Campusontwikkeling

Campusontwikkeling
Naar een bedrijven ecosysteem
Inbo | Campusontwikkeling
"Space makes possible the particular,
which then unfolds in time"
August Lösch (1939)
Campusontwikkeling
Een gestage opmars
Campusontwikkeling is in Nederland de afgelopen
decennia aan een gestage opmars bezig. In termen van
ruimtelijk economische ontwikkelingsstrategieën krijgt
de campusbenadering de overhand op de traditionele
locatieontwikkeling die de laatste jaren op de meeste
plekken in Nederland tot stilstand lijkt te zijn gekomen.
Op een groot aantal plekken in Nederland wordt gewerkt
aan campussen van allerlei soort.
De hype voorbij
In de jaren negentig werden in Nederland de
eerste campussen en science parks ontwikkeld,
als een nieuwe vorm van industriepolitiek.
Inmiddels is campusontwikkeling de hype voorbij.
Campusontwikkeling vertegenwoordigt een significant
onderdeel van de economie en heeft een eigen
urgentie en actualiteit, gezien de forse aantallen
campusinitiatieven die in het land in ontwikkeling
zijn. Partijen uit de werelden van overheid, onderwijs,
onderzoek en bedrijfsleven slim samen laten werken, dat
is de essentie van een campus. Partijen bijeenbrengen
die aanvullend zijn op elkaar en een klimaat scheppen
dat innovatie en economische ontwikkeling versnelt.
Campusontwikkeling gaat om ‘connecting people’ met als
doel het faciliteren en vitaal houden van een bedrijven
ecosysteem. Campusmanagement bestaat voornamelijk
uit het stimuleren en faciliteren van ontmoeting tussen
bedrijven en organisaties.
Democratisering van de campus
Het ontwikkelen van een campus is niet meer voorbehouden
aan onderwijs- en onderzoeksinstellingen. De inhoudelijke
focus, verschijningsvorm en schaal van campussen is
heel divers. De schaal en impact kunnen variëren van een
voormalig schoolgebouw, zoals Oldschool op de kop van de
Zuidas in Amsterdam, tot een gebied van tientallen hectaren
zoals de High Tech Campus Eindhoven. Steeds vaker wordt
een bestaand gebied of gebouw als uitgangspunt genomen
en zijn nieuwbouw en gebiedsontwikkeling pas in tweede
instantie aan de orde. Ook worden tot voor kort ongewone
combinaties van wonen, werken en voorzieningen gemaakt.
Deze nieuwe dynamiek stelt nieuwe eisen aan kaders,
sturing en methodiek.
De Strip High Tech Campus, Eindhoven
Inbo || Campusontwikkeling
Campusontwikkeling
Inbo
Nieuwe typologie in de gebiedsontwikkeling
Juist het heterogene karakter van een campus,
waar verschillende functies bij elkaar komen op de
schaal van een gebouw of een gebied, maakt dat de
campusontwikkeling binnen traditionele kaders van
de (mono)functionele gebiedsontwikkeling lastig te
vangen is. Ondanks het feit dat er op veel plekken
aan campusontwikkeling wordt gewerkt is het vaak
pionieren, omdat elke campus anders is in termen van
organisatie, samenspelers en ruimtelijk opzet. Een
campusontwikkeling bevat veel verschillende dimensies
op aanpak, inhoud en schaalniveau. Het is de kunst om
al deze dimensies inhoud te geven vanuit de focus en
kernkwaliteiten van de eigen campus.
Campusontwikkeling is maatwerk
In de startfase van campusontwikkeling zijn de ambities
divers en lopen wensen en voornemens van allerlei soort
kriskras door elkaar. Elke campus is anders en er zijn
geen standaard recepten voor het beantwoorden van
uiteenlopende specifieke vragen. Het kan dan enorm
helpen om in gesprek te zijn met een partij die vanuit
veelvoudige ervaring de constanten in het ontwikkelen
van campussen kan aanwijzen. Vanuit die solide basis
kunnen vervolgens de onderscheidende aspecten van de
campus specifiek gemaakt worden.
Bedrijven
Ecosysteem
Gebouw
Inbo | Campusontwikkeling
Bedrijf
Campus Assessment
I-CAM: Inbo Campus Assessment Model
Ge
bo
uw
Het Inbo Campus Assessment model (I-CAM) ontleedt de
complexe samenhang van inhoud, aanpak en schaal van
een campusontwikkeling. Het model is een instrument
om de verschillende dimensies van een campus in hun
onderlinge samenhang te ordenen en te waarderen.
