U kunt dit bestand downloaden.

Fietsroute in het kader van Open Monumentendag 2014
zaterdag 13 en zondag 14 september
Colofon:
Met dank aan:
Arie Hogeslag (samenstellen fietsroute en bewerken teksten)
Herre van Vulpen (foto’s)
Wilma Dondergoor (layout en foto’s)
Comité OMD Aalten en Comité OMD Oost Gelre (aanleveren
teksten)
© Monumentenbelangen Winterswijk, september 2014
Overname alleen met toestemming van
Vereniging Monumentenbelangen Winterswijk
2
t
Inleiding
Met het thema ‘Op reis’ verbreedt de Open Monumentendag in 2014 horizonten. Op
reis laat mensen op 13 en 14
september reizen, over land,
over water en door de lucht.
Open Monumentendag 2014 gaat
terug in de tijd en vertelt de verhalen van de monumenten; onze getuigen van het verleden. Met reizen, vervoer en transport verhaalt
de Open Monumentendag over de
dynamiek die daarmee gepaard
gaat, de invloed die reizen en vervoer hebben gehad en nog steeds
hebben op het aanzien van Nederland, de inrichting van het land en
de steden, de manier van leven en
het forenzen – zoals we dat in Nederland vandaag de dag doen.
Want het gaat niet alleen over toen;
de verhalen van toen verklaren het
aanzien van nu en inspireren ons
voor de toekomst.
Op reis gaat over middelen van
vervoer, over mobiel erfgoed, over
wegen, sporen en kanalen, over de
gebouwde monumenten die daarbij
horen, over plaatsen van aankomst
en vertrek, over pleisterplaatsen,
over werkplaatsen, remises, koetshuizen, werven en natuurlijk veel
meer.
Deze fietsroute gaat ook ‘op reis’.
Per fiets komt u o.a. over fietspaden waar vroeger oude spoorbanen
en trambanen waren.
De route is zodanig opgezet, dat
via aantrekkelijke wegen het thema
‘op reis’ voldoende wordt belicht.
U fietst door Winterswijk, Zwolle
(bij Groenlo); Groenlo, Lievelde,
Vragender, Bredevoort, Miste en
weer terug naar Winterswijk. Dit is
natuurlijk afhankelijk van uw startpunt.
De route is ca. 42 km. lang.
De fietsroute is een gezamenlijke
uitgave van de Comités Open Monumentendag uit de gemeentes
Winterswijk, Aalten en Oost Gelre.
De getallen in de tweede kolom
geven de afstand in kilometers tussen het voorgaande punt en het actuele punt. Voorbeeld: Punt W3
ligt 70 m (0,07 km) van punt W2;
je kunt dus bij punt W2 over 70 m
het punt W3 verwachten.
3
Routebeschrijving
Deel Winterswijk – Oost Gelre
(Groenlo)
Vertrekpunt: VVV: Mevrouw Kuipers
Rietbergplein 1
W1
0,0
W2
0,09
W3
0,07
W4
0,14
4
Met rug naar VVV:
naar rechts
Aan eind van de straat:
rechtsaf: Balinkesstraat
Op kruising: rechtdoor:Stienstraweg
Aan eind van de straat:
linksaf: Wilhelminastraat
Naar rechts in de Wilhelminastraat
de Tricot: delen van een voormalige
textielfabriek, zeer mooi gerestaureerd en herbestemd tot appartementsgebouwen. Een rijksmonument.
W5
0,15
W6
0,25
Op kruising: schuin
rechts rechtdoor:
Haitsma Mulierweg
Op kruising: linksaf
onmiddellijk gevolgd
door rechtsaf:
Morgenzonweg
Rechts de voormalige marechausseekazerne. Herbestemd tot kantoren.
Een rijksmonument.
