14 DE VOLKSKRANT DONDERDAG 23 OKTOBER 2014 Theater INTERVIEW ROELAND HAZENDONK Roeland Hazendonk: ‘Helaas is veel van wat Theo van Gogh zei, niet doorgedrongen omdat hij er zo veel kabaal omheen maakte.’ DE VOLKSKRANT DONDERDAG 23 OKTOBER 2014 15 Fragment uit ‘Van Gogh spreekt’ ‘Omdat ik zo’n duivels genoegen beleefde aan de commotie rond mijn foute jodengrappen, vergat iedereen – ik zelf niet in de laatste plaats – waar het nou eigenlijk om begonnen was. Ik had kunnen uitleggen dat het me om de zelfgenoegzame superioriteit van Leon (De Winter, red.) ging en niet om het volk dat hij in de strijd wierp, maar omdat ik het plezier van mijn scherpe tong daarboven plaatste, begon ik, geheel per ongeluk, mijn carrière als Ridder van het Vrije Woord.’ heo van Gogh en muziekrecensent Roeland Hazendonk brachten een groot deel van hun jeugd met elkaar door. Met de monoloog ‘Van Gogh spreekt’ maakte Hazendonk een tweeslachtige hommage aan de vermoorde filmmaker. ‘Er worden een paar harde noten gekraakt.’ Door Sara Berkeljon Foto’s Adriaan van der Ploeg Theocreatie ‘H é Roeland, als je mijn piemel wilt zien, moet je nog even blijven.’ Acteur Porgy Franssen richt het woord tot Roeland Hazendonk, schrijver van de toneelmonoloog Van Gogh spreekt. Franssen zal zich niet stiekem op het podium gaan aftrekken, maar echt, met de broek op de knieën, zegt hij tussen de repetities door. Hazendonk: ‘Meen je dat? Heel goed. Dat juich ik toe!’ De aftrekscène is onderdeel van een monoloog voor één acteur en video, met Franssen dus in de hoofdrol, onder regie van Gerardjan Rijnders. Deze week beginnen de try-outs, de première vindt plaats op 29 oktober in de Schouwburg in Leiden. Het was nog spannend of de acteur het zou halen. Tot voor kort lag hij plat, geveld door een dubbele hernia. Hij kon kruipen en liggen en dat was het wel zo’n beetje. De videobeelden waarin Franssen, als Theo, het woord tot hemzelf richt, zijn opgenomen terwijl Franssen op zijn rug op een betonnen vloer lag. Kon niet anders. Hazendonk: ‘Daarom ziet hij er een beetje vervormd uit.’ Hazendonk (58) is klassieke-muziekrecensent voor Het Parool. Hij is ook een jeugdvriend van Theo van Gogh. Als 7-jarigen zaten ze naast elkaar op de basisschool in Wassenaar. ‘In de laatste klas van de lagere school deden we mee aan een musical. Theo en ik hadden de hoofdrollen: ik de slechterik, hij de goeierd, grappig genoeg. Theo was een lief houthakkertje dat eigenlijk een prinsje was, ik was een kwaaie hofmaarschalk. Tot een maand voor zijn dood konden we samen die liedjes zingen.’ Waarom is Theo van Gogh een prettig theaterpersonage? ‘Omdat hij alles is. Theo is én leuk én verschrikkelijk. Een ongelooflijk charismatische jongen, je kon je kapot lachen met hem, origineel en grappig. Maar ook iemand vol zwarte en rare gedachten. Ik heb nooit iemand zo uitgebreid geanalyseerd als Theo en ik ga dat ook nooit meer met iemand anders doen.’ U schreef een kritisch stuk. Theo van Gogh glijdt af, van een controversiële, veelbelovende filmmaker naar een opportunistische exhibitionist die matige producten aflevert in ruil voor aandacht. ‘Het is behalve kritisch ook heel erg om te lachen, hoop ik. Maar inderdaad, ik vind dat hij afgleed. We hebben nooit ruzie gehad, maar in de laatste jaren van zijn leven sprak ik hem weinig. Als ik hem tegenkwam, begon hij: hé, heb je het al gehoord, het gaat héél slecht met die, of het ging over zijn ruzie met weer iemand anders. Hij vroeg nooit hoe het met mij ging en hij vertelde zelden iets leuks over iemand anders. Theo vond alles verdacht. Geluk was verdacht. Als jij door Wassenaar loopt, denk je: leuk wonen hier. Maar als Theo door Wassenaar liep, stelde hij zich voor dat er achter elke deur iets vreselijks gebeurde.’ Is Van Gogh spreekt een correctie op het heersende beeld van Van Gogh? ‘Ik vind dat men erg geneigd is op iedere publieke figuur een plakkertje te plakken. Theo was gek, maar wel heel lief. Dat is het beeld. Er is van jongs af aan veel van Theo vergoelijkt. Hij is nooit gecorrigeerd. Ik wijs erop dat Theo een diepe minachting had voor een heleboel mensen, ook voor de mensen die hem de hemel in prezen. Tegelijkertijd vond hij de aandacht heerlijk. Toen hij Een prettig gesprek presenteerde op AT5, kwam hij ineens in de mode. Daarvoor was hij fout, maar ineens sloeg de stemming om. Gewéldige interviewer, zeiden ze dan. Theo heeft verschrikkelijke dingen ‘Ik wijs erop dat Theo een diepe minachting had voor een heleboel mensen, ook voor de mensen die hem de hemel in prezen’ over Jos Brink geschreven, maar in Een prettig gesprek zat hij lekker met hem te keuvelen. Hij heeft Linda de Mol na het interview in Een prettig gesprek enorm te pakken genomen door te schrijven dat haar geheime minnaar tijdens het interview naast de camera zat, maar in haar gezicht durfde hij die dingen niet te zeggen. Ik vond dat opportunistisch. Zijn hang naar aandacht en platte waardering is een minder trekje, dat hem uiteindelijk ook zijn leven heeft gekost.’ Toch noemt u het stuk een hommage aan Van Gogh. Waarom? ‘Omdat hij vaak gelijk had. Helaas is veel van wat hij zei, niet doorgedrongen omdat hij er zo veel kabaal omheen maakte. Leon de Winter is een goed voorbeeld. Theo had een valide punt, namelijk: De Winter gaat op een rare manier met zijn oorlogsverleden om. Hij lijdt, en omdat hij lijdt, is hij uitverkoren en dus beter dan andere mensen. Theo schreef dat niet gewoon op, nee er moesten ook copulerende gele sterren in een gaskamer in dat stuk. Moest dat nou? Ja, dat moest. Omdat hij aandacht wilde. Theo was boos en jaloers op Leon de Winter, want die maakte kutfilms en kreeg subsidie en Theo kreeg niks van de grond. Hij is vanwege dat stukje vervolgens tot aan de Hoge Raad vervolgd wegens antisemitisme, en uiteindelijk vrijgesproken. Natuurlijk was hij geen antisemiet, je zou zelfs kunnen zeggen dat Theo de Joden te- gen Leon de Winter in bescherming wilde nemen. Maar dat zei hij niet. Als hij werd aangevallen, ging hij alleen maar harder tekeer.’ ‘In die tijd zat ik met Theo in een pizzeria bij het Leidseplein. Kwam er een behoorlijk eng soort man op ons af met een getatoeëerd hakenkruis op zijn hand. Die sloeg Theo op de schouder en zei: ‘Jij bent een goeie vogel!’ Theo zei: ‘Zie je wel, zie je wel, mensen steunen me! Ik vroeg of hij wel gezien had hoe die man eruitzag. Nou, dan werd-ie boos: waarom probeer je mij altijd naar beneden te halen?’ U meent dat hij per ongeluk in het islamdebat verzeild raakte. ‘Hij was niet zozeer anti-islam als wel anti-geloof. Het is raar dat in Nederland zo streng wordt geoordeeld over de islam, terwijl er in de Bijbel ook de meest idiote dingen staan. Er zijn allerlei politieke partijen die op christelijke leest zijn geschoeid. Geloven is überhaupt heel raar, vond Theo ook. Het is logisch dat hij nadat hij alle andere gelovigen al had beledigd, uiteindelijk bij de islam terechtkwam. Alleen vergiste Theo zich in één ding: hij