ZO 02/03/14 Ronald Brautigam Ronald Brautigam, pianoforte 15.00 Concert Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) Rondo capriccioso in E, opus 14 6 Lieder ohne Worte, opus 38 Lied ohne Worte in Es, opus 38 nr. 1 Lied ohne Worte in c, opus 38 nr. 2 Lied ohne Worte in E, opus 38 nr. 3 Lied ohne Worte in A, opus 38 nr. 4 Lied ohne Worte in a, opus 38 nr. 5 Lied ohne Worte in As, opus 38 nr. 6 Variations sérieuses, opus 54 Thema: andante sostenuto Variatie I Variatie II un poco più animato Variatie III più animato Variatie IV Variatie V agitato Variatie VI a tempo Variatie VII Variatie VIII allegro vivace Variatie IX Variatie X moderato Variatie XI cantabile Variatie XII tempo del tema Variatie XIII sempre assai leggiero Variatie XIV adagio Variatie XV poco a poco più agitato Variatie XVI allegro vivace Variatie XVII Coda: presto 6 Lieder ohne Worte, opus 67 Lied ohne Worte in Es, opus 67 nr. 1 Lied ohne Worte in fis, opus 67 nr. 2 Lied ohne Worte in Bes, opus 67 nr. 3 Lied ohne Worte in C, opus 67 nr. 4 Lied ohne Worte in b, opus 67 nr. 5 Lied ohne Worte in E, opus 67 nr. 6 Fantasie in fis, opus 28 (Sonate écossaise) Con moto agitato: andante – allegro – andante – con moto agitato Allegro con moto Presto Het pianorepertoire van Felix Mendelssohn: tussen ernst en lichtvoetigheid Toen Felix Mendelssohn op 3 februari 1809 werd geboren in Hamburg, kwam hij in vele opzichten in een ideaal kader terecht. Zijn vader was een welgesteld bankier, zijn moeder was een literair en artistiek begaafde vrouw, en zijn grootvader Mozes Mendelssohn was een bekende filosoof. Zowel financieel, artistiek als intellectueel waren dit optimale omstandigheden voor de jonge en getalenteerde Mendelssohn. In zijn jonge jaren volgde hij dan ook piano-, viool- en theorielessen bij de meest gereputeerde leraren van de streek en kreeg hij de kans om met zijn familie rond te reizen in Europa. Hij zou op korte tijd uitgroeien tot een zeer productief componist; in zijn korte leven – hij werd maar 38 jaar – produceerde hij onder andere vijf symfonieën, drie pianoconcerto’s, meer dan honderd liederen, drie oratoria, acht cantaten, zes opera’s, twintig kamermuziekwerken en een kleine honderd werken voor piano solo. Felix Mendelssohn was niet het enige getalenteerde kind in het gezin. Bij de familie Mendelssohn thuis werden regelmatig zondagochtendconcerten georganiseerd. Alle kinderen namen daaraan deel: Rebecka zong, Paul speelde cello, Fanny speelde piano en Felix zelf speelde piano, viool en altviool. Vele van Mendelssohns jeugdige composities werden op deze zondagse matinees uitgeprobeerd. Het is niet ondenkbaar dat ook het Rondo capriccioso, opus 14 voor piano solo tot deze werken behoorde, al werd dit bravourestuk wellicht niet in zijn volledige vorm uitgevoerd – Mendelssohn was nog maar vijftien toen hij aan deze compositie begon, maar het werk zou pas in 1830 worden afgerond. Het populaire Rondo capriccioso bestaat uit twee delen: een trage inleiding en een briljant presto. Zoals de benaming van een capriccio al doet vermoeden, is het een levendig en virtuoos werk, maar waar een capriccio meestal een vrije vorm heeft, is dit werk opgebouwd in een rondovorm. Dit wil zeggen dat er een thema is dat een aantal keren terugkeert, zoals een refrein, met daartussen verschillende ‘strofen’. Schotland In 1829 reisde Felix Mendelssohn voor het eerst per boot naar Groot-Brittannië. Zijn vader had namelijk het idee opgevat dat hij een stuk van de wereld moest zien, zodat hij kon groeien als mens en als kunstenaar. Mendelssohn bracht drie maanden door in Londen, waarna hij naar Schotland trok, aangetrokken door het beeld van ruwe landschappen, doedelzakken en echo’s. Hij was gefascineerd door het Schotse landschap met zijn rotsen, watervallen, valleien, rivieren en sombere wouden. Vooral de eilandengroep de Hebriden had Mendelssohn diep geraakt. Terwijl hij in de Hebriden verbleef, schetste hij de openingsmaten van wat later de Hebridenouverture (1830) zou worden. Later keerde hij nogmaals terug naar het thema van Schotland in zijn derde symfonie, de ‘Schotse’ symfonie (1942). Ook de Fantasie in fis, opus 25 voor piano heeft als bijnaam “Sonate écossaise”, maar