zijn alle gelden en bijdragen in natura
(door gebruikers en derden) die op basis van een
STW-project gegenereerd werden gedurende het
hele traject. Dus van voor de start tot na afloop van
het project.
Doelstelling
een korte omschrijving van de doelstelling van
het onderzoek.
Resultaat
een overzicht van de behaalde resultaten.
Gebruiker(s)
een lijst met de namen van de gebruikers bij
het project.
74
Utilisatierapport STW 2014
A
C
Space-separated quantum cutting
in Si quantum dots for efficient
energy conversion in photovoltaics
10070 BBA
Projectleider Prof.dr. T. Gregorkiewic Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
718.809
optoelectronic devices
Universiteit
van
Amsterdam
Totale toewijzing in euro
Octrooien Direct-bandgap nano-crystalline
Totale inkomsten in euro 83.000
Doelstelling
De efficiëntie van de huidige ‘eerste’ generatie
photovoltaische cellen wordt sterk gelimiteerd door
het grote verschil tussen alle foton-energieën van het
zonnespectrum en één optimale conversie-energie
van het actieve materiaal. Si nanokristallen kunnen
hiervoor een oplossing bieden vanwege het optreden
van een bijzonder variant van kwantum splitsing:
hierbij worden meerdere excitonen gegenereerd in
naburige nanokristallen, als gevolg van de absorptie
van één hoogenergetisch foton.
Centraalbureau
voor
Schimmelcultures
Resultaat na 5 jaar
De belangrijkste resultaten van dit project zijn:
(1) het bepalen van een hoger rendement van het
kwantum splitsing proces, en (2) een aanzienlijke
vertraging van het afkoelingsproces van geëxciteerde
ladingsdragers, waarbij ‘hete’ ladingsdragers duizend
keer langzamer hun extra energie verliezen aan
warmte dan in bulk silicium. Beide effecten zijn interessant voor de PV toepassingen, omdat de meeste
energie verloren gaat door het omzetten van elektron
energie in warmte. De conversie lagen van silicium
nanokristallen kunnen toegepast worden in de zowel
op Si-wafers als op dunne film gebaseerde PV cellen.
Gebruikers
Energieonderzoek Centrum Nederland (Petten) /
FOS (Veldhoven) / Helianthos BV (Arnhem) /
MEMC Electronic Materials (Novara, Italië) / NXP
Semiconductors Belgium NV (Leuven, België)
STW-projecten 2008
75
Mechanisms of heat resistance
of food spoilage fungi
10254 CWI
BAA
10118 Projectleider Dr. J. Dijksterhuis Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
627.062
Multiscale Simulation Techniques (MUST)
Totale inkomsten in euro 24.000
Doelstelling
producten te bederven na een pasteurisatiebehandeling. Dit komt door overlevingsstructuren, ascosporen,
die hitte en droogte goed kunnen overleven, en zelfs
geactiveerd worden om te groeien door een hitte
behandeling. Deze ascosporen behoren tot de meest
BBB
Projectleider Prof.dr. U.M. Ebert Programma Perspectief -
Totale toewijzing in euro
Sommige voedselbederfschimmels zijn in staat
The start up of lighting and
lightning: Streamer discharges in
lamp ignition, electric switches
and materials processing
Totale toewij-
zing in euro 520.210 Totale inkomsten in euro 328.800
Centrum
Wiskunde &
Informatica
Doelstelling
Een beter begrip van het ontstaan van elektrische
ontladingen is van belang voor allerlei fysische
processen. Een elektrische spanningspuls laat eerst
ontladingskanalen door gassen groeien. Deze kanalen
worden streamers genoemd. De eigenschappen van
streamers zijn relevant voor bijvoorbeeld de ontste-
stress-resistente cellen die tot nu toe zijn beschreven.
king van high-intensity discharge (HID) lampen, hoog-
Het doel van dit project was om te leren hoe ascospo-
spanningstechnologie en allerlei plasma-chemische
ren in staat zijn hun biomoleculen en celonderdelen te
processen. Ook het ontstaan van aardse gammaflitsen
beschermen tegen stressvolle omstandigheden.
bij onweer hangt samen met de eigenschappen van
streamers in de hogere atmosfeer (sprites). In dit
Resultaat na 5 jaar
In de ascosporen van veel van de hitte en droogte
project zal de veelschalige dynamica van streamers
worden gemodelleerd.
resistente schimmels blijken beschermsuikers voor
te komen. We hebben een aantal nieuwe van deze
Resultaat na 5 jaar
suikers in ascosporen gevonden. Deze worden in
Het onderzoek heeft veel nieuwe modellen en
hoge concentraties opgehoopt en maken de sporen
numerieke methodes opgeleverd. Met deze modellen
bestand tegen uitdroging en droge hitte. Verder
kan het schakelproces van HID-lampen beter worden
spelen ook speciale eiwitten een rol in bescherming.
begrepen. Ook zijn de kilometers grote sprite ontla-
Deze uitkomsten zijn bijzonder relevant voor
dingen boven onweerswolken gemodelleerd. Modellen
bescherming van commerciële biomoleculen die
voor elektronenversnelling in lucht zijn ontwikkeld
moeten worden bewaard en zelfs preparaties van
voor plasma processing en aardse gammaflitsen.
hele cellen. Denk aan pro-biotica, enzymen en andere
Een Nature Geoscience publicatie over sprites and
preparaties die zouden kunnen worden bewaard bij
gammaflitsen heeft brede media-aandacht getrokken.
kamertemperatuur!
Op het gebied van plasma processing zijn nieuwe
samenwerkingen en STW-projecten tot stand geko-
Gebruikers
DSM Food Specialties BV (Delft) / Friesland-
men zijn. Zo is er een nieuw project op het gebied van
luchtzuivering met plasma technologie gehonoreerd.
Campina (Deventer) / Intervet International BV /
MSD Animal Health (Boxmeer) / Johnson & Johnson
Gebruikers
Pharmaceutical (Beerse, België) / Koppert BV
Bradford Engineering BV (Heerle) / Philips Lighting
(Berkel en Rodenrijs / TNO Zeist / Unilever R & D
BV (Eindhoven) / Technische Universiteit Eindhoven /
(Vlaardingen) / Universiteit van Amsterdam
Van der Heide BV (Kollum)
76
Utilisatierapport STW 2014
D
Towards a molecule-specific
terahertz microscope
07687 ABA
Development of a quasi-3D
morphodynamic model system and
its application to bank erosion and
meander dynamics at high curvature
07780 BBB
Projectleider Dr. P.C.M. Planken Programma Vernieu-
Projectleider Prof.dr.ir. H.J. de Vriend Programma Open
wingsimpuls - Vici
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
845.000
Totale toewijzing in euro
181.678
Technische
Universiteit
Delft
Doelstelling
Doelstelling
Het doel van het project was om een microscoop
Het voorspellen van het meandergedrag van rivieren
te ontwikkelen die met ver infrarood licht werkt.
vraagt om een goed begrip van de fysische processen
Infrarood licht wordt ook wel terahertz (THz) genoemd
van stroming en sedimenttransport in bochten.
naar de hoogte van de licht-frequentie die wordt
Om tot dit begrip te komen is een onderzoekskader
gebruikt (1 Terahertz = 1012Hz). De belangrijkste
opgesteld dat de volgende componenten kent. In de
reden om dit te doen is dat met THz licht makkelijker
eerste fase zijn metingen in natuurlijk voorkomende
onderscheid kan worden gemaakt tussen verschil-
rivierbochten gedaan. Hierna, in de tweede fase,
len moleculen dan met zichtbaar licht. Het voorstel
zijn in het laboratorium metingen verricht waarin
behelsde de ontwikkeling van zogenaamde nabije-veld
specifieke eigenschappen (zoals stroomsnelheid,
technieken om zo’n microscoop ook scherpe beelden
waterdiepte, bodem- en oeverruwheid) systematisch
te kunnen laten maken.
zijn gevarieerd om de invloed hiervan de bepalen.
De derde fase van het onderzoekskader, eveneens
Resultaat na 5 jaar
een STW-project, leidde tot een zeer gedetailleerd
Verschillende THz nabij-veld technieken zijn
stromingsmodel waarmee stromingen uit het lab goed
ontwikkeld waarbij uiteindelijk details zichtbaar
kunnen worden nagebootst. Echter, dit model is van-
konden worden gemaakt met een grootte van enkele
wege te lange rekentijden en te grote geheugeneisen
micrometers. Dit is nog niet zo scherp als een gewone
niet toepasbaar op echte rivieren, vooral als naast
microscoop, maar wel zo’n honder keer scherper
het water ook de bodem en oevers kunnen bewegen
dan tot dan toe mogelijk was met THz licht. Als
(zoals in meanderende rivieren). De vierde fase (het
onbedoeld neveneffect van het onderzoek kwamen
onderhavige project) heeft als doel om de vertaalslag
we erachter dat de technieken het mogelijk maakten
terug naar de praktijk te maken. Daarvoor dienen de
om het elektromagnetische veld, licht, met ongekende
bijbehorende modelleringsconcepten sterk vereen-
precisie in kaart te brengen. Het mooie is dat de
voudigd te zijn om het gedrag van complete rivieren
technieken nu door meerdere onderzoeksgroepen
over enkele jaren in acceptabele tijd door te rekenen.
over de hele wereld (VS, Japan, UK) gekopieerd worden
Dit project heeft als doel bovengenoemde simulatie-
voor de bestudering van moleculen en kristallen.
technieken te ontwikkelen op basis van gedetailleerde
analyses van meetdata en detailmodellering, en deze
beschikbaar te maken voor de ingenieurspraktijk.
Resultaat na 5 jaar
Op basis van gedetailleerde 3D-berekeningen aan
uiteenlopende bochtstromingen en vereenvoudigingen van gevalideerde theoretische modellen zijn
parameterisaties opgesteld om te komen tot een
efficiënte vorm van modelleren. De vereenvoudigingen
zitten in het terugbrengen van het aantal dimensies
waarin gerekend wordt, maar met behoud van de
essentiële fysische processen van stroming en
bodemligging. Voor scherpe bochten is de nietlineaire terugkoppeling van secondaire circulatie een
belangrijk en vernieuwend aspect. Daarnaast zijn
verbeteringen van de parameterisaties voor de
bodem- en oeverschuifspanning ontwikkeld, die
belangrijk zijn voor de erosie en aanzandings-processen. Deze modelconcepten zijn in een prototype
meandermodel verwerkt die voor de stroming en
STW-projecten 2008
77
Generation and manipulation
of TeraHertz plasmons for
Spectroscopy
07832 ABA
Preventing the collapse of steelreinforced buildings during fire
by increasing the high-temperature
strength of construction steel
07949 BBA
Projectleider Dr.ing. A.J.L. Adam Programma Vernieu-
Projectleider Dr.ir. S.E. Offerman Programma Vernieu-
wingsimpuls - Veni
wingsimpuls - Vidi
Totale toewijzing in euro
140.608
Doelstelling
ontwikkeling van de bodem is gevalideerd aan de
Totale toewijzing in euro
600.000
Doelstelling
hand van metingen uit het veld, uit het lab en aan de
Het doel van dit onderzoek is om oppervlakte golven,
Het instorten van de twin towers in New York in
hand van detailmodellering. Als laatste is dit model
ofwel plasmonen, op terahertz (THz) frequenties
2001 maakte pijnlijk duidelijk dat constructiestaal
toegepast op een meanderende nevengeul die is
te begrijpen, te manipuleren, en om ze te gebruiken
te slap wordt bij een grote brand. Het doel is om de
aangelegd in het kader van Ruimte voor de Rivier.
voor spectroscopische toepassingen. De belangrijkste
vuurbestendigheid van constructiestaal te verbeteren
Het model met de vernieuwde concepten laat zien
doelen zijn: (1) inzicht in de koppeling van THz-licht
door fundamenteel onderzoek naar de rol van
dat de nevengeul zich minder snel verplaatst dan
naar structuren die kleiner zijn dan de golflengte;
legeringselementen en de microstructuur van staal.
men zou verwachten op basis van een model dat deze
(2) het gecontroleerd geleiden en focusseren van THz
vernieuwde modelconcepten niet bevat. De ontwik-
licht op metaaloppervlakken; (3) de interactie verster-
keling van de nevengeul wordt goed gemonitord
ken tussen de THz licht en moleculen die kleiner zijn
We hebben een nieuw constructiestaal ontwikkeld
wat in de toekomst een interessante vergelijking kan
dan de golflengte voor nano-spectroscopie.
met sterk verbeterde vuurbestendigheid op basis
opleveren tussen modeluitkomsten en de praktijk.
Resultaat na 5 jaar
van fundamentele inzichten die we hebben gekregen
Resultaat na 5 jaar
Dit prototype meandermodel is beschikbaar via
over de rol van legeringselementen en de micro-
www.openearth.eu en momenteel worden de model-
We hebben van een nieuw THz near-field set-up
structuur van staal. Momenteel zijn we in overleg met
concepten ook in een onderzoeksversie van, het in
ontwikkeld. De belangrijkste resultaten zijn:
de industrie over de financiering van een vervolg-
de ingenieurspraktijk veelgebruikte rekenmodel,
(1) Het afbeelden van het elektrische nabije veld
traject in Europees verband om het staal verder te ver-
Delft3D beschikbaar gemaakt. Hiermee kunnen de
met sub-golflengte resolutie toegepast op metingen
beteren, breder toe te passen en richting industriële
gevonden en op praktijkgevallen geteste formulerin-
van gaten, roosters, antennes en andere nano-
productie te ontwikkelen. Voor het onderzoek hebben
gen worden gebruikt voor ingenieurstoepassingen.
formaat objecten meting van de elektrische nabije-
we veelvuldig gebruik gemaakt van de Europese
Dit maakt gevolgen van ingrepen in rivieren beter
veld van gaten die kleiner zijn dan de golflengte
supermicroscoop om in het staal te kijken tijdens een
voorspelbaar.
van het licht, inclusief de diffractie. Deze metingen
gesimuleerde brand.
bevestigen een theoretische voorspelling uit 1946.
Gebruikers
(2) Spectroscopie van cilindervormige nano-volumes,
Gebruikers
Deltares (Delft) / HaskoningDHV Nederland BV
waaruit blijkt dat deze technologie kan leiden tot
Bruker AXS BV (Delft) / FNsteel BV (Alblasserdam) /
(Nijmegen) / HKV Lijn in water (Lelystad) /
toepassingen in de farmaceutische industrie.
Koninklijke Nedschroef Holding BV (Helmond) /
Ingenieursbureau Svasek BV (Rotterdam) /
(3) Voor de eerste keer is direct een groot magneti-
OCAS (Zelzate, België) / SKF Engineering & Research
Rijkswaterstaat (Arnhem, Lelystad) / Technische
sche-nabije-veld waargenomen dat is veroorzaakt
Centre BV (Nieuwegein) / Tata Steel (IJmuiden,
Universiteit Delft / Universiteit Gent (België)
door metamaterialen. Deze grootte magnetisch-
Velsen-Noord) / Technische Universiteit Delft
nabije-velden hebben momenteel grote academische
interesse wegens de potentiele industriële toepassingen.
78
Utilisatierapport STW 2014
Intelligibility enhancement of noisy
speech
08051 BBC
Pocket Negotiator, synergy
between man and machine
08075 Nano-science and pulse technology
in favour of a sustainable and
electrochemical protection for
reinforced concrete structures
BBA
08104 BBA
Projectleider Dr.ir. R. Heusdens Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. C.M. Jonker Programma Vernieu-
Projectleider Dr. D.A. Koleva Programma Vernieuwings-
Technologieprogramma (OTP)
wingsimpuls - Vici
impuls - Veni
469.435
Totale toewijzing in euro
Totale toewijzing in euro 1.250.000
Totale toewijzing in euro 208.000
Contracten Optie: Oticon A/S, Technische
Universiteit Delft
Octrooien Noise spectrum tracking
in noisy acoustical signals; A speech intelligibility
predictor and applications thereof
Totale inkomsten in
euro 270.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het doel van het project is om een algoritme voor
Doel van dit project is het ontwikkelen van een
Het project omvat uit een integrale aanpak om
een gehoorapparaat te ontwikkelen dat specifiek
intelligent beslissingsondersteunend systeem voor
corrosie problemen aan te pakken in beton structuren
gericht is op het verbeteren van de verstaanbaarheid
onderhandelen. De aandacht voor de interactie
met gebruik van nano-composite coatings; ‘red mud’
van het spraaksignaal. Het onderzoeksteam beschikt
tussen mens en machine staat centraal. De mens
als vervanging in metselspecie en beton; nano-
over unieke kennis van spraakkarakteristieken waar-
krijgt hulp bij het in kaart brengen van de belangen
aggregates in toepassingen van civiele constructies
van bekend is dat deze de verstaanbaarheid te kunnen
en interesses van beide onderhandelaars. Daarnaast
en beschermde structuren. De geplande doelen zijn
vergroten.
krijgt de onderhandelaar biedingsadvies en geeft
duurzaamheid in de bouw, onderhoud en reparatie
een visualisatie van de onderhandelingsruimte goed
van gewapend beton.
Resultaat na 5 jaar
overzicht op de voortgang van de onderhandeling.
Het project was succesvol in de ontwikkeling van
Het idee wordt verder toegelicht in een promotiefilm-
een flexibel algoritme dat (bijna) optimaal werkt.
pje (http://ii.tudelft.nl/?q=node/7717).
Het ontwikkelde algoritme is getest op normale
gehoortoestellen onder realistische omstandigheden
Resultaat na 5 jaar
De geplande doelen zijn bereikt. De nadruk lag meer
op nano-materialen en afvalstoffen. De kathodische
Resultaat na 5 jaar
bescherming werd onderzocht door vermindering van
waarbij een grote verbetering is waargenomen van
Het prototype van de Pocket Negotiator
het anode-oppervlak en preventie regimes, beide
de ‘kwaliteit’ van de verstaanbaarheid voor normale en
(http://ii.tudelft.nl:8080/PocketNegotiator) dat
met veelbelovende resultaten. De uitkomsten
slechthorende luisteraars. Het Deense bedrijf Oticon,
gedurende het project ontwikkeld is, heeft al verschil-
hebben geleid tot nieuwe inzichten op het gebied van
fabrikant van gehoortoestellen, heeft een licentie
lende gebruikerstesten ondergaan. We hebben
duurzaamheid en innovatie. Dit heeft geleid tot
genomen op het algoritme.
een editor ontwikkeld voor het aanmaken van nieuwe
twee nieuwe beurzen gefinancierd door Agentschap.
onderhandelingsdomeinen (https://anonymous@
NL op het gebied van ‘Self Healing materialen’. De
ii.tudelft.nl/svn/pnprototype/domaineditor/release/).
onderwerpen van deze projecten zijn gebruik van
Bang & Olufsen A/S (Struer, Denemarken) / Oticon
De editor sluit aan bij de Pocket Negotiator, maar is
nano-materialen voor controle van corrosie, biobased
A/S (Smørum, Denemarken) / Radboud Universiteit
voor de veiligheid van onze servers niet gelinkt aan
coatings en pulse elektrochemie voor bio-corrosie
Nijmegen / Sennheiser Electronic GmbH & Co. KG
de Pocket Negotiator. Voor het ondersteunen van
controle. Beide projecten zijn al van start gegaan.
(Wedemark, Duitsland)
de onderhandelaar bij de meer emotionele aspecten
Gebruikers
van het onderhandelingsproces hebben we de Affect-
Gebruikers
Button (http://mmi.tudelft.nl/~joostb/#AffectButton)
Rijkswaterstaat (Utrecht) / SBRCURnet (Rotterdam) /
ontwikkeld en een training in Virtual Reality (http://
SGS INTRON BV (Sittard) / Technische Universiteit
mmi.tudelft.nl/~joostb/#Nego). Tenslotte hebben we
Delft / Technische Universiteit Eindhoven / TNO
een succesvolle internationale competitiereeks
Delft / Van der Heide BV (Kollum)
opgezet (http://www.itolab.nitech.ac.jp/ANAC2014/)
en voor een aanverwant project subsidie binnengehaald (NGI NEGOM http://www.nextgenerationinfrastructures.eu/index.php?pageID=19&itemID=5485
71&language=nl).
Gebruikers
Capgemini Nederland BV (Utrecht) / IBM Nederland
BV (Amsterdam) / Koninklijke Marine (Den Helder) /
Praction (Veldhoven) / Sense Observation Systems
BV (Rotterdam) / Stichting NIO - Nederlands Instituut
voor Onderhandelen (Eindhoven) / Thales Research
and Technology (Delft)
STW-projecten 2008
79
Frontier Exploration for Oil and Gas
Using SeismicBackground Noise
08115 ABB
Modeling of metal nanoimprinting:
a novel single- step lithographicfree process
08120 ABA
Projectleider Dr.ir. D.S. Draganov Programma Vernieu-
Projectleider Dr. L. Nicola Programma Vernieuwings-
wingsimpuls - Veni
impuls - Veni
Totale toewijzing in euro 208.000
Totale toewijzing in euro 208.000
Fluidized Bed ALD for Core-Shell
Quantum Dots
10016 BBA
Projectleider Prof.dr. R. van de Krol Programma Per-
spectief - Thin Film Nanomanufacturing (TFN)
Totale
toewijzing in euro 395.232 Totale inkomsten in euro
137.500
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Een van de doelen van exploratie geofysica is het
Dit werk behandelt de geschiktheid van een nieuwe
Nanodeeltjes die bedekt zijn met een ultradunne
creëren van een beeld van de ondergrond met behulp
nanotechnologie: het direct nanoimprinten van metaal.
functionele coating vormen de bouwstenen voor
van opgenomen gereflecteerde golven. Actieve
Het hoofddoel van dit onderzoek is door middel van
nieuwe opto-elektronische toepassingen, zoals
golf-bronnen, zoals dynamiet of seismische vibratoren,
computersimulaties de mogelijkheid te onderzoeken
3e-generatie fotovoltaïsche zonnecellen en foto-
kunnen niet altijd gebruikt worden door de mogelijke
om, gebruikmakend van een onvervormbaar indenter
katalytische materialen. De coating kan de deeltjes
schade die deze kunnen aanbrengen in bijvoorbeeld
sjabloon (‘template’), door plastische deformatie repro-
beschermen tegen oxidatie, maar ook de elektronische
natuurgebieden. Het doel van dit project is om in
duceerbare patronen te creëren in een metaallaag.
ladingsoverdracht verbeteren. Het doel was om een
plaats van actieve golf-bronnen gebruik te maken van
passieve seismische ruis. Het project wil aantonen dat
fluide-bed atoomlaagdepositie reaktor te ontwikkelen
Resultaat na 5 jaar
waarmee het mogelijk is om nanopoeders op zeer
gebruiken van ruis inderdaad mogelijk is en tevens een
Een vergelijking van experimenten en simulaties
gecontroleerde wijze van een homogene coating te
voor de praktijk geschikte methodologie ontwikkelen.
toont aan dat een goede patroonoverdracht kan
voorzien.
worden bereikt met een sjabloon met 200 nm dikke
Resultaat na 5 jaar
lijnen en een onderlinge afstand van circa 1 ìm.
Resultaat na 5 jaar
De voorgestelde methode is succesvol toegepast
Wanneer de onderlinge afstand kleiner is, blijven
In samenwerking met industriepartners AST BV en
op seismische ruis die ter beschikking was gesteld
de individuele imprints niet behouden en gedragen
NXP is een fluide-bed atoomlaagdepositie reactor
door een oliemaatschappij. Ook is een praktische
de lijnen zich als een enkelvoudige, brede indenter.
ontwikkeld waarmee enkele grammen nanopoeders
methodologie ontwikkeld. Het project heeft ook
De reden hiervoor is het discrete karakter van
gecoat kunnen worden. De eerste demonstraties laten
bijgedragen aan de ontwikkeling van een numeriek
dislocaties en dislocatiebronnen en de beperkte
zien dat het mogelijk is titaandioxide en titaannitride
modelleringprogramma voor de simulatie van seis-
beschikbaarheid hiervan op sub-micronschaal.
laagjes met een dikte van enkele nanometers af
mische ruis data. Op basis van de resultaten van het
te zetten op een poeder van SiO2 nanodeeltjes
project zijn nieuwe onderzoeksprojecten opgestart
(<100 nm diameter). Per depositiecyclus wordt
samen met TNO en een oliemaatschappij. Daarnaast
ongeveer één atoomlaag afgezet, hetgeen resulteert
zijn drie nieuwe onderzoeklijnen voorgesteld als één
in zeer goede controle over het groeiproces en uni-
VIDI project en dat project is ook toegekend.
forme dikte van de afgezette laagjes. De reactor
is universeel inzetbaar en kan voor meerdere materia-
Gebruikers
len toegepast worden.