Volgens Inbo kent campusontwikkeling vijf inhoudelijke
dimensies: uitwisseling, complementariteit, vliegwiel,
context en placemaking.
/G
eb
d
ie
Na planvorming en ontwikkeling is professioneel
management en beheer van het campusconcept en
blijvend draagvlak bij de eigenaren of bestuurders
noodzakelijk om succesvol te blijven. Het I-CAM is tevens
een uitstekend instrument om bij een bestaande campus
de kwaliteit te waarderen en suggesties voor verbetering
te geven.
Placemaking
Stad / Reg
io
Uitwisseling
Software
Context
Hardware
1. Aanpak
Orgware
Ontwikkeling en beheer van een campus vergen
een geïntegreerde aanpak van software, orgware en
hardware:
Software: Mensen en activiteiten op de campus en in de
context van de campus.
Hardware: Gebied, gebouwen en faciliteiten.
Orgware: Matchen van software en hardware door
het organiseren van de juiste mensen, instellingen en
bedrijven op de juiste plek en op het juiste moment.
Complementariteit
Vliegwiel
B u ur
t/S
ta
d
ds
ee
l
2. Inhoudelijke dimensies
uw / Gebied
Gebo
uw / Gebied
Gebo
Uitwisseling
Uitwisseling
Placemaking
Complementariteit
Software
Software
Placemaking
Orgware
Hardware
Software + Uitwisseling + Gebouw
Complementariteit
eel
dsd
Bu
Vliegwiel
ur
t/
Sta
gio
Re
/
ad
St
dsd
Sta
ur
t/
Vliegwiel
Bu
gio
Re
/
ad
St
Context
Orgware
Context
eel
Hardware
Hardware + Context + Stad / Regio
Uitwisseling
Een goed voorbeeld van uitwisseling is HighTech
Campus Eindhoven (HTCE). Dit is een hoogst
innovatieve campus met het hoogste aantal patenten
per inwoner ter wereld. In het kloppend hart The Strip
delen bedrijven en instituten vergaderruimten en
restauratieve voorzieningen. Een levend ‘linkedin’ waar
mensen en bedrijven niet alleen formeel, maar ook
informeel erg effectief verbindingen leggen. In Eindhoven
is de ruimtelijke opzet van de campus een belangrijke
factor. Minstens zo belangrijk is echter het permanent
organiseren van activiteiten die de uitwisseling tussen
partijen formeel en informeel stimuleert. Het creatieve
en zakelijke ecosysteem op de HTCE wordt zorgvuldig
Inbo | Campusontwikkeling
vormgegeven en gestimuleerd middels reeksen van
evenementen voor de verschillende gebruikers van
de campus. Samenvattend: faciliteer talent, stimuleer
ontmoeting en werk aan diversiteit in het ecosysteem van
bedrijven.
Complementariteit
Uit vele voorbeelden van campusontwikkeling blijkt
dat een juiste mix aan oude en jonge bedrijven,
grote en kleine en service- en leadfirms, cruciaal is
voor een robuust ecosysteem. Dat versnelt succes.
Naast vestigingen en deelnames van nationale en
wellicht mondiale spelers op een campus zijn ook
Incubatorgebouwen voor de ontluikende bedrijven
bijzonder van belang. Een tot de verbeelding sprekende
anekdote over het potentieel van een campus is de
startup van Shinjan en Bas (HTCE). Door gebruik te
maken van het campus ecosysteem kon de hun startup
binnen zeven maanden van louter een idee naar een
bedrijf met zeven mensen groeien. In startkapitaal
wordt voorzien door aan de campus gelieerde venture
capitalists die om de paar maanden langs komen om
de nieuwe ideeën en kansen te bespreken. Het vergt
echter een sterke focus op de kernkwaliteit vanuit het
campusmanagement om een campusconcept uit te
bouwen tot een merk dat werkt.
Context
Een goede campus maakt slim gebruik van de context,
die ruimtelijke, sociale en economische dimensies heeft.
Lokale verankering is daar een voorbeeld van.
Inbo
Inbo || Campusontwikkeling
Campusontwikkeling
Bèta Technology and Business Accelerator HTC, Eindhoven
Vliegwiel
Kenmerkend is dat elke campusontwikkeling één
of twee grotere spelers heeft die de spil vormen
van de ontwikkeling of een speciale faciliteit die tot
de verbeelding spreekt. Een mooi voorbeeld is het
rollerbank testlab op de Automotive campus in Helmond:
waar de internationale auto-industrie voortdurend te
gast is. Dezelfde Automotive Campus beschikt ook
over een “living lab”. Op de snelweg tussen Helmond
en Eindhoven worden automotive innovaties in een
live situatie getest en geanalyseerd. Onderscheidende
voorzieningen zijn de eerste en essentiële katalysatoren
in de opstart en doorontwikkeling van een Campus. De
identiteit van een campus wordt tot uitdrukking gebracht
middels voorzieningen, activiteiten en beeldvorming.