dit werk ontstond wellicht niet in Schotland; hoewel de Fantasie in 1833 werd voltooid, wordt er al een prillere versie vermeld in brieven aan Fanny Mendelssohn uit 1828, letterlijk als “Schotse sonate”. Fanny zou trouwens een bijzondere liefde hebben gehad voor deze Fantasie, net om het Schotse karakter. De arpeggio’s in de dromerige inleiding doen namelijk denken aan de klanken van een Keltische harp en de open kwinten en pedaaltonen later in het werk lijken ontleend aan de volksmuziek – denk hierbij aan de klank van een doedelzak, waarbij voortdurend een diepe toon meeklinkt. Verder kan men zich bij de turbulente crescendi met wat goede wil de stormachtige landschappen van Schotland voorstellen. Dit is natuurlijk slechts één mogelijke interpretatie; voor de publicatie van het stuk liet Mendelssohn de werktitel Sonate écossaise varen en koos hij voor de meer neutrale titel Fantasie, die vooral vrijheid suggereert en ook een beetje verbeeldingskracht. Liederen zonder woorden Mendelssohn schreef in totaal 48 Lieder ohne Worte voor piano solo, verdeeld over acht boeken. Het lijkt paradoxaal om ‘liederen zonder woorden’ te schrijven; heeft een lied namelijk niet per definitie een tekst? Wordt er in een lied geen verhaal verteld of een emotie overgebracht door middel van woorden? De idee van Mendelssohn is dat muziek geen woorden nodig heeft, en zelfs meer, dat muziek nog veel preciezer kan communiceren dan woorden. Zo schrijft hij in 1842 in een brief naar zijn goede vriend Marc André Souchay dat hij er volledig van overtuigd is dat woorden ontoereikend zijn, en dat hij geen muziek meer zou maken als hij zou geloven dat woorden wel toereikend waren. Woorden kunnen namelijk vaag zijn en meerdere betekenissen hebben, terwijl muziek voor Mendelssohn een idee heel treffend kan overbrengen. Overigens is Mendelssohn niet de enige die een literair en een muzikaal genre samenbracht in de vroege 19de eeuw. Tijdgenoot en collega Frédéric Chopin (1810-1849) haalde bijvoorbeeld het genre van de ballade uit de vocale traditie om er een instrumentaal genre van te maken. Mendelssohns verschillende Lieder ohne Worte hebben veel met elkaar gemeen. Het zijn allemaal korte, lyrische stukken, die de structuur hebben van een lied. Er is een duidelijke melodie, die wordt begeleid door akkoorden of gebroken akkoorden, in een ABA-vorm (begin en einde zijn hetzelfde, en tussenin komt er een contrasterend middendeel). Een handvol liederen heeft ook een titel gekregen, bijvoorbeeld het zesde lied uit het derde boek Lieder ohne Worte, opus 38 (1837), dat Duetto werd genoemd. Een interpretatie van deze titel werd gegeven door collega-componist Robert Schumann (1810-1856), die gek was op dit lied. Schumann omschreef Duetto als een gesprek tussen twee geliefden, stil, intiem en vertrouwelijk. In het zesde boek Lieder ohne Worte, opus 67 (1845), kreeg het vierde lied de titel Spinnerlied, gezien de gelijkenis tussen de snelle begeleidingsfiguur en een spinnenwiel. Gaandeweg kreeg dit werk ook de bijnaam Het huwelijk van de bijen. Variaties Mendelssohn had niet alleen een grote invloed op de romantische pianomuziek als ‘uitvinder’ van de Lieder ohne Worte. Hij liet namelijk ook door het genre van de pianovariaties een nieuwe wind waaien. In 1841 schreef Mendelssohn de Variations sérieuses, opus 54 voor piano in Leipzig. Hij had een tijdlang niets meer voor piano gecomponeerd en was tijdens een compositieproces enorm bevlogen geraakt. Op 15 juli schreef Mendelssohn in een brief aan zijn vriend Karl Klingemann: “Weet je wat ik in de afgelopen tijd met passie heb gecomponeerd? Variaties voor piano! En meteen achttien op een thema in d; ik heb mij daarbij zodanig geamuseerd, dat ik direct een nieuw thema in Es heb bedacht, en nu ben ik aan een derde thema bezig in B. Het komt mij voor alsof ik iets moet inhalen omdat ik er vroeger geen heb geschreven.” Mendelssohn was dus zo enthousiast dat hij meteen drie variatiereeksen schreef. Van deze drie zijn vooral de Variations sérieuses interessant – de andere twee werden pas postuum gepubliceerd en worden zelden uitgevoerd. Mendelssohn koos in de Variations sérieuses voor een eenvoudig en klagend chromatisch thema