CGG-Jason Netherlands BV (Leidschendam) /
Koninklijke Shell (Rijswijk) / Massachusetts Institute
Gebruikers
of Technology (Cambridge, Verenigde Staten) /
Advanced Photovoltaic Applications BV
OHM Ltd. (Aberdeen, Groot-Brittannië) / Shell
(Leeuwarden / NXP Semiconductors (Eindhoven) /
International Exploration and Production Inc.
NXP Semiconductors Belgium NV (Leuven, België) /
(Houston, Verenigde Staten) / SINTEF (Trondheim,
Technische Universiteit Delft
Noorwegen) / TNO Utrecht
80
Utilisatierapport STW 2014
Compound-semiconductor element
CVD thin-film layers for EUV silicon
detectors
10024 BBA
Tailored ALD layer properties
for Sensing Applications
10026 BBA
Smart Flexible Sensors for in vivo
Coronary Circulation Diagnostics
10046 CBA
Projectleider Prof.dr. L.K. Nanver Programma Perspectief -
Projectleider Prof.dr.ir. P.M. Sarro Programma Perspectief -
Projectleider Prof.dr.ir. R. Dekker Programma Perspectief -
Thin Film Nanomanufacturing (TFN)
Thin Film Nanomanufacturing (TFN)
SmartSiP
Totale toewijzing in
euro 458.464 Totale inkomsten in euro 200.000
Doelstelling
Totale toewijzing in
Totale toewijzing in euro 641.464
euro 504.464 Totale inkomsten in euro 185.000
Doelstelling
Doelstelling
Een nieuwe puur boor chemical-vapor depositie
Het implementeren van sensoren in silicium micro-
Het doel van het project was om op de punt van een
technologie (PureB) is ontwikkeld voor gebruik als
systemen kan hun toepassing enorm vergroten,
voerdraad elektronische druk- en flow sensoren te
anode in hoogwaardige Si fotodiodes. Het depositie-
variërend van industriële processen tot medische
integreren, zodat een nauwkeurige en objectieve
proces is geoptimaliseerd: nu kunnen uniforme
zorg. Optisch-chemische sensoren met behulp van
meting van de conditie van het hartvaatstelsel
lagen, slechts 2 nm dik, gefabriceerd worden als het
golfgeleider-devices zijn bijzonder aantrekkelijk
mogelijk wordt. Door sensors op de voerdraad te
lichtdoorlatend venster in fotodiodes voor integratie
omdat deze kunnen voorzien in de grote vraag naar
zetten, kan bij iedere interventie automatisch de
in bijzondere detector chips die uitblinken in snel-
meer gevoelige, compacte en goedkope devices.
druk en flow worden bepaald, zonder dat daar extra
heid, gevoeligheid en robuustheid. Ook uitstekend
Doelstelling was het ontwikkelen van nieuwe optische
medische handelingen voor nodig zijn. Aan deze
compatibiliteit met functionele lagen - licht filters,
sensoren met gebruikt van Atomic Layer Deposition
uitdaging is door twee promovendi, één in Eindhoven
absorberende/protectie lagen - is aangetoond.
technique (ALD) om dunne films met verbeterde opti-
en één in Delft, vier jaar lang gewerkt.
sche en mechanische eigenschappen te produceren.
Resultaat na 5 jaar
Een succesvolle toepassing van PureB detectors
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Een leuke uitkomst van dat werk was, dat door een
voor ASML EUV lithografie systemen is voltooid.
TiO2 Photonic Crystals voor fluid sensing en
bestaande voerdraad die alleen druk kan meten op
Dit proces is getransfereerd naar Imec voor productie.
Evanescent Waveguide Sensors (EWS) voor bacteria
een slimme manier te gebruiken, ook heel aardig
Laag-energie electronen detectors zijn ontwikkeld
detectie zijn ontworpen en gefabriceerd. De precisie
een meting van de flow mogelijk is. In Delft is in de
en vier types zijn commerciel toegepast in electronen-
techniek, Atomic layer deposition ARrays Defined
cleanroom van DIMES een complete druk/flow sensor
microscopen van FEI. In samenwerking met het
by Etch-back technique (AARDE), ten behoeve van
gemaakt die in de tip van een voerdraad past. Het
SmartMix Memphis project is een puur gallium
arryas voor staande TiO2 pilaartjes is ontwikkeld en
mooie is dat de technologie veel breder toepas-
depositie gecombineerd met PureB (PureGaB) voor
kunnen CMOS compatibel vervaardigd worden,
baar is, er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de
gebruik in infrarood Ge-detectors, ook met uitstekend
waardoor andere functies op dezelfde chip geïnte-
fabricage van een voerdraad met ultra-sound imaging
resultaat. Deze extreme ondiepe, lageruis Pure(Ga)
greerd kunnen worden. Ze zijn getest in het IR
functionaliteit.
B diodes hebben nog veel meer toepassingen en de
gebied en vertonen grote gevoeligheid voor brekings-
kennis opgedaan in dit project vormt de basis voor
indexvariaties. De corrosiebestendigheid en chemische
nieuw onderzoek aan veel andere devices inclusief
stabiliteit van TiO2 maken deze devices zeer aantrek-
Catharina Ziekenhuis (Eindhoven) / Cordis Europa
finFETs.
kelijk voor meting aan uitlaatgassen, voedselveiligheid
NV (Roden) / Medtronic BV (Maastricht) / Philips
en analyse van productiekwaliteit. Voor de vrijstaande
(Eindhoven) / Philips Research (Eindhoven) / St. Jude
ALD golfgeleider structuren zijn de mechanische en
Medical (St. Paul, Verenigde Staten) / St. Jude Medical
ASM Europe BV (Almere) / ASML Netherlands BV
optische eigenschappen geoptimaliseerd ten behoeve
Systems AB (Uppsala, Zweden)
(Veldhoven) / FEI Company (Eindhoven) / ISZGRO
van metingen van E-coli gedaan.
Gebruikers
Gebruikers
Diodes BV (Delft) / PTB (Berlin, Duitsland) / TNO
Delft
Gebruikers
ASM Europe BV (Almere, Leuven, België) / Bionics
Instrument Europe BV (Heerhugowaard) / Erasmus
MC (Rotterdam) / Sensata Technologies Holland BV
(Almelo) / Technische Universiteit Delft
STW-projecten 2008
81
Smart Cochlear Implants (Smac it)
10056 CBA
PLEISTER (Packaged Label
Electronics Including Sensing
Talkative Enchanced Radio)
10060 BBA
Projectleider Prof.dr. P.J. French Programma Perspectief -
Projectleider Dr.ir. A. Bossche Programma Perspectief -
SmartSiP
SmartSiP
Totale toewijzing in euro 750.000
Totale toewijzing in euro 741.668 Totale
inkomsten in euro 63.850
GeMSToNE Generic Multi-scale
Simulation Tools for Numerical
Engineering
10113 BAA
Projectleider Dr. R.P. Dwight Programma Perspectief
- Multiscale Simulation Techniques (MUST)
Totale
toewijzing in euro 680.041 Totale inkomsten in euro
190.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het belangrijkste doel van het project is om innova-
De doelstelling van het project was om de grenzen
Het project beoogt de ontwikkeling van efficiënte en
tieve modules voor gebruik in state of the art
van zeer grote draadloze sensor netwerken te
stabiele numerieke algoritmen voor problemen waar
cochleaire implantaten te ontwikkelen of modules te
exploreren. Daartoe zijn intelligente protocollen
gas- of vloeistofstromen interacteren met materiële
ontwikkelen die kunnen worden gebruikt om een
ontwikkeld die de automatische (her)configuratie
structuren en door een fase transformatie worden
volledig implanteerbaar cochleair implantaat. De
van grote sensor netwerken mogelijk maken.
gekoeld.
benodigde elektroden worden vervaardigd en de
Tegelijkertijd is gestreefd om de sensor nodes zo
actuatoren van het cochleair implantaat (CI) worden
klein mogelijk, robuust en draadloos oplaadbaar te
geïntegreerd. Voor diverse CI-modules zal het low-
maken. De beoogde resultaten zijn behaald en worden
In dit nog lopende project is de projectleider decaan
power elektronische circuit worden ontworpen. Voor
deels al toegepast.
geworden van de faculteit lucht- en ruimtevaart-
het CI wordt een geschikte spraakcodering strategie
geselecteerd. Verder zal het systeemarchitectuur-
Resultaat na 5 jaar
techniek. Het onderzoek is behoorlijk van het doel
Resultaat na 5 jaar
afgeweken maar heeft – voor de meeste gebruikers –
management voor het cochleair implantaat worden
Een nieuwe verpakkingstechniek is ontwikkeld waarbij
interessante uitkomsten verkregen. Bijvoorbeeld
aangepakt.
de functionele componenten (accu en antenne)
onzekerheids kwantificatie middels Krigging. Er zijn
als basis voor de omhulling zijn gebruikt. Hierdoor
geen octrooien noch inkomsten die uit dit project
konden de sensorafmetingen beperkt blijven tot circa
voortvloeien. Numeca is geinteresseerd in de onzeker-
Een flexibele micro-elektrode rij is vervaardigd die in
(2x2x1) cm. Tevens is een draadloze oplaadtechniek
heids kwantificatie.
een CI gebruikt zou kunnen worden. Deze zal in
ontwikkeld. Nieuwe protocollen zijn ontwikkeld voor
dierproeven getest worden. De eigenschappen
een betere toepasbaarheid in mobiele scenario’s,
van het stimulatiemateriaal van de elektrodes zijn
efficienter energiegebruik en verminderde latency.
ANSYS Belgium (Wavre, België) / ANSYS Europe
uitgebreid gesimuleerd en gemeten en de elek-
De protocollen zijn uitgebreid getest aan de hand van
Ltd. (Oxfordshire, Groot-Brittannië) / NUMECA
tronica voor de spraakverwerking, stimulators en
een real-world experiment met meer dan 200 nodes.
International (Brussel, België) / Open Engineering
het uitleescircuit is bestudeerd. Ook is de digitale
Binnen de Devlab-bedrijven worden deze resultaten
(Angleur, België) / Philips Applied Technologies
besturing op systeemniveau geoptimaliseerd om een
al deels toegepast. De laatste resultaten worden naar
(Eindhoven) / Tata Steel (IJmuiden, Velsen-Noord) /
fout-tolerante programmauitvoering te krijgen met
verwachting binnenkort benut.
Technische Universiteit Delft
Resultaat na 5 jaar
minimaal stroomverbruik.
Gebruikers
Gebruikers
CHESS Wise (Haarlem) / DevLab (Eindhoven) /
ACE Associated Compiler Experts BV (Amsterdam) /
Handshake Solutions (Eindhoven) / Keukenhof
Advanced Bionics NV (Niel, België) / Advanced
(Lisse) / Nedcard BV (Wijchen) / Philips Research
Bionics UK Ltd (Cambridge, Groot-Brittannië) /
(Eindhoven) / PTS Software BV (Baarn) / Stichting
Leids Universitair Medisch Centrum / Synaptix (Niel,
NLnet (Amsterdam) / Van Mierlo Ingenieursbureau
België) / SystematIC Design BV (Delft) / Technische
BV (Eindhoven)
Universiteit Delft
82
Utilisatierapport STW 2014
Gebruikers
3D Numerical and Experimental
Modelling of Installation Effects
of Driven Piles
10189
BBA
Flow slides of submerged slopes
composed of loose sands
10197 BBA
Projectleider Prof. ir. A.F. van Tol Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. F. Molenkamp em. Programma
Technologieprogramma (OTP)
Open Technologieprogramma (OTP)
604.523
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 106.720
Doelstelling
Totale toewijzing in
euro 628.895 Totale inkomsten in euro 250.000
Doelstelling
Computational Model of
Light Emission in Periodic and
Non-Periodic Nanostructures,
e.g.LEDs
10301 BBA
Projectleider Prof.dr. H.P. Urbach Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
204.928
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 100.001
Doelstelling
De verschillende methoden voor het berekenen van
De helling is een van de belangrijkste ontwerppara-
LEDs zijn de lichtbronnen van de (nabije) toekomst.
het paaldraagvermogen houden geen rekening met
meters van zandlichamen. Een steile helling is vanuit
De efficientie van LEDs wordt beperkt door de
installatie effecten. Dit onderzoek is gericht op
economisch oogpunt aantrekkelijk, een te steile helling
efficientie van de uitkoppeling van de gegenereerde
het modelleren van deze installatie effecten voor
zal echter bezwijken met alle gevolgen van dien. Het
fotonen uit de LED in gewenste richtingen. Doel was
geheide palen in zand. Hiertoe zullen numerieke
meest kritische mechanisme voor lichamen die onder
om een rigorous en zeer snel electromagnetisch
en experimentele modellen worden gebruikt. De
water liggen is de zettingsvloeiing; een mechanisme
model te maken van dit gecompliceerde probleem,
resultaten zullen worden vertaald in geëigende
dat plotseling optreedt en zich zeer snel ontwikkelt.
waarmee nano-structuren geoptimaliseerd kunnen
grond- en grond-paal-interactie modellen en worden
Het doel is om een model voor de ingenieurspraktijk
worden. Teneinde een zo groot mogelijk uitkoppeling
zodanig worden geformuleerd dat ze kunnen worden
te ontwikkelen dat zettingsvloeiingen kan voorspellen.
te bereiken.
ingebouwd in voor de dagelijkse praktijk toegepaste
numerieke modellen.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
In dit nog lopende onderzoek is een experimentele
Er is een zeer krachtig op de FDTD gebaseerd
faciliteit ontwikkeld waarin een zettingsvloeiing
Maxwell-model gerealiseerd dat bijna iedere denkbare
In dit nog lopende project is een eerste set numerieke
op ware schaal plaats kan vinden. In deze faciliteit
structuur en materialen aankan. Dit model is van
beschrijvingen van de installatie effecten opgesteld
worden de preparatie van het zandbed en het initiëren
grote waarde gebleken voor zowel Philips Research
en als user-defined model in een eindige elementen
van de zettingsvloeiing volledig geconditioneerd.
als de Optische Groep van TU Delft. Aan het einde
toepassing geïmplementeerd. De beschrijvingen zijn
Tijdens het optreden van de zettingsvloeiing worden
van het project is de code met succes toegepast op
geformuleerd met behulp van berekeningen met
op hoge frequentie en resolutie metingen uitgevoerd
het verbeteren van de uitkoppeling van licht uit LEDs.
een vereenvoudigd numeriek schema. De geïmple-
aan het oppervlak en in het zand. Metingen van deze
Hierbij is een periodieke structuur geoptimaliseerd die
menteerde toepassing laat een verbetering zien ten
kwaliteit zijn uniek; praktijkmetingen ontbreken door
een factor twee efficiënter is dan de meest efficiënte
opzichte van modellen zonder installatie effecten,
het plotselinge optreden van zettingsvloeiingen.
vlakke structuur die uit dezelfde materialen bestaat.
maar behoeft verbetering indien vergeleken met de
Deze metingen worden gebruikt om het numerieke
experimentele modelresultaten en veldmetingen.
model te valideren dat tijdens het onderzoek is
Momenteel worden de experimentele resultaten
ontwikkeld.
verder geanalyseerd en wordt een verbeterde
beschrijving beoogd.
Gebruikers
Philips Research (Eindhoven) / Philips Research
Europe - Eindhoven / PhoeniX BV (Enschede) /
Gebruikers
TNO Delft
Deltares (Delft) / Fugro Ingenieursbureau BV
Gebruikers
(Leidschendam) / Gemeente Rotterdam / Hasko-
Ballast Nedam Engineering (Nieuwegein) / BAM
ningDHV Nederland BV (Nijmegen) / Hydronamic BV
Infraconsult BV (Gouda) / Deltares (Delft) / Fugro
(Papendrecht) / Plaxis BV (Delft) / Rijkswaterstaat
Ingenieursbureau BV (Leidschendam) / Gemeente
(Lelystad, Utrecht) / Shell Global Solutions Interna-
Rotterdam / Mos Grondmechanica (Rhoon) / Plaxis
tional BV (‘s-Gravenhage) / Technische Universiteit
BV (Delft)
Delft / Technische Universiteit Eindhoven
STW-projecten 2008
83
E
Predicting Catastrophic Failure of
Semi-Crystalline Polymer Products
07730
BBA
Projectleider Prof.dr.ir. H.E.H. Meijer Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
940.048
Technische
Universiteit
Eindhoven
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 128.500
Doelstelling
Second Generation of Integrated
Batteries
07796 CBA
Projectleider Prof.dr. P.H.L. Notten Programma Per-
spectief - Thin Film Nanomanufacturing (TFN)
Totale
toewijzing in euro 487.356
Doelstelling
Spuitgieten is een methode voor het vormgeven van
De mogelijkheden van chemische dampdepositie
kunststof producten waarbij onder hoge druk een
(CVD) worden bestudeerd met zowel experimenten
kunststof smelt in een mal wordt gespoten. In het
als wiskundig modelleren en numerieke simulaties.
geval van semi-kristallijne kunststoffen ontstaan
Dat levert een dieper inzicht in de fysisch/chemi-
daardoor georiënteerde kristalstructuren die leiden
sche processen die ten grondslag liggen aan de
tot richtingsafhankelijke mechanische eigenschappen
laagvorming waardoor de kinetiek van de depositie
die kunnen variëren over het product. In dit project
beter begrepen en gecontroleerd kan worden. Ook is
ontwikkelen we methoden waarmee deze variaties,
de mogelijkheid onderzocht om vaste stof electro-
en daarmee de mechanische eigenschappen van het
lieten met een hogere lithium ionengeleidbaarheid te
product, voorspelbaar worden.
synthetiseren op basis van oxynitrides.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Belangrijke stappen zijn gemaakt in: (1) de voorspel-
Er zijn multi-scale modellen voor chemische damp-
ling van de microstructuur na kristallisatie tijdens
depositie (CVD) ontwikkeld en geanalyseerd. Met
stroming onder hoge druk en hoge afkoelsnelheden.
een breed spectrum aan technieken zijn efficiënte
(2) de vertaling van micro-structurele informatie naar
methodes ontwikkeld voor de simulatie van CVD in
locale richtingsafhankelijke mechanische eigenschap-
complexe gebieden. Dit wordt verder toegepast op
pen middels een micro-mechanisch constitutief
bijvoorbeeld biologische systemen. Het heeft ook
model, en (3) het voorspellen van de macroscopische
originele inzichten opgeleverd waarmee verbeterde
richtingsafhankelijke eigenschappen, zoals levensduur
lithium ionengeleiders ontworpen en gemaakt kunnen
onder belasting. Momenteel wordt verder gewerkt aan
worden. Met betrekking tot de toepassingsgerichte
de koppeling van deze elementen.
aspecten zijn de resultaten gecommuniceerd met
TNO en IMEC. Als spin-off zijn door dotering van de
Gebruikers
Li-ionengeleiders met Europium nieuwe lumines-
Autodesk/Moldflow (Kilsyth, Groot-Brittannië) /
cerende materialen verkregen, waarvan de eigen-
Borealis GmbH (Linz, Oostenrijk) / DSM Research BV
schappen ‘ingesteld’ kunnen worden door de hoeveel-
(Geleen) / Kiwa Technology (Apeldoorn) / Moldflow
heid lithium te variëren.
(Kilsyth, Victoria, Australië) / SABIC Innovative
Plastics (Bergen op Zoom) / SABIC T&I, STC Geleen
Gebruikers
(Geleen) / TNO Delft / TNO Helmond / Wavin
ASM Microchemistry Ltd (Helsinki, Finland) / IMEC
Technology & Innovation BV (Dedemsvaart)
(Leuven, België) / IMEC Nederland (Eindhoven) /
Oxford Instruments (Bristol, Groot-Brittannië) / Philips
Research (Eindhoven) / Technische Universiteit
Eindhoven / TNO Eindhoven / VARTA Microbattery
GmbH (Ellwangen, Duitsland)
84
Utilisatierapport STW 2014
Synthesis and implementation of
adaptive energy- aware circuits and
systems
07857 Integrated Parallel Photonic
Packet-switch
BBB
07901 Projectleider Prof.dr. J. Pineda de Gyvez Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
384.464
Projectleider Prof.dr. H.J.S. Dorren Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 200.000
Doelstelling
ABA
Totale toewijzing in euro
538.429
De eerder genoemde onderzoeksthema’s zijn verwerkt
Doelstelling
De doelstelling van dit onderzoek is het ontwikkelen
als lezingen in een cursus van het eerste jaar Masters
Fotonische interconnectie is een grensverleggende
van circuit design technologieën voor toekomstige
op het gebied van ‘laag vermogen digital ontwerp’
technologie met de potentie de informatiedichtheid
(ultra) laag vermogen IP -platforms, om nieuwe
aan de Technische Universiteit van Eindhoven.
dramatisch te vergroten terwijl tegelijkertijd het
toepassingen van de technologie mogelijk te maken
Een van de onderzoekers is een personeelslid in de
energieverbruik van de informatie-overdracht daalt.
met een focus op energie-bewustzijn en fabricage
faculteit Wetenschappen van de Radboud Universiteit
Dit onderzoeksproject legt de nadruk op de vervaar-
van Systems on a Chip. Het onderzoek richt zich op
Nijmegen.
diging en de demonstratie van innovatieve fotonische
het ontwikkelen en het mogelijk maken van een
IC-ontwerp technologie welke in staat is om het lage
energieverbruik en elektrische prestaties van de voor-
geïntegreerde schakelingen die datacommunicatie
Gebruikers
NXP Semiconductors (Eindhoven)
binnen data- en computernetworken mogelijk maken
op een zo efficiënt mogelijke wijze.
geschreven IP ‘s mogelijk te maken binnen fabricage
beperkingen.
Resultaat na 5 jaar
De overgang van eenvoudige breedbandige glasvezel-
Resultaat na 5 jaar
bekabels naar ultrasnelle hoge capaciteitsnetwerken
Een nieuw concept was ontwikkeld voor voedings-
vergt een schakeltechniek die op een ultrakorte
spanning en frequentie schaalverdeling in multi-core
tijdschaal massieve datapakketten kan routeren. Wij
architecturen. Dit is gebaseerd op de veronderstelling
hebben al eerder een record bereikt met het routeren
dat hardware parallellisatie wordt gebruikt om de
van 320 Gbit/s datastromen met de eerste schaalbare
energie efficiëntie van het systeem te verhogen en
meer-traps optische schakelaar. Deze eerste meer-
niet om de prestaties te verbeteren. We toonden aan
golflengte fotonische geïntegreerde schakelingen zijn
dat het mogelijk is, in de vroege ontwerpfase, het
tevens succesvol toegepast voor het routeren van
aantal parallelle cores te bepalen waarmee een
datapakketten. De resultaten staan in de belangstel-
systeem de maximale energie verbetering bereikt
ling van de datacommunicatie-industrie en wij leggen
onder de gegeven prestaties en een lage spanning.
thans de laatste hand aan het eerste prototype.
Om het energieverbruik verder te optimaliseren
werd een fuzzy regelaar geïmplementeerd om de
voedingsspanning aan te passen tijdens het opsporen van stroom variaties in run-time. De regelaar
past de voedingsspanning en klokfrequentie aan van
digitale processoren afhankelijk van workload variaties
bij het verwerken van lusvertraging beperkingen en
andere praktische eisen. Dit concept werd getest op
een industriële multi-core systeem met voedingsspanning schaalverdeling mogelijkheden bij NXP
Semiconductors. Naast deze twee technieken is een
test chip in CMOS 65nm ontwikkeld, om het energieverbruik nog verder te verlagen met behulp van
een nieuw concept dat is gebaseerd op de speculatie
van timing fouten die door het verkleinen van de
voedingsspanningsmarges optreden.