Het is een belangrijke onderwerp voor de moderne
21ste eeuwse stadscampus zoals de Amstelcampus
Amsterdam. Hier liggen kansen voor meer gastvrijheid
richting bedrijven en bewoners in de buurt. En in het
langer ‘vasthouden’ van de dertigduizend studenten die
hier onderwijs genieten, maar daarna weer vertrekken.
Goede koffie van een barista, maar ook ruimte voor
initiatieven vanuit de studenten zelf, kunnen een eerste
stap zijn in het bouwen aan een echt campusbeleving
en -gevoel. Hieruit blijkt maar al te duidelijk dat een
campus niet alleen uit functioneel vastgoed bestaat maar
dat voor een levende campus ook de activiteiten en de
verblijfskwaliteit een primaire rol vervullen.
Placemaking
De kwintessens van de campus zit in de uitwisseling
tussen de partijen onderling. In tegenstelling tot
traditionele methodes in ruimtelijke ontwikkeling, is
de volgorde niet meer eerst een plek, dan een bedrijf
en daarna uitwisseling, maar omgekeerd! Het begint
met uitwisseling, dan met bedrijven en daarna pas de
plek. Het creëren van een herkenbare plek rondom
een economisch cluster heet met een mooi woord
placemaking en omvat het aanbrengen van een
herkenbare identiteit. Deze begint met logo’s, branding,
marketing en uiteindelijk verblijfskwaliteit op gebouwen gebiedsniveau. De placemaking kan starten vanuit
een nieuwbouwopzet, zoals bij de HTCE maar kan ook
starten vanuit een bestaand gebouw zoals de Automotive
campus of de Oldschool campus aan de Amsterdamse
Zuidas. Bij een succesvolle campus zijn ontwerpprincipes
voor gebouwen en gebied geënt op het faciliteren
van ontmoeting en het creëren van een aangename
verblijfsomgeving.
3. Schaalniveau
De aanpak en inhoudelijke dimensies kunnen verschillend
worden ingevuld afhankelijk van het beschouwde
schaalniveau. Dat loopt vanaf de kleinste schaal,
werkplekken in een gebouw, tot het functioneren in
globale netwerken.
Inbo | Campusontwikkeling
Campusontwikkeling in Nederland
Patenten / 10.000 inwoners
1
Eindhoven (High Tech Campus)
22,58
2
San Diego
3
4
5
San Francisco
8,95
7,57
Malmo
6,85
Grenoble
6,23
Bron: Forbes, 2013
Top 5 Campussen (NL)
II
III
Naar arbeidsplaatsen (2012)
Campus
IV
Arbeidsplaatsen
Gevestigde
bedrijven
I
High Tech Campus
Eindhoven
8.000
115
II
Kennispark Twente
Enschede
6.300
384
5.400
122
III Bio Science Park
Leiden
IV
Technopolis / TU Delft Campus
Delft
4.750
206
V
Chemelot R&D Campus
Sittard / Geleen
1.185
46
I
V
Bron: Buck, 2012
Bron: Buck, 2012
"Tech startups—and the venture capital
on which they thrive—are breaking out
of their suburban mold"
Richard Florida (2013)
Inbo | Campusontwikkeling
14gebouwen langs
de snelweg
The Strip
High Tech Campus
Ka
HTCE in beeld landmarks
Uitwisseling en ontmoeting staan centraal in het door Inbo, JHK Architecten en Juurlink [+] Geluk
ontwikkelde - masterplan van de HTCE. Hiernaast
wordt een aantal van de specifieke elementen van
groen begroeide
het concept uitgelicht.
nto
ren en Lab
s
parkeergarage
in talud
parkeergarage
gebouwen langs
de snelweg
e n op d e c a m
pu
s
Sp
parkeergarage
in talud
Gra
oo
m
s
eS
Th
tis fietsen
voorzie
trip:
nin
logistiek
gebied met
schanskorven
The Strip
Plac
landmarks
groen begroeide
parkeergarage
ne
oe
Gr
parkeerga gebouwen
rain GHS zone
ge
s
(groene hoofdstructuur)
gebouwen langs
de snelweg
parkeergarage
in talud
´The Strip´: gedeelde voorziengen
Kantoren, labs en landmarks
Groene parkeergarages
ge
n
rtu
im (groene hoofdstructuur)
ps
eld
tv
or
e cleanr
Stedenbouwkundige opzet
Ru
gebouwen
in GHS zone
te voor sta
ld
dee
Ge
edenbouwkundige opzet
(groene hoofdstructuur)
schanskorven
emaking
Drie campustrends
De thematisch georiënteerde campusontwikkeling neemt
de plaats in van het traditionele bedrijventerreinmodel.