W7
0,7
Op kruising met grote
(drukke) weg (let op):
rechtdoor:
Morgenzonweg
ud
-
e-
e
W8
0,4
Aan eind van de
Straat (bij spoorwegovergang):
rechtdoor fietspad
W9
4,85
W10 0,3
U rijdt nu op de voormalige spoorbaan (GOLS-spoor) naar Groenlo
Deze spoorlijn werd aangelegd in
1885 en geëxploiteerd door de Geldersch-Overijsselsche Locaal
Spoorwegmaatschappij (GOLS)
(het “kleine spoor”). Van begin
jaren dertig van de vorige eeuw tot
de opheffng in 1937 was de exploitatie in handen van de NS (het
“grote spoor”).
Het pad is recht en lang, maar de
omgeving is afwisselend. Zo passeert u het Rommelgebergte (een
oud exploitatiebos van naaldbomen; nu recreatiegebied), twee
parken met recreatiewoningen, het
Meddose Veen (een hoogveengebied), nieuwe natuur, akkers en
grasland en bijna aan het einde
enkele leemkuilen).
Fietspad volgen tot
eind, het laatste stuk
niet meer op de
spoordijk, maar
links ervan op zandweg.
Aan eind van de
weg: rechtsaf:
Gasteveldsdijk
Aan eind van de
weg de drukke
Groenloseweg
oversteken (let op!)
rechtdoor: Oosterholtweg
Op de kruising Oosterholtweg –
Meddoseweg ligt links Erve
“Wissink”. In deze oude boerderij
bevond zich een rooms-katholieke
schuilkerk. Zie het informatiebord.
W11 1,7
W12 1,0
Aan einde van de
weg: linksaf:
Meddoseweg
Kern Zwolle: weg
vervolgen
Juist buiten kern
Zwolle, bocht naar
Links (‘doorgaand
verkeer’): blijft
Meddoseweg
In 1627 lag bij Zwolle het kampement van Ernst Casimir. Ernst Casimir van Nassau was de stadhouder van Friesland en Groningen en
kapitein-generaal van de compag5
nieën die in deze provincies gelegerd waren. Hij was met zijn troepen naar Groenlo gekomen om Frederik Hendrik te helpen bij de belegering van de vesting. Het kwartier
lag op ongeveer tweeënhalve kilometer van de vesting Groenlo, waardoor zij buiten het schootsveld van
de Spaanse kanonnen lag.
W13 0,7
In bocht bij crucifix
weg naar links vervolgen: wordt Oude
Winterswijkseweg
de boerderij binnen de linie, en
daarmee in het strijdveld lag, heeft
zij de belegering overleefd. Dat ‘t
Reirinck hier in 1627 al stond is dus
duidelijk, maar hoe oud zij precies
is, is niet bekend. Inmiddels zijn er
bij de historische boerderij ook een
graanschuur, een herberg en een
tweede boerderij gebouwd. De laatste is in 1996 gebouwd en is daarmee het nieuwste gebouw op het erf.
Alle gebouwen worden gebruikt voor
toeristische doeleinden.
W14 1,2
W15 0,8
W16 0,4
Links ’t Reirinck, een hoeve met herberg. Van oudsher pleisterplaats
voor reizigers, handelslieden en andere passanten. Op de historische
kaart van Blaeu, die een betrouwbaar beeld geeft van de ligging van
de circumvallatielinie rondom
Groenlo staat ten westen van het
kamp van Ernst Casimir een boerderij afgebeeld. Met behulp van de
huidige kennis over de ligging van
het kampement wordt duidelijk dat
het hier om ’t Reirinck gaat. Hoewel
6
Bebouwde kom van
Groenlo: weg vervolgen
Onder viaduct door
en in bocht naar
links, voor Rabobank, rechts af:
Parallelweg
Na 400 m bereikt u
het voormalig spoorstation
Deel Oost Gelre (Groenlo) – Aalten
(Bredevoort)
Vertrekpunt: voormalig spoorstation
(GOLS) / busstation, Parallelweg
Groenlo
d
e
-
OG1 0
OG2 0,1
OG3 0,12
OG4 0,07
OG5 0,05
OG6 0,58
OG7 0,45
Met rug naar station
naar rechts: Parallelweg
Eerste straat na bustation: rechtsaf:
Spoorstraat: rechtdoor fietsen tussen
rood - witte paaltjes
door
Aan eind van de
straat: linksaf:
Stationslaan
Aan eind van de
straat: rechtsaf:
Winterswijkseweg
Eerste straat links:
linksaf: Lichtenvoordseweg
Vierde straat links:
Oude Aaltenseweg
(richting Vragender / Aalten)
In flauwe bocht naar
links: rechtsaf /
rechtdoor: fietspad
De tramlijn werd in 1883 geopend
en was eigendom van de Stoomtramweg-Maatschappij Lichtenvoorde Groenlo. 1 januari 1911
staakte de HSM de exploitatie
doordat het vervoer op de tramlijn
sterk daalde. Op 6 augustus 1915
werd de tramdienst door de NV
‘Groenlosche Tram’ hervat. De
voertuigen mochten maximaal 12
km/u rijden.