STW-projecten 2008
85
Light Management via Polymers
for a Highly Efficient Luminescent
Solar Energy Concentrator
07940 BCB
Computer-aided tissue engineering
of articular cartilage with a
physiological collagen architecture
07970
AAA
Projectleider Dr. M.G. Debije Programma Vernieuwings-
Projectleider Dr. C.C. van Donkelaar Programma Vernieu-
impuls - Vidi
wingsimpuls - Vidi
Contracten Octrooiafspraken: Technische
Contracten Geheimhouding: Biomet
MEMFiCS-Microwave enhanced
microprocessing in large-scale
fine chemical synthesis
07974
BBA
Projectleider Prof.dr.ir. J.C. Schouten Programma Perspec-
tief - Green & Smart Process Technologies (GSPT)
Universiteit Eindhoven; Overdracht: Technische Uni-
Nederland BV, Academisch Ziekenhuis
Totale toewijzing in euro 816.696 Totale inkomsten in
versiteit Eindhoven, Philips Electronics Nederland BV,
Maastricht, HemoLab BV, CellCoTec BV, Fokker
euro 275.186
Peer+ BV; Licentie: Technische Universiteit Eindhoven;
Landing Gear BV, Technische Universiteit Eindhoven
Peer+ BV
Totale toewijzing in euro 600.000
Octrooien Luminescent optical device and
solar cell system with such luminescent optical device
Totale toewijzing in euro 600.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Electriciteit uit commerciële zonnecellen is te duur
Kraakbeen is het laagje weefsel op onze botten
Het ontwerpen, bouwen en testen van een door
voor een gemiddeld huishouden. In dit onderzoek
dat ons pijnloos laat bewegen. Het belang ervan
microgolven verwarmd micro- (of milli-) reactor-
worden goedkope, fluorescerende plastic platen
wordt duidelijk als het degradeert: artrose is zeer
systeem voor het katalytisch produceren van fijne
bestudeerd die voorzien zijn van speciale optische
pijnlijk en functiebeperkend. Het komt helaas vaak
chemicaliën en farmaceutische producten is de kern
materialen. Deze materialen kunnen licht invangen en
voor en leidt tot hoge kosten voor de maatschappij.
van de onderzoekvraag. Het principe van het ontwerp
concentreren waardoor zonne-energie competatief
Goede klinische behandeling is nog niet mogelijk.
moet kansrijk zijn voor toepassing in een productie-
word met fossile brandstoffen.
Het gebruik van ge-’tissue engineered’ kraakbeen
omgeving. Vergroting van de reactieselectiviteit en
is veelbelovend, maar het weefsel is nog niet sterk
productiesnelheid door slim toepassen van kataly-
genoeg om de hoge belastingen in een knie te kunnen
satoren in combinatie met microgolfverwarming is
De gegenereerde kennis op de schakelbare zonne-
weerstaan. Dit project ontwikkelt methoden om kraak-
leidend in het hele project.
energie opwekkende ramen is overgedragen aan het
been te verbeteren via fysiologische vezelversterking
start-up bedrijf Peer+, dat naar verwachting binnen
met collageen.
Resultaat na 5 jaar
het substantiële financiële bijdragen heeft ontvangen
Resultaat na 5 jaar
Het inzicht in de fysica van door microgolven
een paar jaar commercieel succesvol zal zijn omdat
Resultaat na 5 jaar
verwarmde chemische reactoren is sterk vergroot.
van een groot internationaal concern. Minstens drie
De gegenereerde kennis in dit project is gebruikt
Een reactorconfiguratie geënt op het principe van
andere patenten zijn eveneens aan de industrie
om een belastingsprotocol te ontwikkelen voor het
gekoelde bundels van buizen is geïntegreerd in een
overgedragen. Tot nu toe heeft het VIDI-project
tissue engineeren van beter kraakbeen. Dit is een
single mode microwave cavity. Selectieve verwarming
vijf patenten opgeleverd. Nieuwe toepassingen
vernieuwend protocol waarbij een bewegende
van een katalytisch actief laagje op de buiswand
worden voorbereid.
indentor de stimulus levert voor de ontwikkeling
leidt tot hoge reactiesnelheden. Er zijn complexe
van een fysiologische, hoogteafhankelijke verdeling
dragermaterialen ontwikkeld voor heterogene metaal
van collageen. Deze methode is geimplementeerd
(Cu en Cu/Zn) katalysatoren, die zijn aangebracht
Energieonderzoek Centrum Nederland (Petten) /
in bioreactoren die momenteel in verschillende
in buisreactoren met een diameters op millimeter-
Merck Chemicals Ltd (Southampton, Groot-Brittannië) /
projecten worden ingezet. Het tweede resultaat is
schaal. Zowel met microgolven als met conventionele
Peer+ BV (Eindhoven) / Philips Research
een theoretisch model waarmee de ontwikkeling van
verwarming is een grote verbetering gerealiseerd in
(Eindhoven) / SABIC Innovative Plastics (Bergen op
kraakbeen in de bioreactor voorspeld kan worden.
termen van productiviteit en selectiviteit bij Ullmann
Zoom) / Technische Universiteit Eindhoven
Deze software wordt ingezet voor de optimalisatie
coupling reactions.
Gebruikers
van kweekcondities en is ook toepasbaar voor andere
Gebruikers
weefsels.
DSM Research BV (Geleen) / FrieslandCampina
Gebruikers
Mainz (Mainz, Duitsland) / Katholieke Universiteit
Nederland BV (Dordrecht) / CellCoTec BV
Leuven (Heverlee, België) / LioniX BV (Enschede) /
(Bilthoven) / Fokker Landing Gear BV (Helmond) /
Milestone Microwave Laboratory Systems (Sorisole,
LifeTec Group (Eindhoven) / Technische Universiteit
Italië)
Eindhoven
86
Utilisatierapport STW 2014
(Deventer, Wageningen) / Institut für Mikrotechnik
Academisch Ziekenhuis Maastricht / Biomet
Energy and Light - How
microfluidics can make a difference
DeMIR - Design of micro/
millireactors for large scale
processing
07979
CCB
08066 CBA
Projectleider Prof.dr.ir. J.C. Schouten Programma Per-
Projectleider Prof.dr.ir. A.A. Darhuber Programma
spectief - Green & Smart Process Technologies (GSPT)
Vernieuwingsimpuls - Vici
Totale toewijzing in euro 1.036.696 Contracten Afstand-
1.430.000
verklaring: Dhr. X. Yang; Samenwerking: Technische
Technische Universiteit Eindhoven; Samenwerking:
Universiteit Eindhoven, Technische Universiteit Delft,
Dutch Polymer Institute, Technische Universiteit Eind-
Contracten Optie: Shell International BV,
hoven
Totale inkomsten in euro 280.000
agent through porous underground formation
08097 BBB
Projectleider Dr.ir. J.P.M. Hoefnagels Programma Vernieu-
Totale toewijzing in euro
Wageningen Universiteit & Researchcentrum, IROP
Novel Routes Towards Interfacial
Integrity in Stretchable Electronics
wingsimpuls - Veni
Totale toewijzing in euro 208.000
Totale inkomsten in euro 67.392
Octrooien Method of transporting a chemical
Totale
inkomsten in euro 180.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
In dit project is gewerkt aan de ontwikkeling van
Begrip en controle van de dynamica van vloeistoffen
Oprekbare elektronica opent de weg naar allerlei
microreaktoren voor grootschaligere toepassingen,
is cruciaal voor toepassingen zoals oliewinning, inkjet
elektronica toepassingen in en om het menselijk
waarbij nadrukkelijk is gekeken naar meerfasen-
printen of de fabricage van organische elektronische
lichaam; denk aan elektronische huid, kunstspieren,
toepassingen. Hoewel; microreaktoren al uitgebreid
bouwelementen. Doel van het project was om twee
of een printplaat op de hersenen, zenuwbanen,
zijn onderzocht voor meerfasenreakties, is het
onderwerpen met relevantie tot energiewinning
of hart. Grootste uitdaging is om de elektronica
opschalen hiervan onderbelicht gebleven. Uitsluitend
en -besparing te bestuderen: (1) de opwekking van
mechanisch compatibel te maken met lichaams-
voor eenfase systemen worden microreactoren op
twee-fasen stromingen door middel van zogenoemde
weefsel. Dit vraagt om extreme oprekbaarheid van
dit moment op productienivo gebruikt. In dit samen-
surfactants in verband met oliewinning en (2) het
de elektrische bedrading tussen de starre (functio-
werkingsproject tussen de universiteiten in Delft,
zogenoemde ‘solution processing’ van energie-bespa-
nele) componenten. De mechanica van dit probleem
Wageningen en Eindhoven is onderzoek verricht aan
rende organische licht-emitterende dioden.
is in detail bestudeerd om tot slimmere bedrading
het modelleren van het stromingsgedrag, fouling
en het ontwerpen en bouwen van een prototype
opgeschaalde microreactor.
Resultaat na 5 jaar
te komen.
Resultaat na 5 jaar
Voor het eerst werden stromingsopwekking en
Resultaat na 5 jaar
transport van surfactants langs zogenoemde discon-
Snel werd duidelijk dat de oprekbaarheid wordt
tinue grensvlakken tussen olie en water kwantitatief
beperkt door het loslaten van de elektrische bedrading
Een prototype ‘barrier-based-microreactor’ is ontwor-
bestudeerd en opgehelderd. Bij ‘solution processing’
van de rubberen printplaat. De micromechanica van dit
pen en gebouwd voor een grootschaliger toepassing
worden dunne lagen van actieve materialen door
loslaten is daarom in detail bestudeerd op verschil-
van microreactoren voor meerfasesystemen. Op dit
middel van coating technieken en verdamping van
lende lengteschalen, onder andere met in-situ elektro-
moment loopt de procedure om dit ontwerp te paten-
het oplosmiddel op een substraat gedeponeerd.
nenmicroscopie. Interessant is dat sommige grensvlak-
teren, waarbij de intentie is deze door middel van een
Een probleem hierbij is ongewenste herverdeling
ken loslaten door het initiëren, uitrekken en breken
startup bedrijf te commercialiseren.
van het actieve materiaal (‘coffee-stain effect’).
van microscopische fibrillen waarbij alle elastische
Een prototype voor de controle over verdamping-
energie in de fibrillen wordt gedissipeerd tijdens breuk.
processen door middel van 2D-gemoduleerd infrarood-
Dit inzicht is gebruikt om grensvlakken te creëren met
Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / DSM Research
licht en een bijhorend kwantitatief numeriek model
een opmerkelijk hoge taaiheid, welke worden gebruikt
BV (Geleen) / Energieonderzoek Centrum Nederland
werden ontwikkeld. Het project gaf aanleiding tot
in oprekbare electronics demonstrators.
(Petten) / Flowid BV (Eindhoven) / FrieslandCampina
twee octrooiaanvragen.
Gebruikers
Gebruikers
(Deventer, Wageningen) / Micronit Microfluidics BV
(Enschede)
Gebruikers
Holst Centre (Eindhoven) / Philips (Eindhoven /
ASML Netherlands BV (Eindhoven) / IMEC Nederland
Philips Applied Technologies (Eindhoven) / Philips
(Eindhoven) / Océ Technologies BV (Venlo) /
Research (Eindhoven) / Philips Research Europe -
Shell International Exploration and Production BV
Eindhoven / Polymer Vision Ltd. (Eindhoven) /
(Rijswijk) / SKF Research & Development Company
Technische Universiteit Eindhoven / Thales
BV (Nieuwegein)
Nederland BV (Hengelo) / TNO Eindhoven /
Universiteit Gent (België)
STW-projecten 2008
87
Elastin: the missing link in human
heart valve tissue engineering
08113 AAA
Aeroacoustics of Corrugated Pipes
08126 BCB
Projectleider Dr. A. Driessen-Mol Programma Vernieu-
Projectleider Prof.dr.ir. A. Hirschberg Programma Open
wingsimpuls - Veni
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 208.000
554.462
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 38.000
Atomic layer deposition as an
enabling ultrathin film technology
10018 BBB
Projectleider Prof.dr.ir. W.M.M. Kessels Programma
Perspectief - Thin Film Nanomanufacturing (TFN)
Totale toewijzing in euro 691.521 Totale inkomsten in
euro 250.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Als veelbelovend alternatief voor de huidige hartklep-
Geribbelde pijpen combineren lokale stijfheid met
Atoomlaagdepositie (ALD) is een methode om
prothesen worden tissue-engineerde hartkleppen
globale flexibiliteit en laag gewicht. Ze worden
ultradunne lagen van materialen heel precies op te
ontwikkeld, welke kunnen meegroeien en zich
daarom veel gebruikt van stofzuigerslang tot
bouwen met een excellente stapbedekking op 3D
aanpassen aan het lichaam. In het beginstadium van
aardgas productie op zee. Bij gasstroming door de
nanostructuren. Dit maakt ALD van essentieel
deze ontwikkeling was men met name gericht op de
pijp ontstaan hinderlijke fluittonen boven een kritisch
belang voor toepassingen binnen de nanotechnologie.
vorming van collageen, een structurele eiwitgroep
stroomsnelheid. Bij hogedruk toepassingen leidt dit
Het doel van dit project was om ALD uit te breiden
verantwoordelijk voor de sterkte van een weefsel.
tot gevaarlijke wandtrillingen. Doel van het project is
met plasmastappen en om aan te tonen dat dit vele
De rol van elastine, een eiwitgroep verantwoordelijk
om fysisch modellen te ontwikkelen en valideren om
extra mogelijkheden biedt. Verkrijgen van inzicht in de
voor elasticiteit van een weefsel, is echter lang
fluittonen te voorspellen en daarmee stille geribbelde
oppervlaktereacties was daarbij noodzakelijk en ook
onderbelicht gebleven. Elastine blijkt een belangrijke
pijpen te ontwerpen.
de ontwikkeling van ALD apparatuur en processen.
rol te vervullen in het gedrag van een hartklep in het
lichaam. Verstoringen in de aanmaak van dit eiwit
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
wordt tegenwoordig vaak erkend als onderlig-
Met experimenten en numerieke berekeningen is
Tal van plasma ALD processen zijn ontwikkeld voor
gende oorzaak van klepfalen en de ontwikkeling
een systematisch studie verricht naar de invloed van
de depositie van verscheidene materialen. Samen
van aneurysmata. Elastine wordt dan ook gezien als
geometrie en stromingsparameters op fluittonen.
met de gebruikers zijn vele extra mogelijkheden van
de ontbrekende schakel in het tissue engineering
Dankzij nieuw verkregen inzicht is een stille geribbelde
plasma ALD aangetoond. Tevens is ALD apparatuur
van hartkleppen. Collageen kan in voldoende mate
pijp ontworpen, die ook experimenteel getest is.
ontwikkeld in samenwerking met Oxford Instruments.
aangemaakt worden en dus is het tijd de aandacht te
In samenwerking met TNO is een semi-empirisch
Ook is een nieuwe methode ontwikkeld om de eigen-
verschuiven naar elastine.
model ontwikkeld als gereedschap voor ontwerpers
schappen van dunne lagen te verbeteren door middel
van pijpsystemen met een geribbelde segmenten.
van energetische ionen uit het plasma. Deze methode
Met dit model kan de ontwerper een stille combinatie
zal in de toekomst commercieel aangeboden worden
De resultaten uit dit werk zijn in de eerste plaats
van pijpsegmenten vinden. Als spin-off project is een
door Oxford Instruments. Fundamenteel inzicht in de
van belang voor de ontwikkeling van een elastische
studie verricht naar het gebruik van geribbelde pijpen
oppervlaktereacties tijdens plasma ALD, zoals verkre-
structuur in tissue-engineerde hartkleppen welke een
als muziekinstrument.
gen in het project, was daarbij van essentieel belang.
Resultaat na 5 jaar
cruciale rol zal spelen in de klinische implementatie
ervan. De industriele partner QTIS/e (tegenwoordig
Een review paper over plasma ALD is gepubliceerd.
Gebruikers
Gebruikers
Xeltis AG) heeft interesse getoond in de resultaten
ASML Netherlands BV (Veldhoven) / DNV GL
uit dit onderzoek.
(Groningen) / Philips Consumer Lifestyle (Drachten) /
ASM Europe BV (Almere) / ASM Microchemistry
Shell Global Solutions International BV (Amsterdam) /
Ltd (Helsinki, Finland) / ASML Netherlands BV
Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) /
(Veldhoven) / Hauzer Techno Coating BV (Venlo) /
Technische Universiteit Eindhoven / TNO Delft
MKS Instruments (Cheshire, Groot-Brittannië) /
Gebruikers
Erasmus MC (Rotterdam) / QTIS/e BV (Eindhoven) /
Technische Universiteit Eindhoven / TNO Leiden /
MKS Instruments Benelux (Delft) / NXP Semi-
Universitair Medisch Centrum Groningen /
conductors (Eindhoven) / NXP Semiconductors
Universitair Medisch Centrum Utrecht
Belgium NV (Leuven, België) / Oxford Instruments
(Bristol, Groot-Brittannië) / PANalytical BV
(Eindhoven) / Philips Research (Eindhoven) /
Technische Universiteit Eindhoven / TNO Eindhoven
88
Utilisatierapport STW 2014
EFFECT Exploiting Filtered
FEedback in Controlling Tunable
lasers
10029 BAB
Cracking Diesel Fuel Chemistry
10035
CBB
Tite;DECAFE: Digitally Enhanced
and Calibrated Front-Ends
10055
CCA
Projectleider Prof.dr.ir. M.K. Smit Programma Open
Projectleider Dr.ir. L.M.T. Somers Programma Samen-
Projectleider Prof.dr.ir. P.G.M. Baltus Programma Per-
Technologieprogramma (OTP)
werkingsprogramma - Schone en zuinige verbranding
spectief - SmartSiP
Totale toewijzing in euro 515.662 Totale inkomsten in
Semiconductors
euro 120.800
for the nonlinear effects of a receiver due to the
457.637
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 41.400
Contracten Geheimhouding: NXP
Octrooien Method to compensate
operation of a transmitter in the same
Totale toewijzing
in euro 749.942
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Doel van het project was om een nieuw type tunable
Niet tegenstaand het feit dat elektrisch vervoer in
Met Systems-in-Packages (SIP’s) kunnen complete
laser te maken op basis van de fotonische integratie
opkomst is, zal de transportsector (zelfs in 2050)
zender-ontvanger combinaties in de telecommunicatie
technologie van TU Eindhoven. Met deze technolo-
voor het overgrote deel leunen op de klassieke
(multi-mode transceivers) geïntegreerd worden in een
gie kunnen complexe optische circuits op een chip
verbrandingsmotor, met de dieselmotor vanwege
enkel pakket. Veel multi-mode transceivers hebben
worden opgebouwd vanuit een beperkte set basis-
zijn efficientie als belangrijkste pendant. Omdat de
verminderde prestaties als meer dan een zender of
bouwblokken. In dit project is een nieuw bouwblok
transportsector verantwoordelijk is voor ca 30% van
ontvanger tegelijk actief is. Vooral wanneer een
toegevoegd waardoor het mogelijk wordt een tunable
het primaire energiegebruik is het duidelijk dat de
ontvanger een zwak signaal moet ontvangen terwijl
laser te maken gebaseerd op het concept van filtered
verbrandingmotor verder ontwikkeld zal moeten
ten minste een andere zender actief is, kunnen sig-
feedback. Dit principe zorgt er voor dat de laser zeer
worden om de CO2 uitstoot in de toekomst te
nalen geblokkeerd worden. Om dit op te lossen maakt
snel (binnen 1 ns) en zeer nauwkeurig kan schakelen
beperken. Het project heeft tot doel het ontwikkelen
dit project ervan gebruik dat in een SIP, het front-end
tussen de verschillende kleuren licht die gebruikt
en valideren van een gedetailleerd numeriek model
transceiver IC en basisband digitale signaalverwerking
worden in glasvezelnetwerken.
om dieselverbranding te beschrijven.
gecombineerd kunnen worden. Zowel de receive- als
transmit-eigenschappen worden zo geoptimaliseerd.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Na afloop van het project zijn onderzoekers
In de afgelopen vijf jaar is een unieke (enige in Ne-
dr. Boudewijn Docter en ir. Tim Koene het bedrijf
derland, drie à vier in de wereld) opstelling ontwikkeld
Het project richtte zich op aanzienlijke vermindering
EFFECT Photonics gestart. Hun bedrijf richt zich op
waarmee het verbrandingsproces in detail bestudeerd
van het vermogensverbruik door optimalisatie
het maken van producten voor telecom en sensor
kan worden. Tegelijkertijd is een Computational
over de Radiofrequentie (RF)-baseband grens heen.
toepassingen gebaseerd op optische chips. Hierbij
Fluid Dynamics model ontwikkeld waarmee de ver-
Met name RF-circuits werden ontworpen op lager
nemen ze niet alleen het chipdesign voor hun
branding in meer detail kan worden gesimuleerd. Het
verbruik ten koste van toegenomen toleranties en
rekening, maar ook de elektronische interfacing en de
mooie van de model aanpak is dat de chemie van de
vervormingen, die elders in het SiP-ontwerp werden
packaging van de optische chips. EFFECT Photonics
brandstof direct ingebouwd is. Dit betekent dat het
opgevangen. Verder werd een lineaire Interferentie
heeft inmiddels zes design-engineers in dienst.
effect van brandstof samenstelling zonder fitpara-
Suppressor (NIS) met lage complexiteit ontwikkeld
De overige vier teamleden zorgen voor de commer-
meters bestudeerd kan worden. Samenvattend
om de lokale verstoring in een vroeg stadium van
ciële functies en administratieve ondersteuning.
kunnen we stellen dat we door de met name weten-
de ontvanger te onderdrukken. De NIS werd met
Het bedrijf verwacht dat over twee jaar de eerste pro-
schappelijke successen van het project de Combustion
succes getest in een testbed transceiver. De NIS is
ducten op de markt zijn op basis van de Eindhovense
Technology groep van de TU/e een sterke positie
ook getest in een aangrenzend toepassingsdomein:
integratietechnologie.
nationaal en internationaal heeft verworven in de ont-
Radio Frequency Identification (RFID)-systeem.
wikkeling van de verbrandingsmotor van de toekomst.
Gebruikers
Genexis BV (Eindhoven) / Oclaro Technology Plc
Gebruikers
Gebruikers
Ambient Systems BV (Enschede) / AsicAhead NV
(Towcester, Groot-Brittannië) / Philips MiPlaza
Avantium Technologies BV (Amsterdam) / Dacolt
(Hasselt, België) / CATENA Microelectronics BV (Delft) /
Photonics Labs (Eindhoven) / PhoeniX BV
(Maastricht) / DAF Trucks NV (Eindhoven) / Delphi
Dialog Semiconductor BV (‘s-Hertogenbosch) /
(Enschede) / Vrije Universiteit Brussel (België)
Diesel Systems Limited (Gloucestershire, Groot-
GreenPeak Technologies (Utrecht) / NMDG NV
Brittannië) / IFP (Rueil-malmaison, Frankrijk) /
(Bornem, België) / NXP Semiconductors (Eindhoven,
Shell Global Solutions (Chester, Groot-Brittannië) /
Nijmegen) / Philips Research (Eindhoven) /
Shell Global Solutions International BV (Amsterdam)
TE Connectivity Nederland BV (‘s-Hertogenbosch) /
Thales Nederland BV (Hengelo) / TNO Den Haag
STW-projecten 2008
89
Biomolecule Substrate
Topography of Inkjet Printed
Structures (Bio-STIPS)
10095
BBA
Multiscale Mechanics of Fibrous
Networks ‘From Fibre to Tissue’
10104 CAA
Projectleider Prof.dr. J.G.M. Kuerten Programma Open
Projectleider Dr.ir. R.H.J. Peerlings Programma Perspec-
Technologieprogramma (OTP)
tief - Multiscale Simulation Techniques (MUST)
489.964
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 152.000
Totale
Mi2M A multi-scale approach
toward integrated cohesive
interface elements
10108 BAA
Projectleider Prof.dr.ir. M.G.D. Geers Programma Perspec-
tief - Multiscale Simulation Techniques (MUST)
Totale
toewijzing in euro 270.232 Contracten Optie & Licentie:
toewijzing in euro 402.577 Contracten Afstandsverkla-
Philips Electronics Nederland BV
ring: Ir. B.G. Vossen
Totale inkomsten in
Totale inkomsten in euro 159.812
euro 105.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het doel van dit project is het ontwikkelen van een
Doel van het project is het ontwikkelen van een
Polymeer-metaal interfaces komen in tal van
experimenteel gevalideerd fysisch model voor de
numerieke simulatietechniek die toestaat om
producten voor en bezwijken door delaminatie bij
berekening van het depositieprofiel dat overblijft
grootschalige simulaties te doen op gedetailleerde
een opgelegde mechanische belasting. Voor een
na het verdampen van de vloeistof uit een geprinte
mechanische modellen van vezelachtige materialen.
voorspellende analyse van het interfacegedrag is
druppel en van de verdeling van biomoleculen daarin.