dacht dat hij moslims kon beledigen zoals hij christenen, linkse hopmannen en Leon de Winter kon beledigen. Maar er is een groot verschil in culturele context. Linkse hopmannen kennen ironie, weten hoe de mediademocratie werkt en kunnen zich verdedigen. Zo’n fundamentalist als f Lees verder op pagina V17 DE VOLKSKRANT DONDERDAG 23 OKTOBER 2014 17 Aaf leest sterren f Vervolg van pagina V15 uiting geworden. Stoort dat u? ‘De vrijheid van meningsuiting is goed en belangrijk, maar onder het mom van die vrijheid moet iedereen op televisie ineens de hele tijd maar kunnen zeggen wat-ie denkt. En elite is taboe, terwijl ieder weldenkend mens weet dat een land een elite nodig heeft. Zonder elite geen Mozart, enzovoort. Mensen zijn niet gelijkwaardig, maar dat mag je tegenwoordig niet meer zeggen. Politici zeggen wat ze denken dat de massa’s willen horen. Bovendien mag je je mening ook niet meer bijstellen, want je moet ergens voor stáán. Anders ben je een draaier. Ik vind dat onzin. Theo’s vader zei: ‘Je mag alles zeggen, maar het hoeft niet.’ Zo is het.’ Mohammed B. houdt er andere methoden op na.’ Heeft u Theo zijn eigen dood verweten? ‘Ik zat bij de mondhygiëniste toen ik het hoorde, de radio stond aan in de wachtkamer. Het verbaasde me niet. Ik vond het vreselijk, maar ik was niet in shock. Hij ging zó tekeer. Als ik hem iets verwijt, is dat hij onvoldoende heeft willen reflecteren. Niet over zichzelf, niet over wat hij over de islam zei, niet over zijn werk.’ Op de middelbare school verloren Hazendonk en Van Gogh elkaar uit het oog, maar eenmaal studerend in Amsterdam kwamen de jeugdvrienden elkaar weer tegen. ‘Ik had geen huis, zoals iedereen, en kon terecht in zijn appartementje op de Brouwersgracht, door zijn ouders voor hem gekocht. Daarna woonde ik met (acteur en andere jeugdvriend uit Wassenaar, red.) Thom Hoffman op de Haarlemmerdijk. We liepen met z’n drieën voortdurend lam de dijk op en af. Ik studeerde muziekwetenschap en speelde in bandjes, Theo studeerde zogenaamd rechten, maar ik heb hem nooit naar college zien gaan. We waren bezig de wereld te ontdekken.’ Theo van Gogh maakte filmpjes, waarvan een aantal ook in Van Gogh spreekt te zien is. Hazendonk speelt in een van de filmpjes een bijrol: die van oudere Wassenaarse heer die wordt afgeranseld, in zijn blote kont uiteraard. ‘Die filmpjes waren kwajongensachtig, maar ze waren ook uitingen van een rare verdraaide werkelijkheid. Veel donkere en sm-achtige fantasieën. Het plot was vaak warrig – dat is ook mijn bezwaar tegen Theo’s latere films. Maar soms werkte het, zoals bij zijn debuutfilm Lüger. Je begreep er geen reet van, maar het was toch mooi.’ Wat is uw verklaring voor zijn angsten en fantasieën? ‘Fundamentele onzekerheid, denk ik. En het zal te maken hebben met hoe het thuis was. Bij de familie Van Gogh was het leuk en gezellig, maar er waren ook dingen die duister waren. Ten eerste die affaire met de nalatenschap van Vincent. Dat is raar natuurlijk – al die miljoenen die ze kregen. Zijn moeder vergeleek Theo vaak met Vincent. Leuke, aantrekkelijke vrouw, overigens. Soms zaten we daar met vriendjes en als Theo naar bed was, bleven wij op om met mevrouw Van Gogh te lullen. Trok ze de ene heerlijke Bordeaux na de andere open en haalde ze de fotoboeken tevoorschijn. Nou, het is echt zo: als je niet beter weet, zou je denken dat Vincent en Theo één en dezelfde persoon zijn. Mevrouw van Gogh vond dat prachtig en dacht dat Theo misschien ook wel de artistieke genen van Vincent had. Theo vond die vergelijking vreselijk, een last. Vincent van Gogh was natuurlijk een maniak. Theo zei weleens: ik ben erfelijk belast. Dat zou best kunnen, hij was behoorlijk gestoord.’ In het stuk beschrijft u Theo als een man die de oedipale fase ‘niet ongeschonden is doorgekomen’. ‘Het gezin Van Gogh was erg open, en dat was prettig, maar het betekende ook dat de affaires van mevrouw Van Gogh over tafel gingen. Zijn moeder had verhoudingen en daar deden ze verder niet zo moeilijk over. Theo had een vreemde verhouding met haar. Als zoon wil je niet dat je moeder begeerd wordt. Dat geeft een kind een gevoel van onveiligheid. Theo heeft als reactie daarop jarenlang gezegd dat hij zijn moeder had geneukt. Dat zal niet waar zijn, maar het blijft vreemd om zoiets te zeggen. Een rare reactie, maar als je een beetje freudiaans denkt, dan kan er niets anders achter zitten. Theo was doodsbang voor vrouwen en intimiteit.’ Van Gogh spreekt gaat over Theo, maar Hazendonk gebruikt de monoloog ook om kritiek te uiten op wat hij ‘de mediademocratie’ noemt. ‘Daar heb ik niet zo’n hoge pet van op. Theo heeft een grote bijdrage geleverd aan die meningencultuur; zonder hem geen PowNed en zonder hem niet al die ellendige bloggers. Theo was een wegbereider.’ Van Gogh is een uithangbord van de vrijheid van meningsADVERTENTIE Heeft de filmmaker Van Gogh zijn talent verloochend? ‘Ja. Het is bij een belofte gebleven, hij heeft nooit echt onderzocht hoe groot zijn talent was. Hij was gemakzuchtig, lui. Hij heeft nooit door een cameralens gekeken, maakte geen storyboards. Dat vind ik verwijtbaar. Theo hield niet van analyseren, hij wilde gewoon aan de slag. Waarom wilde hij films maken? Omdat hij het leuk vond om op de set te staan. Het ging hem niet om wát hij maakte, maar om dát hij iets maakte. Terug naar Oegstgeest is een onderschatte film, erg mooi. Lüger vind ik interessant. Maar die Pim Fortuyn-film, 06-05, die gaat nergens over. Een lulverhaal over een complot waar niks van klopt. Interview, leuk scenario hoor, van Theodor Holman, maar ook nogal belegen. Die film is alleen maar gemaakt omdat Theo Maassen tegen Theo had gezegd dat hij een film moest maken met Pierre Bokma en Katja Schuurman. Want zij was maar een soapmeisje en hij een gevierd acteur. Is dat een uitgangspunt voor een film? Ik vind van niet. Maar daar is een verhaaltje bij bedacht.’ Heeft de familie van Theo uw stuk gelezen? ‘Gijs van de Westelaken zit in het bestuur van de stichting die het stuk produceert. Ik wilde dat de familie het wist, dat zijn zoon Lieuwe het wist, omdat er een paar harde noten worden gekraakt. Ik had de familie Van Gogh twintig jaar niet gezien en ik ben destijds ook niet naar de begrafenis van Theo geweest. Het hyperige sfeertje dat eromheen hing, beviel me niet. Er waren te veel mensen daar bij wie ik me niet thuis voel. Ik heb echt van Theo gehouden en hij ook wel van mij, denk ik. Misschien wilde ik met dit stuk ook wel een beetje rechtzetten dat ik daar niet was. Via Gijs heb ik de tekst naar de familie gestuurd. De koninklijke weg, leek mij. Zijn oudste zusje heeft het gelezen en zei: dit is Theo ten voeten uit. Sommige dingen vond ze pijnlijk, maar het klopte wel.’ U laat Theo op het toneel de makers van het stuk een stelletje lijkenpikkers noemen. ‘Natuurlijk. Dat vond ik grappig. Dat zou hij ook zeker gezegd hebben. Hij moest zich in het stuk kunnen verweren. Het is Theo, en het is hem ook weer niet. Daarom is hij op het toneel in conflict met de tekst. Ik vind het geen harde afrekening. Theo blijft voor mij een jongetje, een aandoenlijk jongetje.’ Van Gogh speelt, try-outs op 23 en 24/10 in Het Klooster in Woerden, 28/10 voorpremière en 29/10 première Schouwburg Leiden. van-gogh-spreekt.nl. AAF BRANDT CORSTIUS Renée Zellweger past al onderbroeken voor de nieuwe Bridget Jones-film en Fergie viert haar verjaardag gewoon bij de koningin thuis. Inleven ls je als nieuwsconsument hoort dat er een vervolgfilm aankomt van een film die je leuk vond, maar als de hoofdrolspelers allemaal heel vaag doen, dan kun je er van uitgaan dat die film er geheid komt. Natuurlijk gaf Sarah Jessica Parker niet meteen toe dat er een derde deel van de Sex and the City-film komt, want met mysterie bouw je de hype op. En natuurlijk bekende Renée Zellweger niet dat ze al onderbroeken aan het passen is voor Bridget Jones deel 3. Maar het feit dat Renée ‘It would be fun’ heeft gezegd over een mogelijk deel 3, en dat Sarah tweets over ‘excited’ uitwisselde met haar co-sterren is genoeg. Die films komen er. Met de Bridget-film is iets interessants aan de hand: Hugh Grant heeft aangekondigd dat hij er sowieso niet in gaat spelen. Een Bridget-film zonder Hugh, dat is een Winnie de Poehfilm zonder Teigetje. Dat kan gewoon niet. We vinden Hughs klachten over het script (dat er dus ook al is) vaag. Zo had hij moeite met het feit dat zijn karakter, Daniel Cleaver, is overgestapt van het boekenvak naar de tv-business. Dat vond hij niets voor Daniel, en daarom was het moeilijk om zich in te leven. Hugh, is dat nu niet je taak als acteur? Om je in te leven? Je speelde toch ook de premier van Engeland? En deed de stem van een piraat? Dan kun je toch ook wel iemand spelen die een kleine jobhop heeft gedaan? Maar dat wilde Hugh niet. Wij vermoeden dat hij geen zin had om in Deel Teveel van een ooit succesvolle film te spelen. Waarin hij overigens gelijk heeft. A Leef je eens in, Hugh! Dramatisch afgevallen en méér Jojo r zijn van die sterren die vooral in het nieuws komen omdat zij zijn aangekomen of afgevallen. De jojo-sterren, noemt uw sterrenkijker die. In Nederland hebben we Johan Derksen, die om de paar jaar op een streng dieet gaat, en dan weer kilo’s aankomt. Zijn evenknie op het internationale vlak is Sarah Ferguson, die sinds haar scheiding van prins Andrew vooral het nieuws blijft halen onder koppen als ‘Fergie weer heel dik geworden’ cq ‘Fergie dramatisch afgevallen’. Deze week was Fergie dan weer dramatisch afgevallen, maar er was nog iets gebeurd dat de Engelsen, of in elk geval de Daily Mail, erg bezighield. Fergie vierde haar 55ste verjaardag en het 21-jarige bestaan van haar goede doel Children in Crisis in Windsor Castle – dat is het kasteel van the queen of England! Die gekke malle queen toch. We hadden nooit van haar verwacht dat ze de ex-vrouw van een van haar prinsenkinderen in het zonnetje zou zetten in haar eigen kasteel. De familiesituatie van Fergie is sowieso wel intrigerend. Ze woont namelijk nog steeds met prins Andrew in een huis, terwijl ze al achttien jaar zijn gescheiden. (Weet u nog, toen met het teenzuigincident? Dat was bijna net zo leuk als toen prins Charles een tampon wilde zijn. Bijna.) En zo blijken die stijve Engelsen toch een stel hippies. Scheiden en blijven samenwonen, en lekker feestjes geven bij je ex-schoonmoeder thuis. Dat zou Edwin de Roy van Zuydewijn nou nooit gebeuren. E
© Copyright 2024 ExpyDoc