Het denken in netwerken en het zoeken van spelers en
verbindingen voor het creëren van het juiste bedrijven
ecosysteem heeft het primaat van het ruimtelijke denken
overgenomen. De tendensen die zijn aangekondigd door
ruimtelijk-economische denkers als Florida en Moretti
worden ook in de praktijk zichtbaar. In deze ruimtelijk
economische verschuiving naar campusontwikkeling is
een aantal trends te onderscheiden:
Trend 1: Opkomst van de stadscampus
Een van de belangrijkste trends is de heroriëntatie op
de bestaande stad die de afgelopen decennia veel
aantrekkingskracht heeft herwonnen. Naast de perifere
campusontwikkelingen, gestoeld op automobiliteit en
overvloedig groen zijn er de laatste jaren ook meer
en meer campusontwikkelingen in gang gezet nabij of
in stedelijke centra. De campus die zijn meerwaarde
ontleent aan open innovatie door uitwisseling binnen een
economisch ecosysteem met aanvullende partijen komt
nog beter tot bloei in een stedelijke context. Naast de
nabijheid van vele actoren speelt zeker ook het stedelijke
voorzieningenapparaat en de bereikbaarheid per
openbaar vervoer een rol, waarmee een perifere campus
minder goed kan concurreren.
Trend 2: Verschaalbaarheid
Het principe van uitwisseling en interactie rondom een
inhoudelijke thematiek is niet gebonden aan schaal
en heeft geen minimale afmeting. In die zin kan een
campusconcept ontwikkeld worden in een of enkele
gebouwen waarbij meerdere partijen betrokken zijn. Bij
doorontwikkeling en het aantrekken van andere partijen
kan de campus in ruimtelijke en economische zin worden
opgeschaald en verder gebracht.
Inbo | Campusontwikkeling
Inbo | Campusontwikkeling
Grandcafé High Tech Campus, Eindhoven
Trend 3: Democratisering van de campus
De campusontwikkeling met als doel het creëren van een
klimaat, waarin innovatie en economische ontwikkeling
worden versneld, is allang niet meer voorbehouden aan
universiteiten. Defacto zijn alle ontwikkelingen waar
partijen uit overheid bedrijfsleven en onderzoek bijeen
komen te definiëren als een campus.
Innovatie en samenwerkingsverbanden zijn niet alleen
van belang in het verlengde van de academische wereld
maar spelen juist ook een rol in de andere sectoren van
de economie rondom het MKB. Zo is het bijvoorbeeld
heel wel voorstelbaar dat in het licht van de terugkeer
van de industriële productie campusontwikkelingen
en open innovatie kunnen bijdragen aan een nieuwe
bloeiperiode van een (kennisintensieve) maakindustrie in
Nederland.
Resultaat I-CAM
Het I-CAM heeft bewezen een goed instrument te zijn om
op een eenvoudige manier de conditie van een campus
ontwikkeling te meten, quick wins voor verbetering te
benoemen en aanscherpingen door te voeren in de
lange termijn strategie. Inbo verzamelt de input voor het
assessment via een intakegesprek met de opdrachtgever,
documentonderzoek en een interactieve sessie met de
belangrijkste stakeholders. De campusscores, inclusief
suggesties voor verbetering, worden via een compacte
rapportage met heldere infographics weergegeven.
Interesse in een Campus Assessment?
Neem contact op met:
Jeanet van Antwerpen, partner urban strategy
+31 (0)20 4212422
[email protected]
| Campusontwikkeling
InboInbo
| Campusontwikkeling
XS - gebouw
XXL - gebied
Old School (Kop Zuidas)
Amsterdam
2013
Kantoor Inbo en broedplaats in
combinatie met kinderdagverblijf
en restaurant.
Foodpark
Helmond
2011
Campus rondom voedselonderzoek, -onderwijs en -productie.
10_New building/02
Amstel Gateway
Amsterdam
2011
Bedrijfsverzamelcampus.
Diakonessenhuis
Utrecht
2013
Healthcampus.