Waar mogelijk wordt daartoe de resolutie van het
een betrouwbaar model nodig. Het klassieke cohesive
Voor de validatie zullen verschillende experimentele
gedetailleerde model verlaagd met behulp van con-
zone model kan hierbij geen correct onderscheid
technieken gebruikt worden. Vooral de uitbreiding
cepten uit de zogenaamde quasi-continuum methode.
maken tussen verschillende belastingstoestanden.
naar poreuze substraten is van belang voor praktische
De aldus ontwikkelde generieke programmatuur
Dit project heeft als doel om dit probleem fysisch
toepassingen. Het model wordt geïmplementeerd in
wordt toegepast op elektronisch textiel, papier en
te doorgronden met een multi-schaal analyse. De
een numeriek simulatieprogramma.
biologische weefsels.
resultaten van het multi-schaal raamwerk worden
geëxploiteerd om een betrouwbaar macroscopisch
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
model van het interfacegedrag te maken.
De afhankelijkheid van de relatieve vochtigheid op de
Het werk laat zien hoe de toepasbaarheid van de
vorm van de geprinte structuur is experimenteel en
Quasi-continuum methode kan worden uitgebreid
numeriek vastgesteld. Dit leidt tot ontwerpeisen voor
buiten het conventionele domein van atoomroosters.
De multi-schaal analyse heeft aangetoond dat een
relatieve vochtigheid. Bovendien is een groot effect
Niet-conservatieve interacties zoals plasticiteit en
fibrillatieproces op de micro-schaal aan de grondslag
van de aanwezigheid van oppervlakte-actieve stoffen
wrijving, die een belangrijke rol spelen in de mechanica
ligt van het verschil in adhesie-energie (micro) en de
die in de druppel op de verdampingssnelheid gemeten.
van vezelnetwerken, kunnen nu in rekening worden
delaminatie-energie (macro). Dit verschil is ongeveer
Het ontwikkelde simulatieprogramma is momenteel
gebracht. De onderliggende modellen zijn in nauwe
drie decades groot, waarvan er al twee decades
in gebruik bij een van de industriële partners ten
samenwerking met de industriële partners toege-
kwantitatief voorspeld werden. De fundamentele
behoeve van verder onderzoek. Recent is een ver-
spitst op de voor hun relevante materialen. Flankerend
vraagstelling ondersteunt meerdere toepassingen
volgproject gehonoreerd in het kader van het HTSM
werk met studenten heeft bovendien geresulteerd
aangereikt door de industriële partners (oprekbare
programma, waarbij verschillende aspecten, zoals het
in ontwerpregels voor de geleidende draden in
elektronica; gecoat verpakkingstaal). Dit project heeft
effect van naburige druppels en van oppervlakte-
elektronisch textiel.
nog een looptijd van meer dan één jaar en heeft op
actieve stoffen, verder onderzocht zullen worden.
dit moment al een uitgesproken wetenschappelijk
Gebruikers
Gebruikers
Resultaat na 5 jaar
Kenniscentrum Papier en Karton (Arnhem) /
impact. De toepassing op oprekbare elektronica
werden diverse nieuwe resultaten verkregen.
Chematronics BV (Eindhoven) / Friedrich-Schiller-
Océ Technologies BV (Venlo) / Philips Applied
Universität Jena (Duitsland) / Gezondheidsdienst voor
Technologies (Eindhoven) / Philips Medical Systems
Dieren (Deventer) / Océ Technologies BV (Venlo) /
(Best) / Philips Research (Eindhoven) / QTIS/e BV
Dassault Systems Simulia BV (Maarssen) / DSM
PamGene International BV (‘s-Hertogenbosch) /
(Eindhoven) / Smurfit Kappa (Hoogeveen) /
Research BV (Geleen) / Hauzer Techno Coating BV
Pepscan Holding NV (Lelystad) / Pepscan Presto BV
Wageningen Universiteit & Researchcentrum
(Venlo) / Helianthos BV (Arnhem) / Holst Centre
Gebruikers
(Lelystad) / Philips Research (Eindhoven) / Scienion
(Eindhoven) / In Summa Innovation (Raamsdonks-
AG (Berlin, Duitsland) / Technische Universiteit
veer) / MSC Software Benelux BV (Gouda) / Philips
Eindhoven / Universiteit Twente (Enschede) /
Applied Technologies (Eindhoven) / Polymer Vision
Wageningen Universiteit & Researchcentrum
Ltd. (Eindhoven) / Tata Steel (Velsen-Noord) / TNO
Eindhoven
90
Utilisatierapport STW 2014
POROMULT: Multiscale
computational poromechanics
10112 CBA
Multi-scale simulation of
multi-material adherence
10121 MR technology for advanced
biomedical imaging
BAA
Projectleider Dr.ir. J.M.R.J. Huyghe Programma Perspectief -
Projectleider Prof.dr. G. de With Programma Perspectief -
Multiscale Simulation Techniques (MUST)
Multiscale Simulation Techniques (MUST)
Totale
toewijzing in euro 377.464 Contracten Geheimhouding:
Totale toewij-
zing in euro 784.981 Totale inkomsten in euro 300.000
10191 BBB
Projectleider Prof.dr. K. Nicolay Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
700.000
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 297.891
Procter & Gamble Totale inkomsten in euro 104.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Breukpropagatie in poreuze media is een thema dat
De motivatie voor dit onderzoek is het verkrijgen van
Imaging technieken spelen een steeds belangrijker rol
toepassingen vindt in zowel de petroleumindustrie,
fundamentele kennis over de slijtage door delaminatie
in de gezondheidszorg en in biomedisch onderzoek.
onder de vorm van hydraulic fracturing als in de
in elektronische componenten. Delaminatie is het
Dit project betrof de aanschaf van een 9.4 Tesla
biomedische wereld in de vorm van bijvoorbeeld, de
verlies van hechting tussen verschillende soorten
scanner voor MR imaging en spectroscopie onderzoek
hernia van de tussenwervelschijf. Dit project ontwik-
materialen zoals metaal en polymeer. Deze vorm van
aan kleine proefdieren. Het doel was om krachtiger
kelt numerieke en experimentele technieken voor
slijtage bepaald in belangrijke mate de levensduur
scan technieken te ontwikkelen, die meer precieze
het voorspellen van scheurpropagatie in verzadigde
van componenten. Het fenomeen wordt veroorzaakt
diagnoses van ziekte mogelijk maken en kunnen
poreuze media.
door een samenspel van verschijnselen op atomaire
leiden tot effectievere en meer patiënt vriendelijke
en grotere ‘mesoscopische’ en macroscopische lengte
behandeling van ziekten.
Resultaat na 5 jaar
schalen. Het onderzoeksproject richt zich op het
Resultaat na 5 jaar
In dit project is experimenteel aangetoond dat een
beschrijven van de hechting tussen metaal-oxide en
scheur in een verzadigd poreus medium op staccato
polymeer met behulp van experimenten en simulatie
De ontwikkeling van MR technieken concentreerde
wijze propageert. Numerieke technieken zijn ontwik-
methoden op de verschillende relevante lengte-
zich op hart- en vaatziekten, zoals atherosclerose,
keld om de propagatie van een scheur in een poreus
schalen. Door deze methoden te koppelen krijgt men
hartinfarct en hartfalen. De nieuw ontwikkelde MR
medium te voorspellen inclusief de invloed van vloei-
inzicht in de bepalende factoren voor deze multi-
technieken zijn geschikt om vroege afwijkingen te
stofuitwisseling tussen de scheur en de formatie, de
materiaal hechting.
detecteren, waardoor bij patiënten met een verhoogd
grote vervorming van de formatie en de nucleatie van
multipele scheuren. Tenslotte zijn de mogelijkheden
van isogeometrische analyse duidelijk geillustreerd.
Gebruikers
risico op hart- en vaatziekten in een vroeg stadium
Resultaat na 5 jaar
kan worden ingegrepen. Bij patiënten met bewezen
De aanwezigheid van water is een belangrijke factor
afwijkingen zijn scherpere diagnoses mogelijk, zodat
in de degradatie van hechting. Het transport water en
meer gerichte keuzes voor behandeling gemaakt
ionen transport in een polymere laag op een metaal
kunnen worden.
Dassault Systems Simulia BV (Maarssen) /
substraat is onderzocht. Met computer simulaties
Dynaflow Research Group (Zoetermeer) / Procter
op atomaire schaal met behulp van een zogenaamd
& Gamble Germany GmbH (Schwalbach am Taunus,
reactief krachtenveld is gekeken naar het breken
Duitsland) / Shell International Exploration and
van bindingen. Het materiaal moet op een meso-
Production BV (Rijswijk)
scopische schaal beschreven worden. Op deze schaal
Gebruikers
Technische Universiteit Eindhoven
zijn zogenaamde ‘ge-coarse-grainde’ modellen
gebruikt om het polymere netwerk en zijn interacties
met het substraat te bestuderen. Dit geeft substantiële verbetering in de beschrijving van delaminatie
van polymere lagen op metaal substraten.
Gebruikers
Akzo Nobel Car Refinishes BV (Sassenheim) / Boschman Technologies BV (Duiven) / NXP Semiconductors
(Nijmegen) / Océ Technologies BV (Venlo) / Philips
Applied Technologies (Eindhoven) / Philips Lighting
BV (Eindhoven) / Technische Universiteit Eindhoven
STW-projecten 2008
91
Flexible Lyapunov Functions
for Real-time Control
10230 G
BCA
07742 Projectleider Dr. M. Lazar Programma Vernieuwings-
impuls - Veni
New opportunities for ADME and
toxicity studies for drugs in human
tissue - vitrification of organslices
BAA
Projectleider Prof.dr. G.M.M. Groothuis Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Totale toewijzing in euro 208.000
504.538
Totale toewijzing in euro
Contracten Optie: 21st Century Medicine,
Inc., MSD Oss, Rijksuniversiteit Groningen; Material
Transfer Agreement: 21st Century Medicine, Inc.,
Rijksuniversiteit Groningen
Totale inkomsten in euro
199.400
Doelstelling
Lyapunov functies zijn een essentieel hulpmiddel
voor de verificatie van veiligheid en stabiliteit van
hedendaagse systemen, zoals moderne auto’s en
vliegtuigen. Het Veni project Flexible Lyapunov
Rijksuniversiteit
Groningen
Doelstelling
Dunne weefselplakjes winnen terrein als in vitro
techniek waarmee het metabolisme en de toxiciteit
van nieuwe geneesmiddelen kan worden bestudeerd.
Het gebruik ervan wordt bemoeilijkt doordat ze niet
functions for real-time control heeft nieuwe methode
commercieel verkrijgbaar zijn, onder meer omdat het
ontwikkeld voor de synthese van stabiliserende
nog niet mogelijk is dit weefsel in te vriezen zonder
regelaars voor niet-lineaire en hybride systemen
dat er schade ontstaat. Het onderzoek had als doel
met constraints. Dit heeft geresulteerd in regelaar-
een beter begrip te verkrijgen van de kritieke stappen
ontwerp methodieken die gemakkelijker toepasbaar
in het invriesproces (vitrificatie proces) van dunne
zijn op hedendaagse regeltechniek problemen.
weefselplakjes van organen van proefdieren, maar
ook van de mens, om een weefselbank te kunnen
Resultaat na 5 jaar
opbouwen.
De technieken van het Veni project Flexible Lyapunov
functions werden gebruikt voor het ontwerpen
Resultaat na 5 jaar
van geavanceerde automotive regelsystemen in
Het effect van verschillende variaties op de vitrifica-
samenwerking met Ford Reseach Laboratory, USA.
tieprocedure zoals de voorbehandeling van de lever
Dit heeft geresulteerd in Lyapunov-gebaseerde
met perfusievloeistof, impregnatie van cryoprotec-
regelaars voor een begrensde motorkoppelregeling
tantia en de samenstelling van mengsels van cryo-
die gebruikt maakt van een elektronische gasklep en
protectantia (waaronder een mengel ontwikkeld tij-
variabele kleppentiming en voor elektromagnetische
dens het project) op de vitaliteit en functionaliteit van
actuatoren. De ontwikkelde niet-lineaire regelaars
verschillende leverceltypes werd onderzocht, alsmede
geven een verbeterd motorrendement, waardoor
het mechanisme van beschadiging van leverweefsel
brandstofgebruik en uitstoot afnemen, terwijl veilig-
door het afkoelen tot -150°C Hoewel nog geen
heid en real-time automotive hardware restricties in
succesvol protocol voor invriezen is ontwikkeld, is
acht worden genomen..
veel inzicht verkregen in het mechanisme van schade,
wat kan bijdragen aan het verder ontwikkelen van een
cryopreservatiemethode voor humaan weefsel en
dus aan het implementeren van een weefselbank met
functioneel weefsel voor commercieel gebruik.
Gebruikers
21st Century Medicine, Inc. (Fontana, Verenigde
Staten) / Abbott Healthcare Products BV (Weesp) /
NOTOX BV (‘s-Hertogenbosch) / Radboud Universitair
Medisch Centrum (Nijmegen) / RIKILT Wageningen UR
92
Utilisatierapport STW 2014
A chemical proteomics approach
towards profiling and imaging
of metalloprotease activity
08008 BBA
Optimizing growth rate, biomass
and product formation of
Lactococcus lactis by a Systems
Biology approach
08080 BAA
MuMiM Multiscale Metallic Interface
Modelling. A multi-scale
methodology for the analysis
of metallic interfaces
10109 BBB
Projectleider Prof.dr. R.P.H. Bischoff Programma Open
Projectleider Prof.dr. O.P. Kuipers Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. E. van der Giessen Programma
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
Perspectief - Multiscale Simulation Techniques
Totale toewijzing in
euro 1.290.657 Contracten Optie & Licentie: Philips
904.924
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 305.400
(MUST)
Totale toewijzing in euro 569.662 Contracten
Electronics Nederland BV; Geheimhouding: Universitair
Afstandverklaring: Ir. P.R.M. van Beers
Medisch Centrum Groningen, EMD Millipore Corpora-
in euro 203.980
tion
Totale inkomsten
Totale inkomsten in euro 302.600
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het onderzoeksvoorstel beoogt het verder ontwik-
Het doel van dit project was om de relatie tussen
Het doel van het project was om een keten van
kelen van MMP and ADAM remmers en het gebruik
groeisnelheid en productie van metabolieten en
stukken numeriek gereedschap te ontwikkelen
maken daarvan voor de volgende doeleinden: (1)
fermentatiecapaciteit van de belangrijke voedsel-
waarmee het mogelijk is om de invloed van interfaces
Het ontwerpen van specifieke met radio-isotoop
bacterie Lactococcus lactis op te helderen met een
op het gedrag van moderne materialen of devices te
gemodificeerde remmers om in vivo metalloprotease
integratieve Systeem Biologische aanpak. De ver-
kunnen modelleren vanaf atomair niveau tot aan de
activiteiten te visualiseren. (2) Het verder optimalise-
kregen data (transcriptoom, proteoom en metabo-
lengteschaal van het product. Hiermee kunnen de
ren van activiteits-gebaseerde vaste drager extractie
loom) van L. lactis bij verschillende groeisnelheden
mogelijkheden van interface engineering beter
van metalloproteases uit lichaamsvloeistoffen. (3) Het
worden verwerkt in een cellulair model dat het
worden benut: de invloed van wijziging van de
covalent en irreversibel modificeren van geselecteerde
productiegedrag kan voorspellen.
interface op de uiteindelijke eigenschappen kunnen
metalloproteases.
worden voorspeld zonder kostbare trial-and-error.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
We hebben aangetoond dat Lactococcus lactis zijn
Resultaat na 5 jaar
De volgende hoofdresultaten zijn behaald: (1) Syn-
fermentatieve route aanpast aan de groeisnelheid:
Vanuit bovengenoemde doelstelling heeft het project
these van radio-isotoop gemodificeerde remmers voor
bij lage groeisnelheid maakt de bacterie gebruik van
zich vooral gericht op één soort interface, namelijk
in vivo ‘imaging’ van tumoren en emfyseem in muizen.
de zogenaamde heterolactische fermentatie (onder
korrelgrenzen in polykristallijne metalen. Dit is niet
(2) Kwantitatieve analyses van MMP-9 en zijn remmer
andere acetaat en ethanol vorming), terwijl hij bij
alleen een wetenschappelijk zeer uitdagende show
TIMP-1 in Bronchoalveolare Vloeistof (BALF) en in cel
hogere groeisnelheden overschakelt op homolactische
case, maar heeft een generiek karakter èn is direct
culture medium gerelateerdaan long transplantatie en
fermentatie (lactaat productie). We zien verrassender-
van belang voor een van de belangrijkste industriële
de invloed van sigarettenrook op epitheel cellen. (3)
wijs relatief kleine verschillen op transcriptoom
gebruikers (Tata Europe). De ontwikkelde multiscale
Synthese van fotoreactieve remmers voor activiteit
en proteoom niveau, maar zien dat de verschillen het
methode is een belangrijk hulpmiddel om de korrel-
afhankelijke, covalente binding aan MMPs en ADAMs
best te verklaren zijn door allostere regulatie van de
grensstruktuur te optimaliseren voor de gewenste
Tijdens dit project zijn nieuwe remmers ontwikkeld.
betrokken enzymen. Deze resultaten zijn belangrijk
staalkwaliteit.
Deze zijn toegepast op in vivo imaging en voor
voor de zuivelindustrie omdat ze een verbeterd
aktiviteitsafhankelijke assays. Een octrooiaanvraag
beeld geven van de mechanismen die een rol spelen
voor activiteitsafhankelijke immunoassays is met
bij metaboliet productie bij verschillende groeiom-
DAF Trucks NV (Eindhoven) / Dassault Systems
meerdere commerciële partijen besproken. Resultaten
standigheden. Het uiteindelijk model, waarbij ook
Simulia BV (Maarssen) / EPCOS Netherlands
van dit project zijn: (1) een activiteitsafhankelijke
ribosoomactiviteit wordt meegenomen, kan door
(Nijmegen) / Hauzer Techno Coating BV (Venlo) /
methodiek voor het bepalen van MMP-9 en zijn
de zuivelindustrie gebruikt worden als voorspellend
MSC Software Benelux BV (Gouda) / Philips Applied
natuurlijke remmer TIMP-1, (2) een multiplex, activi-
model om tot een verbeterde robuustheid van indus-
Technologies (Eindhoven) / Philips Centre for
teitsafhankelijke assay methodiek voor MMPs, ADAMs
triële fermentatieprocessen te komen. Het project
Manufacturing Technology (Eindhoven) / RWTH
en TIMPs gebaseerd op de Luminex technologie, (3)
heeft geleid tot een succesvolle volgaanvraag op het
Aachen University (Duitsland) / Tata Steel (IJmuiden)
synthese van gemarkeerde remmers voor in vivo ima-
gebied van populatieheterogeniteit bij L. lactis bij STW.
Gebruikers
ging en (4) toepassingen op het gebied van longziekte
(COPD), kankermetastase en cardiovasculaire ziekte.
Gebruikers
Corbion Purac (Gorinchem) / DSM Food Specialties
Gebruikers
BV (Delft) / FrieslandCampina (Wageningen) /
Agilent Technologies Germany GmbH (Waldbronn,
Process Systems Enterprise Limited - ‘The model
Duitsland) / Philips Research (Eindhoven) / Spark
company’ (London, Groot-Brittannië) / Universiteit
Holland BV (Emmen)
van Amsterdam
STW-projecten 2008
93
L
Live, atomic-scale observation of
galvanic processes - Video-rate
Scanning Probe Microscopy during
plating
07720
BBA
Projectleider Prof.dr. J.W.M. Frenken Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
1.106.903
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 104.600
Minimally invasive refixation of
loosened hip prostheses
07943 CBA
Projectleider Prof.dr. ing. E.R. Valstar Programma
Vernieuwingsimpuls - Vidi
665.000
Totale toewijzing in euro
Contracten Optie: Leids Universitair Medisch
Centrum, Technische Universiteit Eindhoven, DEAM
Totale inkomsten in euro 165.000
Universiteit
Leiden
Doelstelling
Doelstelling
Vele coatingprocessen zijn gebaseerd op additieven
Gewrichtsvervangende prothesen - zoals heup-,
die worden toegevoegd aan het elektrochemisch bad,
knie-, en schouderprothesen - gaan langer mee en
zoals bepaalde atomen, of zelfs molecuul complexe.
leveren een beter functieherstel als ze nauwkeurig
Ondanks dat de coating industrie sterk afhankelijk is
geplaatst worden. Het doel van dit onderzoek is om
van de functie van de additieven, zijn de achterliggen-
een preoperatief planningsplatform voor gewricht-
de atomaire processen meestal niet bekend. Hierdoor
vervanging te ontwikkelen dat gekoppeld is aan
wordt procesoptimalisatie alsook elektrolytontwik-
adaptieve patiëntspecifieke instrumenten voor
keling afhankelijk van trial-and-error onderzoek. In
chirurgische geleiding. Dit nauwkeurige en makkelijk
dit voorstel presenteren wij een alternatief voor de
te gebruiken systeem zal de klinische uitkomst van
empirische aanpak. Wij stellen voor de functie van de
prothesen verbeteren met als gevolg een verbeterde
additieven live te bestuderen met atomaire resolutie
kwaliteit van leven voor de patiënt en een reductie
tijdens het coaten met behulp van videosnelheid,
van kosten omdat er minder revisieoperaties nood-
in-situ rastertunnelmicroscopie (STM). Wij verwachten
zakelijk zullen zijn.
dat de resultaten zullen leiden tot een verbeterde
controle van de laageigenschappen, waardoor opti-
Resultaat na 5 jaar
malisatie mogelijk zal worden met het oogmerk op de
In overleg met de gebruikerscommissie is gekozen
gewenste eigenschappen. Bovendien kan men ook
om ons te focussen op het nauwkeurig plaatsen van
nieuwe applicaties verwachten.
totale knieprothesen in plaats van totale schouderprothesen omdat daar een betere utilisatie van de
Resultaat na 5 jaar
te ontwikkelen techniek verwacht wordt. In dit nog
Er is een STM gebouwd waarmee in-situ elektro-
lopende onderzoek, hebben we een pre-operatief
chemische coatingsexperimenten zijn uitgevoerd.
planningsplatform ontwikkeld waarin de orthopeed
Er zijn ook video-rate STM-metingen gedaan waarmee
het plaatsen van de prothese virtueel kan uitvoeren.
het coatingsproces wordt gevolgd. De functie van
Op basis van deze planning wordt de instelling van
additieven is nu niet bekend. Met behulp van STM
het adaptieve instrument zodanig bepaald, dat het
kan het coatingsproces gevolgd worden op atomaire
maar op één unieke en stabiele wijze op het bot past.
schaal. Koper depositie is bestudeerd. Het additief
Vooralsnog gaan we uit van een instrument dat met
SPS bijvoorbeeld heeft een grote invloed: er worden
een beperkt aantal instelbare pinnetjes van zijn uit-
eilanden gevormd. Er is een model ontwikkeld om
eindelijke vorm wordt voorzien. De eerste resultaten
de functie van SPS tijdens het coaten van koper te
van de eerste experimenten waarbij prototypen op
beschrijven.
kunstbotten zijn geplaatst, zijn zeer goed. Na een
verdere uitwerking van dit eerste prototype en tests
Gebruikers
op kadaverbotten, verwachten we de technologie
Brandsma Metaalveredeling BV (Hilversum) /
in samenwerking met de gebruikerscommissie in de
Enthone BV (s‘-Hertogenbosch) / Enthone
richting van de markt te kunnen gaan brengen.