OG8 1,6
Aan eind van pad:
rechtsaf
OG9 0,01 Onmiddellijk daarna:
linksaf: Brakerweg.
Brakerweg gaat
over in Kloosterstraat
Bij Boerderij Erve Braker was in
de tweede wereldoorlog een schuilplaats.
U fietst hier op een gedeelte van de
oude tramlijn tussen Lievelde en
Groenlo.
De reconstructie van deze schuilplaats is te zien als u bij het bord
de zandweg in fietst.
7
Verschillende mannen hebben hier in
de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog ondergedoken gezeten.
Twee gedeserteerde Duitse soldaten,
één Engelse piloot en de gebroeders
Te Walvaart uit Lievelde.
De laatste twee moesten onderduiken,
omdat zij hadden geweigerd aan de
Arbeidseinsatz, de gedwongen tewerkstelling, deel te nemen. De boerin die schuin tegenover de schuilplaats woonde, voorzag de onderduikers van eten.
Zeer de moeite waard om te bekijken.
OG10 1,1
OG11 0,9
Na spoorwegovergang,
aan einde van de straat:
linksaf: Parallelweg
Aan einde van de weg:
rechtsaf: Pastoor
Scheepersstraat
Langs deze weg (de Pastoor Scheepersstraat en de Grolsedijk) marcheerde prins Frederik Hendrik op de
ochtend van dinsdag 20 juli 1627
naar Groenlo. Door een militairstrategische truc kon Frederik Hendrik op 20 juli ongehinderd via de
Pastoor Scheepersstraat en de
Grolsedijk naar het noorden, richting
Groenlo, trekken. Bij aankomst in de
omgeving van Groenlo begonnen de
Staatse soldaten vrijwel direct met de
aanleg van de circumvallatielinie.
8
De hier gelegen Engelse Schans
(sinds 2010 met uitkijktoren) maakte
onderdeel uit van deze linie.
Vragender is gebouwd op een Es.
Ter hoogte van de Meddoseweg begint de es en gaat het landschap stijgen.
Midden op de es, op het hoogste gedeelte, ligt het huidige dorp Vragender. Op de Heelweg daalt het landschap weer. Tot zeker midden negentiende eeuw was de es niet bebouwd.
Er liepen twee belangrijke wegen
over de es; de oude doorgaande weg
tussen Aalten en Groenlo (nu Pastoor
Scheepersstraat en Heelweg) en de
oude kerkweg tussen Lichtenvoorde
en Vragender (nu Kapelweg, uitmondend in de Vragenderweg). Op de
kruising tussen deze wegen stond al
sinds de vijftiende eeuw de Sint Jacobskapel. Langs de ruïne van deze
kapel heeft u zojuist gefietst.
OG12 2,26
OG13 0,96
In kom Vragender op
kruising met Vragenderweg: rechtdoor:
Heelweg
Op kruising met Oude
Winterswijkseweg:
rechtdoor: Heelweg
vervolgen
Na ca. 900 m wordt de
Heelweg Vragenderweg
-
or
-
e
e
OG14 1,96
OG15 2,63
Bij kruising met
Hoeninkdijk gaat
Vragenderweg over
in Bolwerkweg
Bolwerkweg consequent volgen tot
rand Bredevoort;
daar linksaf:
Landstraat
De Landstraat is een oude hessenweg. De hessenwegen waren een
syteem van (zand)wegen, waarlangs sinds de middeleeuwen het
handelsverkeer tussen oost en west
plaatsvond.