Campusconcepten
Food Technology Park
Helmond
Van XS tot XXL
Ruimtelijk gezien is de range aan campussen groot: van
een enkel gebouw tot volledige gebiedsontwikkelingen.
Een selectie uit het Inbo-campusportfolio laat campussen
van XS tot XXL zien.
Klaar voor de economie van morgen
Inbo heeft een Masterplanvisie voor het Food Technology Park
Brainport opgesteld; een ambitieus plan om een “food campus”
te realiseren op het terrein Suytkade in de gemeente Helmond. De
ambitie van Food Technology Park Brainport is een campus te
creëren met technische demonstratielijnen, bedrijfshuisvesting,
onderwijsinstellingen, laboratoria, een leerwerkfabriek en
ontspanningsmogelijkheden. Het achterliggend doel is om robuuste
ondernemers te faciliteren en te behouden; ondernemers die klaar
zijn voor de economie van morgen. Daartoe worden zij ondersteund
met diverse campusfaciliteiten, toegang tot kennis en kunde van
innovatieve ontwikkelingen en de mogelijkheid tot het volgen van
praktijkgerichte opleidingen voor hun huidige en toekomstige
medewerkers.
Ondernemer, onderwijs en overheid werken samen aan
food campus
Het Food Technology Park Brainport concept wordt gedragen door drie
partners:
• Ondernemers: Food Connection Point is een netwerkorganisatie voor en
door food-ondernemers in Zuid-Nederland(www.foodconnectionpoint.nl).
• Onderwijs: de Groene Campus is een duurzaam, praktijkgeïntegreerd
kennis-, opleidings- en ontwikkelcentrum op het gebied van groen in de
brede zin van het woord (www.degroenecampus-eu.nl).
• Overheid: de gemeente Helmond heeft het thema “food” al geruime tijd
tot één van haar belangrijkste economische speerpunten benoemd en
ﬁnanciert het Food Technology Park voor een bedrag van € 2,5 miljoen
(www.helmond.nl).
Opdrachtgever: Gemeente Helmond
Projectteam: Joost van den Hoek, Sander Dekker
Programma: circa 8.000 m2 gemengd programma
Opdracht: 2010
International Cultural District
Xixian Xian, China
2012
Stadscampus voor hoger
onderwijs met 20 faculteiten in
hart van een nieuw district.
High Tech Campus
Eindhoven
1998
Open innovation technology
campus.
Transpor
地块十七
Plot 17
种子创新示范中心
t gree
n belt
高速
地块十八
Plot 18
Seed
building
路防
护绿
带
种子加工服务区
Park 公园
地块十三
Plot 13
种子大厦
地块十四
Plot 14
地块十五
Plot 15
地块十六
Plot 16
地块二十四
Plot 24
地块二十五
Plot 25
地块二十六
Plot 26
Commercial area 商业区
Residential area 居住区
Trade center
Plot 12
交易中心
地块十二
Plot 1
地块一
Plot 2
地块二
Transport green belt
Plot 3
地块三
高铁防护绿带
Plot 4
地块四
Plot 5
地块五
Plot 6
地块六
储存区
Storage
Plot 19
地块十九
Plot 10
地块十
Plot 7
地块七
Plot 8
地块八
Plot 20
Plot 21
地块二十地块二十一
Plot 22
地块二十二
Plot 23
地块二十三
HST Station 高铁车站
HST Station Plaza
高铁车站广场
Collective area
Self-build area (big company)
Self-build area (other company)
Entrance
Company’s entrance
公共区
自建区（大公司）
自建区（其他公司）
入口
Seed Park Campus
Yangling, China
2012
Campus voor zaadveredeling,
onderzoek, voorzieningen,
productie en bedrijfsvoering
zaadbedrijven.
Public building in Collective area
Main building in Self-build area
Production building in Self-build area
Green Wall in Self-build area
公共区公共建筑
自建区主建筑
自建区生产性建筑
自建区地块分隔绿篱
公司入口
Inbo
Inbo || Campusontwikkeling
Campusontwikkeling
Plot 9
地块九
0
Plot 11
地块十一
50
100
200m
Urban Strategy
Architectuur
Bouwkunde
Interieur
Meer informatie
Jeanet van Antwerpen
[email protected]
Gaasterlandstraat 5
Postbus 967
1000 AZ Amsterdam
T 020 421 24 22
[email protected]
Amsterdam
Eindhoven
Heerenveen
Rotterdam
Shanghai
Parkeergarage Noord HTC, Eindhoven
Interieur Catalyst, Eindhoven
www.inbo.com
www.inbo.com

Download Report