GmbH (Langenfeld, Duitsland) / Galvamé Oppervlaktechnieken BV (Rotterdam) / Galvano Hengelo BV /
94
Utilisatierapport STW 2014
Gebruikers
Haveman Edelmetaal en Alumetaal (Voorburg) /
Biomet Nederland BV (Dordrecht) / DEAM
NGO-SBG (Zoetermeer) / PGE Holding BV
(Amsterdam) / Medis Medical Imaging Systems BV
(Eindhoven) / Stork Veco BV (Eerbeek) / Tata
(Leiden) / Radboud Universitair Medisch Centrum
Steel (IJmuiden, Velsen-Noord) / Universiteit Leiden
(Nijmegen)
Localization of progressions and
treatment effectsin pulmonary
diseases
07998 BBB
Atopic dermatitis:
A combined approach of
non-invasive monitoring
and repair
10064 New insights into therapeutic
protein instability and aggregation
processes by a novel analytical
method
CBB
10238 BAA
Projectleider Dr. B.C. Stoel Programma Open Technolo-
Projectleider Prof.dr. J.A. Bouwstra Programma Open
Projectleider Dr. A. Hawe Programma Vernieuwings-
gieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
impuls - Veni
Totale toewijzing in euro 443.498
Totale inkomsten in euro 103.180
976.754
Totale toewijzing in euro
Totale toewijzing in euro 208.000
Contracten Licentie: Erasmus MC, UL, River
Diagnostics BV; Samenwerking: Astellas Pharma Europe
Ltd, UL, Erasmus MC
Octrooien Spectrometer for measu-
ring inelastically scattered light; Automated characterization and classification of microoganisms; Use of high
wavenumber raman spectroscopy for measuring tissue;
Optical spectrometer
Doelstelling
Totale inkomsten in euro 437.920
Doelstelling
Doelstelling
Longemfyseem kan gekwantificeerd worden door
Het STW-project bestond uit drie onderzoekslij-
Eiwitten zijn zeer complexe en labiele moleculen.
densitometrie met 3D Computer Tomografie (CT). In
nen: (1) Ontwikkeling van gevoelige diagnostische
Bij de ontwikkeling van stabiele farmaceutische eiwit-
geneesmiddelenstudies is ook lokale informatie over
methoden om non-invasief de lipidenorganisatie
ten moeten deze goed gekarakteriseerd worden met
het ziekteverloop van belang. Daarom is software
en samenstelling in de hoornlaag als functie van de
behulp van diverse analysemethoden. Het doel van dit
nodig om de precieze lokalisatie van dichtheids-
diepte te bepalen. (2) De ontwikkelde diagnostische
project was het implementeren van detectiemethoden
veranderingen te bepalen, door middel van beeldre-
methoden te gebruiken om de afwijkende huidbarrière
met fluorescente kleurstoffen om de stabiliteit van
gistratie. De software zorgt ervoor dat farmaceuten
eigenschappen van constitutioneel eczeem patiënten
eiwitten te meten. Met deze nieuwe, zeer gevoelige
meer kennis over de werking van hun geneesmiddel
in kaart te brengen. (3) Gebaseerd op de afwijkende
analytische methoden kunnen minieme hoeveelheden
krijgen. De software kan gecommercialiseerd worden
barrière eigenschappen nieuwe crèmes te ontwikkelen
onzuiverheden, zoals eiwitaggregaten en misgevou-
en gebruikt worden door Centralized Research Organi-
met als doel herstel van de huidbarrièrefunctie in de
wen eiwitmoleculen, opgespoord worden.
zations (CRO’s).
patiënten. De crèmes worden verrijkt met lipiden die
in gereduceerde hoeveelheid in de hoornlaag van
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
deze patiënten aanwezig zijn. Herstel van de barrière-
Diverse eiwitanalysemethoden gebaseerd op
De software is succesvol ontwikkeld en uitvoerig
functie zal er toe leiden dat de ziekte zich minder snel
het gebruik van fluorescente kleurstoffen zijn
gevalideerd door middel van fantoomstudies en
manisfesteert.
ontwikkeld. Daarnaast is beter inzicht verkregen in
klinische CT data. De beeldregistratiemethode is
uitgebreid met een methode om de gemeten dichtheid
de werkingsmechanismen van fluorescente kleurstofResultaat na 5 jaar
fen voor aantoning van eiwitdegradatie. Met de
te compenseren voor de invloed van de verschillen
Tijdens het project is geprobeerd om in detail te weten
gegenereerde publicaties is het gebruik van fluores-
in inspiratiestand. Daarnaast is software ontwikkeld
te komen wat de rol van de lipiden is in de verminderde
cente kleurstoffen voor eiwitanalyse zeer populair
om verschillende longlobben te detecteren en te
barrierefunctie van de huid. Er zijn zeer veel resultaten
geworden in de farmaceutische industrie en universi-
kwantificeren. Tot slot is software ontwikkeld om de
in dit project geboekt, namelijk dat vooral de vermin-
teiten. De ontwikkelde methoden zijn geciteerd door
resulterende progressiebeelden in 3D te visualiseren
derde ketenlengten van vetzuren en ceramides (twee
regulatoire autoriteiten als voorbeeld van innovatieve
en is kennis vergaard om deze beelden te interpre-
belangrijke vetklassen in de huid) in atopisch dermati-
analysemethoden voor het ontwikkelen van veiligere
teren. Deze techniek is vervolgens toegepast op CT
tis gerelateerd zijn aan de verminderde barrierefunctie.
eiwitgeneesmiddelen.
beelden van een klinische studie, waarbij het verschil
Op grond van deze resultaten is een verlenging van
tussen behandelding en placebo is gevisualiseerd.
het project aangevraagd om formuleringen te ontwik-
Gebruikers
Gebruikers
kelen en te testen op de barrierefunctie te herstellen.
Crucell Nederland BV (Leiden) / MSD Oss / OctoPlus
Deze verlenging is gehonoreerd en momenteel zijn
NV (Leiden) / Pharming Group NV (Leiden) / Sanquin
Bioclinica (Leiden) / Hoffmann-La Roche Ltd. (Basel,
wij bezig de formuleringen te testen op humane huid.
Research (Amsterdam)
Zwitserland) / Leids Universitair Medisch Centrum /
Bij een positief resultaat zullen we met de bedrijven
Medis Medical Imaging Systems BV (Leiden) / Queens
die dit onderzoek ondersteunen kijken of een patent
Elizabeth Hospital (Birmingham, Groot-Brittannië) /
aanvraag zin heeft.
Talecris Biotherapeutics (North Carolina, Verenigde
Staten) / University Hospital Zürich (Zwitserland) /
Gebruikers
University Hospitals of Coventry and Warwickshire
Academisch Medisch Centrum (Amsterdam) /
(Coventry, Groot-Brittannië)
Astellas Pharma BV (Leiden) / Croda Chemicals
Europe Ltd (Meebeek, België) / Erasmus MC
(Rotterdam) / Evonik Industries AG (Essen,
Duitsland) / Leids Universitair Medisch Centrum /
RiverD International BV (Rotterdam) / Unilever
R & D (Bedford, Groot-Brittannië)
STW-projecten 2008
95
Interface Design in Semiconductor
Spintronics
10246 M
ABA
Non-invasive model-based
assessment of individual
cardiovascular interaction
10261 ABA
Projectleider Dr.ir. M.P. de Jong Programma Vernieu-
Projectleider Dr.ir. K.D. Reesink Programma Vernieu-
wingsimpuls - Vidi
wingsimpuls - Veni
Totale toewijzing in euro 600.000
Doelstelling
In spin elektronica, of kortweg spintronica, wordt de
spin polarisatie van ladingsdragers gemanipuleerd
en uitgelezen. Om dit te verwezenlijken in halfgeleider devices, worden ferromagnetische electrodes
Universiteit
Maastricht
Totale toewijzing in euro 208.000
Doelstelling
Een chronisch hoge bloeddruk signaleert een
verslechterde toestand van hart en vaten. Een
goede (preventieve) behandeling is alleen mogelijk
als vaststaat wat de afzonderlijke rollen van hart
gebruikt om de spins van de elektronen en/of gaten
en bloedvaten zijn. Om dit mogelijk te maken on-
in de halfgeleider te polariseren en om deze spin
derzocht dit project een klinisch bruikbare methode
polarisatie vervolgens te detecteren. Cruciaal hiervoor
gebaseerd op een combinatie van niet-invasieve
zijn de elektronische en magnetische eigenschappen
echo metingen en een computermodel van de
van de grensvlakken. Het ontwikkelen van geschikte
bloedsomloop.
grensvlakken voor halfgeleider spintronica vormde het
hoofddoel van het project.
Resultaat na 5 jaar
Het onderzoek heeft een nieuwe methode opgele-
Resultaat na 5 jaar
verd, waarmee een completer beeld van het elastisch
We hebben aangetoond dat een robuuste spin
gedrag van halsslagaders bij mensen kan worden
polarisatie gecreëerd kan worden in silicium bij
verkregen. Hiermee ligt de weg open voor een meer
kamertemperatuur met contacten bestaande uit
gerichte ontwikkeling van medicijnen die vaatwand-
ferromagnetische metaal lagen en een dunne tun-
verstijving kunnen vertragen of tegengaan. Daarnaast
nelbarrière. De elektronische eigenschappen van het
heeft de doorontwikkeling van het computermodel
grensvlak tussen de tunnelbarrière en het silicium
unieke kansen gecreëerd om ook de niet-invasieve
hebben grote invloed op de temperatuursafhankelijk-
karakterisatie van hartfunctie te verbeteren ten
heid van de spin polarisatie. De publicatie van deze
opzichte van bestaande methoden. Er is met succes
resultaten in het tijdschrift Nature (genoemd als een
een onderzoekssubsidie van de Britse Hartstichting
van de belangrijkste doorbraken van het jaar 2009
verkregen in samenwerking met Imperial College
door Physics World) heeft tot veel navolging geleid
Londen voor de verdere ontwikkeling.
door onderzoekers wereldwijd. Ook in op koolstof
gebaseerde moleculaire halfgeleiders, C60, hebben
Gebruikers
we spin gepolariseerd ladingstransport bij kamer-
ESAOTE Europe BV (Maastricht) / Maastricht
temperatuur aangetoond.
University / Medtronic BV (Maastricht)
96
Utilisatierapport STW 2014
N
Controlling Dynamic Real Life
Workflow Situations with Demand
Driven Workflow Systems
07729 BBA
Projectleider Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
533.993
Radboud
Universiteit
Nijmegen
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 130.560
Doelstelling
Biodegradable nanocomposites for
bone-substitutingpurposes
08101 ABA
Projectleider Dr.ir. S.C.G. Leeuwenburgh Programma
Vernieuwingsimpuls - Veni
Totale toewijzing in euro
276.000
Doelstelling
‘Task Oriented Programming’ is een nieuwe decla-
Het doel van het project was het ontwikkelen van
ratieve programmeerstijl waarmee men complexe
nanocomposieten met nieuwe eigenschappen voor
samenwerkingsverbanden over het internet kan be-
botvervanging op basis van hydrogel matrices en
schrijven. Hieruit wordt een webservice gegenereerd
calcium fosfaat nanokristallen. Het langetermijndoel
die het werk coördineert. Gebruikers zijn onder andere
van het onderzoek was om synthetische biomaterialen
de Kustwacht, TNO, en de Marine. Tevens is er een
te ontwikkelen die in plaats van lichaamseigen bot
op constraints gebaseerde, declaratieve taal ontwik-
toegepast kunnen worden ter vervanging van ziek
keld, Declare, die men kan gebruiken voor de uitvoe-
of beschadigd botweefsel.
ring van processen, maar ook voor hun operationele
ondersteuning door middel van nieuwe process mining
technieken.
Resultaat na 5 jaar
De meest succesvolle strategieën zoals gevolgd
tijdens het VENI project worden momenteel
Resultaat na 5 jaar
doorontwikkeld in vervolgprojecten waaronder het
Het project heeft geresulteerd in een twee nieuwe
door Agentschap NL gefinancierde project HealGel
workflowmanagement technieken en systemen.
(ontwikkeling van colloidale gelatin-bioglas nanocom-
Enerzijds is er een nieuwe functionele stijl van
posieten) en een door STW gefinancierd VIDI project
programmeren, namelijk Taak Georiënteerd Program-
(ontwikkeling van vezelversterkt calciumfosfaat
meren (TOP) ontwikkeld, ondersteunt door het i-Task
cement op basis van calcium-bindende polymeren).
systeem en gebaseerd op de functionele program-
De ontwikkeling van colloidale gelatine-gebaseerde
meertaal Clean. Anderzijds is Declare ontwikkeld.
gels vindt inmiddels plaats in samenwerking met het
Declare is een declaratieve modelleringstaal met een
bedrijf Future Chemistry, dat opschaling van gelatine
bijbehorend workflowsysteem. Declare is gebaseerd
nanodeeltjes van gram- tot kilogramschaal mogelijk
op temporele logica maar heeft ook een intuïtieve
heeft gemaakt dankzij hun flow-chemie technolo-
grafische notatie en wordt ondersteund door een
gie. Het bedrijf heeft hiertoe patent aangevraagd
krachtige workflow engine. Dankzij Declare zijn er
(WO2013004370).
ook nieuwe declaratieve process mining technieken
ontwikkeld.
Gebruikers
EMCM (Nijmegen) / Encapson BV (Nijmegen) /
Gebruikers
AIA Software BV (Nijmegen) / Nederlandse Defensie
Fuji Photo Film BV (Tilburg) / Radboud Universitair
Medisch Centrum (Nijmegen) / Universiteit Utrecht
Academie (Den Helder) / Pallas Athena (Apeldoorn) /
Profict Oost BV (Warnsveld) / Radboud Universiteit
Nijmegen / Technische Universiteit Eindhoven
STW-projecten 2008
97
T
Exploding Gas Electrochemical
Actuators
107845 BBA
Projectleider Prof.dr. M.C. Elwenspoek Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
498.590
Universiteit
Twente
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 70.000
Scheduling a fleet of micro-CHP
appliances
07937 BCB
Projectleider Prof.dr.ir. G.J.M. Smit Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
198.232
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 260.000
Doelstelling
Doelstelling
Een micro-actuator kan onderdeel zijn van een micro-
In het SFEER project is gekeken naar het modelleren
elektromechanisch systeem. Met de actuator kan een
van en besturingsmethoden voor het toekomstige
kracht worden overgebracht, bijvoorbeeld om een klep
intelligent net. Dit heeft een flexibele, generieke
in een lab-on-a-chip systeem te openen of te sluiten.
besturingsmethode Triana opgeleverd. Triana is in
Doel van dit project is het onderzoeken van een nieuw
staat een grote groep van producerende (bijvoorbeeld
principe voor snelle en krachtiger micro-actuatoren
HRe ketels en warmtepompen) en consumerende
waarbij gebruik wordt gemaakt van elektrolyse van
apparaten (bijvoorbeeld wasmachines, elektrisch
water. Door het waterstof/zuurstof mengsel dat
vervoer) aan te sturen. Ook het intelligent aansturen
hierdoor ontstaat te ontsteken wordt druk opge-
van energieopslag is met Triana mogelijk. Mogelijke
bouwd waarmee een kracht kan worden uitgeoefend.
toepassingen van Triana zijn het vlaktrekken van de
Verbranding in een micro-actuator is grotendeels nog
energievraag, acteren op een energiemarkt of het
onontgonnen terrein.
verhogen van het aandeel van duurzame opwek in
het net.
Resultaat na 5 jaar
In het project in aangetoond dat de spontane
Met de participerende bedrijven van SFEER wordt
belletjes waarvan de diameter kleiner is dan 200 nm.
momenteel gewerkt aan demonstratie projecten en
Dit is de eerste aanwijzing voor verbranding op nano-
het marktrijp maken van de ontwikkelde kennis.
schaal. De nanobelletjes werden geproduceerd door
Dr. Maurice Bosman werkt momenteel voor HOMA
elektrolyse van water. De eerste actuatoren lieten
Software BV om zijn resultaten te verwerken in
veelbelovende resultaten zien. De geproduceerde
de producten van HOMA. Dr.ir. Vincent Bakker is
druk ligt tussen één en drie bar en het energiever-
momenteel via de Universiteit Twente betrokken
bruik is met circa 10 mW erg bescheiden. Het project
bij de ontwikkeling van een Home Energy Controller
heeft aangetoond dat de nieuwe actuatietechniek in
van RWE, die sinds eind 2013 operationeel is. Sinds
principe werkt (proof-of-concept). Ruime toepassings-
media 2013 werkt dr. Bakker ook bij het start-up
mogelijkheden bij micro-actuatoren worden verwacht
bedrijf IPSUM aan het toepassen van de technieken
inclusief medische toepassingen.
voor energie management.
Gebruikers
98
Utilisatierapport STW 2014
Resultaat na 5 jaar
reactie tussen waterstof en zuurstof plaatsvindt in
Gebruikers
Applied Instruments (Vlissingen) / Bronkhorst
Energieonderzoek Centrum Nederland (Petten) /
High-Tech BV (Ruurlo) / LioniX BV (Enschede) /
Essent Retail Services BV (Landgraaf) / GasTerra
Micronit Microfluidics BV (Enschede) / Philips Applied
BV (Groningen) / HOMA BV (Enschede) / Liander
Technologies (Eindhoven) / Technische Universiteit
(Arnhem) / Nederlandse apparatenfabriek ‘NEDAP’
Eindhoven / Universiteit Twente (Enschede)
NV (Groenlo)
Human mesenchymal stem cells:
the one-stop-shop for vascularised
bone tissue engineering
07958 Production of a green refinery feed
via catalytic pyrolysis of biomass
AAA
07972 BBA
Projectleider Prof.dr. J. de Boer Programma Vernieu-
Projectleider Prof.dr.ir. G. Brem Programma Perspectief
wingsimpuls - Vidi
- Green & Smart Process Technologies (GSPT)
Totale toewijzing in euro 600.000
toewijzing in euro 733.667 Contracten
Petrobras, Universiteit Twente
Totale
Samenwerking:
Totale inkomsten in euro
330.000
Doelstelling
Gebruikers
Doelstelling
Het doel van dit project is om de mesenchymale
Leids Universitair Medisch Centrum (Leiden) /
Tweede generatie bio-olie kan door middel van
stamcel (MSCs) te ontwikkelen als unieke bron voor
Medisch Spectrum Twente (Enschede) /
flash-pyrolyse uit biomassa geproduceerd worden.
weefselhersteltechnologie van doorbloed bot.
Medtronic BV (Maastricht) / Progentix BV
Het centrale thema in dit onderzoeksvoorstel is
Om dit te bereiken zullen we recepten ontwikkelen om
(Bilthoven) / Radboud Universitair Medisch Centrum
nieuwe procesgeïntegreerde mogelijkheden te
bloedvatcellen te kweken vanuit MSCs met gebruik
(Nijmegen) / Tigenix (Leuven, België) / Universitair
onderzoeken om de kwaliteit van pyrolyse-olie
van bestaande genetische kennis en het screenen
Medisch Centrum Utrecht
zodanig te verbeteren dat deze geschikt is als
van een bank van farmaceutische actieve stoffen.
co-voeding voor een moderne raffinaderij door het
Uit MSCs gekweekte bot- en bloedvatcellen zullen
ontwikkelen van (1) katalysatoren voor selectieve
als bouwstenen worden gebruikt voor het samenstel-
deoxygenering van biomassa en (2) een cycloon-
len van een botimplantaat waarin tevens bloedvaten
reactor met geïntegreerd efficiënt deeltjesfilter.
zijn gekweekt. Na implantatie zullen we bestuderen
of de bloedvaten aansluiten aan die van het proefdier
Resultaat na 5 jaar
en of als gevolg daarvan het bot beter overleeft.
Het onderzoek heeft meer inzicht gegeven in
De bloedvatcellen die we in dit project ontwikkelen
katalytische pyrolyse. Het meest belovende
kunnen verder ook toegepast worden bij het kweken
katalytische systeem is Na2CO3/y-Al2O3 en dit
van bloedvaten, het behandelen van diabetische
resulteert in meer dan 70% deoxygenering. De op
voeten en bij het herstellen van bloedvaten na implan-
deze manier geproduceerde katalytische pyrolyse-
tatie van stents.
olie is superieur aan niet-katalytische olie: 12,3
( vs 42,1) gew-% zuurstof in de olie en een ver-
Resultaat na 5 jaar
brandingswaarde van 37 (vs 19) MJ/kg. Verdere
In ons lichaam zit een uniek soort cel, de mesenchy-
deoxygenering is mogelijk maar behoeft nader
male stamcel. Weefselingenieurs gebruiken de cel om
onderzoek. Diverse nieuwe proefopstellingen en
botweefsel te maken, en uit klinische studies weten
meetmethodes zijn ontwikkeld en de cycloonreactor
we dat mesenchymale stamcellen geisoleerd kunnen
blijkt zeer efficiënt te zijn voor katalytische pyrolyse.
worden uit patienten, we kunnen ze opgroeien en
Er is een Demonstrator-project opgestart.
implanteren in botdefecten, waar de cellen nieuw
botweefsel kunnen aanmaken. Het interessante
Gebruikers
van deze stamcellen is dat ze verschillende soorten
Albemarle Catalysts Company BV (Amsterdam) /
cel kunnen worden. In ons project hebben we niet
BIOeCON*KiOR (Hoevelaken) / KiOR, Inc. (League
alleen botcellen, maar ook bloedvatcellen gemaakt uit
City, Verenigde Staten) / Petrobras (Rio de Janeiro,
mesenchymale stamcellen. Bot en bloedvaten uit 1
Brazilië) / TNO Apeldoorn / TNO Delft
stamcel. De winkel van Sinkel. We hebben de stamcellen ook op een andere manier aan het werk gezet om
bloedvaten te maken. Door een groot aantal stoffen
te testen vonden we een molekuul dat mesenchymale
stamcellen laat denken dat ze te weinig zuurstof
hebben. Als reactie erop maken ze stoffen aan die de
groei van bloedvaten stimuleert. We hebben de stof,
phenanthroline, geimplanteerd in de huid van muizen
en zagen ingroei van bloedvaten. Op basis van deze
vinding schrijven we een nieuw onderzoeksproject
waarbij we een spuitbus willen ontwikkelen die de
groei van bloedvaten kan bevorderen. Het doel is een
gel te maken die de stof langzaam af geeft, zodat we
de doorbloeding van bot, huid, nier en andere weefsels
kunnen stimuleren.
STW-projecten 2008
99
Reflex leg: Intelligent and energyefficient actuation and natural
bidirectional control interfacing for
transfemoral prosthesis
08003 BCB
Ad-hoc Dynamic Radio-spectrum
Exploitation via Multi-phase Radio
08081 BBA
Projectleider Prof.dr.ir. P.H. Veltink Programma Open
Projectleider Dr.ir. E.A.M. Klumperink Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
653.154
Totale toewijzing in euro
Octrooien A prosthetic or orthotic device
Totale toewijzing in euro
733.355
Toward a THz free-electron laser
in chip-format
08128 BBA
Projectleider Dr. P.J.M. van der Slot Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
757.462
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 145.000
and a method for using such a device (beenprothese)
Totale inkomsten in euro 61.500
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het doel van het STW-project ReflexLeg was om
Radio spectrum is zeer gewild voor draadloze
Binnen het elektromagnetisch spectrum zijn er nog
nieuwe principes voor een transfemorale prosthesen
communicatie, maar is grotendeels reeds toegewezen.
altijd serieuze gaten waar compacte, betrouwbare
te ontwikkelen: (1) Efficiente regelbare actuator, in
Omdat draadloze communicatie enorm snel groeit,
en efficiënte bronnen ontbreken. Een van deze gaten
feite een stuurbare veer, met biarticulaire werking
met name door video streaming, zijn nieuwe
betreft het zogenaamde terahertz gebied (vaak ook
over knie en enkelgewricht. (2) Reflexieve aansturing
technische oplossingen nodig om de toenemende
de terahertz-gap genoemd). Het doel van dit project
van de prothese, bij voorkeur geïntegreerd met de
vraag aan te kunnen. Het AD-REM project richt zich
is het ontwikkelen van een innovatieve lichtbron die
fysiologische motor sturing van het lichaam. Het
op innovaties van CMOS radio-chips voor WiFi. Het
op een nieuwe werkingsprincipe berust en uiteindelijk
besturingsinterface betreft zowel aansturing door de
doel is een slimme ‘cognitieve radio’, die ad-hoc meet
het terahertz gat moet gaan vullen. De coherente
gebruiker als ook feedback aan de gebruiker over de
welk radio spectrum hier en nu vrij is, en dan ad rem
straling wordt opgewekt door elektronen die door een
toestand van de prothese.
dat spectrum gebruikt. Flexibele multi-fase circuit
fotonisch kristal bewegen.
technieken kunnen daarbij een cruciale rol spelen en
Resultaat na 5 jaar
zijn verkend in dit project.
nieuw concept voor met energie-efficiënte regelbare
Resultaat na 5 jaar
Voor het bestuderen van het stralingsopwerkings-
Resultaten op wetenschappelijk gebied: (1) Een
Resultaat na 5 jaar
mechanisme is een natuurkundig-numerieke model
actuatie in transfemorale prosthesen voor bovenbeen
De multi-fase circuit technieken blijken zeer bruikbaar
opgesteld. Met dit model is de dynamica van de laser
geamputeerden gebaseerd op veren is ontwikkeld en
in cognitieve radio chips. Aangevuld met een aantal
onderzocht en hoe de eigenschappen van de op te
getest. (2) Uit model- en experimenteel onderzoek
andere innovaties lijkt cognitieve radio praktisch
wekken coherente straling gecontroleerd kunnen
bleek dat reflexieve aansturing met feedback via
haalbaar te zijn. Alle cruciale radio functies zijn
worden. Het model is gebruikt om een bron te
huidstimulatie en prothese-aansturing met EMG
aangetoond via werkende chips. De belangrijkste
ontwerpen waarmee het werkingsprincipe voor
niet haalbaar is vanwege de te grote tijdvertraging
resultaten van de betrokken onderzoekers zijn:
het eerst aangetoond kan worden. Diverse subsys-
in de lus. EMG is wel te meten aan de stomp in de
(1) Oude Alink: een kruis-correlatie spectrum analyzer
temen voor de lichtbron zijn ontwikkeld en getest.
koker en in combinatie met bewegingssensor
chip met professionele eigenschappen (Else Kooi prijs
Hierbij is een nieuwe meetmethode ontwikkeld en
potentieel bruikbaar voor protheseaansturing.
winnaar 2013). (2) Mahrof: een storingsongevoelige
gepubliceerd voor het meten van elektromagnetische
Het nieuwe actuatieconcept is geoctrooieerd.
ultra lineaire CMOS radio ontvanger (RFIC best student
velden in een fotonisch kristal. Het testen van de
(R. Unal, S.M. Behrens, R. Carloni, E.E.G. Hekman,
paper 2013). (3) Ghaffari: flexibel programmeerbare
geïntegreerde bron moet nog plaats vinden.