OG16 0,14
OG17 0,09
OG18 0,04
Eerste straat / plein:
rechtsaf: Markt
Sint-Joriskerk links. Al in 1316
werden hier de fundamenten voor
een kerk of kapel gelegd. Bij het
beleg van Bredevoort in 1597 is de
kerk grotendeels verwoest. In 1599
is men begonnen met een nieuwe
kerk,die in 1639 is vergroot. Bij de
kruittorenramp in 1646 liep het
gebouw grote schade op. Na herstel is in de eeuwen daarna de kerk
nog enkele malen gerestaureerd.
Eerste straat links:
linksaf: Prinsenstraat
Bij plein: rechtsaf:
’t Zand
Aan 't Zand stond eertijds het kasteel van Bredevoort. Een groot
deel van 't Zand bestaat uit de gedempte kasteelgracht. Het kasteel
is onherstelbaar beschadigd geraakt bij de kruittorenramp in
1646.
In de bestrating zijn diverse elementen aangebracht, die herinneren aan het voormalige kasteel.
Zie ook de informatieborden
OG19 0,03
Na 30 m bereikt u
het VVV-kantoor.
Deel Aalten (Bredevoort) – Winterswijk
Vertrekpunt: VVV-kantoor:
Markt Bredevoort
9
A1
0,0
A2
0,02
A3
0,21
A4
A5
0,27
A6
0,85
A7
0,43
A8
0,2
Met rug naar VVVkantoor: naar
rechts
Aan einde Markt,
Landstraat schuin
naar rechts oversteken: Koppelstraat
Voorbij kerk (rechts):
linksaf: Prins Mauritsstraat
Weg volgen: brug
over, tot kruising met
Winterswijksestraat,
oversteken: Stationsweg (richting Haart)
Kruising provinciale
weg: oversteken (let
op!): vervolgen
Stationsweg
Bij splitsing: links
aanhouden (richting
Haart)
Bij kruising na de
brug: schuin rechts:
Kleuverspad (doodlopende weg)
Spoorbaan oversteken
(let op: onbewaakte
spoorwegovergang!):
Kleuverspad vervolgen
Hier bij de kruising met de spoorlijn
lag voorheen op de nu kale plek het
station van Bredevoort. Deze spoor10
lijn van Winterswijk naar Zevenaar,
die u op de rest van de route nog enkele malen zult tegenkomen, werd in
1885 geopend. Bredevoort zag het
belang van een halteplaats en zette
zich daar voor in. De gemeente Aalten erkende dit belang en stelde geld
beschikbaar voor de verharding van
de weg naar het station. In 1897 werd
de weg gerealiseerd. In dat jaar ook
besliste de Geldersch- Overijsselsche
Locaal Spoorwegmaatschappij
(GOLS) positief over een halteplaats
voor Bredevoort.
De halte heeft bestaan tot in de dertiger jaren van de vorige eeuw.
A9
0,24
A10 0,37
A11 0,61
Bij boerderij
“Bijvanck”gaat de
weg over in een zandpad: blijft Kleuverspad
Zandpad wordt fietspad langs zandweg:
blijft Kleuverspad
Einde weg: linksaf:
Haartseweg
Direct links van de weg de grote, opvallend mooie boerderij de Kleuver,
daterend uit 1843.
Na ca. 200 m rechts de hoeve Borninkhof: een heel oud scholtengoed,
reeds vermeld in 1281, dat indertijd
binnen het Ambt Bredevoort een
grote rol speelde.
De scholte van Borninkhof was tegeder bij de hofdagen in Miste en later
bij die bij huize De Pol in Aalten.
A12 1,37
A13 0,82
Haartseweg wordt
Haartweg
Einde Haartweg,
spoorbaan kruisen,
rechtsaf: Binnenboomweg
Bij deze kruising lag ooit de halte
Miste. Behalve stopplaats voor de
trein was er ook een laad- en losplaats. Hierdoor ontstond door de
aanvoer- en afvoerfaciliteiten de mogelijkheid tot goederenhandel van
o.a. kuntstmest, kolen, hout en stro.