en verwerkte het op een manier die sober en vernieuwend was. In een grote spanningsboog evolueert het werk van polyfoon en barokachtig tot groots en virtuoos, maar steeds gewichtig en ernstig – deze pianovariaties hebben niet hetzelfde speelse karakter als bijvoorbeeld het Rondo capriccioso of het Spinnerlied. Dit in tegenstelling tot vele andere romantische pianovariaties in de vroege 19de eeuw; het genre stond toen zowat gelijk aan virtuoos zonder inhoud, briljant maar oninteressant. Het is deels de verdienste van Mendelssohn om de pianovariaties te redden van de banaliteit en zo het pad vrij te maken voor de latere variaties van bijvoorbeeld Johannes Brahms of César Franck. Hannah Aelvoet Ronald Brautigam Ronald Brautigam heeft in ruim dertig jaar een reputatie opgebouwd als een van Nederlands meest toonaangevende en veelzijdige musici. Hij heeft een unieke dubbelcarrière. Naast zijn reguliere concertpraktijk, waarin hij moderne instrumenten bespeelt, ontwikkelde hij zich tot een vooraanstaand fortepianist. Zijn interpretaties van de Weense klassieken op authentieke instrumenten worden internationaal geroemd. Hij won vele prijzen waaronder de Nederlandse Muziekprijs (1984) en de MIDEM Classical Award for best concerto recording 2010 voor zijn CD met Beethovens Pianoconcerten die hij opnam met het Symfonie Orkest van Norrköping onder leiding van Andrew Parrott. Ronald Brautigam studeerde bij de legendarische Amerikaans-Tsjechische pianist Rudolf Serkin. Hij treedt geregeld op met belangrijk orkesten zoals het Koninklijk Concertgebouworkest, the London Philharmonic, the BBC Philharmonic, the City of Birmingham Symphony, het Boedapest Festival Orkest, l’Orchestre National de France, het Gewandhausorchester Leipzig, het Orchestra of the Age of Enlightenment, Tafelmusik, Het Orkest van de Achttiende Eeuw, het Freiburg Baroque Orchestra, the Hanover Band, Concerto Copenhagen en het Orchestre des Champs-Elysées, met vooraanstaande dirigenten als Frans Brüggen, Riccardo Chailly, Simon Rattle, Charles Dutoit, Ivan Fisher, Bernhard Haitink, Christopher Hogwood, Philippe Herreweghe en Roger Norrington. Als fortepianist realiseerde hij de veel geprezen opnamen van de complete werken voor pianoforte van Haydn en Mozart. In 2004 begon Brautigam met het opnemen van het complete oeuvre voor piano van Beethoven. Nadat twaalf van de in totaal zeventien cd’s werden uitgebracht, wordt Brautigams Beethovencyclus als een ijkpunt in uitvoeringspraktijk van Beethovens pianomuziek gewaardeerd. Sinds september 2011 is Ronald Brautigam verbonden als Professor aan de Musik-Hochschule in Bazel. Tijdens dit recital bespeelt Ronald Brautigam een Pleyel gebouwd in 1843 in Parijs uit de collectie van Chris Maene. Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie expliciete toelating van de directie van AMUZ. van AMUZ. Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om 15.00 uur. Op andere dagen starten de concerten om 21.00 uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om 20.15 uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld. Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistiek leiding | Veerle Braem, zakelijk directie | Robin Steins, assistentie programmering & educatie | Elise Simoens, assistentie programmering & dramaturgie | Klaartje Heiremans, pers & communicatie | Kathleen Engels, communicatie | Tine Clevers, eindredactie & ticketing | Mona Heyrman, directieassistentie & productie | Jan Tambuyser, productie & techniek | Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur | Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer | Koen Koninkx, foyer & ticketing | Anne Struelens, vrijwilliger distributie | Kenny De Blieck, stagiair | Maarten Marijnissen, stagiair Programmaboekjes en cd-verkoop De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website www.amuz.be vanaf enkele dagen na het concert. Een selectie cd’s van de aantredende artiesten wordt te koop aangeboden voor en na het concert in de inkomhal/aan de balie, i.s.m. ‘t KLAverVier uit Schilde. Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer. Binnenwerk geprint bij www.prints-copy.be wettelijk depotnummer: D/2013/0306/215
© Copyright 2024 ExpyDoc