S. Stramigioli, H.F.J.M. Koopman, ‘A Prosthetic or
multi-fase ‘N-path filters’ die sterke storing kunnen
orthotic device’, PCT/NL2012/050421, 27 December
onderdrukken. (4)Subhan: een flexibel programmeer-
2012). In een vervolgproject (STW-Valorisationgrant-
bare multi-fase 100-800MHz zender met minimale
ESTEC - European Space Research and Technology
fase I) heeft een van de promovendi (R. Unal) zich
storing van andere gebruikers.
Centre (Noordwijk) / MSD Oss / Radboud Universiteit Nijmegen / TMD Technologies Limited (Hayes,
georiënteerd op het starten van een bedrijf op dit
gebied, ook was er interesse van het IJslandse
Gebruikers
prothesebedrijf Ossur. Het bedrijf is echter uiteindelijk
Bruco Integrated Circuits BV (Borne) / CATENA
niet gestart en helaas is het onderliggende patent
Microelectronics BV (Delft) / Dialog Semiconductor
recent verlopen.
BV (‘s-Hertogenbosch) / NXP Semiconductors
(Eindhoven) / Plantronics BV (Emmen) / Universiteit
Gebruikers
BDF Design & Engineering (Hengelo) / DEMCON
(Enschede) / Össur Head Office (Reykjavik, IJsland) /
Revalidatiecentrum Het Roessingh (Enschede) /
TMS International BV (Oldenzaal)
100
Utilisatierapport STW 2014
Gebruikers
Twente (Enschede)
Groot-Brittannië) / TNO Den Haag
A numerical Wave Tank for Complex
Wave and Current Interactions
08130 BAA
Logistical Design for Optimal Care
(LogiDOC)
08140 CCA
Projectleider Prof.dr.ir. O. Bokhove MSc Programma Open
Projectleider Prof.dr. R.J. Boucherie Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
492.051
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 70.000
569.193
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 569.193
Conductivity Control in Metallic
Nanolayers
10017 CCB
Projectleider Dr. A.Y. Kovalgin Programma Perspectief -
Thin Film Nanomanufacturing (TFN)
Totale toewijzing
in euro 288.674 Contracten Optie/Overdracht:
Universiteit Twente, ASM International NV
Octrooien
Sequential, chemical Vapor Deposition; Semiconductor
processing apparatus with compact free radical source
Totale inkomsten in euro 120.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het project had de volgende doelen: (1) Het ontwer-
Het ontwikkelen van het optimale logistieke ontwerp
Dit project is gericht op het deponeren en karakteri-
pen en bouwen van een 3D (4D met tijd erbij) nume-
van een ziekenhuis met een gegeven patiëntmix
seren van ultradunne geleidende lagen. Het is bekend
rieke golftank op basis van potentiaalstromingen;
en gewenste prestatiedoelen, ondersteund door
dat de fysische en elektrische eigenschappen van
het testen ervan via metingen van het MARIN, met
mathematische modellen. Het onderzoek levert
een materiaal in een dunne film wezenlijk kunnen
(a) klassieke discontinue Galerkin FEM (werkend maar
nieuwe plannings- en besturingsmodellen op voor
afwijken van die in de bulk laag. Het doel is om de
lichtelijk instabiel), en (b) variationele FEM (voltooid/
geoptimaliseerd gebruik van schaarse resources in
geleidingseigenschappen van ultradunne films te
getest, goed werkend in 2D). (2) Het bouwen van
de zorg. De resultaten verbreden het kennisdomein
bestuderen voor een aantal potentiële nieuwe toe-
een 3D lineaire numerieke tank met stroomgolf-
met betrekking tot capaciteitsmanagement in
passingen in de nanotechnologie. De onderzoeksvraag
interacties voor (a) inertiaalgolven (werkend met
ziekenhuizen, en leveren bruikbare instrumenten
is om de haalbaarheid van de voorgestelde materialen
nieuwe oorspronkelijk niet beoogde testresultaten)
voor beslissingsondersteuning op dit gebied.
en technologieën aan te tonen.
en (b) oppervlaktegolven (halverwege).
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Het project heeft geresulteerd in vijf proefschriften,
Atomaire laag depositie was uitgevoerd voor het
Er is een Ph.D. thesis voltooid; er zijn vier artikelen in
zevenentwintig peer reviewed publicaties in
maken van ultradunne geleidende lagen van titaan-
internationale tijdschriften gepubliceerd. Er zijn drie
internationale journals en ruim honderd BSc en MSc
nitride. Er was vooral gericht op het vroege stadium
artikelen ingestuurd naar internationale tijdschriften
afstudeerscripties. Door onderzoekers op het project
van de groei, inclusief de kiemvorming, en op het
en er is één in voorbereiding. Tenslotte zijn er drie
zijn verscheidene prijzen gewonnen (bijvoorbeeld
bestuderen van de elektronentransport door middel
populair wetenschappelijke en/of kunstweten-
scriptieprijzen, posterprijzen, innovatieprijzen, ‘OR in
van direct-contact en contact-loze methodes. Verder
schappelijke tijdschriften gepubliceerd inclusief drie
practice’-prijzen) Een cursus patiëntenlogistiek voor
is er aangetoond dat het elektrische veld de geleiding
wetenschappelijke en demonstratie-experimenten
de utilisatiepartners is opgezet en er is dankzij de
in de ultradunne lagen behoorlijk kan beïnvloeden.
(strand, bore-soliton-splash, golf-energie-apparaat).
netwerkvorming en de output van het project finan-
Tenslotte, waren de generatie en toepassingen van
Geassocieerd met het project zijn er tientallen
ciering gevonden voor vier nieuwe AIOs op gebied van
atomair waterstof onderzocht. Op basis van deze
posters gepresenteerd en voordrachten gegeven
zorglogistiek.
resultaten is er één octrooiaanvraag ingediend door
het bedrijf ASM dat gespecialiseerd is op het gebied
op internationale en nationale conferenties, en op
universiteiten (op uitnodiging). De ontwikkelde codes
Gebruikers
van materiaal depositie in halfgeleiders.
zijn in principe beschikbaar voor de gebruikers en bijna
3B Engineering BV (Rotterdam) / Academisch
gebruiksvriendelijk gemaakt, onder andere via het
Medisch Centrum (Amsterdam Zuidoost) / Col-
softwarepakket hpGEM.
lege Bouw Zorginstellingen (Utrecht) / Deventer
Alcatel Micro Machining Systems (Annecy Cedex,
Ziekenhuis / HagaZiekenhuis (‘s-Gravenhage) /
Frankrijk) / ASM Europe BV (Leuven, België) /
Isala Klinieken (Zwolle) / Leids Universitair Medisch
Intrinsic-ID (Eindhoven) / NXP Semiconductors
ARCADIS Nederland BV (Zwolle) / NIOZ
Centrum / Maaslandziekenhuis (Sittard) / Medisch
Belgium NV (Leuven, België) / Technische Universiteit
Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Spectrum Twente (Enschede) / Nederlands Kanker
Eindhoven / Twente Solid State Technology BV
(Den Hoorn) / Stichting Maritiem Research Instituut
Instituut (Amsterdam) / ORTEC BV (Gouda) / Ortec
(Enschede) / University College Cork (Cork, Ierland)
Nederland (Wageningen) / Technische Universiteit
International BV (Gouda) / Reinier de Graaf Groep
Delft / UNESCO-IHE Institute for Water Education
(Delft) / Rivas Zorggroep (Gorinchem) / Streekzie-
(Delft) / Universiteit Twente (Enschede)
kenhuis Koningin Beatrix (Winterswijk) / Universitair
Gebruikers
Gebruikers
Medisch Centrum Utrecht / Ziekenhuisgroep Twente
(Hengelo)
STW-projecten 2008
101
CREAM: CMOS Receiver
Enhancement using Arrays with
MEMS
10048 ABA
Optical lab in a package
10051 Control of aerosol migration with
temperature gradients
ABA
10103 A0A
Projectleider Dr.ir. N.R. Tas Programma Perspectief -
Projectleider Dr.ir. A.J. Annema Programma Perspectief -
Projectleider Prof.dr.ir. B.J. Geurts Programma Perspectief
SmartSiP
SmartSiP
- Multiscale Simulation Techniques (MUST)
Totale toewijzing in euro 742.696
Totale toewijzing in euro 552.464
Totale toe-
wijzing in euro 173.232 Totale inkomsten in euro 53.001
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
Het doel is de prestaties en op termijn de productie-
Het project was gericht op de ontwikkeling van
Aerosolen bestaan uit microscopisch kleine deeltjes
kosten van CMOS RF ontvangers te verbeteren, door
een geïntegreerd Raman spectrometersysteem
in de lucht. In dit project was het doel om het
het toepassen en integreren van nauwe band- of
bestaande uit een optische chip met planaire prisma’s
dynamische gedrag van zwermen waterdruppels in
kanaalfilters in het RF front-end. De focusvragen
en efficiënte 90º koppelspiegels die het licht naar
een turbulente stroming te onderzoeken, waarbij de
daarbij zijn of het mogelijk is om micro-electromecha-
een flip-chip gemonteerd IC met fotodiodes en snelle
grootte van de druppels kan variëren door verdamping
nische filters een voldoende lage insertion loss te
uitleeselektronica sturen voor time-gated (ns gate
en condensatie. Belangrijke aandachtspunten zijn
realiseren, en of deze filters verstembaar, dan wel
windows) metingen. Het onderzoek is relevant voor
warmte en massaoverdracht nabij een vaste wand,
voor vele verschillende frequenties te maken zijn.
de industrie door de ontwikkeling van nieuwsoortige
met geïntensiveerde koeling als hoofdtoepassing.
Parallel wordt gekeken of een complete CMOS-
fotodiodes, de spiegeltechnologie en kennis voor
oplossing (door middel van CMOS based active filters)
fabricage van compacte Raman devices.
Resultaat na 5 jaar
De wetenschappelijke uitdaging bestond uit het
mogelijk is.
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
ontwikkelen van een computermodel waarmee grote
De technologie voor micro-spiegels is ontwikkeld;
aantallen deeltjes in een turbulente stroming met
Er is belangrijke voortgang geboekt op het gebied
gefabriceerde spiegels hadden een gemeten rende-
temperatuurgradiënt kunnen worden gesimuleerd.
van analyse en ontwerpmethodologie van N-path
ment van beter dan 90%. De in het kader van
Daarbij speelt de interactie van turbulentie met
filters. De praktische toepasbaarheid als RF-filter is
dit project ontwikkelde PDs met een aantal mee-
faseovergangen een cruciale rol aangezien daarmee
aangetoond met een aantal chiprealisaties. Er is een
geïntegreerde optische structuren haalden een
de grootte van de deeltjes zich aan lokale stromings-
volledige CMOS post processing compatibel fabricage
(door de uitleeselektronica begrensde) bandbreedte
condities kan aanpassen. Er ontstaat een dynamische
proces ontwikkeld voor high-Q capacitief gekoppelde
van enige GHz. Daarnaast zijn theorie en technologie
deeltjesgrootteverdeling die bepalend is voor warmte
resonatoren. Dunne film PZT-based RF-MEMS reson-
voor alle elementen van de prisma-spectrometer
en stofoverdracht. Er zijn enkele eerste stappen gezet
atoren en filters met bruikbare filterkarakteristieken
ontwikkeld; een werkende spectrometer is nog niet
naar de ontwikkeling van het rekenmodel - deze zijn
(met een voldoende lage insertion loss en voldoende
gerealiseerd. De bevindingen zijn gecommuniceerd
in workshopbijdragen gepresenteerd.
sterke stop-band rejection) zijn ontwikkeld in dit
naar de bij het project aangesloten bedrijven.
Gebruikers
project. Filter center-frequencies tot 700 MHz zijn
aangetoond in deze technologie.
Gebruikers
Cavendish Kinetics BV (‘s-Hertogenbosch) /
NXP Semiconductors (Eindhoven, Nijmegen) /
Thales Nederland BV (Hengelo) / TNO Den Haag
102
Utilisatierapport STW 2014
Gebruikers
ANSYS Germany GmbH (Otterfing, Duitsland) /
LioniX BV (Enschede) / NXP Semiconductors
ASCOMP GmbH (Zürich, Zwitserland) / DAF Trucks
(Eindhoven) / RiverD International BV (Rotterdam)
NV (Eindhoven) / Nuclear Research and Consultancy
Group (Petten) / Technische Universiteit Eindhoven
H-MSM Hierachical multi-scale
modeling. A single data structure for
micro-macro and multi-phase/-field
10120 CCA
Projectleider Prof.dr. S. Luding Programma Perspectief
- Multiscale Simulation Techniques (MUST)
Totale
toewijzing in euro 585.179 Contracten Optie: Boehringer
U
Piezo-electric film formation on a
silicon channel
10172 ABA
Projectleider Dr.ir. R.J.E. Hueting Programma Open
Technologieprogramm (OTP)
Totale toewijzing in euro
366.588
Ingelheim Pharma GmbH & Co. KG, Universiteit Twente
Totale inkomsten in euro 197.899
Doelstelling
Doelstelling
Realistische granulaire systemen, zoals colloïden,
Het doel is het realiseren van electro-mechanisch
verf en voedselpoeders ondergaan vaak interessante
vervormde silicium devices door middel van het
processen gedurende transport, malen en mengen.
‘inverse’ piëzo-elektrisch effect. Dit ter verbetering
De wetenschappelijke uitdaging bij dit soort systemen
van de functionaliteit. De fysische eigenschappen
zit hem in het modelleren van verschillende gedragen,
van de devices zijn experimenteel bepaald, die be-
equivalent aan dat van gassen, vloeistoffen of vaste
langrijk zijn voor de verbeterslag. Toepassingen voor
stoffen. Dit is vaak lastig doordat er een grote variatie
dergelijke devices liggen in het laagvermogens digitale
in de grote van de deeltjes zit. Hierbij moet worden
of hoogfrequente elektronische domein. Device en
rekening gehouden met multifysica, micro systemen,
proces gegevens zijn succesvol naar diverse bedrijven
vloeistof en bewegende randen.
getransfereerd.
Resultaat na 5 jaar
Universiteit
Utrecht
Resultaat na 5 jaar
Voor het herkennen van contacten van discrete
In dit project liggen de belangrijkste resultaten op het
deeltjes is een nieuwe hiërarchische methode
gebied van utilisatie voornamelijk op het vlak van ach-
(HGrid) bedacht en geïmplementeerd in MerucryDPM
tergrondkennis en proces gegevens. Zo is in dit project
(mercruyDPM.org), die simulaties met polydispere
voor het eerst aangetoond dat integratie van dunne
deeltjes tot wel 220 keer versneld. Door gebruik te
lagen technologie van piëzo-elektrische materialen in
maken van deze methode is gebleken dat polydisperse
silicium mogelijk is zonder degradatie van het silicium
systemen goed gemodelleerd kunnen worden door
en dat het ‘inverse’ piëzo-elektrische effect toegepast
slechts drie componenten te gebruiken. Hierdoor
kan worden ter verbetering van silicium devices. De
kan het systeem eenvoudiger op een analytische
proces gegevens van de device realisatie zijn succes-
multi-scale manier benaderd worden. Daarnaast is
vol getransfereerd naar diverse bedrijven zoals NXP
er ook een contact detectie algoritme gebaseerd op
Semiconductors en SolMateS.
Delauny triangulatie geïmplementeerd, die gebruikt
kan worden voor allerlei deeltjes-vloeistof interacties,
theoretische multi-scale analyses, etc.
Gebruikers
NXP Semiconductors (Eindhoven) / Philips Research
Laboratories Eindhoven / SolMateS BV (Enschede) /
Gebruikers
Universiteit Twente (Enschede)
Boehringer Ingelheim Pharma GmbH & Co. KG
(Ingelheim am Rhein, Duitsland) / CSIRO Mathematical & Information Sciences (Clayton South, Australië) /
DEM Solutions Ltd (Edinburgh, Groot-Brittannië) /
Imperial College London (Groot-Brittannië) / Ottovon-Guericke-Universität Magdeburg (Duitsland) /
Procter & Gamble (Newcastle upon Tyne, GrootBrittannië) / Universiteit Twente (Enschede) /
University of New South Wales (Sydney, Australië)
Technologiestichting STW
103
A hybrid MRI radiotherapy system
07793 CCC
Protein Misfolding in a New
Spotlight - The design of new
and safer vaccines
07992 OAO
Projectleider Prof.dr.ir. J.J.W. Lagendijk Programma Open
Projectleider Dr. T. Mutis Programma Open Technologie-
Technologieprograma (OTP)
programa (OTP)
1.355.956
Totale toewijzing in euro
Totale toewijzing in euro 723.367
Contracten Letter of Intent/Optie: Elekta
Instant vaccine development
08105 BAA
Projectleider Dr. R. van der Zee Programma Open
Technologieprograma (OTP)
392.655
Totale toewijzing in euro
Contracten Geheimhouding: Modiquest
Ltd., Philips Healthcare Nederland BV, Universitair
Research BV, DC Prime BV, IQ Therapeutics, Pepscan
Medisch Centrum Utrecht
Systems BV; Optie: Universiteit Utrecht Holding BV,
Totale inkomsten in euro
Pepscan Holding NV
1.400.000
Octrooien Method for the detec-
tion of early B-cell Populations in vaccine development Totale inkomsten in euro 83.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
In radiotherapie wordt kanker met ioniserende straling
Voor diverse ziekten bestaat geen (afdoende)
De belangstelling voor de ontwikkeling van thera-
behandeld. Echter zowel tumoren als omliggende,
vaccinatie, met name door gebrek aan kennis en
peutische vaccins tegen ziekten zoals kanker en
gezonde weefsels bewegen en veranderen tijdens
methoden over hoe een effectieve afweerrespons
autoimmuunziekten wordt met de dag groter.
de behandeling. In dit project is een gecombineerd
tegen de ziekteverwekker opgewekt dient te worden.
Preklinische vaccinontwikkeling via vaccinatie-
MRI radiotherapie toestel gebouwd waarmee tijdens
Wij hebben ontdekt dat misvouwen eiwitten zeer
experimenten in dieren zijn essentieel, maar zeer
de bestraling de tumor en omliggende weefsels snel
effectieve afweerreacties opwekken door hun
langzaam. Dit maakt de ontwikkeling van immuno-
en nauwkeurig met MRI afgebeeld kunnen worden.
‘crossbeta structuren’. Het doel van dit project is
therapeutica zeer duur en dus uitermate riskant.
Dit maakt hogere genezingskans met minder bijwer-
dan het doorgronden, verder ontwikkelen en uit-
Doel van het project is om een versnelde technologie
kingen mogelijk door gerichter te bestralen; dus meer
testen van een nieuw vaccin bereidingtechnologie,
te ontwikkelen die dit ontwikkelingstraject van jaren
dosis op de tumor en minder dosis op de omgeving.
gebaseerd op verrijking van crossbeta structuren in
terugbrengt naar enkele maanden.
misvouwen eiwitten.
Resultaat na 5 jaar
Samen met Elekta en Philips is een prototype gerea-
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
Er zijn antigene sites op modelantigeen VEGF
liseerd. Hiermee is gelijktijdige bestraling en MRI aan-
Door gebruik te maken van een modeleiwit hebben
gedefinieerd met relevante monoclonal antibodies.
getoond op fantomen. Ook is het meebewegen van de
we nieuwe methoden ontwikkeld om de crossbeta
Ook zijn er antigene sites op model antigeen VEGF
bestraling met een bewegend fantoom op basis van
structuren te verrijken in misvouwen eiwitten.
synthetisch gereconstrueerd. Er is een FACS-analyse
MRI beelden gedemonstreerd. Elekta en Philips doen
Deze aanpak leverde een optimale methode en ver-
methode ontwikkeld voor de vroege detectie van
nu grote investeringen voor de volgende generatie
schafte een gedetailleerd inzicht over de rol
modeleiwit-antigeen ovalbumine specifieke B-cellen
MRI versneller. Daarnaast is een international con-
van crossbeta structuur met betrekking tot afweer-
na immunisatie. De analysemethode is gevalideerd
sortium gevormd van vooraanstaande radiotherapie
reacties. De crossbeta fungeert namelijk als een
voor VEGF na immunisatie met VEGF kandidaat-
afdelingen rondom de klinische introductie van
specifiek motief om misvouwen eiwitten effectiever
vaccin construct. Er is in vitro proof-of-concept
deze technologie. Voor deze introductie heeft het
te laten opnemen door bloedcellen die de afweerre-
verkregen van antigeen-specifieke B-cel interactie
UMC Utrecht het Centrum voor Beeld gestuurde
acties op gang brengen. Helaas heeft de belangrijkste
met celgebonden membraan antigeen. Validatie van
Oncologische Interventies (CBOI) gerealiseerd met
gebruiker zich tijdens het onderzoek teruggetrokken.
CCR7-specifieke B-cel interactie met celgebonden
daarin drie bestralingsruimtes specifiek voor dit doel.
Vanwege het niet leveren van de cofinanciering is het
CCR7 na vaccinatie met CCR7-constructen is tech-
project niet voortgezet.
nisch niet mogelijk gebleken.
Gebruikers
Academisch Medisch Centrum (Amsterdam-Zuidoost) /
Elekta Ltd. (Crawley, Groot-Brittannië) / Nederlands
Gebruikers
Crossbeta Biosciences BV (Utrecht)
Gebruikers
IQ Therapeutics (Groningen) / Modiquest Research
Kanker Instituut (Amsterdam) / Philips Healthcare
BV (Oss) / Pepscan Presto BV (Lelystad) / Vrije
Nederland BV (Best) / Philips Research (Eindhoven) /
Universiteit Amsterdam / Wageningen Universiteit &
Princess Margaret Hospital (Toronto, Canada) /
Researchcentrum
University of Michigan (Ann Arbor, Verenigde Staten)
104
Utilisatierapport STW 2014
10074 BAA
Projectleider Dr. P.M.P. van Bergen en Henegouwen
10330 BBA
Projectleider Prof.dr. R.J. Pieters Programma Vernieu-
Programma Open Technologieprograma (OTP) Totale
wingsimpuls - Vici
toewijzing in euro 771.703 Contracten Material Transfer
derivatives of iminosugars as improved glycosidase
Agreement: Vrije Universitieit Amsterdam, Universiteit
inhibitors; Urea and guanidinium derivatives of imino-
Utrecht, Ablynx NV; Optie: Ablynx NV
sugars
Totale inkomsten
V
Applications of Multivalent
Carbohydrate Flow-Through Arrays
on Porous Metal Oxide
Development of Dual-Specificity
Nanobodies for Cancer Diagnosis
and Treatment
Octrooien Guanidinium and urea
Totale toewijzing in euro 1.250.000
in euro 155.000
Doelstelling
Doelstelling
In dit project hebben we de toepassingsmogelijk-
Het VICI project bevatte meerdere doelstellingen
heden onderzocht van nanobodies bij de diagnos-
op het gebied van de eiwit-koolhydraat interacties.
tiek en behandeling van kanker. Nanobodies zijn
Deze interacties zijn betrokken bij ziekten onder
antilichaamfragmenten van 15 kDa die verkregen
andere bacteriële infecties en kanker. Het blokkeren
kunnen worden van de zware-keten antilichamen die
ervan kan leiden tot nieuwe diagnostica en genees-
voorkomen in dieren van de familie der camelidae.
middelen.