Ook werden zaad- en meelproducten
gelost voor de verschillende molenaars en soms ook buffelhoorns uit
Azië voor de knopen- en pijpenfabriek in Bredevoort. In 1933 is de
halte opgeheven. De goederenloods
en het perron werden in 1939 gesloopt en het haltegebouw in 1954.
Het enige wat nu nog resteert is het
gebouw waarin Steakhouse Vivaldi is
gevestigd. Rond 1880 gesticht als
brandstoffenhandel en café. Na verschillende eigenaren (langdurig de
familie Bollen) en meerdere verbouwingen is het geworden wat er nu
staat.
A14 0,71
A15 0,51
A16 0,84
A17 0,44
A18 0,44
Bij kruising schuin
rechts, zandweg:
Eeltinkweg
Einde weg, rechtsaf: Brinkeweg
Bij kruising:
linksaf: Brinkeweg
vervolgen
Bij onduidelijke
kruising / splitsing,
asfaltweg rechts
aanhouden: blijft
Brinkeweg
Vlak voor spoorwegovergang linksaf,
pad op
11
A19 0,3
Over erf, bruggetjes
over, pad vervolgen
A22 0,26
A23 0,04
A24 0,32
De naam van de boerderij links voor
de bruggetjes: Broekmulder
(Brookmölder) en het sterke verval in
de beek wettigt het vermoeden dat
hier ooit een watermolen heeft gestaan.
U moet zwaar trappen want u rijdt
“den Tichelersbulten” op. De ondergrond in deze omgeving bevat veel
klei uit het mioceen. De naam van dit
wat hoger gelegen gebied – genoemd
naar boerderij “Den Ticheler” – zegt
het al: hier werd vroeger
“geticheld” (= stenen gebakken). In
de 16e eeuw al werden er stenen gebakken voor de vestingmuren van
Bredevoort.
A20 0,48
A21 0,82
12
Einde pad rechtsaf:
Veldhorstweg
Kruising met spoorlijn
(let op: onbewaakte
spoorwegovergang!):
Veldhorstweg vervolgen
Einde van de weg:
rechtsaf: Klandermansweg
Eerste weg links,
linksaf voor bosrand
langs
Bij watermolen:
rechtsaf, brug over
De watermolen Berenschot (eertijds
ook genoemd De nieuwe Molen) zou
zijn gebouwd in 1652.
Maar, gezien de waarschijnlijkheid,
dat vlakbij de havezathe Groot of Oud
Plekenpol heeft gelegen, mag een oudere oorsprong worden vermoed.
Oorspronkelijk was het een dubbele
molen: op de linkeroever een korenmolen en op de rechteroever een oliemolen, elk met een eigen rad. Alleen
de korenmolen is blijven staan. Na
meerdere wisselingen van eigenaar
kwam de molen in 1911 in bezit van
G.W. Berenschot, reeds bakker en
caféhouder.
Hiermee kreeg de molen zijn huidige
naam.
.
Meerdere keren is de molen, soms
drastisch, verbouwd en/of gerestaureerd. Het bijbehorende oude molenaarshuis staat aan de overzijde van
de beek links.
Het complex is een rijksmonument.
A25 0,1
A27 0,3
A28 0,73
-
e
:
A29 0,56
Eerste weg links
(kruising): linksaf:
Oude Bocholtsebaan
Einde weg over erf,
weg oversteken
naar fietspad:
rechtsaf: Wooldseweg
Vanaf dit punt kunt u de route verder volgen, maar u kunt ook via een
kortere route terugfietsen naar het
VVV-kantoor. Volg dan route vanaf
A-a
A26 0,1
A30 0,15
Eerste weg links
(zandweg): linksaf:
Harkelsweg
(knooppunt 30)
Op kruising (klinkerweg): linksaf:
Guldenweg
Bij Holthuisweg
naar links en direct
weer rechts:
Guldenweg (ook wel
Voorwooldsedwarsweg) vervolgen
Einde van de weg:
rechtsaf: HijinkHoekweg
U rijdt nu op de voormalige spoorlijn van Winterswijk naar Bocholt
en verder naar Wesel.