Vrije
Universiteit
Amsterdam
Tijdens dit onderzoek hebben we gebruik gemaakt
van nanobodies die met hoge affiniteit binden aan
Resultaat na 5 jaar
een belangrijk therapeutisch tumor target, de EGF
Nieuwe zeer krachtige blokkers zijn gemaakt
receptor.
voor een belangrijk eiwit van de ziekteverwekker
Pseu-deomonas aeruginosa, een pathogeen die
Resultaat na 5 jaar
vaak resistent is tegen antibiotica. Er is gebruik ge-
Een nieuwe en snelle methode is ontwikkeld voor
maakt van een nieuwe type ‘multivalent’ molecuul.
de conjugatie van een radioactieve PET tracer aan
De multivalentie is een ontwerpstrategie en een
nanobodies. Immuno-PET heeft laten zien dat deze
van de pijlers van het project. Daarnaast zijn een
nanobodies snel ophopen in de tumor terwijl zij een
nieuwe klasse inhibitoren ontworpen die glycosidase
korte klaringstijd hebben in de muis. Dit resulteert
enzymen, die vaak betrokken zijn bij ziekten, goed
in een uitstekende signaal/achtergrond ratio die
kunnen blokkeren. Hiervoor is patent aangevraagd.
reeds twee uur na tracer injectie wordt verkregen.
Door combinaties te maken van verschillende nano-
Gebruikers
bodies zijn er functionele bispecifieke en biparatope
PamGene International BV (‘s-Hertogenbosch) /
nanobodies gemaakt. Nanobodies die de binding van
Philips Research (Eindhoven) / Radboud Universitair
EGF kunnen blokkeren remmen de tumorgroei van
Medisch Centrum (Nijmegen) / Unibioscreen SA
EGFR-positieve tumorcellen. Een sterk verbeterde
(Brussel, België)
remming is waargenomen met de biparatope antiEGFR nanobodies.
Gebruikers
Ablynx NV (Zwijnaarde, België) / Cyclotron
VU BV (Amsterdam) / Kreatech Diagnostics
(Amsterdam) / LinXis BV (Breda) / Maastricht
University Medical Center / Philips Research
Europe - Eindhoven / Radboud Universitair Medisch
Centrum (Nijmegen) / Universitair Medisch Centrum
Groningen / Universitair Medisch Centrum Utrecht
STW-projecten 2008
105
S-Mobile: Security of software and
services for mobile systems
07627 BBA
Projectleider Dr. B. Crispo Programma Samenwer-
kingsprogramma - Sentinels
458.129
Totale toewijzing in euro
Contracten Optie & Licentie: Philips Electro-
nics Nederland BV
INCAS: Increasing Salt Tolerance
in Solanum
07912 CAA
Projectleider Dr.ir. A.H. de Boer Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
635.665
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 39.000
Totale inkomsten in euro 81.600
Doelstelling
Doelstelling
Het doel van de S-MOBILE is een kader en techno-
Verzilting van grond resulteert wereldwijd in een
logische oplossingen voor beveiligde mobiel applicatie
sterke reductie van de productie van veel gewassen,
te maken. S-Mobile breidde de echtheidskenmerken
waaronder aardappel. Het oppervlak van verzilte
van de huidige mobiele platformen (aan het toevoe-
grond neemt toe door toenemende irrigatie, gebruik
gen van context-gebaseerde beveiliging, informatie
van landbouwgrond in relatief droge gebieden en
flow control). S-MOBILE bestudeerde ook de nieuwe
klimaatveranderingen. Conventionele veredelings-
functies en zwaktes die kunnen worden uitgebuit
programma’s zijn tot nu toe niet erg succesvol
door hackers en malware. Software-ontwikkelaars
geweest omdat zouttolerantie zowel fysiologisch
en bedrijven die diensten verlenen voor mobiele
als genetisch een complexe eigenschap is. Het doel
apparaten zijn direct de gebruikers van de S-Mobile-
van dit onderzoek was het vinden van zogenaamde
oplossing. S-Mobile is ontworpen en geimplementeerd
moleculaire merkers om de ontwikkeling van zout-
in een uitgebreide versie van het Android-platform
tolerante aardappelrassen versnellen.
(de zogenaamde CRePE) met extra beveiligingsfuncties. Het implementeerde een oplossing
Resultaat na 5 jaar
(genaamd) MOSES) aan de BYOD paradigma. Het
Kweekproeven met een serie aardappelrassen op zout
toonde ook nieuwe manieren van het verspreiden
lieten een behoorlijke variatie in zouttolerantie zien.
van malware op mobiele platformen en mogelijke
Met name de accumulatie van Na+-ionen in de sten-
oplossingen voor dit probleem. Het onderzocht ook
gels en bladeren correleerde met zout geïnduceerde
mogelijke oplossingen voor het probleem van bruik-
groeivertraging. Nadere analyse van genen en de
bare privacy voor mobiele platformen.
corresponderende eiwitten die de energie leveren
voor accumulatie van Na+ in de vacuoles van het blad
Resultaat na 5 jaar
(H+-pompen) lieten een verschil in pompactiviteit
Binnen het project is er zowel op het theoretische
zien in een zoutgevoelig en -tolerant ras. De genen
als op het praktische vlak voortgang geboekt. Het
coderend voor de H+-pompen zijn potentiële kandi-
project heeft concreet een tweetal nieuwe oplos-
daat genen voor utilisatie in kweekprogramma’s.
singen opgeleverd: (1) Een nieuw theoretisch kader
Evaluatie van een karteringspopulatie voor zout-
dat classified informatie kan beschermen.(2) Een
tolerantie liet zien dat aardappel tevens een Na+
smartphone platform voor Android en Crepedroid,
exclusiemechanisme gebruikt, en dat op chromosoom
waarmee de smartphone kan worden uitgebreid
zeven een gen aanwezig is dat de Na+ huishouding
met context. Het platform kan voor deze context op
reguleert.
een dynamische manier beveiligingsbeleid definiëren
en versterken. De software voor CrepeDroid smartphones is beschikbaar via het web.
Gebruikers
AVEBE UA (Foxhol) / C. Meijer BV (Rilland) / HZPC
Holland BV (Metslawier)
Gebruikers
ABN AMRO Bank NV (Amsterdam Zuidoost) / TNO
Groningen
106
W
Utilisatierapport STW 2014
Wageningen
Universiteit
& Researchcentrum
Application of chlorate reduction as
a novel concept for bioremediation
of heavily polluted anaerobic soils
08053 CAA
Genes for Seed Quality
10027 Perspectives of black carbon in
sediment risk reduction
CBA
Projectleider Prof.dr.ir. A.J.M. Stams ProgrammaOpen
Projectleider Dr. H.W.M. Hilhorst Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
Technologieprogramma (OTP)
448.462
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 71.560
Doelstelling
1.034.405
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 230.000
Doelstelling
10030 CCB
Projectleider Prof.dr. A.A. Koelmans Programma Open
Technologieprogramma (OTP)
719.680
Totale toewijzing in euro
Totale inkomsten in euro 53.000
Doelstelling
Bioremediatie van zuurstofloze bodemlocaties die met
Doelstelling: Zaaizaadkwaliteit wordt beïnvloedt
Waterbodems zijn vaak ernstig verontreinigd. Doel
BTEX-verontreinigd zijn door middel van beluchting
door de productieomgeving en door genetische
van dit onderzoek was om veilige technologieën te
is vaak moeilijk en duur. In dit project hebben we
factoren. De fenotypische en genotypische analyse
ontwikkelen voor het verwijderen of vastleggen
een alternatieve methode onderzocht, namelijk het
van genetische populaties van Arabidopsis thaliana
van toxische stoffen door toevoegen van actieve
toepassen van chloraat als bron van zuurstof. Om
en tomaat moeten de genetische componenten
kool aan de waterbodem, en/of door het weer
dit te bewerkstellingen hebben we de afbraak van
identificeren (‘quantitative trait loci’, genen) die
verwijderen van de kool uit de waterbodem. Ook
BTEX met chloraat in bodemmonsters van verontrei-
bepalend zijn voor zaadkwaliteit. Post-genomische
ecologische neven-effecten van de actieve kool
nigde locaties onderzocht en tevens hebben we de
technologiën verschaffen de resolutie die nodig is
werden onderzocht. Utilisatiedoelen betroffen het
biochemische routes van BTEX afbraak in reincultures
voor het genereren van moleculaire merkers ten
opschalen van de menging en verwijderingsmethode
van chloraat-reducerende bacteriën onderzocht.
behoeve van voorspelling, monitoring en verbetering
en het definieren van een work-flow voor bagger-
van zaadkwaliteit.
bedrijven.
Resultaat na 5 jaar
Het koppelen van chloraatreductie aan BTEX afbraak
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
bleek een stuk moeilijker dan bij aanvang van het
Resultaat na 5 jaar: Genomische gebieden met
Het onderzoek liet zien dat actieve kool leidt tot een
project was verwacht. Dit lijkt te maken te hebben
causale genen voor zaadkwaliteitsparameters zijn
enorme reductie van de concentratie van toxische
met het feit dat tijdens chloraatreductie maar een
geïdentificeerd door toepassing van geavanceerde
stoffen in de waterbodem, en ook welk type actieve
heel lage concentratie zuurstof beschikbaar komt.
analysetechnieken en scripts, waaronder ‘genetical
kool en welke dosering het beste werkt. Bioaccu-
Er is een bacteriestam geïsoleerd, verwant aan
genomics’. Tevens is een geautomatiseerde high-
mulatie in vissen nam een factor twintig af. Ook
Azoarcus toluclasticus, die chloraatreductie koppelt
throughput technologie ontwikkeld voor het meten
toevoegen en weer verwijderen van de kool bleek
aan benzeen- en tolueenafbraak. De biochemische
van kiemingscurven. Deze technologie is bij enkele
voldoende snel te verlopen en leverde een forse
routes voor de afbraak van aromaten, acyclische
zaadbedrijven geïmplementeerd. Metabolietprofielen
verlaging van de biologisch beschikbare concen-
verbindingen, n-decaan en aceton en voor de reductie
in de genetische populaties zijn gecorreleerd met
traties van schadelijke stoffen. Er werden modellen
van chloraat en nitraat zijn in kaart gebracht bij de
mogelijk causale genen. Deze genen en metabolieten
ontwikkeld om het succes van de remediatie mee
modelorganismen Alicycliphilus denitrificans stam
kunnen nu worden gevalideerd in het commerciële
te kunnen voorspellen. Het proces werd opgeschaald
BC en Pseudomonas chloritidismutans stam AW-1T.
productietraject van hoge-kwaliteit groentezaad.
en gedemonstreerd in een praktijktest op semi-
Ook zijn de biochemische routes van de afbraak van
Een vervolgproject met dezelfde gebruikersgroep is
veldschaal. Tenslotte is er met eindgebruikers een
aromaten en aceton in Pseudomonas stutzeri stam
in 2013 van start gegaan.
aantal scenario’s voor toepassing in Nederland
BN, Georgfuchsia toluolica stam G5G6T en A. denitrificans stam K601T onderzocht.
gedefinieerd. Hiermee is de technologie gereed voor
Gebruikers
toepassing.
Incotec Holding BV (Enkhuizen) / Incotec
Gebruikers
Akzo Nobel Car Refinishes (Arnhem) / Bioclear
International BV (Enkhuizen) / Syngenta Seeds BV
(Enkhuizen)
Gebruikers
ALTERRA (Wageningen) / Boskalis Dolman BV
BV (Groningen) / College voor de Toelating van
(Papendrecht, Rotterdam) / Deltares (Utrecht) /
Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB)
Norit Nederland BV (Amersfoort) / Oostwaardhoeve
(Wageningen) / Deltares (Utrecht) / Groundwater
v.o.f. (Schagen) / Rijksinstituut voor Volksgezondheid
Technology BV (Rotterdam) / Middeldorp Milieu-
en Milieu (Bilthoven) / Wageningen Universiteit &
advies (Wageningen) / Shell Global Solutions
Researchcentrum
(Chester, Groot-Brittannië) / Shell Global Solutions
International BV (Rijswijk)
STW-projecten 2008
2003
107
Towards durable tospovirus
resistance in capsicum annuum:
cloning and assessing the
Tsw-gene and its alleles
10032 CBA
Development of intervention
strategies for insect bite
hypersensitivity (IBH) in horses
10038 CBA
NanoWireless co-design of highly
sensitive and polymercoated
chemical nanowire sensors with
embedded write and readout system
10058 AAA
Projectleider Dr.ir. R.J.M. Kormelink Programma Open
Projectleider Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk Programma
Projectleider Prof.dr. C.J.M. van Rijn Programma
Technologieprogramma (OTP)
Open Technologieprogramma (OTP)
Perspectief - SmartSiP
Totale toewijzing in
euro612.697 Contracten Material Transfer Agreement:
Wageningen Universiteit & Researchcentrum
Totale toewijzing in
euro 1.075.104 Totale inkomsten in euro 190.000
Contracten Optie: Wageningen
Universiteit & Researchcentrum, Technische
Universiteit Delft, Chess BV, Nanosens
Totale
inkomsten in euro 60.000
Totale
toewijzing in euro750.000
Doelstelling
Doelstelling
Doelstelling
De hoofddoelstelling van het project is gericht op
Doel is om meer inzicht te krijgen in immunologische,
Het doel is de ontwikkeling en het gebruik van
de identificatie en analyse van het dominante resis-
epidemiologische en genetische aspecten van staart-
polymere nanodraad-sensoren, onder meer om de
tentiegen Tsw tegen het tomatenbronsvlekkenvirus
en maneneczeem (SME), om de mechanismen en
CO2-concentratie te monitoren en te sturen in kassen
(Engels ‘Tomato spotted wilt virus’ (TSWV)). Het in
genen te identificeren die verantwoordelijk zijn voor
middels draadloze sensornetwerken De werking
handen krijgen van het Tsw gen en verkrijgen van
de gevoeligheid voor SME bij paarden. Dit onderzoek
bij kamertemperatuur met hoge selectiviteit en
een gedetailleerd inzicht in onder andere het
voorziet in methoden om diagnostiek te verbeteren,
gevoeligheid is een grote uitdaging. Het meetprincipe
aanschakelen dan wel het doorbreken ervan door
een effectief fokprogramma te ontwerpen om de
is gebaseerd op veranderingen in de geleidbaarheid
verschillende TSWV isolaten en de daarbij ontwikkelde
prevalentie te verlagen en behandelingsmethoden
van de polymeerlaag veroorzaakt door veranderingen
gereedschappen zullen voor de toekomst kunnen
(preventief en therapeutisch) te ontwerpen die aan-
in de CO2-concentratie. Het maken en testen van
bijdragen aan de identificatie van meer duurzame
grijpen in het functioneren van het afweersysteem.
geschikte polymeermengsels is ondersteunend door
allelen van Tsw en nieuwe resistentiegenen tegen
geavanceerde computersimulaties.
Resultaat na 5 jaar
TSWV en gerelateerde tospovirussen.
SME is een erfelijke aandoening en de incidentie
Resultaat na 5 jaar
Resultaat na 5 jaar
kan dus via fokmaatregelen worden gereduceerd.
Uit het onderzoek bleek een aantal polymeren niet
Een cluster met resistentiegen-kandidaten voor het
Bij verzameling van SME gegevens dienen omgevings-
geschikt, maar chemische modificatie met sulfon
Tsw gen is grotendeels in beeld gebracht dat echter
factoren te worden geregistreerd. Ons onderzoek
groepen van polyaniline (SPAN) had een goede
niet de functionele kopie van het Tsw resistentiegen
heeft een aantal DNA regio’s opgeleverd die bijdragen
respons. SPAN vertoont wel een verandering in de
omvat. Daartoe zal het nog missende deel van het
aan de gevoeligheid voor SME. Op grond van zeven
geleidbaarheid in het gewenste pH gebied, zo bleek
genen cluster gekloneerd en geanalyseerd dienen
geïdentificeerde allergenen van de knut Culicoides
uit metingen op substraten van Nanosens. Verschil-
te worden. Het Tsw resistentiegen blijkt te worden
obsoletus is een betrouwbare diagnostische test
lende factoren zijn onderzocht die de prestaties van
aangeschakeld door het TSWV NSs eiwit waarmee
voor SME ontwikkeld die vermarkt zal worden. De
polymere sensoren beïnvloeden: luchtvochtigheid,
het virus zich ook verweert tegen RNA interferentie,
recombinant allergenen kunnen gebruikt worden voor
temperatuur, zonlicht en aanwezigheid van mogelijke
een basaal antiviraal afweermechanisme in de plant.
ontwikkeling van een immuuntherapie tegen SME.
vervuilingen in de kasomgeving.
Resistentie doorbrekers blijken vaak het vermogen
Werkzaamheid te testen op basis van bevindingen
tot onderdrukking van RNA-interferentie te missen,
van pathogenese studies: injectie van allergeen in
maar mutanten analyses hebben uitgewezen dat
de huid veroorzaakt in gezonde paarden lokaal Th1
dit vermogen niet noodzakelijk vereist is voor het
en in SME paarden Th2 reactiviteit. Verschil in Treg
aanschakelen van het Tsw resistentiegen. Een
activiteit werd niet gevonden.
diagnostische toets is ontwikkeld waarmee veel
Gebruikers
resistentiedoorbrekers aangetoond kunnen worden.
Artu Biologicals Europe BV (Lelystad) / Erasmus MC
Gebruikers
Monsanto Holland BV (Bergschenhoek, Wageningen)
108
Utilisatierapport STW 2014
(Rotterdam) / Koepel Fokkerij (Ermelo) / Universiteit
Utrecht
Gebruikers
CHESS Wise (Haarlem) / Nanosens (Zutphen)
Physical-chemical predictors of seed
storability
10195 BBA
New approaches to disease
control; a rational strategy for target
discovery in oömycete pathogens
10281 AAA
Projectleider Dr. H.W.M. Hilhorst Programma Open
Projectleider Dr. H.J.G. Meijer Programma Vernieuwings-
Technologieprogramma (OTP)
impuls - Vidi
387.178
Totale toewijzing in euro
Totale toewijzing in euro 600.000
Totale inkomsten in euro 20.900
Doelstelling
Doelstelling
in P. infestans zelf en middels heterologe expressie
Langdurige droge bewaring van zaaizaad zonder
Oömyceten veroorzaken verwoestende ziekten op
in Saccharomyces cerevisiae en Botrytis cinerea. Er is
verlies van kiemkracht is van groot belang voor de
planten en dieren. Ze zorgen voor grote opbrengst-
een P. infestans lijn gegenereerd met een fluorescent
zaaizaadindustrie. Verlies van kiemkracht wordt in
verliezen in tal van gewassen en hun controle is
actine cytoskelet. Met de ontwikkeling van een nieuw
eerste instantie veroorzaakt door verouderings-
sterk afhankelijk van landbouwchemicaliën. Dit geldt
type objectglaasje en toepassing van microscopische
schade aan celmembranen. Doel was dan ook om
zeker voor de veroorzaker van de aardappelziekte,
technieken (confocale / spinning-disc microscopie)
de thermisch-chemische membraanstabiliteit te
Phytophthora infestans. De toenemende bezorgdheid
is een gedetailleerde bestudering van fluorescent
bestuderen in zaden van meerdere (groente)soorten
over de negatieve effecten van landbouwchemicaliën
gelabelde eiwitten en het actine cytoskelet mogelijk
in relatie met oxidatieve schade en veroudering en
op het gebied van voedselveiligheid en milieu zijn
gemaakt. Dit heeft unieke inzichten geleverd over de
het daaruit ontwikkelen van een betrouwbare test ter
een stimulans voor het ontwikkelen van nieuwe,
gedragingen van het P. infestans cytoskelet gedurende
voorspelling van de bewaarbaarheid van zaden.
milieuvriendelijke controle strategieën, bij voorkeur op
zijn levenscyclus en de eiwit lokalisatie van enkele
basis van natuurlijke producten. In dit project worden
kandidaat eiwitten. De ontwikkeling van een ‘in vitro
nieuwe wegen gevolgd om aangrijpingspunten te
infectie system’ waarbij co-cultivatie van P. infestans
Met Electron Spin Resonantie (ESR) kunnen nitroxide
ontdekken voor het beheersen van deze pathogenen.
met een tomaten cel-suspensie plaatsvindt leverde
spinlabels in het zaad gemonitord worden. Spinlabels
Dit is gebaseerd op twee observaties: (1) De identifi-
verrassende inzichten over het infectie proces en de rol
komen, afhankelijk van hun chemische aard, in een
catie van een nieuwe klasse van natuurlijke verbindin-
van verschillende componenten. Er zijn verschillende
bepaald celcompartiment terecht, bijvoorbeeld in
gen, de cyclische lipopeptiden (CLPs), die een sterke
kleuringen voor cel compartimenten getest die in de
membranen of in cytoplasma. Deze nitroxides zijn zeer
groei remmende activiteit hebben op Oömyceten,
toekomst toepasbaar zijn voor onderzoek aan diverse
gevoelig voor de redoxtoestand van hun directe om-
inclusief Phytophthora. (2) Genetische analyse van het
cel compartimenten. De verschillende onderzoekslijnen
geving. Het ESR signaal is het resultaat van een even-
Phytophthora genoom resulteerde in de identificatie
hebben daarnaast waardevolle informatie verschaft
wicht tussen reductie en oxidatie. De redoxtoestand
van genen coderende voor fosfolipide modificerende
qua inzichten over het P. infestans genoom en
van cellen en het effect ervan op membraanfunctie
enzymen die uniek zijn door de combinaties van kata-
bestudering van genexpressie. Daarnaast is er grote
lijkt te correleren met de zaadbewaarbaarheid van
lytische en regulatoire eiwit domeinen. De substraten
data set gegenereerd op het gebied van proteomics
Brassica en sla. Dit project heeft zoveel achtergrond-
en producten van deze enzymen zijn essentiële com-
en phosphoproteomics. Hiermee is het mogelijk om
kennis opgeleverd dat met dezelfde gebruikers een
ponenten van de membraan en uiterst belangrijk voor
met een systeem-biologische aanpak nadere doelen te
vervolgonderzoek is begonnen in 2014.
intracellulaire communicatie en transport. Door toepas-
identificeren waarmee innovatieve controle strategie-
sing van een rationele benadering zullen anti-oomycete
ën kunnen worden ontwikkeld. Het project heeft geleid
aangrijpingspunten gevonden worden. Genen die op- of
tot een versterking van de samenwerking met enkele
Bejo Zaden BV (Warmenhuizen) / Biqualys, The
neerwaarts gereguleerd worden tijdens CLP behande-
bedrijven en binnen- en buitenlandse onderzoeksgroe-
advanced Analysis Company (Wageningen) / Rijk
ling zullen in kaart gebracht worden en functioneel
pen. Er zijn diverse follow-up projecten gestart binnen
Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier)
gekarakteriseerd. De primaire aangrijpingspunten in
en buiten de eigen vakgroep. Een PhD is benoemd
de pathogeen en het werkingsmechanisme van CLPs
op een project waarin metallo- en aspartic proteases
kunnen hiermee ontrafelt worden. De transcriptionele
worden bestudeerd, gebaseerd op dit werk (Kay et al.,
regulatie van genen die coderen voor fosfolipide modifi-
2011). Een PhD werkt in een Joint Scientific Thematic
cerende enzymen wordt bestudeerd en middels bioche-
Research Programme (JSTP) project, gebaseerd op
mische analyses wordt hun functie verder bestudeerd.
het werk aan fosfolipiden modificerende enzymen
Er wordt specifiek gekeken naar de verandering in
(Meijer & Govers, 2006; Hua, Meijer et al, 2013; Yang
fosfolipiden samenstelling gedurende de pathogenese,
et al, 2013), en één project is ingediend in de open
door blootstelling aan CLPs en andere stressfactoren.
competitie, dat is gebaseerd op de P. infestans lijn met
Integratie van data zal leiden tot de identificatie van
het fluorescente actine cytoskelet (Meijer et al., 2014;
Oömycete unieke metabolische en signaaltransductie
Hua et al., 2015) (NWO).
Resultaat na 5 jaar
Gebruikers
cascades wat de basis zal vormen voor de ontwikkeling
van nieuwe anti-oomycete bestrijdingsmiddelen.
Gebruikers
Ceradis BV (Wageningen) / Devgen NV (Gent,
Resultaat na 5 jaar
België) / Hoofdproductschap Akkerbouw
Met dit onderzoek zijn interessante potentiele aan-
(‘s-Gravenhage) / Syngenta (Bracknell, Groot-
grijpingspunten geïdentificeerd. Deze zijn bestudeerd
Brittannië)
STW-projecten 2008
109
05
Lijst gebruikers bij
STW-projecten 2008
Lijst van gebruikers betrokken bij projecten
gestart in 2008.
Lijst van gebruikers bij STW-projecten 2008
111
21st Century Medicine, Inc.
Applied Instruments
(Fontana, Verenigde Staten)
(Vlissingen) 07845
07742
ARCADIS Nederland BV
3B Engineering BV
(Rotterdam) 08140
Boehringer Ingelheim Pharma
GmbH & Co. KG
Crucell Nederland BV
(Leiden) 10238
CSIRO Mathematical &
(Zwolle) 08130
(Ingelheim am Rhein,
Duitsland) 10120
Artu Biologicals Europe BV
Borealis GmbH
(Clayton South, Australië)
(Lelystad) 10038
(Linz, Oostenrijk) 07730
10120
ASCOMP GmbH
Boschman Technologies BV
Cyclotron VU BV
Abbott Healthcare Products BV
(Zürich, Zwitserland) 10103
(Duiven) 10121
(Amsterdam) 10074
(Weesp) 07742
AsicAhead NV
Boskalis Dolman BV
Ablynx NV
(Hasselt, België) 10055
(Papendrecht, Rotterdam)
(Zwijnaarde, België) 10074
ASM Europe BV
10030
Dacolt
ABN AMRO Bank NV
(Almere) 10018 /
Bradford Engineering BV
(Maastricht) 10035
(Amsterdam Zuidoost) 07627
10024 / 10026
(Heerle) 10118
DAF Trucks NV
(Eindhoven) 10035 /
10103 / 10109
Aa
Information Sciences
Dd
Academisch Medisch Centrum
(Leuven, België) 10017
Brandsma Metaalveredeling BV
(Amsterdam) 10064 /
08140 / 07793
ASM Microchemistry Ltd
(Hilversum) 07720
(Helsinki, Finland) 07796 /
Bronkhorst High-Tech BV
Dassault Systems Simulia BV
Academisch Ziekenhuis
10018
(Ruurlo) 07845
(Maarssen) 10108 /
10109 / 10112
Maastricht
(Maastricht) 07970
ACE Associated
Compiler Experts BV
ASML Netherlands BV
Bruco Integrated Circuits BV
(Eindhoven) 08066
(Veldhoven) 08126 /
10018 / 10024
(Borne) 08081
DEAM
Bruker AXS BV
(Amsterdam) 07943
(Delft) 07949
Delphi Diesel Systems Limited
(Amsterdam) 10056
Astellas Pharma BV
Advanced Bionics NV
(Leiden) 10064
(Gloucestershire,
Groot-Brittannië) 10035
Cc
(Niel, België) 10056
Autodesk/Moldflow
C. Meijer BV
Deltares
Advanced Bionics UK Ltd
(Kilsyth, Groot-Brittannië)
(Rilland) 07912
(Cambridge, Groot-Brittannië)
07730
Capgemini Nederland BV
(Delft) 07780 / 10189 / 10197
(Utrecht) 08053 / 10030
10056
Avantium Technologies BV
(Utrecht) 08075
DEM Solutions Ltd
Advanced Photovoltaic
(Amsterdam) 10035
CATENA Microelectronics BV
(Edinburgh, Groot-Brittannië)
AVEBE UA
(Delft) 08081, 10055
10120
(Foxhol) 07912
Catharina Ziekenhuis
DEMCON
Applications BV
(Leeuwarden) 10016
(Eindhoven) 10046
(Enschede) 08003
Cavendish Kinetics BV
Deventer Ziekenhuis
Ballast Nedam Engineering
(‘s-Hertogenbosch) 10048
(Deventer) 08140
Devgen NV
Agilent Technologies
Germany GmbH
(Waldbronn, Duitsland) 08008
Bb
AIA Software BV
(Nieuwegein) 10189
CellCoTec BV
(Nijmegen) 07729
BAM Infraconsult BV
(Bilthoven) 07970
(Gent, België) 10281
Akzo Nobel Car Refinishes BV
(Gouda) 10189
Ceradis BV
DevLab
(Arnhem) 08053
(Sassenheim) 10121
Bang & Olufsen A/S
(Wageningen) 10281
(Eindhoven) 10060
(Struer, Denemarken) 08051
CGG-Jason Netherlands BV
Dialog Semiconductor BV
Akzo Nobel Chemicals BV
BDF Design & Engineering
(Leidschendam) 08115
(‘s-Hertogenbosch) 08081 /
(Arnhem) 07979
(Hengelo) 08003
Chematronics BV
10055
Albemarle Catalysts Company BV
Bejo Zaden BV
(Eindhoven)
DNV GL
10095
(Amsterdam) 07972
(Warmenhuizen) 10195
CHESS Wise
Alcatel Micro Machining Systems
Bioclear BV
(Haarlem) 10058 / 10060
DSM Food Specialties BV
(Annecy Cedex, Frankrijk)
(Groningen) 08053
College Bouw Zorginstellingen
(Delft) 08080 / 10254
10017
Bioclinica
(Utrecht) 08140
DSM Research BV
ALTERRA
(Leiden) 07998
College voor de Toelating van
(Wageningen) 10030
BIOeCON*KiOR
(Geleen) 07730 / 10108 /
07730 / 07974 / 07979
Ambient Systems BV
(Hoevelaken) 07972
en Biociden (CTGB)
(Enschede) 10055
Biomet Nederland BV
(Wageningen) 08053
ANSYS Belgium
(Dordrecht) 07943 / 07970
Corbion Purac
(Wavre, België) 10113
Bionics Instrument Europe BV
(Gorinchem) 08080
ANSYS Europe Ltd.
(Heerhugowaard) 10026
Cordis Europa NV
Elekta Ltd.
(Oxfordshire,
Groot-Brittannië) 10113
Biqualzys, The advanced
(Roden) 10046
(Crawley, Groot-Brittannië)
Analysis Company
Croda Chemicals Europe Ltd
07793
ANSYS Germany GmbH
(Wageningen) 10195
(Meebeek, België) 10064
EMCM
Crossbeta Biosciences BV
(Nijmegen) 08101
(Otterfing, Duitsland) 10103
Gewasbeschermingsmiddelen
(Utrecht) 07992
112
Utilisatierapport STW 2014
(Groningen) 08126
Dynaflow Research Group
(Zoetermeer) 10112
Ee
LinXis BV
Encapson BV
Genexis BV
Ingenieursbureau Svasek BV
(Nijmegen) 08101
(Eindhoven) 10029
(Rotterdam) 07780
(Breda) 10074
Energieonderzoek
Gezondheidsdienst voor Dieren
Institut für Mikrotechnik Mainz
LioniX BV
(Deventer) 10095
(Mainz, Duitsland) 07974
(Enschede) 07845 / 07974 /
(Petten) 07940 / 07937 /
07979 / 10070
GreenPeak Technologies
Intervet International BV /
10051
Enthone BV
Groundwater Technology BV
(Boxmeer) 10254
(Den Bosch) 07720
(Rotterdam) 08053
Intrinsic-ID
Maaslandziekenhuis
(Eindhoven) 10017
(Sittard) 08140
Centrum Nederland
(Utrecht) 10055
Enthone GmbH
Hh
(Langenfeld, Duitsland) 07720
MSD Animal Health
Mm
IQ Therapeutics
Maastricht University
EPCOS Netherlands
HagaZiekenhuis
(Groningen) 08105
(Maastricht) 10261
(Nijmegen) 10109
(‘s-Gravenhage) 08140
Isala Klinieken
Maastricht University
Erasmus MC
Handshake Solutions
(Zwolle) 08140
Medical Center
(Rotterdam) 08113 / 10026 /
(Eindhoven) 10060
ISZGRO Diodes BV
(Maastricht) 10074
10038 / 10064
HaskoningDHV Nederland BV
(Delft) 10024
Massachusetts Institute
ESAOTE Europe BV
(Nijmegen) 07780 / 10197
(Maastricht) 10261
Hauzer Techno Coating BV
Essent Retail Services BV
(Venlo) 10018 / 10108 / 10109
(Landgraaf) 07937
Haveman Edelmetaal en
ESTEC - European Space Research
and Technology Centre
Alumetaal
of Technology
Jj
(Cambridge,
Verenigde Staten) 08115
Johnson & Johnson
Pharmaceutical
Medis Medical Imaging Systems BV
(Beerse, België) 10254
(Voorburg) 07720
Medisch Spectrum Twente
Kk
(Noordwijk) 08128
Helianthos BV
Evonik Industries AG
(Arnhem) 10070 / 10108
Katholieke Universiteit Leuven
(Essen, Duitsland) 10064
Ff
(Leiden) 07943 / 07998
(Enschede) 07958 / 08140
Medtronic BV
HKV Lijn in water
(Heverlee, België) 07974
(Maastricht) 07958 /
(Lelystad) 07780
Kenniscentrum Papier en Karton
10046 / 10261
Hoffmann-La Roche Ltd.
(Arnhem) 10104
MEMC Electronic Materials
FEI Company
(Basel, Zwitserland) 07998
Keukenhof
(Novara, Italië) 10070
(Eindhoven) 10024
Holst Centre
(Lisse) 10060
Merck Chemicals Ltd
Flowid BV
(Eindhoven) 08097 / 10108
KiOR, Inc.
(Eindhoven) 07979
HOMA BV
FNsteel BV
(Enschede) 07937
(League City, Verenigde
Staten) 07972
(Southampton,
Groot-Brittannië) 07940
(Alblasserdam) 07949
Hoofdproductschap Akkerbouw
Kiwa Technology
(Enschede) 07845 / 07979
Fokker Landing Gear BV
(‘s-Gravenhage) 10281
(Apeldoorn) 07730
Middeldorp Milieuadvies
(Helmond) 07970
Hydronamic BV
Koepel Fokkerij
(Wageningen) 08053
FOS
(Papendrecht) 10197
(Ermelo) 10038
Milestone Microwave
(Veldhoven) 10070
HZPC Holland BV
Koninklijke Marine
Friedrich-Schiller-Universität Jena
(Metslawier) 07912
(Den Helder) 08075
(Sorisole, Italië) 07974
Koninklijke Nedschroef
MKS Instruments
(Jena, Duitsland) 10095
Ii
FrieslandCampina
(Deventer) 07974 /
07979 / 10254
(Wageningen) 07974 /
07979 / 08080
Micronit Microfluidics BV
Laboratory Systems
(Cheshire, Groot-Brittannië)
Holding BV
IBM Nederland NV
(Helmond) 07949
10018
(Amsterdam) 08075
Koninklijke Shell
MKS Instruments Benelux
IFP
(Rijswijk) 08115
(Delft) 10018
Koppert BV
Modiquest Research BV
Fugro Ingenieursbureau BV
(Rueil-Malmaison,
Frankrijk) 10035
(Berkel en Rodenrijs) 10254
(Oss) 08105
(Leidschendam) 10189 / 10197
IMEC
Kreatech Diagnostics
Moldflow
Fuji Photo Film BV
(Leuven, België) 07796
(Amsterdam) 10074
(Kilsyth, Victoria, Australië)
(Tilburg) 08101
IMEC Nederland
(Eindhoven) 07796 / 08066
Gg
Imperial College London
Galvamé Oppervlaktechnieken BV
(London, Groot-Brittannië)
(Rotterdam) 07720
10120
Galvano Hengelo BV
07730
Ll
Monsanto Holland BV
(Bergschenhoek) 10032
Leids Universitair
Medisch Centrum
Mos Grondmechanica
(Rhoon) 10189
In Summa Innovation
(Leiden) 10056 / 10064 /
07958 / 07998 / 08140
(Hengelo) 07720
(Raamsdonksveer) 10108
Liander
(Gouda) 10108 / 10109
GasTerra BV
Incotec Holding BV
(Arnhem) 07937
MSD Oss
(Groningen) 07937
(Enkhuizen) 10027
LifeTec Group
(Oss) 08128 / 10238
Gemeente Rotterdam
Incotec International BV
(Eindhoven) 07970
(Rotterdam) 10189 / 10197
(Enkhuizen) 10027
MSC Software Benelux BV
Lijst van gebruikers bij STW-projecten 2008
113
Nn
ORTEC BV
Philips Research
Radboud Universiteit Nijmegen
Nanosens
(Gouda) 08140
(Nijmegen) 07729 / 08051 /
(Zutphen) 10058
Ortec International BV
Nedcard BV
(Gouda) 08140
(Wijchen) 10060
Össur Head Office
Nederlands Kanker Instituut
(Reykjavik, IJsland) 08003
(Eindhoven) 07793 / 07796 /
07940 / 08008 / 08097 /
10018 / 10046 / 10055 /
10060 / 10095 / 10104 /
10301 / 10330
(Amsterdam) 07793 / 08140
Oticon A/S
Philips Research Europe -
Nederlandse apparatenfabriek
(Smørum, Denemarken) 08051
‘NEDAP’ NV
Otto-von-Guericke-Universität
(Groenlo) 07937
Magdeburg
Nederlandse Defensie Academie
(Magdeburg, Duitsland) 10120
(Den Helder) 07729
Oxford Instruments
NGO-SBG
(Bristol, Groot-Brittannië)
07796 / 10018
(Zoetermeer) 07720
NIOZ Koninklijk Nederlands
Pp
Instituut voor Zeeonderzoek
(Den Hoorn) 08130
Pallas Athena
Eindhoven
(Eindhoven) 08097 / 10074 /
08128
Reinier de Graaf Groep
(Delft) 08140
Revalidatiecentrum
Het Roessingh
(Enschede) 08003
Rijk Zwaan Zaadteelt en
Zaadhandel BV
10301
Philips Research Laboratories
Eindhoven
(Eindhoven) 10172
(De Lier) 10195
Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu
PhoeniX BV
(Bilthoven) 10030
(Enschede) 10029 / 10301
Rijkswaterstaat
Plantronics BV
(Arnhem) 07780
(Lelystad) 10197
(Utrecht) 08104 / 10197
(Emmen) 08081
NMDG NV
(Apeldoorn) 07729
Plaxis BV
(Bornem, België) 10055
PamGene International BV
(Delft) 10189 / 10197
RIKILT Wageningen UR
Norit Nederland BV
(‘s-Hertogenbosch) 10095 /
Polymer Vision Ltd.
(Wageningen) 07742
(Amersfoort) 10030
10330
(Eindhoven) 08097 / 10108
Rivas Zorggroep
NOTOX BV
PANalytical BV
Praction
(Gorinchem) 08140
(‘s-Hertogenbosch) 07742
(Eindhoven) 10018
(Veldhoven) 08075
RiverD International BV
Peer+ BV
Princess Margaret Hospital
(Rotterdam) 10051 / 10064
(Eindhoven) 07940
(Toronto, Canada) 07793
RWTH Aachen University
(Petten) 10103
Pepscan Holding NV
Process Systems Enterprise
(Aachen, Duitsland) 10109
NUMECA International
(Lelystad) 10095
Nuclear Research and
Consultancy Group
Limited - ‘The model company’
Ss
(Brussel, België) 10113
Pepscan Presto BV
(London, Groot-Brittannië)
NXP Semiconductors
(Lelystad) 08105 / 10095
08080
(Eindhoven) 08081 / 10016 /
10018 / 10048 / 10051 /
10055 / 10172
(Nijmegen) 10048 / 10055 /
Petrobras
Procter & Gamble
(Bergen op Zoom) 07730 /
(Rio de Janeiro, Brazilië) 07972
07940
PGE Holding BV
(Newcastle upon Tyne,
Groot-Brittannië) 10120
(Eindhoven) 07720
Procter & Gamble Germany GmbH
(Geleen) 07730
10121
Pharming Group NV
(Leiden) 10238
(Schwalbach am Taunus,
Duitsland) 10112
Sanquin Research
NXP Semiconductors Belgium NV
(Leuven, België) / 10016 /
10017 / 10018 / 10070
Philips
Profict Oost BV
SBRCURnet
(Eindhoven) 08097 / 10046
(Warnsveld) 07729
(Rotterdam) 08104
Philips Centre for
Progentix BV
Scienion AG
(Bilthoven) 07958
(Berlin, Duitsland) 10095
Sennheiser Electronic
Oo
Manufacturing Technology
SABIC Innovative Plastics
OCAS
(Eindhoven) 10109
PTB
(Zelzate, België) 07949
Philips Consumer Lifestyle
(Berlin, Duitsland) 10024
Océ Technologies BV
(Drachten) 08126
PTS Software BV
(Venlo) 08066 / 10095 /
10104 / 10121
Philips Healthcare Nederland BV
(Baarn) 10060
Oclaro Technology Plc
Philips Innovation Services
(Towcester,
Groot-Brittannië) 10029
QTIS/e BV
OctoPlus NV
(Eindhoven) 07845 /
08097 / 10104 / 10108 /
10109 / 10113 / 10121
(Leiden) 10238
Philips Lighting BV
(Best) 07793
OHM Ltd.
(Eindhoven) 10118 / 10121
(Aberdeen,
Groot-Brittannië) 08115
Philips Medical Systems
(Best) 10104
Oostwaardhoeve v.o.f.
Philips MiPlaza Photonics Labs
(Schagen) 10030
(Eindhoven) 10029
Open Engineering
(Angleur, België) 10113
114
Utilisatierapport STW 2014
SABIC T&I, STC Geleen
(Amsterdam) 10238
GmbH & Co. KG
(Wedemark, Duitsland) 08051
Sensata Technologies Holland BV
(Almelo) 10026
Qq
Sense Observation Systems BV
(Rotterdam) 08075
(Eindhoven) 08113 / 10104
SGS INTRON BV
Queens Elizabeth Hospital
(Sittard) 08104
(Birmingham,
Groot-Brittannië) 07998
Shell Global Soluti ons
Rr
Radboud Universitair
Medisch Centrum
(Nijmegen) 07943 / 08101 /
07742 / 07958 / 10074 / 10330
(Chester, Groot-Brittannië)
08053 / 10035
Shell Global Solutions
International BV
(Amsterdam) 08126 / 10035
(Rijswijk) 08053
(‘s-Gravenhage) 10197
Shell International Exploration
and Production BV
(Rijswijk) 08066 / 10112
Shell International Exploration
and Production Inc.
Zz
Tata Steel
Unilever R & D
(IJmuiden) 07720 / 07949 /
10109 / 10113
(Velsen-Noord) 07720 /
07949 / 10108 / 10113
(Bedford, Groot-Brittannië)
Ziekenhuisgroep Twente
10064
(Hengelo) 08140
(Vlaardingen) 10254
Universitair Medisch
(Houston, Verenigde Staten)
TE Connectivity Nederland BV
08115
(‘s-Hertogenbosch) 10055
(Groningen) 08113 / 10074
Shell Research and
Technische Universiteit Delft
Universitair Medisch
Technology Centre
(Amsterdam) 08126
SINTEF
(Trondheim,
Noorwegen) 08115
SKF Engineering &
(Delft) 07780 / 07949 /
08104 / 08130 / 10016 /
10026 / 10056 / 10113 /
UniversitätsSpital Zürich
(Zürich, Zwitserland) 07998
Eindhoven
(Hoogeveen) 10104
Technologiestichting STW
Development Company BV
(Nieuwegein) 08066
(Utrecht) 07958 / 08113 /
08140 / 10074
Technische Universiteit
Smurfit Kappa
(Nieuwegein) 07949
SKF Research &
Centrum Utrecht
10197
(Eindhoven) 08104 / 10121 /
07729 / 07796 / 07845 /
07940 / 07970 / 08097 /
08113 / 08126 / 10017 /
10018 / 10095 / 10103 /
10118 / 10197
Research Centre BV
Centrum Groningen
Universiteit Gent
(Gent, België) 07780 / 08097
Universiteit Leiden
(Leiden) 07720
Universiteit Twente
(Enschede) 07845 / 08081 /
07845 / 08130 / 10095 /
10120 / 10172
SolMateS BV
(Utrecht) 10074
Universiteit Utrecht
(Enschede) 10172
Thales Nederland BV
(Utrecht) 08101 / 10038
Spark Holland BV
(Hengelo) 08097 / 10048 /
Universiteit van Amsterdam
(Emmen) 08008
10055
(Amsterdam) 08080 / 10254
St. Jude Medical
Thales Research and Technology
University College Cork
(St. Paul, Verenigde Staten)
(Delft) 08075
(Cork, Ierland) 10017
10046
Tigenix
University Hospitals of
St. Jude Medical Systems AB
(Leuven, België) 07958
Coventry and Warwickshire
(Uppsala, Zweden) 10046
TMD Technologies Limited
(Coventry, Groot-Brittannië)
Stichting Maritiem Research
(Hayes, Groot-Brittannië)
07998
08128
University of Michigan
(Wageningen) 08130
TMS International BV
(Ann Arbor, Verenigde Staten)
Stichting NIO - Nederlands
(Oldenzaal) 08003
07793
TNO Apeldoorn
University of New South Wales
(Eindhoven) 08075
(Apeldoorn) 07972
(Sydney, Australië) 10120
Stichting NLnet
TNO
Instituut Nederland
Instituut voor Onderhandelen
Vv
(Amsterdam) 10060
(Delft) 07730 / 07972 / 08104 /
Stork Veco BV
08126 / 10024 / 10301
Van der Heide BV
(Eerbeek) 07720
(Den Haag) 08128 / 10048 /
(Kollum) 08104 / 10118
Streekziekenhuis
10055
Van Mierlo Ingenieursbureau BV
(Eindhoven) 10060
(Bracknell,
Groot-Brittannië) 10281
(Eindhoven) 07796 / 08097 /
10018 / 10108
(Groningen) 07627
(Helmond) 07730
(Leiden) 08113
(Utrecht) 08115
(Zeist) 10254
Syngenta Seeds BV
Twente Solid State Technology BV
(Enkhuizen) 10027
(Enschede) 10017
Koningin Beatrix
(Winterswijk) 08140
Synaptix
(Niel, België) 10056
Syngenta
SystematIC Design BV
(Delft) 10056
Vrije Universiteit Amsterdam
(Amsterdam) 08105
Vrije Universiteit Brussel
(Brussel, België) 10029
Ww
Wageningen Universiteit &
Uu
UNESCO-IHE Institute
Tt
VARTA Microbattery GmbH
(Ellwangen, Duitsland) 07796
for Water Education
Talecris Biotherapeutics
(Delft) 08130
(North Carolina,
Verenigde Staten) 07998
Unibioscreen S.A.
(Brussel, België) 10330
Researchcentrum
(Wageningen) 08105 / 10030 /
10095 / 10104 / 10095 / 10104
Wavin Technology &
Innovation BV
(Dedemsvaart) 07730
Lijst van gebruikers bij STW-projecten 2008
115
Lijst van afkortingen
AIO Assistent in Opleiding
AMC Amsterdam Medisch Centrum
CCC Clean Combustion Concepts (Perspectiefprogramma)
EU
Europese Unie
EURErasmus Universiteit Rotterdam
EZMinisterie van Economische Zaken
FOMStichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie
k€kilo euro (eenheid van 1.000 euro)
LUMC Leids Universitair Medisch Centrum
M€Mega euro (eenheid van 1.000.000 euro)
MTA
Material Transfer Agreement
NWONederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
OCWMinisterie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap
OTPOpen Technologieprogramma
RU(N)
Radboud Universiteit Nijmegen
RUGRijksuniversiteit Groningen
TNONederlandse Organisatie voor Toegepast
Natuurwetenschappelijk Onderzoek
TTI
Technologische Topinstituten
TTO
Technology Transfer Office
TU
Technische Universiteit
TUDTechnische Universiteit Delft
TUETechnische Universiteit Eindhoven
ULUniversiteit Leiden
UMUniversiteit Maastricht
UMCUniversitair Medisch Centrum
UTUniversiteit Twente
UUUniversiteit Utrecht
UvAUniversiteit van Amsterdam
VUVrije Universiteit
WLWaterloopkundig Laboratorium
WUWageningen Universiteit
WURWageningen Universiteit & Researchcentrum
116
Utilisatierapport STW 2014
Lijst van afkortingen
116
Colofon
Redactie
Astrid van der Stroom, STW
Eindredactie en productie
Astrid van der Stroom, STW
Ontwerp
Room for ID’s, Nieuwegein
Fotografie
Ivar Pel, Utrecht
Drukwerk
Zwaan printmedia, Wormerveer
www.stw.nl

Klik hier om onze brochure te downloaden

Prof. Dr. Ir. F. (Frans) Schurer (1938) Junolaan 6, 5632 AP

flyer - Zelf aan de knoppen

Kledingbank Eindhoven

MohsA Eindhoven Maria van Bourgondiëlaan 2C 5616 EE Eindhoven

oktober 2014

stadsnet Sint-Truiden_update_0600

Bende van Oz in oprichting zoekt nieuw theaterbestuur

Klik hier voor het artikel

nieuwsbrief 6 - BS De Driestam