Deze spoorlijn werd aangelegd en
geëxploiteerd door de Nederlandsch
-Westfaalsche Spoorweg maatschappij. Het was een aftakking van
de spoorweg naar het Ruhrgebied.
De lijn werd geopend in 1880, maar
in 1918 wegens gebrek aan succes
al weer beëindigd.
De op vele plaatsen opvallend brede
sloten en de waterplas (De Puls)
aan het eind van de baan vinden
13
hun oorsprong in de grond(zand)
winning ten behoeve van de aanleg
van de baan.
Bij de kruisingen met wegen staan
nog steeds (weliswaar uitgebreid en
verbouwd, toch herkenbaar) de
baanwachtershuisjes (wacht-posten),
waar de baanwachter met zijn gezin
woonde.
Even verder links ziet u het openlucht
zwem- en strandbad. In 1933 aangelegd in het kader van werkverschaffing. Een rijksmonument.
A31 2,24
De
baanwachter verzorgde de beveiliging van de overweg en diende de
treinen naar de volgende post door te
seinen en bij de voorgaande post af
te melden.
A32 0,41
A33 0,21
A34 0,43
Bij het passeren van de beek
Bovenslinge ligt rechts het op één na
oudste bezit van natuurmonumenten:
het Buskersbos.
14
A35 0,31
A36 0,14
Aan einde van de
baan (bij knooppunt
20): rechtdoor fietspad op
Bij kruising
(Wamelinkweg)
schuin naar rechts
oversteken: pad vervolgen
Aan eind van het pad
(bij spoorwegovergang): rechtsaf:
Wooldseweg
(U rijdt nu in de bebouwde kom)
Aan eind van de
straat: linksaf: Weurden
Op kruising (links
Plusmarkt): linksaf:
Dingstraat
Eerste kruising:
rechtsaf: Roelvinkstraat
A37 0,13
A38 0,23
A39 0,14
A40 0,06
A41 0,09
Op eerste kruising
(Spoorstraat):
rechtdoor:blijft
Roelvinkstraat
Op volgende kruising (Misterstraat):
rechtdoor: Wierengastraat
Op volgende kruising: rechtsaf:
Balinkesstraat
Eerste straat rechts:
rechtsaf: mevrouw
Kuipers-Rietbergplein
Na 90 m links het
VVV-kantoor /
Oude Raadhuis
Einde van dit deel van de route
Alternatieve route (deze is 1,53 km
korter):
A-a
0,1
A-b
1,11
A-c
1,2
A-d
0,76
A-e
0,43
A-f
0,31
A-g
0,14
A-h
0,13
A-i
0,23
Einde weg over erf,
A-j
weg oversteken naar
fietspad: linksaf:
Wooldseweg
A-k
Fietspad consequent
volgen, ook waar het
fietspad van verkeersA-l
weg afwijkt; alle
kruisingen recht oversteken tot watermolen.
Bij watermolen brug
over en rechtsaf:
Mr. Ten Houtenlaan
0,14
0,06
0,09
Aan einde van de
weg: fietspad rechts
aanhouden: rotonde
via fietspad oversteken: Wooldseweg
vervolgen (spoorbaan
oversteken)
(U rijdt nu in de
bebouwde kom)
Aan eind van de
straat: linksaf:
Weurden
Op kruising (links
Plus-markt): linksaf:
Dingstraat
Eerste kruising:
rechtsaf: Roelvinkstraat
Op eerste kruising
(Spoorstraat): recht
door:blijft Roelvinkstraat
Op volgende kruising
(Misterstraat): rechtdoor: Wierengastraat
Op volgende kruising:
rechtsaf: Balinkesstraat
Eerste straat rechts:
rechtsaf: mevrouw
Kuipers-Rietbergplein
Na 90 m links het
VVV-kantoor / Oude
Raadhuis.
15
Aalten
Oost Gelre
Winterswijk
Monumentenbelangen Winterswijk
Winterswijk, september 2014
16

Download Report